________________
અને પેલા કૃપાચાર્ય ! એ ય અમારા કૌરવકુળના વિદ્યાગુરુ ! મારે તેમને પણ હણી નાંખવાના ? ના, મારું પરમ પવિત્ર ગાંડીવ ધનુષ ગુરુજનોના લોહીથી ખરડાઈને કલંકિત થઈ નહિ શકે. હું ગાંડીવ નીચે મૂકી દઉં છું.”
અર્જુનના હૈયામાં આ પરિસ્થિતિનો પહેલેથી જ ખ્યાલ હશે, પરંતુ જ્યારે તે પરિસ્થિતિનું તેણે ઉઘાડી આંખે દર્શન કર્યું ત્યારે જ તેની ભયાનકતા તેને બરોબર સમજાઈ અને એના રોમરોમમાં રમતી કૃતજ્ઞતાએ એને ગાંડીવ ઊંચકતા હતાશ કરી દીધો.
રણભૂમિ માટે તદન અપાત્ર એવા કોઈ ક્ષમાશીલ સાધુને રણભૂમિમાં લાવીને ખડા કરી દીધા હોય અને તેમની જે દશા થાય તેવી કરુણાર્ણ સ્થિતિ અર્જુન અનુભવવા લાગ્યો.
અર્જુનને પાનો ચઢાવતા શ્રીકૃષ્ણ શ્રીકૃષ્ણને લાગ્યું કે પરિસ્થિતિ ખૂબ વિકટ બની રહી છે. જો અર્જુનને યુદ્ધ માટે ઉત્સાહિત કરવામાં નહિ આવે તો પાંડવોનો પરાજય સુનિશ્ચિત છે.
કર્ણ વિનાના કૌરવો અને અર્જુન વિનાના પાંડવો સાવ વામણા છે. ગમે તેમ કરીને અર્જુનના લોહીમાં યુદ્ધની ગરમી લાવી દેવાનો સંકલ્પ કરીને શ્રીકૃષ્ણ અર્જુનને કહેવા લાગ્યા, “અર્જુન ! તું ક્ષત્રિય છે હોં! તું કોઈ શ્રમણ નથી. આ સ્થળે તું “સગા અને વહાલા”ના સંબંધો જોઈ રહ્યો છે તે તારા ક્ષાત્રવટને માટે ખૂબ શરમભરી બાબત છે.
જે પિતામહે પોતાના જ પુત્રો અને પૌત્રોની સામે શસ્ત્રો ઉગામ્યા હોય એને પિતામહ કહેવાય કે શત્રુ કહેવાય?
જે વિદ્યાગુરુઓ પોતાના જ વહાલામાં વહાલા શિષ્યોને ખતમ કરી નાંખવા માટે થનગની રહ્યા હોય તેમને વિદ્યાગુરુ કહેવાય કે શત્રુ કહેવાય?
અર્જુન ! તારી બુદ્ધિ સાવ બહેર મારી ગઈ લાગે છે, નહિ તો આટલી સીધી વાત તને કેમ ન સમજાઈ ? આ પ્રશ્ન તારા હૈયામાં વડીલજનો અને ગુરુજનો પ્રત્યે જેમ ભક્તિભાવ ઊભરાયો છે તેમ તેઓના હૈયે તારા પ્રત્યેનો ભૂતપૂર્વ વાત્સલ્યભાવ કેમ ઊભરાયો નથી ? તેઓ તને-તમને બધાને-મારી નાંખવાની ક્રૂરતાની ઘાતકી લાગણીઓથી કેમ ઊભરાયા છે ? શું તું આવાઓને તારા ઉપકારીજન માને છે એમ? શું આવાઓને તારે વિદ્યાગુરુ કહેવા છે એમ?”
પાપીઓ તેમના પાપે જ મરશે' “વળી તું કહે છે કે હું તેમને મારી શકીશ નહિ. અરે અર્જુન ! તું શું તેમને મારવાનો હતો. એમના પાપકર્મો જ એમને મારવાના છે. તું તો નિમિત્ત માત્ર બનવાનો છે. અર્જુન ! એક વાત સમજી લે કે દુર્યોધન, દુઃશાસન, શકુનિ અને કર્ણ દ્રૌપદીના વસ્ત્રાહરણ વગેરે પ્રસંગો ઉપર જે પાપ કર્યું છે અને ભીષ્મ, દ્રોણ વગેરેએ મૌન રહીને તેમને જે પ્રકારે પાપ કરવામાં ઉત્તેજન આપ્યું છે એ પાપ એટલું બધું ભયંકર છે, એટલું બધું ઉગ્ર છે કે તેમને આ જ ભવમાં તેનું ફળ મળી રહેવાનું છે અને હવે તો તેને ઝાઝા દિવસો પણ લાગવાના નથી. ઉગ્ર પાપીઓ તેમના પાપે જ તે જ ભવમાં મરે છે એ શાસ્ત્રવચનને તું વીસરી ન જા. મારે તને એટલું જ કહેવું છે કે તું તારો ક્ષાત્રધર્મ બજાવ. સ્વયં મરનારાઓને મારવાની તારે તો માત્ર વિધિ જ કરવાની છે.
વળી સામેથી બાણોના પ્રહારો ચાલુ રહે ત્યારે ક્ષત્રિય બચ્ચો કોઈ પણ સ્થિતિમાં શાંત ઊભો રહે ખરો? તું વીર ક્ષત્રિયાણી માતા કુન્તીનું સંતાન નથી? શું તું મહાપરાક્રમી ક્ષત્રિય રાજા પાંડુનું
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે.
૧૧૫
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
