________________
દુર્યોધન તદન નાલાયક છે અને અધર્મી છે. એને આ વાત સમજાવવી ખૂબ મુશ્કેલ છે.”
સંજય પાસેથી આ સંદેશ સાંભળીને યુધિષ્ઠિર આદિ તમામ ઉપસ્થિત સજ્જનો ખડખડાટ હસી પડ્યા. હા, ધૃતરાષ્ટ્રનું પ્રત્યેક વાક્ય તદ્દન સાચું હતું પણ તેની પાછળ પડેલી તેની સ્વપુત્રમોહની અંધતાનું “બેકગ્રાઉન્ડ ખૂબ જ ભયંકર હતું. સહુને એ વાતનો ખ્યાલ આવી ગયો કે ધૃતરાષ્ટ્ર “મુખ મેં રામ બગલ મેં છૂરીનો રોલ ભજવી રહ્યો છે. તેના મીઠાશભર્યા સંદેશમાં છુપાયેલું ભાવનાનું તાલપુટ વિષ કોઈથી અણદીઠું ન રહી શક્યું.
દૂત દ્વારા યુદ્ધ અંગેનો અટલ નિર્ણય જણાવતા યુધિષ્ઠિર
યુધિષ્ઠિરે સંજયને કહ્યું, “તું ધૃતરાષ્ટ્રને અમારો આ સંદેશો આપજે કે તમે ખૂબ મીઠાશવાળો સંદેશ મોકલ્યો તે બદલ આપનો ઉપકાર.
આપે બંધુવધના કલંકની અમને વાત જણાવી તે બરોબર જણાઈ નથી. નિરપરાધી બંધુઓનો વધ અયોગ્ય છે પરંતુ જેઓ પ્રતિજ્ઞાભંગ કરે છે અને અમને મારી નાંખવાના પેંતરા રચે છે તેવા બંધુના વધમાં અમે લગીરે દોષ માનતા નથી. હવે તો પરિસ્થિતિ એવી સર્જાઈ છે કે કદાચ હું આ યુદ્ધથી પીછેહઠ કરીને વનવાસ સ્વીકારી લઈશ તો મારા ભાઈઓની મારી સાથે એકતા ટકી શકે તેમ નથી. મારે મારા ઘરમાં આવી ફાટફૂટ પાડવી નથી. અમે સહુએ સાથે મળીને યુદ્ધ લડવાનો નિર્ણય કરી લીધો છે. ભીમસેન તો મને કહે છે કે તે યુદ્ધ સિવાય બીજી કોઈ પણ વાત-સમાધાન વગેરેનીસાંભળવા ય તૈયાર નથી. બાકીના ત્રણ ભાઈઓ પણ તેની સાથે છે. માટે કાં આપ અમને અમારું હસ્તિનાપુરનું રાજ પાછું અપાવો, નહિ તો અમે યુદ્ધ દ્વારા રાજ પાછું મેળવીને જ જંપવાના છીએ. અમારી પાસે હવે બીજો કોઈ વિકલ્પ રહ્યો નથી.” આ સંદેશ લઈને સંજય હસ્તિનાપુર તરફ વિદાય થયો.
કાયરોની અહિંસા સાચી અહિંસા નથી ધૃતરાષ્ટ્ર સંજય દ્વારા મોકલેલા સંદેશમાં કેટલી બધી મીઠાશ હતી ! અને અહિંસાનું કાયરતાસુચક પાલન કરવાની કેવી પ્રેરણા ભરી હતી !
ધર્મક્ષેત્રમાં પણ જયારે યુદ્ધના ભયથી ન્યાય કે સિદ્ધાન્તને અભરાઈએ મૂકવાની વાત સ્વીકારવામાં આવી ન હોય, ધર્મરક્ષા ખાતર જે કાંઈ-યુદ્ધ વગેરે-કરવું પડે તે કરવાની આજ્ઞા હોય તો રાજકારણના ક્ષેત્રમાં આવી વાત હોય જ ક્યાંથી ?
(૧) જ્યારે એક બાળસાધુએ ભૂલમાં કાજો (કચરો) મેડીની બારીમાંથી રસ્તા ઉપર ફેંક્યો અને તે કચરો રાજા વીસળદેવના મામા શૂરપાળના માથા ઉપર પડ્યો ત્યારે તેણે ખૂબ ક્રોધે ભરાઈને, મેડી ઉપર જઈને તે બાળસાધુને જોરથી તમાચો લગાવી દીધો હતો.
આ વાત ઘણી નાની પણ ગણી શકાય અને તેથી આ વાત જતી પણ કરી શકાય તેમ હતું. પરન્તુ અહીં ધર્મગુરુને તમાચો મારી દેવાનો અન્યાય વધુ ભયંકર મનાયો હતો. આ ખાતર જે કાંઈ કરવું પડે તે ઉચિત હતું.
આથી જ જૈન મ7ીશ્વર વસ્તુપાળે યુવાનોને મોકલીને શૂરપાળનો હાથ કપાવી નાંખ્યો, જેના પ્રત્યાઘાતમાં રાજા ખૂબ ઉશ્કેરાયો. વસ્તુપાળને કેદ કરવાની તૈયારીઓ થઈ.
લાખો પ્રજાજનો વસ્તુપાળના પક્ષે ઊભા રહેતાં રાજાએ નમતું મૂકવું પડ્યું.
(૨) અહિંસા એ કાંઈ કાયરતા નથી. કુમારપાળ મહા-અહિંસક હતા. યુદ્ધના ઘોડા ઉપર સવાર થતાં અસ્વારે પણ પલાણ ઉપર ફરજિયાત પૂંજણી ફેરવવી પડતી હતી. આ જોઈને કેટલાકે ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
૮૬
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
