________________
સિંહણના ધાવેલા હતા. આ તમારા ખુશામતખોર દરબારીઓને હું એ કહેવા માંગું છું કે તમે જલદી ઘરભેગા થાઓ. તમારી માતાઓ અને પત્નીઓ તમને ફિટકાર દેવા ડેલીએ રાહ જોઈને ઊભી રહી છે. એ બધી કહે છે કે અમારા પુત્રો અને પતિઓએ આવું અતિભવ્ય બલિદાન કેમ ન દીધું ? ખરેખર, અમારા એ પુરુષો નિર્માલ્ય પાક્યા !”
આગળ વધતાં તેણે કહ્યું, “મારા સિંહ જેવા પુત્રો તો મરીને ય સ્વર્ગમાં સન્માન પામશે, પણ તમે લોકો જીવતાં ય આ લોકમાં અપમાનિત થશો. ભાવિ ઇતિહાસમાં લોકો આ સદીની નિર્માલ્યા પ્રજાની સખત ઝાટકણી સાથે નોંધ લેશે.” - સ્ત્રીની આ વાત સાંભળીને રાજાનો રોષ ભભૂકી ઊઠ્યો. તેણે તે સ્ત્રીને કારાગારમાં નાંખી. હસતી હસતી તે બાઈ લોખંડી દીવાલોમાં પુરાઈ ગઈ.
બીજા જ દિવસે રાજા સામે નગરમાં ભયંકર બળવો થયો. રાજા પદભ્રષ્ટ થયો. કોઈ શત્રુએ જંગલમાં તેનું શિર કાપી નાંખ્યું.
પેલી વીર માતાના શબ્દો આજે ય તે નગરજનો યાદ કરતાં બોલે છે, “મારા દીકરાઓ તો સિંહણના ધાવેલા.”
(૮) બેટા ! હવે પાણી પણ પછી... મોગલોની સામે લડતાં લડતાં શીખો એક કિલ્લામાં ભરાઈ ગયા. કિલ્લાની ચોફેર મોટી મોગલસેના ગોઠવાઈ ગઈ. મુઠ્ઠીભર રહેલા શીખો હવે લડવા માટે કાયર બન્યા. તેઓ હિંમત હારી ગયા.
શીખોના સરદારનું નામ હતું ગોવિંદસિંહ. તેણે પરિસ્થિતિનો તાગ કાઢી લીધો. સૈન્યમાં શી રીતે પોરસ ચડાવવું તે સવાલ હતો. તેમને એકાએક વિચાર આવ્યો. પોતાના બે પુત્રો ત્યાં સાથે જ હતા.
તેમણે મોટા પુત્ર અજિતસિંહને કહ્યું, “બેટા ! લે આ તલવાર અને પડ મેદાને !” સોળ વર્ષનો કિશોર તલવાર લઈને એક જ કૂદકે ખંડની બહાર નીકળી ગયો. તૂટી પડ્યો મોગલોની સામે ! જોતજોતામાં મોગલોએ તેને વધેરી નાંખ્યો.
ગોવિંદસિંહે બીજા પુત્ર જોઝારને પણ તે જ આદેશ આપ્યો. તે પણ સજ્જ બની ગયો. તેણે પિતાજીને કહ્યું, “પિતાજી ! તરસ બહુ લાગી છે, થોડુંક પાણી પીને જાઉં.”
હસતાં હસતાં ગોવિંદસિંહે કહ્યું, “બેટા ! હવે પાણી પીવાની પણ વાર ન લગાડ ! હવે તરસ શું અને પાણી શું ?” અને બીજી જ પળે જોઝારનો અશ્વ મોગલસેના તરફ ધસમસી ગયો ! પિતાની આંખમાં હર્ષના આંસુ ઊભરાયા ! હવે સહુને પોરસ ચડ્યું. બધા ખપી ગયા !
(૯) આઝાદીની ચળવળમાં વરરાજાનું બલિદાન જયારે રાષ્ટ્રીય આઝાદીનો જુવાળ ભારતમાં આગની જેમ ફેલાઈ ગયો ત્યારે કોઈ ગામમાં જાન ઘર તરફ પાછી ફરતી હતી. વર-વધૂએ છેડા બાંધ્યા હતા. હાથે મીંઢળ હતા. તે જ વખતે અંગ્રેજો સામે છેલ્લે લડતમાં યાહોમ કરીને ઝુકાવી દેવાનો ગાંધીજીનો આદેશ પ્રસારિત થયો હોવાથી એ અંગે મોટું સરઘસ રસ્તા ઉપરથી પસાર થતું હતું. વરરાજા સીધો સરઘસમાં કૂદી પડ્યો. અંતે જેલભેગો થયો.
જેલમાં કોઈના લાડકવાયાઓ અનેક હતા. એક માતા પોતાના પુત્રની પાસે આવીને કહેવા લાગી, “દીકરા ! તું માફીપત્ર લખી આપીને ઘેર ચાલ. તારા વિના મારું શું થશે !” ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે.
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૮૧
