________________
ત્રીજે દિવસે નગરમાં એક સ્ત્રીના વેશવાળી વિચિત્ર બાઈ ફરવા લાગી. નગરલોકો તેના રૂપને જોઈને ચકિત થતા હતા. પણ તેની અનેક વિચિત્રતાઓ જોઈને ખૂબ હસતા હતા. બહાર ફરવા નીકળેલા રાજાએ તેને જોઈ. તેણે કંચુક પહેર્યું હતું, અંબોડો (જટાનો) વાળ્યો હતો. તેના કાને કુંડલ લટકતા-ઝૂલતા હતા, આંખે અંજન હતું અને તેણે સાડલો પહેર્યો હતો.
રાજાએ તેને જોઈને સીધો સવાલ કર્યો કે, “તું સ્ત્રી છે કે પુરુષ ? તારા વક્ષઃસ્થળ ઉપર સ્તન જણાતા નથી માટે મને આ શંકા પડી છે. જો તું પુરુષ હોય તો તારે સ્ત્રીવેષ લેવાની શી જરૂર પડી
ܕ
તેણે કહ્યું, “રાજન્ ! હું સ્ત્રી પણ નથી, પુરુષ પણ નથી. હું પણ્ડ (નપુંસક) છું. સ્ત્રીનો વેષ પહેરીને જ રહું છું. મહારાજા યુધિષ્ઠિરને ત્યાં મારો વાસ હતો. નૃત્ય અને નાટ્ય-બે કળાઓ-માં હું નિષ્ણાત છું. તેમણે મને આ કળાઓ શીખવવા માટે જ રાખેલ. મારું નામ બૃહન્નટ છે. મેં માતા સરસ્વતીની કૃપા પ્રાપ્ત કરી છે. પાંડવોને વનવાસ થતાં અને આપની ખ્યાતિ સાંભળતાં મારે અહીં આવવાનું થયું છે.”
રાજાએ તે બૃહન્નટને પોતાની દીકરી ઉત્તરાને નૃત્ય વગેરે કલાઓ શીખવવા માટે રાખી લીધો. નવી નાટ્યશાળા પણ તૈયાર કરાવીને તેને સોંપી દીધી.
‘તંતિપાલ' અશ્વપરીક્ષકરૂપે સહદેવ વળતે દિવસે જ્યારે રાજા અશ્વશાળામાં અશ્વોની સાથે ગેલ કરતો હતો ત્યારે રસ્તા ઉપરથી પસાર થતા એક માણસને જોયો. તેના હાથમાં ચાબુક હતી. કમર ઉપર કસીને કપડું વીંટ્યું હતું. રાજાએ તેને બોલાવીને ઓળખ માંગી. તેણે કહ્યું, “હું મહારાજા યુધિષ્ઠિરનો અશ્વપરીક્ષક છું. મારું નામ તંતિપાલ છે. ઘોડાની જાત, ચાલ, રોગાદિ જાણવામાં મારા જેવો નિષ્ણાત આ ધરતી ઉપર ભાગ્યે જ બીજો કોઈ હશે. મહારાજા યુધિષ્ઠિરના વનવાસને લીધે હું આજ સુધી જ્યાં ત્યાં રખડતો હતો. આજે આપની ખ્યાતિ સાંભળીને અહીં આવી ચડ્યો છું.”
રાજાએ તેને પોતાને ત્યાં અશ્વશાળાના અધિપતિ તરીકે રાખી લીધો.
‘ગ્રન્થિક' ગોપાલકરૂપે નકુલ
બીજે દિવસે એક માણસને રસ્તા ઉપર સામેથી આવતો જોયો. તેની છાતી વગેરે અડધું શરીર ખુલ્લું હતું. કમરે કચ્છો માર્યો હતો. હાથમાં કડિયાળી ડાંગ હતી, માથે લાલ પાઘડું હતું. રાજાએ તેની ઓળખ માંગતા તેણે કહ્યું, “હું મહારાજા યુધિષ્ઠિરનો ગોપાલક છું. મારા કબજામાં સૌથી વધુએક લાખ-ગાયો રહેતી. હું ગાયોના તમામ લક્ષણો જાણું છું. ગર્ભાધાન સમય, ગર્ભમોચન સમય, રોગ અને પૌષધ વગેરેનો માહિતગાર છું. મહારાજાનો વનવાસ થયા બાદ જેમ તેમ કરીને મેં બાર વર્ષ પૂરા કર્યા ત્યાં આપની નામના સાંભળીને અહીં આવ્યો. મારું નામ ગ્રન્થિક છે.”
રાજાએ તેને પોતાની ગૌશાળાના અધિપતિ તરીકે નિયુક્ત કર્યો.
‘સૈરન્ધી' સુદેષ્ણાની સખીરૂપે દ્રૌપદી વળતે દિવસે સુદેા રાણીના મહેલમાં એક સ્ત્રી આવી. તમામ દાસીઓ તેનું રૂપ જોઈને સ્તબ્ધ થઈ ગઈ. સહુ તેને રાણી સુદેષ્ણા પાસે લઈ ગઈ. સુદેષ્ણા તેનું અતાગ સૌંદર્ય જોઈને ક્ષણભર તો સ્થિર થઈ ગઈ. રાણીએ તેને પૂછ્યું, “અરે ! સ્વર્ગલોકની અપ્સરા ! તું આ ધરતી ઉપર શી રીતે આવી ગઈ ? તું કોણ છે ? તારું નામ શું છે ?”
તેણે કહ્યું, “હું મહારાણી દ્રૌપદીની દાસી છું. મારું નામ સૈરન્ધીમાલિની છે. મહારાણીને મારા
ધર્મ તો મારો સ્વભાવ છે
જૈન મહાભારત ભાગ-૨
૬૨
