Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 491

સિદ્ધ કરેલી અણિમ ગરિમાણનની પ્રાપ્તિમાં અંતરાય અને લખિત પ્રત) મળે છે એ ૨
અંધકારમાંથી જ્ઞાન રૂપી પ્રકાશ તરફ જવા માટે સાચા ગુરુની સેવા સિદ્ધિવિલાસ [ઈ. ૧૭૪૪માં હયાત] : ખરતરગચ્છના જૈન સાધુ. કરવાની શિખામણ આપે છે. અને બાકીની કાફીઓમાં યોગીઓએ “શીલ-રાસ' (ર.ઈ. ૧૭૪૪/સં. ૧૮૦૦, ચૈત્ર સુદ ૧૦)ના કર્તા. સિદ્ધ કરેલી અણિમા, ગરિમા, મહિમા, દૂરદર્શન, દૂરશ્રવણ વગેરે આ નામે ‘ચોવીસી' (ર.ઈ. ૧૭૪૦ સં. ૧૭૯૬, માઘ સુદ ૧૦) ૧૮ સિદ્ધિઓ ગર્વને વધારતી હોઈ બ્રહ્મજ્ઞાનની પ્રાપ્તિમાં અંતરાય અને “મિરાજુલ-ગીત (ર.ઈ. ૧૭૦૭/સં. ૧૭૬૩, ફાગણ સુદ ૧૩; રૂપ જ બને છે એમ કહે છે. દષ્ટાંતોથી કવિએ પોતાની વાતને સમ- મુ. – સ્વલિખિત પ્રત) મળે છે એ સમયદષ્ટિએ પ્રસ્તુત કર્તાની ર્થિત તો કરી છે, પરંતુ એમનું વકતવ્ય ચોટદાર ઓછું બની શકયું છે. હોવા સંભવ છે.
દિદ.] કૃતિ : જૈનયુગ, ફાગણ-ચૈત્ર ૧૯૮૩-પ્રાચીન જૈન કવિઓનાં સિદ્ધિચંદ્ર(ગણિ) [ઈ. ૧૬મી સદી ઉત્તરાર્ધ : જૈન સાધુ. ભાનુ- વસંતવન, સ. ચંદ્રના શિષ્ય. સિદ્ધિચંદ્ર(ગણિ) અકબર (ઈ. ૧૫૦૬ રાજ્યારોહણ
સંદર્ભ : ૧. પ્રાકારૂપરંપરા; [] ૨. જૈન સત્યપ્રકાશ, જાન્યુ. સમય)ના સમકાલીન હતા. ફારસી અને વાવની ભાષાના તેઓ ૧૯૪૬-જેસલમેરકે જેને જ્ઞાનભંડારોંકે અન્યત્ર અપ્રાપ્ય ગ્રંથોંકી અભ્યાસી હતા. તેમણે અકબરને એ બંને ભાષા શીખવી હતી. તેમની સૂચી', સં. અગરચંદ નાહટા; L૩. જેનૂકવિઓ: ૩(૨). [કી.જો.] આ પ્રતિભાથી અકબરે તેમને ખુલ્ફહમ’નો ઇલ્કાબ આપ્યો હતો. '
સિંઘકુલ: જુઓ સિહકુશલ. મંદબુદ્ધિના મનુષ્યો જાણી શકે એ હેતુથી બાણની કાદંબરીનો સરળ ને પ્રવાહી ભાષામાં સંહ્નિત કથાનુવાદ આપતી “સંક્ષિપ્ત “સિંઘલસી-ચરિત્ર' (ર.ઈ. ૧૪૬૩] : પૂણિમાગચ્છના સાધુ રતનગુજરાતી કાદંબરી કથાનક (લ.ઈ.૧૬૯૧; મુ.)કવિની વિશિષ્ટ રચના સૂરિના શિષ્ય મલયચંદ્રની દુહા-ચોપાઈબંધની ૨૨૦ કડીમાં રચાયેલી છે. ચાર કડીનું ટૂંકું પણ છટાદાર ચોમાસીકાવ્ય નેમિનાથ ચતુર્માસ- આ પદ્યવાર્તા(મુ.)માં સિંહલદ્વીપનો રાજપુત્ર સિંહલસિંહ પોતાનાં કમ્ (મુ.) એ પણ કવિએ રચ્યું છે. ધાતુમંજરી’, ‘ભકતામરઅનેકાર્થ- શકિત ને પરાક્રમથી ધનવતી, રત્નાવલી, રૂપવતી અને કુસુમવતી એ નામમાતા’, ‘શોભન-સ્તુતિ', “કાદંબરી-ઉત્તરાર્ધ' વગેરે ગ્રંથો પર ચાર સ્ત્રીઓને કેવી રીતે પરણી લાવે છે એની કથા છે. વાર્તાનું માળખું સંસ્કૃતમાં ટીકાઓ તેમણે લખી છે.
ભ્રમણકથાનું છે. સિંહલસિહના રૂપથી મોહવશ બનતી નગરસ્ત્રીઓને સિદ્ધિચંદ્રના નામથી હિન્દી મિશ્રા ચારણી ભાષાની છાપવાળા ૧-૧ લીધે સિંહલસિંહને ભોગવવો પડેલો દેશવટો, સમુદ્રયાત્રામાં સિંહલકડીના બે છપા(મ.) મળે છે તે આ જ સિદ્ધિચંદ્રના હોવાની સિહ અને ધનવતીનું વિખૂટા પડવું, ઊડતી ખાટ, અક્ષયપાત્ર અને સંભાવના છે.
|
સર્પદંશે વિરૂપતા તથા પુન:સ્વરૂપપ્રાપ્તિ આ કૃતિના ધ્યાનાર્હ કથશો કૃતિ: ૧. ગુજરાતી સાહિત્યનાં સ્વરૂપો (પદ્યવિભાગ), મંજુલાલ છે. સાહસ, શૌર્ય તથા ચમત્કારયુકત આ કથામાં કથાનિરૂપણ તરફ ૨. મજમુદાર, ઈ. ૧૯૫૪; ૨. શનીશ્ચરની ચોપાઈ આદિક લઘુ કવિનું જેટલું લક્ષ્ય છે તેટલું ભવનિરૂપણ કે વર્ણન તરફ નથી, તો ગ્રંથોના સંગ્રહનું પુસ્તક, ભીમસિહ માણેક, ઈ. ૧૯૨૨ (ત્રીજી આ.); પણ વહાણ ઊપડતી વખતનું વર્ણન, તોફાનનું વર્ણન કે રનપુરમાં
] ૩. પુરાતત્ત્વ, અશ્વિન ૧૯૮૩–“સંક્ષિપ્ત ગુજરાતી 'કાદંબરી'- પ્રવેશ વખતનાં વર્ણનોમાં કવિની કવિત્વશકિતનો કેટલોક પરિચય કથાનક', જિનવિજય;૪. ફાત્રમાસિક, જાન્યુ. જૂન ૧૯૭૩–“સંક્ષિપ્ત મળે છે. વહાણવટાને લગતા કેટલાક શબ્દોનો પ્રયોગ પણ ધ્યાન ગુજરાતી 'કાદંબરી કથાનક, સં. ભૂપેન્દ્ર ત્રિવેદી.
ખેંચે છે.
[ભા.વૈ.] સંદર્ભ: ૧. ઐરાસંગ્રહ: ૩ (પ્રસ્તા.); ૨. જૈસાઇતિહાસ.
સિંઘવિજ્ય : જુઓ સંઘવિજય–૨. કી.જો.].
સિંઘરાજ [ઈ. ૧૫૫૭માં હયાત]: જૈન. ૧૯૩ કડીની “પાટણચૈત્યસિદ્ધિવિજ્ય-૧/સિદ્ધવિજ્ય [ઈ. ૧૯૫૭માં હયાત] : તપગચ્છના
સિલાબ* 1. ૧૬૫મી હયાત| - તીર્થના પરિપાટી' (ર.ઈ. ૧૫૫૭ના કર્તા. જૈન સાધુ. હીરવિજયસૂરિની પરંપરામાં ભાવવિજ્યના શિષ્ય. ૭
સંદર્ભ: ૧. ઇતિહાસ અને સાહિત્ય, ભોગીલાલ જ. સાંડેસરા, ઢાલ અને ૧૦૧/૧૧૨ કડીનું ‘નિગોદદુ:ખગભત સીમંધર જિન
ઈ. ૧૯૬૬- શ્રી પંચાસરા પાર્શ્વનાથના મંદિર વિશેના કેટલાક સ્તવન/વિનતિ' (ર.ઈ. ૧૬૫૭/સં. ૧૭૧૩–સુદ ૭; મુ), ‘મહાવીર
ઐતિહાસિક ઉલ્લેખો;]૨. સંબોધિ, ઈ.૧૯૭૫૭૬–‘સિદ્ધિસૂરિસ્તવન' (ર.ઈ. ૧૬૫૭), ૮ કડીનું ‘ઋષભદેવસ્વામીનું ચૈત્યવંદન
કત પાટણ-ચૈત્યપરિપાટી', સં. ભોગીલાલ જ. સાંડેસરા, [૨.૨.દ.] (મુ.), ૭૯ કડીનું ‘મિજિન-સ્તવને', ૧૭ કડીની ‘સ્થૂલિભદ્રની સઝાય” તથા ૧૦ કડીની ‘હીરવિજયસૂરિ-સઝાયર(મુ.) એ કૃતિઓના કર્તા. સિહ [ઈ. ૧૭૨૫માં હયાત : જૈન સાધુ. કનકપ્રિયના શિષ્ય. ૧૪૭
કૃતિ: ૧. ઐસમાલા : ૧; ૨. જિનગુણ પદ્યાવળી, પ્ર. વેણીચંદ કડીના ‘શાલિભદ્ર શલોકો’ (ર.ઈ.૧૭૨૫; મુ)ના કર્તા. સુ. શાહ, ઈ. ૧૯૨૫ (બીજી આ.); ૩. પ્રાવિસ્તસંગ્રહ.
કૃતિ : *રત્નસાગર-. સંદર્ભ: ૧. જૈનૂકવિઓ: ૩(૧); ૨. મુપુગૃહસૂચી, ૩. લીંહ- સંદર્ભ : ૧. ગુસાઇતિહાસ : ૨; ૨. પ્રાકારૂપરંપરા;]૩. જેગૂસૂચી, ૪. હેજેજ્ઞાસૂચિ: ૧. [કી.જો.] કવિઓ: ૩(૨).
રિ.ર.દ.] સિદ્ધિવિજયશિષ્ય[
]: જૈન. ૮ કડીના “સિદ્ધાચલ- સિહકલ-૧ [ઈ. ૧૪૯૪માં હયાત : બિવંદણિકગછના જૈન સાધુ. સ્તવન’ના કર્તા.
દેવગુપ્તસૂરિના શિષ્ય. ‘મુનિ પતિરાજર્ષિ-ચરિત્ર' (ર.ઈ. ૧૪૯૪/સં. સંદર્ભ: હે જૈજ્ઞાસૂચિ: ૧.
[કી.જો] ૧૫૫૦, વૈશાખ વદ ૭, રવિવાર)ના કર્તા. ૪૬૨ : ગુજરાતી સાહિત્યકોશ
સિદ્ધિચંદ્ર(ગણિ) :હિકુલ–૧