Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 387

નાઓ', સં. મંજુલાલ મજમુદાર.
[ચ.શે. ઈ. ૧૭૭૪)ના કર્તા.
સંદર્ભ: ૧. ગૂહાયાદી; ૨. ફૉહનામાવલિ. [ચ.શે]. રામ(ભકત)-૩/રામદાસ (ઈ ૧૬૦૪માં હયાત] : અખાના પુરોગામી જ્ઞાનમાર્ગી કવિ તેઓ સૌરાષ્ટ્રના કુતિયાણાના, ખંભાતના અથવા રામ
]: સર્વદેવના પુત્ર. જ્ઞાતિએ કૌશિક અમદાવાદ જિલ્લાના હોવાનું અનુમાન થયું છે, પરંતુ તે માટે ગોત્રના નાગર. ગુજરાતીમાં શબ્દ, કારક, સમાસ, ક્રિયા વગેરેની ચોક્કસ કોઈ આધાર નથી. આ કવિની ‘એકાદશ સ્કંધ' કૃતિમાં ‘ભટ સમજૂતી આપતી વ્યાકરણવિષયક ‘ઉકતીયકમ્” કૃતિના કર્તા. કૃતિની નારાણ વૈકુંઠ કથા કહી રે’ એવા ઉલ્લેખ પરથી એમને નારાયણ ભાષા ઈ. ૧૬મી સદીના મધ્યભાગની લાગે છે. ભટ્ટ તરીકે ઓળખાવવામાં આવેલા, પરંતુ વાસ્તવમાં નારાયણ | સંદર્ભ : જેસલમેર જૈન ભાંડાગારીય ગ્રન્થનામ સૂચિપત્રમ(સં), નામ કવિના ગુરુનું હોવાની સંભાવના વ્યકત થઈ છે. એમની ‘યોગ- સં. સી. ડી. દલાલ અને એલ. બી. ગાંધી, ઈ. ૧૯૨૩. [ચ શે] વાસિષ્ઠ' કૃતિમાં આવતા વિશ્વનાથ નામ પરથી એ નામના પણ કવિના ગુરુ હોવાની સંભાવના વ્યકત થઈ છે.
રામ-૮ [.
]: જૈન સાધુ, સુમતિસાગરના ભગવદ્ગીતાની દુહા-ચોપાઇ બંધમાં અધ્યાયવાર સાર આપતી ને શિષ્ય. ૬ કડીના ‘સુમતિજિન તથા શાંતિજિ-સ્તવન (મુ.)ના કર્તા. ગીતાનો પહેલો ગુજરાતી અનુવાદ ગણાતી ‘ભગવદ્-ગીતા/ભગવદ - કૃતિ : જેકાપ્રકાશ : ૧.
[.ત્રિ] ગીતાનો સાર ભગવંત-ગીતા' (ર.ઈ. ૧૬૦૪સં ૧૬૬૮, આસો સુદ
રામ-રામૈયો [
]: વેલા બાવાના શિષ્ય ઠેર૧૨, રવિવાર; મુ), ભાગવતના ત્રીજા સ્કંધના ૨૪થી ૩૩ અધ્યાયમાં વર્ણવેલા કપિલ મુનિના જીવનપ્રસંગને ૫ કડવાં ને ૩૩૧ પંકિતઓમાં
વાવના વતની. જ્ઞાતિએ ખાંટ. મૂળનામ રામ ઢાંગડ એમના ગુરુ
મહિમાનાં પદો(૧૩ મુ) મળે છે. આ પદો એમાં ભળેલા એમના સારાનુવાદ રૂપે આપનું ને મુખ્યત્વે કથાના જ્ઞાનભાગ પર ધ્યાન
ગુરુના વ્યકિતત્વના કેટલાક રંગોને કારણે વિશિષ્ટ તાજગીનો અનુભવ કેન્દ્રિત કરતું એ૯૫ કાવ્યશકિતવાળું ‘કપિલમુનિનું આખ્યાન 33 (મુ.), આરંભનાં ૨ કડવાંમાં એકાદશીકથા અને બાકીનાં ૩ કડવાંમાં
કૃતિ : ૧. અભમાલા; ૨, સંતસમાજ ભજનાવળી, સ, કેશવલાલ મસ્યપુરાણ આધારિત અંબરીષકથાને વર્ણવતું ‘અંબરીષ-આખ્યાન,
મ દૂધવાળા, ઈ. ૧૯૩૧; ૩. સોસંવાણી; જ. સોરઠી સંતો, ઝવેરચંદ સારાનુવાદ જેવી ૧૫ કડવાંની ‘ભાગવત-એકાદશ સ્કંધ' અને ૨૧ સર્ગની ‘યોગવાસિષ્ઠ' એ એમની કૃતિઓ છે
મેઘાણી, ઈ. ૧૯૭૯ (સં). ‘ગૂજરાતી હસ્તપ્રતોની સંકલિત યાદી’ ‘રાસલીલા-પંચાધ્યાયી' કૃતિ
રામકૃષણ: આ નામે ‘ભકતમાળ’ તથા કૃણભકિત અને જ્ઞાન-વૈરાગ્યનાં આ કવિની માને છે, તથા ભાગવતના તૃતીય, ષષ્ઠ, અને દશમ
પદો(મુ.) મળે છે. આ કૃતિઓ કયા રામકૃષ્ણની છે તે નિશ્ચિત સ્કન્ધના રચિયતા કોઈ સારસ્વત બ્રાહ્મણ રામદાસ)ને અને આ થઈ શકતું નથી. જ્ઞાન-વૈરાગ્યનાં પદો કદાચ રામભકત)-૩નાં હોય. રામ(ભકત)ને એક ગણે છે, પરંતુ ગુજરાતના સારસ્વતોમાં આ
જુઓ રામ(ભકત)-૩. બન્ને કવિઓને જુદા ગણવામાં આવ્યા છે.
કૃતિ : ૧. નકાદોહન; ૨. પ્રાકાવિનોદ : ૧; ૩ ભજનસાગર : ૨; રામકણને નામે જે ભગવદ્-ગીતા’ મળે છે તે આ રામભકતની છે. જે ભાધિ.
કતિ : ૧. શ્રી ભગવદ્ગીતા પ્રાકૃત ભાષા પ્રબંધ (રામભકત), પૂ. સંદર્ભ :૧. ડિકૅટલૉગબીજે; ૨. ડિકૅટલૉગભાવિ; ૩. ફૉહનામાવલિ. શા. કશનદાસ મોહનલાલ, ઈ. ૧૯૦૫; ૨. ત્રણ ગુજરાતી ગીતાઓ,
ચિ.] સં. ભૂપેન્દ્ર બા. ત્રિવેદી, ઈ. ૧૯૮૭(); ૩. સગુકાવ્ય.
સંદર્ભ : ૧. કવિચરિત : ૧-૨; ૨. ગુસાઇતિહાસ : ૨, ૩. ગુસા- રામકૃષ્ણ–૧ [ઈ. ૧૮મી સદી પૂર્વાર્ધ) : વૈષ્ણવ કવિ સંખેડાના મધ્ય; ૪. ગુસારસ્વતો; ૫. પ્રાકૃતિઓ; [] ૬. સંશોધન અને નાગર, અવટંકે મહેતા, તેમનાં ૧૩૦ જેટલાં કૃષણભકિતનાં પદ અધ્યયન, બહેચરભાઈ ૨. પટેલ, ઈ. ૧૯૭૬–‘મધ્યકાલીન ગુજરાતી (એકની ૨ ઈ.૧૭૦૧ અને બીજાની ૨ ઈ. ૧૭૦૮; મુ.) મળે છે. એમનાં સાહિત્યમાં અંબરીષકથા; || ૭. ગૂહાયાદી; ૮, ડિકેટલૉગબીજ; ૯, પદોમાં ગોપીનો કૃષ્ણ પ્રત્યેનો પ્રેમ વ્યકત કરતાં શૃંગારભાવનાં ડિકેટલૉગભાવિ; ૧૦. ફાહનામાવલિ:૨; ૧૧. ફહનામાવલિ. ચિ.શે] પદોની સંખ્યા વિશેષ છે. આ શૃંગારભાવમાં માધુર્ય અને સંયમ
છે. કોઈક પદમાં લોકબોલીનો રણકો ને લોકજીવનનો સ્પર્શ અનુભવાય રામ(મુનિ) –૪ [ઈ. ૧૬૫૫માં હયાત] : જૈન સાધુ. માનવિમલના
છે. આ કવિએ માતાના ગરબાઓ જેવા મુખ્યત્વે આસો મહિનામાં શિષ્ય. ૧૯૫ કડીના ‘ચંદનમલયાગિરી-રાસ' (ર.ઈ. ૧૬૫૫)ના કર્તા.
આવતાં વિવિધ પર્વોને વિષય બનાવી કૃષણભકિતના ગરબા રચ્યા સંદર્ભ : ડિકેટલૉગભાવિ.
[શ્ર ત્રિ]
છે તે નોંધપાત્ર છે. ૧ ગરબાની અંદર ભાઈબીજના દિવસે કૃષ્ણ રામ-૫ [ઈ. ૧૭૪૯માં હયાત] : સરદડ (સ્ટ્રીધાય?)ના વતની. બહેન સુભદ્રાને ઘરે આવે છે ત્યારે સુભદ્રાનાં ચિત્તમાં ઊઠતા ભાગવતને આધારે ૧૨ સ્કંધ (ર.ઈ. ૧૭૪૯) એમણે રહ્યા છે. ઊમળકાને કવિએ પ્રાસાદિક ભાષામાં આલેખ્યા છે. ‘રાસપંચાધ્યાયી’ સંદર્ભ : ૧, ગુજૂહકીકત; ૨. પ્રાકૃતિઓ. [ચ શે] નામની કૃતિ પણ આ કવિએ રચી છે. ‘ગુજરાતી હાથપ્રતોની સંક
લિત યાદી” ૧૨ કડવાંની ‘ગજેન્દ્રમોક્ષ (મુ) કૃતિ રામકૃષ્ણ–૨ની રામ-૬ [ઈ. ૧૭૭૪ સુધીમાં : મકનના પુત્ર. ‘કાલગણીનો છંદ (લે. હોવાનું માને છે, પરંતુ તે આ કવિની કૃતિ છે.
૩૫૮ : ગુજરાતી સાહિત્યકોશ
રામ(ભકત)-૩રામદાસ : રામકૃષ્ણ-૧