Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 523

કથાઓમાં એમાં ગૂંથાતી જાય છે, અંબવૃક્ષ અને પંડિતનો, ચોખા કારતક સુદ ૧૨ના દિવસે પૂરું કર્યું હતું તેવો ઉલ્લેખ છે. હેમદાસને અને ફોતરાંનો, પંચાંગુલિનો-એવાં સંવાદ યોજાય છે ને કવચિત નામે ‘પાંડવોની ભાંજગડ (મુ.) કૃતિ મળે છે તે અને પાંડવોનું વ્યાજસ્તુતિથી કુરૂપ નારીનું કર્યું છે તેવું વિનોદી નિરૂપણ કરવાની જુગટું’ એક હોવાની સંભાવના છે. એ સિવાય ‘દ્રૌપદીવસ્ત્રાહરણ” તક લેવામાં આવી છે. હિતશિક્ષાને રોચક બનાવવાનો કવિની આ કૃતિ પણ એમણે રચી છે. 'ગુજરાતી હાથપ્રતોની સંકલિત યાદી’ પ્રયત્ન પ્રશસ્ય છે.
[જ.કો.] ‘પાંડવોનું જુગટું’ અને ‘દ્રૌપદીવસ્ત્રાહરણ’ને જુદી કૃતિ ગણે છે.
કૃતિ : ૧. પાંડવોની ભાંજગડ, પૂ. બાપુભાઈ અમીચંદ; ૨. હિમરાજહેમરાજ(ઋષિ)-૧ [ઈ. ૧૫૫૩માં હયાત : જીવરાજ,
બુદ્ધિપ્રકાશ, જુલાઈ ૧૮૭૧–‘હીમાં ભગત વિશે,- (+રાં.). ઋષિશિષ્ય. ૩૪૪ કડીના “ધના-રાસ' (ર.ઈ. ૧૫૫૩) તથા ૫૫
સંદર્ભ : ૧. કાશીસુત શેઘજી: એક અધ્યયન, બહેચરભાઈ ૨. કડીના ‘બુદ્ધિ-રાસ (ર.ઈ. ૧૫૭૪)ના કર્તા.
પટેલ, ઈ. ૧૯૭૪; ૨. પ્રાકૃતિઓ;૩] ગૂહાયાદી. શિ.ત્રિ] સંદર્ભ : ૧. ગુસારસ્વતો; ૨. જૈસાઇતિહાસ; ૩. મરાસસાહિત્ય;] ૪. જૈનૂકવિઓ : ૧, ૩(૧).
[.ર.દ.] હીમો-૨ : જુઓ હીમદાસ–૧. હિંમત(મુનિ) [ઈ. ૧૯૯૪માં હયાત] : જૈન. ૩૫ કડીની “અક્ષર- હીર(મુની)-૧ : જુઓ હીરાણંદ-૩. બત્રીસી' (ર.ઈ. ૧૬૯૪; મુ.)ના કર્તા. કૃતિ : ૧. જૈન સુબોધ પ્રકાશ : ૧, પ્ર. શા. કચરાભાઈ ગોપાળ
હીર(મુનિ)-૨
]: જૈન સાધુ. ૧૦ કડીની ‘શીલદાસ, ઈ. ૧૮૯૫ (બીજી આ.); ૨. સસન્મિત્ર.
સઝાયર(મુ.)ના કર્તા. સંદર્ભ: જૈમૂવિઓ: ૨.
કૃતિ : રત્નસાર : ૨, પ્ર. હીરજી હંસરાજ, ઈ. ૧૮૬૭. [...]
[કી.જો.] . હીમગર [
]: ૧૧ કડીના “ભીમનાથનો
હીર-ઉદયપ્રમોદ [ઈ. ૧૯૬૩માં હયાત] : જૈન સાધુ. સૂરચંદ વાચકના ગરબો (મુ.)ના કર્તા.
શિષ્ય. ‘ચિત્રસંભૂતિ-ચોઢાળિયું' (ર.ઈ. ૧૬૬૩)ના કર્તા. કર્તાનામ કૃતિ: નવરાત્રિમાં ગાવાના ગરબાસંગ્રહ : ૧, પ્ર. અમરચંદ
શંકાસ્પદ જણાય છે. ભોવાન, ઈ. ૧૮૭૬.
સંદર્ભ: જૈનૂકવિઓ: ૩(૨).
રિ.ર.દ.] [.ત્રિ.] હીમદાસ/હીમો/હેમો : હીમદાસને નામે વૈરાગ્યબોધનું ૧ પદ(મુ.),
હીરકલથઈ. ૧૬મી સદી ઉત્તરાર્ધ : ખરતરગચ્છના જૈન સાધુ. હીમાને નામે ૮ કડીનો રાજ્યિો (મુ.) તથા ૧૪ કડીની દાણલીલા' ને દેવ
દેવતિલક ઉપાધ્યાયની પરંપરામાં હર્ષપ્રભના શિષ્ય. તેમની કૃતિઓની કૃષ્ણભક્તિનાં પદ (૫ મુ.) અને હેમાને નામે કૃષ્ણભકિતનાં પદ
ભાષા પર રાજસ્થાનીની અસર વરતાય છે. (૨ મુ.) તથા ગોપીના કૃષણ પ્રત્યેના પ્રેમને અભિવ્યકત કરતી ૯
કવિએ ચોપાઈબદ્ધ ઘણી રાસકૃતિઓ રચી છે. ‘કુમતિ-વિધ્વંસનકડીની “મહિના(મુ.)-એ કૃતિઓ મળે છે. કૃષ્ણભકિતનાં પદોના
ચોપાઈ' (ર.ઈ. ૧૫૫૧ કે ૧૫૬૧/સં. ૧૬૦૭ કે ૧૬૧૭, જેઠ સુદ રચયિતા હીમો/હેમદાસ હોવાની સંભાવના છે. જો કે નિશ્ચિતપણે
૧૫, બુધવાર), ૭૩૩ કડીની ‘મુનિ પતિચરિત્ર-ચોપાઈ (ર.ઈ.૧૫૬૨ કંઈ કહેવું મુશ્કેલ છે.
સં. ૧૬૧૮, મહા વદ ૭, રવિવાર), ૮૩ કડીની ‘આરાધના-ચોપાઈ કૃતિ : ૧. ઈશ્વરવિવાહ, પ્ર. કેશવલાલ મ. દૂધવાળા, ઈ. ૧૯૧૧; (ર.ઈ. ૧૫૬
(ર.ઈ. ૧૫૬૭/સં. ૧૬૨૩, જેઠ સુદ ૧૫, બુધવાર), ૬૯૩ કડીનો ૨. નકાદોહન; ૩. પદસંગ્રહ પ્રભાકર, પ્ર. સ્વામી પ્રેમપુરીજી, ઈ.
સમ્યકત્વકૌમુદી-રાસ' (ર.ઈ. ૧૫૬૮ સં. ૧૬૨૪, મહા સુદ ૧૫, ૧૮૮૫, ૪. પ્રોકાસુધા : ૨.
બુધવાર), ‘જંબૂ-ચોપાઈ' (ર.ઈ. ૧૫૭૬), રત્નચૂડ-ચોપાઈ' (ર.ઈ. સંદર્ભ : ફાઇનામાવલિ : ૨.
૧૫૮૦/સં. ૧૬૩૬, જેઠ સુદ ૧-), ૩૩૭૦ કડીની ‘સિહાસને
બત્રીસી' (ર.ઈ. ૧૫૮૦/સં. ૧૬૩૬, આસો વદ ૨-), ‘ગણવિચારહીમદાસ-૧/હીમો [અવ. ઈ. ૧૮૦૮/સં. ૧૮૬૪, કારતક સુદ ૧, ચોપાઈ', 'નવનિ દાનકુલક-ચોપાઈ', મુખ શનિવાર) : તોરણાના બ્રાહ્મણ. કર્મ પ્રમાણે મળતા અવતારની વાત તથા ‘વૈતાલપચીસી’ પ્રકારની કૃતિઓ છે. કરતી ‘કર્મકથા’ (અંશત: મુ.), ૬ કડીનું ‘પોતાની મરણતિથિનું પદ’ ૪૧ કડીનો ‘જીભદાંત-સંવાદ (ર.ઈ. ૧૫૮૭/સં. ૧૬૪૩, માગશર (મુ.) તથા પદોના કર્તા.
-), “મોતીકપાસિયા-સંવાદ', “દિનમાન-કુલક' (ર.ઈ. ૧૫૫૯), કૃતિ : ૧. કવિતાસારગ્રહ, પ્ર. નાથાભાઈ લલ્લુભાઈ, ઈ. સામયિકબત્રીશદોષવિવરણ-કુલક', 'પંચાખ્યાન-દુહા (ર.ઈ. ૧૫૮૦), ૧૮૮૨; ૨. કાદોહન : ૧, ૨.
શુદ્ધસમકત-ગીત’, ‘સાતવીસન-ગીત', “ભાવના-ગીત’, ‘દશાર્ણસંદર્ભ : કવિચરિત્ર.
શિ.ત્રિ. ભદ્ર-ગીત’, ‘આજ્ઞાવિચાર-ગીત', ૫૨ કડીની ‘અઢાર નડતરાંની સઝાય
(ર.ઈ. ૧૫૬૦/સં. ૧૬૧૬, શ્રાવણ સુદ), ‘૧૬ સ્વપ્ન-સઝાય” (ર.ઈ. હીમો-૧/હેમદાસ [ઈ. ૧૭૨૪માં હયાત : દહેગામ પરગણાના ૧૫૬૬/સં. ૧૬૨૨, ભાદરવા સુદ ૫-), ‘ખરતરગુરુનામ-સ્તવન', મગોડીના નિવાસી. બીહાલા સોલંકી રજપૂત. રામના ભકત. ગુરુનું ‘હરિયાલી', 'પંચપરમેષ્ઠી-નમસ્કાર વગેરે એમની નાનીમોટી અન્ય નામ ગોકુળદાસ. ‘પાંડવોનું જુગટું તેમણે ઈ. ૧૭૨૪ સં./૧૭૮૦, રચનાઓ છે. જ્યોતિષસાર’ એમની હિંદી કૃતિ છે.
૪૯૪: ગુજરાતી સાહિત્યકોશ
હિમરાજ હેમરાજ(ઋષિ)-૩: હીરકલા