________________
ગૂર્જરેશ્વરની ટીકા કરી કે, “આવો અહિંસાવાદી માણસ યુદ્ધભૂમિ ઉપર શત્રુઓના લીલુડાં માથાં શી રીતે વધેરી શકશે ?”
ગૂર્જરેશ્વરે તે વાત જાણીને તે જ વખતે તેમની સામે પોતાના પગની પાની ઉપર તીક્ષ્ણ ભાલો ઘોંચી દીધો, પછી હસતાં રહ્યા. ટીકાકારો સમજી ગયા કે તેઓ કેવા અહિંસાવાદી છે ! અવસરે તે બધું જ કરી શકે છે અને અનવસરે નિર્દોષના જાન લેવા માટે તે ધરાર લાચાર પણ છે.
કોઈ પણ ગુણ કાયરતાથી તો ન જ પળાય. સમતા પણ કાયરતાના ઘરની હોય તો તે નકામી
યુધિષ્ઠિર જેવો મહાન ધર્માત્મા આટલી વાત બરોબર સમજતો હતો એટલે જ તેણે સંજયની સાથે મોકલેલા જવાબમાં દુર્યોધનને જરાય મચક આપી નહિ.
સંજયના સંદેશમાં ધૃતરાષ્ટ્રની પુત્રમોહજનિત અંધતા, કપટવૃત્તિ અને દાંભિક ઉપદેશકતાનું આપણને સ્પષ્ટ દર્શન થાય છે.
હા, એની વાત સાચી હતી પણ દષ્ટિ (મુરાદ) મેલી હતી. યુધિષ્ઠિરનો સંદેશ સાંભળી ખિન્ન વિદુર અને ધૃતરાષ્ટ્ર
હસ્તિનાપુર પહોંચીને સંજયે ધૃતરાષ્ટ્ર, ભીષ્મ, દ્રોણાચાર્ય અને દુર્યોધન વગેરેની સમક્ષ યુધિષ્ઠિરનો સંદેશો સંભળાવ્યો. તેની ઉપર તેણે પોતાનો અંગત અભિપ્રાય આપતાં કહ્યું કે, “તમે ધારો છો તેમ પાંડવો વનવાસથી નબળા પડ્યા નથી પરંતુ મારી નજરે તો વધુ તેજસ્વી અને શક્તિમાન બન્યા છે. યુદ્ધમાં વિજય મળવાનો તેમનો આત્મવિશ્વાસ ખૂબ જોરદાર છે. આથી મારી તો આપને વિનંતી છે કે યુદ્ધ દ્વારા આપ હરગીજ ફાવી શકો તેમ નથી, માટે સમાધાન કરવું તે જ ઉચિત છે.”
સંજયના આ શબ્દો સાંભળીને દુર્યોધન ક્રોધથી રાતોપીળો થઈને કહેવા લાગ્યો, “સંજય ફૂટી ગયો લાગે છે. એ સિવાય તે આવું બોલે જ નહિ.”
ખૂબ ઉશ્કેરાટપૂર્વક જેમતેમ બોલીને દુર્યોધન ત્યાંથી ચાલી ગયો.
તે વખતે ત્યાં બેઠેલા ધૃતરાષ્ટ્ર અને વિદુર ખૂબ ખિન્ન થયા. ધૃતરાષ્ટ્ર વિદુરની સલાહ માંગી કે, “હવે શું કરવું?”
દુર્યોધનને વિદુર અને ધૃતરાષ્ટ્રની સમજાવટ વિદુરે ઉશ્કેરાટપૂર્વક ધૃતરાષ્ટ્રને કહ્યું, “આ બધું તમારી જ ભૂલોનું પરિણામ છે. તમારો પુત્ર પ્રત્યેનો આંધળો પ્રેમ ! મેં તે નાલાયકના જન્મ વખતે જ કહ્યું હતું કે તેને મારી નાંખો. ત્યાર બાદ પણ આ વાત કરી હતી પણ તમે માન્યા નહિ. હજી પણ આ ક્રોધાધુને તમે નહિ સમજાવો તો કૌરવકુળનો મહાસંહાર મને ખૂબ જ નજીકમાં દેખાય છે.”
ખૂબ આગ્રહપૂર્વક વિદુરને પોતાની સાથે લઈને ધૃતરાષ્ટ્ર દુર્યોધનની પાસે ગયા. બન્નેએ તેને ખૂબ સમજાવ્યો. ધૃતરાષ્ટ્ર તો પિતાની હેસિયતથી તેને સખત શબ્દોમાં ઠપકો પણ આપ્યો. તેમણે તેને કહ્યું કે, “વસ્ત્રાહરણના પ્રસંગ વખતે જે વાત નક્કી થઈ હતી કે “તેર વર્ષનો વનવાસગુપ્તવાસ પાંડવો પૂરો કરે તો તેમને હસ્તિનાપુરનું રાજ પાછું આપી દેવું. તે મુજબ હવે રાજ પરત કરી જ દેવું જોઈએ. વળી દ્વૈતવનમાં અને વિરાટનગરમાં જે ઘોર નાલેશીના પ્રસંગો બન્યા હતા તેની યાદી આપીને ધૃતરાષ્ટ્ર તેને કહ્યું કે તને તારા બળનું જે અભિમાન છે તે સાવ ખોટું છે. પાંડવોની
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૮૭
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
