Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 399

સતી, ચિત્ત બ્રહ્મદત્ત પરની સઝાયો (સર્વ મુ.) અને ૨૬ કડીનું એ કૃતિઓ આ કવિની કૃતિઓ તરીકે નોંધાઈ છે પણ એમાં ‘ચતુર્વિશતિ ઝિન-નમસ્કાર’, ‘સાધારણજિન-સ્તવન તથા ૫ કડીનું ગુરુપરંપરાનો નિર્દેશ નથી. ‘નમનાથ-સ્તવન’ મળે છે.
રૂપવિયેની લાંબી કૃતિઓમાં તેમની સંસ્કૃત સાહિત્યાલંકારની કૃતિ : ૧. અસરગ્રહ; ૨. જિભપ્રકાશ; ૩. જિસ્તકાસંદોહ : ૨; જાણકારી તથા ધર્મ, જ્ઞાન અને સંસારવ્યવહારની સૂઝ દેખાય છે. ૪. જૈસમાલા(શા) : ૨; ૫. જૈસસંગ્રહ(જ); ૬. પ્રોસ્તસંગ્રહ; ૭. તેમની લઘુકૃતિઓમાં દેશી ઢોળો ને છંદોનું વૈવિધ્ય તથા વર્ણમધુર લધુ ચોવીશી વીશી સંગ્રહ, પ્ર. શા. કુંવરજી આણંદજી, સં. ૧૯૯૫; અને અનુપ્રાસયુકત રચનારીતિ ધ્યાનપાત્ર છે. ૮. સજઝાયમાલા(શ્રા): ૧.
કૃતિ : ૧. આકામહોદધિ : ૫; ૨, શૈર્તાસંગ્રહ : ૨, ૩. જિનગુણ સંદર્ભ : ૧. આલિસ્ટઇ : ૨; ૨. મુપુગૃહસૂચી, ૩. લીંહસૂચી; સ્તવનાવલિ તથા ગહેલી સંગ્રહ, સં. મુનિમાનવિય, ઈ. ૧૯૨૪૪. ૪. હજૈજ્ઞાસૂચિ: ૧.
રિ.સી.) જિમપ્રકાશ; ૫. હિમ્નકાસંદોહ : ૧; ૬. જિતસ્તમાલા; ૭. જૈઐરાસ
માળા : ૧, ૮. જૈકાપ્રકાશ : ૧; ૯. જૈકાસંગ્રહ; ૧૦. જૈન કથા રત્નરૂપવિજ્ય-૨ [ઈ. ૧૯મી સદી પૂર્વાર્ધ] : તપગચ્છના જૈન સાધુ.
કોપ : ૭, પ્ર. ભીમજી ભી. માણક; ઈ. ૧૮૯૨, ૧૧. જૈuપુસ્તક : ૧; જિનવિજયની પરંપરામાં પદ્મવિજયના શિષ્ય. તેમની કૃતિઓ નીચે
૧૨. જેસંગ્રહ; ૧૩. જૈસસંગ્રહ(જી); ૧૪. દસ્તસંગ્રહ; ૧૫. પૂજામુજબ છે : ૪ ખંડ અને ૪ ઢાળમાં રચાયેલો, ભીમદેવના વણિક
સંગ્રહ, પ્ર. માઉનલીલું બાકરભાઈ, ઈ. ૧૮૮૪; ૧૬, પ્રાસપસંગ્રહ:૧; પ્રધાન વિમળનું ચરિત્ર આલેખતો અને ૧૯મી સદીમાં રચાયેલો
૧૭. મોસસંગ્રહ; ૧૮. શસ્તવનાવલી; ૧૯, સન્મિત્ર(ઝ); ૨૦. હોવા છતાં જૂની ગુજરાતીનાં ઘણાં રૂપો દેખાડતો ‘વિમલ-રાસ” (૨.
સ્નાત્રપૂન આદિ પૂજનો સંગ્રહ, પ્ર. વિદ્યાશાલા, સં. ૧૯૨૨; [] ઈ. ૧૮૪૪ર. ૧૯૦૦, અસોડ સુદ ૧૩, રવિવાર), ‘સમેતશિખર
૨૧. જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સ હેરલ્ડ, ઑગસ્ટ ૧૯૧૪-વીરપૂજા–. પરનાં ૩ સ્તવન' (૧ની ર.ઈ. ૧૮૦૨/સં. ૧૮૫૯, માગશર સુદ ૭,
સંદર્ભ : ૧. ગુરઇતિહાસ : ૨; ૨, ગુસારસ્વતો; ૩. જૈસાઇતિગુરુવાર, મુ.), ૧૨ ઢાલ અને ૩૨૯ કડીનો ‘પદ્મવિયનિર્વાણ-રાસ”
હાસ;૪. દેસુરાસમાળા; [] ૫. આલિસ્ટઑઇ : ૨; ૬. જૈનૂકવિઓ : (ર.ઈ. ૧૮૦૬/સં. ૧૮૬૨, વૈશાખ સુદ ૩; મુ.), “વીસ સ્થાનકની પૂજાઓ” (ર.ઈ. ૧૮૨૭/સં. ૧૮૮૩, ભાદરવા સુદ ૧૧; મુ), ૪૭
૩(૧); ૭. ફાઇનામાવલી : ૧, ૮. મુપુગૃહસૂચી, ૯. હજૈજ્ઞાસૂચિ : ૧. ઢાળની ‘ પિસ્તાળીસ આગમની પૂજા’ (ર.ઈ. ૧૮૨૯/સં. ૧૮૮૫,
રિસો.] આસો-૩, શનિવાર, મુ.), ૧૧ ઢાળ, ૮૯ કડીની ‘પંચજ્ઞાનની પૂજા
રૂપવિશિષ્ય
]: નંદીશ્વરટ્રીપ સ્તવનાદિ (ર.ઈ. ૧૮૩૧/સં. ૧૮૮૭, શ્રાવણ સુદ ૫; મુ.), ૧૩૨ કડીની ‘પંચ
અનેક સ્તવનસંગ્રહ'ના હતાં. તપગચ્છની પદ્મવિ શિષ્ય લક્ષમીકલ્યાણક-પૂજા (ર.ઈ. ૧૮૩૩/સં.૧૮૮૯, મહા સુદ ૧૫; મુ.),
વિક્રય આ કૃતિના કર્તા હોય એવી પણ સંભાવના છે. ચૈત્યવંદન, સ્તવન, સ્તુતિઓ રૂપ ત્રીસેક લધુ કૃતિઓનાં “મૌન એકાદશી-દેવવંદન’, ‘ગુણસેન કેવલી-રાસ' (ર.ઈ. ૧૮૦૪સં. ૧૮૬૧,
સંદર્ભ : લીંહસૂચી. કારતક વદ ૭, મંગળવાર), ૨૫૦ કડીનો ‘સનતકુમાર-રાસ’ (ર.ઈ. પવિમલ [ઈ. ૧૬૭૨માં હયાત: જૈન સાધુ. કનકવિમલના શિષ્ય. ૧૮૨૯).
‘ભકતામર-બાલાવબોધ (ર.ઈ. ૧૬૭૨.સં. ૧૭૨૮, ચૈત્ર વદ ૧, આ ઉપરાંત અજિતનાથ, કેસરિયાજી, તારંગા, નેમિનાથ, પદ્મ- સોમવાર) નામની ગદ્યકૃતિના કર્તા. પ્રભુ, પાર્શ્વન, વીરજિન, સિદ્ધાચલ આદિ પરનાં અનેક સ્વતનો;
સંદર્ભ : જૈનૂકવિઓ : ૩(૨).
રિસો.] અષ્ટપ્રવચનમાતા, આત્મબોધ, મન:સ્થિરિકરણ, પડિક્કમણ, રહનેમિ આદિપરની સઝાયો; મલિનાથ, શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથ, શાંતિનાથ આદિ રૂપશંકર [ઈ. ૧૮૩૩ સુધીમાં] : તેમણે માતાજીની હમચી’ (લે, ઈ. પરનાં ચૈત્યવંદનો, ગોડી પાર્શ્વનાથ તથા શંખેશ્વરની લાવણીઓ; ૧૮૩૩)ની રચના કરી છે. ગૌતમ, મહાવીરસ્વામી તથા કલ્પસૂત્ર પરની કેટલીક ગફૂલીઓ;
[કી.જો. ‘વરકાણાજીનો છંદ', નવાંગ પૂજનના ૧૦ દુહા, વીર-પૂજા, અષ્ટપ્રકારી અને નંદીશ્વરદીપની પૂજા, ધ્યાનગીતા આદિ અનેક રૂપસાગર [ઈ. ૧૬૯૫ સુધીમાં : જૈન સાધુ. તિલકસાગરના શિષ્ય. લધુકૃતિઓ આ કવિએ રચી છે. આમાંથી મોટા ભાગની મુદ્રિત છે. ૭ કડીના ‘નેમિજિન-ગીત’ (લે.ઇ.૧૬૫)ના કર્તા. આ કવિના ગદ્યગ્રંથો આ મુજબ છે : દેવેન્દ્રસૂરિકૃત પ્રાકૃતસ્તોત્ર સંદર્ભ : મુપુન્હસૂચી.
[.સો. પરનું ‘સમવરણ-સ્તવન પ્રકરણ-સ્તબક’, જ્યતિલકસૂરિકૃત ‘સમ્યકત્વ સંભવ/સુલતા-ચરિત્ર પરના ૨૬૮૦ ગ્રંથાગનો બાલાવબોધ રૂપસીભાઈ ઈિ. ૧૮૨૧ આસપાસ]: સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના (ર.ઈ. ૧૮૪૪) તથા જિનહર્ષકૃત વિચારામૃત સંગ્રહ પરનો બાલાવ- કવિ. ૫૯ કડીની ‘વિચારવિલાસ (મુ.) કૃતિના કર્તા. બોધ (ર.ઈ. ૧૮૩૭/સં. ૧૮૯૭, શ્રાવણ સુદ ૫, બુધવાર).
ઈ. ૧૮૨૧માં કવિને સહજાનંદ સ્વામીનો સમાગમ થયો એવો ૧૦ કડીની ‘અરણિકમુનિની સઝાયર(મુ), હિંદીમાં રચાયેલી ૯ ઉલ્લેખ કૃતિમાં મળે છે તે પરથી કવિ તે સમય દરમ્યાન થયા હોવાની કડીની ‘કેસરિયાજીની લાવણી' (ર.ઈ. ૧૮૦૩), ‘મહાવીર સત્તાવીશ- સંભાવના છે. ભવ-સ્તવન તથા ૬ કડીની “રાજપિપ્રસન્નચંદ્ર-સઝાય” (મુ) – કૃતિ : ૧. કીર્તન મુકતાવલિ, પ્ર. બોચાસણવાસી શ્રી અક્ષરપુરુ
૩૭૦ : ગુજરાતી સાહિત્યકોશ
રૂપવિજય-૨ : રૂપસીભાઈ
Jain Education Intemational