________________
ઇતિહાસના પાને મારું નામ કાળા અક્ષરે લખાશે. હું પિતૃહત્યારો! હું બંધુહત્યારો ! હું ગુરુહત્યારો ! હાય, મારી આબરૂના ચૂરેચૂરા થઈ જશે !”
અર્જુનના હૈયાનો હુંકાર શ્રીકૃષ્ણની આંખે ચડી ગયો હતો. આથી “હું..હું.હું..” કરતો અર્જુન કૃષ્ણને અહંકારી જણાતો હતો. હવે એક બાજુ અહંકારી દુર્યોધન હતો તો બીજી બાજુ અહંકારી અર્જુન હતો, છતાં શ્રીકૃષ્ણ દુર્યોધનને જાનથી મારવા માંગતા હતા જ્યારે અર્જુનના માત્ર અહંકારને મારવા માંગતા હતા, કેમકે અર્જુન ધર્માત્મા હતો. એના અહંકારને મારવા માટે જ નિઃશસ્ત્ર કૃષ્ણ ગીતા નામનું શસ્ત્ર ઉઠાવ્યું હતું.
બીજી વાત એ હતી કે અર્જુન ક્ષત્રિય હતો. તેણે પોતાનો સ્વધર્મ-દુષ્ટોના હાથમાં જતી ધરતીને દુષ્ટોથી બચાવવાનો-ધ્યાનમાં રાખવાનો હતો. આ સ્વધર્મને ધ્યાનમાં લેવાને બદલે તે ક્ષત્રિય બચ્ચો રણ છોડીને સંન્યાસનો સ્વીકાર કરે તે કૃષ્ણને મંજુર ન હતું. આથી જ ગીતા દ્વારા કૃષ્ણ અર્જુનને સ્વધર્મ સમજાવ્યો છે.
કૌશિક નામનો બ્રાહ્મણ માતાપિતાનો તિરસ્કાર કરીને, તેજોવેશ્યાની વિદ્યા સિદ્ધ કરીને ગુફામાંથી નીકળ્યો, એક ઝાડ નીચે બેઠો. તેના માથે ઝાડ ઉપર બેઠેલી ચકલી ચરકી. ભારે ક્રોધે ભરાઈને કૌશિકે તેને તેજોવેશ્યાથી બાળી નાંખી.
કૌશિક ભિક્ષાર્થે નજીકના ગામમાં ગયો. એક બાઈ બીમાર પતિની સેવામાં લીન હોવાથી તેના આંગણે ઊભેલા કૌશિકના મિક્ષ નહિ શબ્દો તેણે સાંભળ્યા નહિ. કૌશિકે ક્રોધે ભરાઈને ફરી તેજોલેશ્યા છોડી પણ આ શું ? બાઈને પ્રદક્ષિણા કરીને જ એ પાછી વળી ગઈ. તે વખતે બાઈએ કહ્યું, “કૌશિકજી ! હું પેલી ચકલી નથી કે બળી જાઉં.”
કૌશિકે તેને પૂછ્યું, “મારી આ વાતની તને ક્યાંથી ખબર પડી ગઈ ?”
બાઈએ કહ્યું, “પતિની સેવા કરવાના મારા સ્વધર્મના અણિશુદ્ધ આચરણથી મને જ્ઞાનપ્રકાશ પ્રાપ્ત થયો છે. તમે મા-બાપની અવગણના કરી છે માટે જ ક્રોધથી જીવન જલાવી રહ્યા છો.”
મહાભારતકાર વ્યાસ આ પ્રસંગથી સ્વધર્મનો મહિમા બતાવે છે.
કહેવાય છે કે પુંડલિક પોતાની માતાની સેવામાં લીન હતો ત્યારે જ પધારેલા વિઠ્ઠલને પુંડલિકે કહી દીધું, “પેલી ઈંટ ઉપર ઊભા રહેજો. હાલ હું તમારું સ્વાગત કરી શકું તેમ નથી.”
વિઠ્ઠલને તેમ જ કરવું પડ્યું. પણ માતૃસેવાના તેના સ્વધર્મને જોઈને પ્રસન્ન થઈ ગયેલા વિઠ્ઠલે પુંડલિકને વરદાન આપ્યું. આથી જ વિઠ્ઠલના ભક્તો “પુંડલિક વરદ વિઠ્ઠલ” બોલતા વિઠ્ઠલને જપે
છે.
કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે કૃષ્ણ અર્જુનને અહંનાશ અને સ્વધર્મ-પરાયણતા-આ બે કર્તવ્યો ગીતા દ્વારા સમજાવી રહ્યા છે જેમાં અંતે કૃષ્ણ પૂર્ણ સફળતા પ્રાપ્ત કરી છે.
અર્જુન કહે છે : “મારો મોહ હવે નષ્ટ થયો છે' અને એ જ વખતે અર્જુનના હૈયામાં યુદ્ધનો ઉત્સાહ પ્રગટ થાય છે, હાથમાં ગાંડીવ ઉઠાવે છે અને પણછ ઉપર બાણ ચઢાવતો તે કહે છે, “હે શ્રીકૃષ્ણ ! ક્ષાત્રવટનો ધર્મ સમજાવીને તમે મારી ઉપર ખૂબ ઉપકાર કર્યો છે. હું સગાં-વહાલાના વિચારની લાગણીઓના આવેગમાં સ્વકર્તવ્યને સાવ વીસરી ગયો. - હવે મારી એ અજ્ઞાનતા નષ્ટ થઈ છે. હવે મને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું છે. હવે આપ જે કહેશો તે જ હું કરીશ.” ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૧૧૦
૧૧૭
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
