Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 487

શિ.ત્રિ.)
સાગરચંદ[
]: સરવાલગચ્છના જૈન સાધુ. વર્ધ- પ્રખ્યાત થયેલા જિનકુશલસૂરિ (જ.ઈ. ૧૨૭૪-અવ. ઈ. ૧૩૩૩)ની માનસૂરિના શિષ્ય. ૧૮૦ કડીના ‘સીયાહરણ-રાસ (મુ.)ના કર્તા. કૃતિના હયાતીમાં રચાઈ હોવાનું પ્રમાણ કૃતિમાંથી મળે છે. આ અનુસાર ભાષાસ્વરૂપ પરથી તે ઈ.૧૨મી કે ૧૩મી સદીમાં રચાઈ હોવાનું સાધુ કીર્તિ જિનકુશલસૂરિના સમયમાં હયાત હોય. અનુમાન છે.
કૃતિ : સ્નાત્રપૂજા, દાદાસાહેબપૂજા, ઘંટાકર્ણ-મહાવીરપૂજા ઇત્યાદિ, કતિ : સંબોધિ, એપ્રિલ ૧૯૭૨-‘સાગરચંદ રઇ૯ સીયાહરણ- પ્રકા. ઝવેરચંદ કે. ઝવેરી, સં. ૨૦૦૮. રાસુ', હરિવલ્લભ યુ. ભાયાણી. રિ.ર.દ] સંદર્ભ : યુજિનચંદ્રસૂરિ.
રિ.ર.દ.] સાગચંદ્ર [ઈ. ૧૫૮૬ સુધીમાં]: જૈન. ‘છત્તીસ અધ્યયન-ગાન’ (લ. સાધુનીતિ-૨ [ઈ. ૧૪૪૩માં હયાત]: વડતપગચ્છના જૈન સાધુ. ઈ.૧૫૮૬)ને કર્તા.
જિનદત્તસૂરિના શિષ્ય. ‘વિક્રમકુમારચરિત્ર-રાસ/હંસાવતી વિક્રમચરિત્રસંદર્ભ: રાજુહસૂચી: ૪૨.
રિ.ર.દ.] રાસ(ર.ઈ.૧૪૪૩),‘મસ્યોદરકુમાર-રાસ’, ‘ગુણસ્થાનકવિચાર-ચોપાઈ',
‘ઉત્તરાધ્યયન છત્રીસ અધ્યયન-સ્તવન' (ર.ઈ. ૧૪૪૩), ૧૧ કડીનું સાગરદાસ[
અનાથીમુનિ-ગીત' (ર.ઈ. ૧૪૪૩), ૪૬ કડીનું ‘અહેમ્પરિવાર સ્તોત્ર કર્તા.
(ર.ઈ. ૧૪૪૩), કુંથુનાથ-સ્તોત્રમ્ (ર.ઈ. ૧૪૪૩), “ચંદ્રપ્રભજિનકૃતિ: પ્રાકાસુધા: ૩.
સ્તવન' (ર.ઈ. ૧૪૪૩), ‘ચૈત્રીપૂનમવિધિ-સ્તવન” (૨.ઈ.૧૪૪૩), સાજણ [ ]: જૈન. ૬ કડીના “નેમિ-ગીત’ (લ.સં.
જિનકુશલસૂરિ-સ્તવન' (ર.ઈ. ૧૪૪૩) તથા પુંડરિક-સ્તવન' (ર.ઈ. ૧૭મી સદી)ના કર્તા.
૧૪૪૩) એ કૃતિઓના કર્તા. સંદર્ભ: હે જૈજ્ઞાસૂચિ: ૧.
સંદર્ભ : ૧. ઇતિહાસની કેડી, ભોગીલાલ સાંડેસરા, ઈ. ૧૯૪૫; [કી.જો.] રૂ.
૨. ગુસાઇતિહાસ: ૧, ૨, ૩. ગુસારસ્વતો; ૪. જૈસાઇતિહાસ; ૫. ‘સાત અમશાસ્પદનું કાવ્ય': પારસી કવિ એવંદ રૂસ્તમનું દુહા- પ્રાચીન ગુજરાતી સાહિત્યમાં સમાજજીવન(સૂચિ), બાબુલાલ મ. ચોપાઈમાં રચાયેલું કાવ્ય(મુ.). કાવ્યમાં કૃતિની રચનાસાલ કે કર્તાનામ શાહ, ઈ. ૧૯૭૮; ] ૬. જૈમૂકવિઓ: ૧, ૩(૧, ૨); ૭. મુપુમળતાં નથી, પરંતુ આંતરિક પુરાવાઓને આધારે કૃતિ કવિ રૂસ્તમની ગૃહસૂચી.
રિ.ર.દ.] જ રચેલી હોય એમ લાગે છે. ‘જંદ અવસ્તા” અને વિવિધ “રેવાયતોમાં અત્રતત્ર પડેલી
સાધુનીતિ-૩ [ઈ. ૧૬મી સદી પૂર્વાર્ધ]: જુઓ જિનરત્નસૂરિશિષ્ય વીગતાને સંકલિત કરી રચાયેલી આ કૃતિમાં અહરમઝદ, બહમન, જિનસાધુસૂરિ. આર્દીબહેd, શેહેરેવર, અસ્પદારમદ, ખોરદાદ અને અમરદાદ એ સાધુકીતિ(ઉપાધ્યાય)-૪ [અવ. ઈ. ૧૫૯૦/સં. ૧૬૪૬, મહા ૭ અમશાસ્પદોમાં (પૃથ્વીનું સંચાલન કરતી દિવ્ય શકિતઓ) પહેલા વદ ૧૪]: ખરતરગચ્છના જૈન સાધુ. જિનભદ્રસૂરિની પરંપરામાં ૬ કઈ રીતે પૃથ્વીનાં વિવિધ સત્ત્વોનું રક્ષણ કરે છે અને એ શકિત- અમરમાણિક્યના શિષ્ય. પિતા વસ્તુપાલક માતા ખેમલદેવી. તેઓ ઓને પ્રસન્ન કરવા કયા આચારવિચારનું પાલન કરવું એનું વર્ણન ઓસવાલવંશના સુચિતી ગોત્રના હતા. ઈ. ૧૫૭૬માં જિનચંદ્રછે. સાતમાં અમશાસ્પદ વિશે નામોલ્લેખ સિવાય કવિએ વિશેષ સૂરિના હાથે ઉપાધ્યાય પદની પ્રાપ્તિ. ૧૦૮ કડીની ‘સત્તરભેદીવાત કરી નથી.
પૂજા' (ર.ઈ. ૧૫૬૨/સં. ૧૬૧૮, આસો વદ ૩૦), ૧૮૩ કડીની કવિની અન્ય કૃતિ ‘અદ્ઘવિરાફનામુંમાં અદ્ઘવિરાફે કરેલા નર્ક- ‘અષાઢભૂતિ-પ્રબંધ/રાસ' (ર.ઈ. ૧૫૬૮(સં. ૧૬૨૪, આસો સુદ દર્શનનો પ્રસંગ અહીં પણ લગભગ યથાતથ મુકાયો છે, જે કાવ્યના ૧૦), “નિમિરાજર્ષિ-ચોપાઈ' (૨. ઈ. ૧૫૮૦), ૧૫ કડીની નેમિનાથવિષય સાથે સુસંકલિત નથી. એ રીતે ધર્મસંબંધી ઉપદેશોનું પુનરા- ધમાલ” (ર.ઈ. ૧૫૬૮), ‘મૌન એકાદશી-સ્તવન' (ર.ઈ. ૧૫૬૮/સં. વર્તન પણ કાવ્યના સંયોજનને શિથિલ બનાવે છે. કવિએ કાવ્યમાં ૧૬૨૪, આસો સુદ ૧૦), ‘અમરસર” (૨.ઈ. ૧૫૮૨), ૧૩ કડીનું પ્રાસ બરાબર જાળવ્યા છે, પરંતુ છંદોબંધ શિથિલ છે. [ર.ર.દ.] “ચૈત્રીપૂનમ/પુંડરિક શત્રુંજય-સ્તવન (ર.ઈ. ૧૫૬૭), ‘શીતલજિનસાધુકીતિ: આ નામે ‘સલ્વત્થવેલિ-પ્રબંધ' (ઈ. ૧૫૫૮ આસપાસ),
સ્તવન’, ‘શેષનામમાલા’, ‘કીર્તિરત્નસૂરિ, જિનરત્નસૂરિ અને ગુરુ
મહત્તા પરનાં ગીતો (૩ મુ.), કેટલાંક સ્તવનો (૧ મુ.) આ પદ્યકૃતિઓ અપભ્રંશપ્રધાન ગુજરાતીમાં રચાયેલી ૩૧ કડીની ‘ગર્ભવિચારસ્તવન’ (લે.સં. ૧૮મી સદી) તથા ૧૫ કડીની ‘નમબારહ-માસા' (લે.
ઉપરાંત ‘સપ્તસ્મરણ-બાલાવબોધ (ર.ઈ. ૧૫૫૫/સં. ૧૬૧૧, આસો
વદ ૩૦), ‘અજિતશાંતિસ્તવન-બાલાવબોધ’ અને ‘દોષાવહારબાલાવસં. ૧૯મી સદી અનુ) એ કૃતિઓ મળે છે. તેમના કર્તા ક્યા સાધુકીર્તિ છે તે નિશ્ચિતપણે કહી શકાય તેમ નથી.
બોધ' એ ગદ્યકૃતિઓ તથા ‘ભકતામર સ્તોત્ર-અવચૂરિ (ર.ઈ. સંદર્ભ: ૧. પ્રાકારૂપરંપરા; ] ૨. મુપુન્હસૂચી, ૩. પેશા
- ૧૫૭૯/સં. ૧૬૩૫, જેઠ સુદ ૩) તથા સંસ્કૃત કૃતિ ‘સંઘપટ્ટક
અવચૂરિ (ર.ઈ. ૧૫૬૩)ના કર્તા. સૂચિ: ૧.
રિ.ર.દ.]
કૃતિ: ૧. ઐજૈકાસંગ્રહ(પ્રસ્તા.); ૨. જેમાપ્રકાશ : ૧. સાધુનીતિ(પાઠકો-૧ ઈ. ૧૩મી સદી ઉત્તરાર્ધ-ઈ. ૧૪મી સદી સંદર્ભ: ૧. ગુસારસ્વતો; ૨. યુજિનચંદ્રસૂરિ, ૩. જૈસાઇતિહાસ, પૂર્વાધ: ખરતરગચ્છના જૈન સાધુ. હિંદી ભાષાની છાંટવાળી ૧૫ [] ૪. જૈનૂકવિઓ: ૧, ૩(૧); ૫. જેહાપ્રોસ્ટા; ૬. મુમુગૃહસૂચી; કડીની ‘દાદાજીનો છંદ(મુ.)ને કર્તા. આ રચના “દાદાજી’ના નામથી ૭. હેજીજ્ઞાસૂચિ: ૧.
રિ.રદ.] ૪૫૮ ગુજરાતી સાહિત્યકોશ
સાગરચંદ : સાધુકીર્તિ ઉપાધ્યાય)
ચારનું પાલન કરવું એ વિશેષ સૂરિના
રસ. ૧૬૧
ડિસે. ૧૯
મિનાથ