________________
જે ધર્માત્મા ઉકાળેલું પાણી પીતો હશે તેને કોલા, ફેન્ટા, આઇસ્ક્રીમના ત્યાગનો ઉપદેશ આપવો જ નહિ પડે. જે નિત્ય બેસણાં કરતો હશે તે રસ્તે ચાલતાં ચાલતાં કેળાં, જામફળ તો નહિ જ ખાય. જે સાધુ થયા હશે તેમને સિનેમાદિનો ત્યાગ બીડી પીવાનો ત્યાગ આપમેળે થઈ જ જવાનો છે.
ઊંચા સ્તરોમાં સંખ્યાબળ ઘટતું જાય અને ગુણવત્તા ખૂબ વધતી જાય.
આપણે જેટલું ઊંચું સ્તર પકડીએ અને તેને જ વ્યવસ્થિત બનાવીએ તો નીચલા સ્તરમાં વધુ પ્રયત્નો કરવાની જરૂર જ ન રહે.
આ વાત બીજા દષ્ટાંતથી વિચારીએ.
આ દેશમાં જન્મ પામેલી વ્યક્તિ મહાન છે, તેથી પણ મહાન વિશિષ્ટ પુણ્યસંપન્ન વ્યક્તિ છે. પણ તેવી કોઈ ભૌતિક પુણ્યસંપન્ન વ્યક્તિ કરતાં આ દેશ-દેશની ધરતી-મહાન છે, તેનાથી ય મહાન આ દેશની આર્યપ્રજા છે, તેથી ય મહાન તેની ધર્મપ્રધાન ચાર પુરુષાર્થની સંસ્કૃતિ છે, તેથી પણ મહાન ધર્મો છે, તેથી પણ મહાન ઉત્કૃષ્ટ સાધુધર્મ છે, તેથી પણ મહાન વિશ્વકલ્યાણકર ધર્મશાસન છે.
આ બધા સ્તરોમાં આપણે જેટલું ઊંચું સ્તર પકડીશું તેટલી નીચેના સ્તરો ઉપર મહેનત કરવાની ઓછી થઈ જશે. ઉપલા સ્તરોને પકડવામાં લાભ એ છે કે ત્યાં સંખ્યાની વ્યાપકતા નથી. ત્યાં સંકોચ છે અને સૂક્ષ્મતા છે. આથી આપણું કાર્યક્ષેત્ર સીમિત થવાથી કામ કરવાની અનુકૂળતા રહે અને લાભ ખૂબ વધુ મળે.
ધર્મરક્ષા જ એક ઉપાય આ રીતે વિચારતાં એમ લાગે છે કે દેશની ધરતીની રક્ષા કાજે પ્રજાને તૈયાર કરવી જોઈએ. તેથી ઉપર જઈએ તો સંસ્કૃતિના તમામ પાસાંઓ-ન્યાય, નીતિ, દયા, પ્રેમ, શીલ, સદાચારાદિ-ને જીવંત કરવા પડે. પણ તેથી ઉપર જઈએ તો આર્યધર્મોને, તે તે ધર્મોના મોક્ષપ્રાપક ક્રિયાકાંડોને સજીવન કરવા જોઈએ.
જે સ્વધર્મનો ચુસ્ત ક્રિયાકાંડી આર્ય હશે તેને સંસ્કૃતિરક્ષા અંગે કહેવાની જરૂર નહિ પડે.
પણ આ ક્રિયાકાંડોમાં ય ભોગરાગની અભિમુખતા સંભવિત છે. તેને દૂર કરવા માટે છેલ્લું અને સૌથી ઊંચું સ્તર વિશ્વકલ્યાણકર ધર્મશાસનમાં પ્રવેશ છે. જેનો શાસનમાં પ્રવેશ થયો હોય (ભોગરાગની તીવ્ર સૂગવાળો જે થયો) તેનામાં નીચે નીચેના ધર્મસ્તર, સંસ્કૃતિસ્તર, પ્રજાપ્રેમ, રાષ્ટ્રની વફાદારી આપમેળે આવી જવાની છે.
આ ઉપરથી આપણે સમજી શકીશું કે રાષ્ટ્ર, પ્રજા અને સંસ્કૃતિના સ્તરોની સુરક્ષા કરવી હોય તો આપણે ધર્મરક્ષા કરવી જોઈએ. (સંસ્કૃતિથી વાનર મટીને નર બનાય. ધર્મથી નર મટીને નારાયણ બનાય.) જીવનમાં ચુસ્તપણે મોક્ષપ્રાપક સ્વધર્મના ક્રિયાકાંડોનો અમલ થવો જોઈએ. અને જો તેથી પણ ઉપરના “શાસન” સ્તરે જઈએ તો તો આપણું કામ થઈ જાય.
શાસન કે જે ભોગસુખ પ્રત્યે તીવ્ર સુગ પેદા કરવાનું જણાવે છે તેને વિશ્વમાત્રામાં પ્રસરાવવું જોઈએ. તેમ ન બને તો હિન્દુસ્તાનની પ્રજામાં ફેલાવવું જોઈએ. (સુખ પ્રત્યે નફરત જાગે એટલે ખુરશીની મારામારીઓ, સંપત્તિના કાળાં કામો, વાસનાની તીવ્રતાઓ, જીવમાત્ર તરફની ક્રૂર મનોવૃત્તિઓ-બધું ય આપમેળે કબરનશીન થવા લાગે.)
જેટલું સ્વકલ્યાણ જોરદાર તેટલું સર્વકલ્યાણ વ્યાપક જો હિન્દુસ્તાનમાં ધર્મશાસન ન ફેલાવી શકાય તો પોતાના ગામમાં, છેવટે પોતાના ઘરમાં તો
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૨૨
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
