Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 421

વણારશીદાસ | છંદ’(મુ.) એ કૃતિના કર્તા.
]: ૩૩ કડીના 'અંબાજી માતાનો
કૃતિ : (શ્રી) દેવી મહાત્મ્ય અથવા ગરબાસંગ્રહ, પ્ર. વિશ્વનાથ ત્રિવેદી, ઈ. ૧૮૯૭,
[...]
વણારસીબાઈ [ 1: જ્ઞાનમાર્ગી કવિયત્રી. છાણી (તા. વડોદરા)નાં વતની અને જ્ઞાતિએ શ્રીગોડ બ્રાહ્મણ. નિરાંતના ૧૬ પ્રમુખ શિષ્યોમાંનાં એક. તેમની જ્ઞાનવાદી છાણીમાં હતી જે પાછળથી ચાલી ન હતી. તેમણે કેટલાંક ભકિતવિષયક પદોની રચના કરી છે.
સંદર્ભ : ૧. આપણાં સ્રીકવિઓ, કલીન કે. વોરા, ઈ. ૧૯૬૦; ૨. ગુસાઇતિહાસ. ૨; ૩. ગુસામધ્ય; ૪. પ્રાકામાલા : ૧૦–પ્રસ્તા. [. ..
વત્સરાજ ગણિ) ૧ : જુઓ વચ્છરાજ-૨.
વત્સરાજ-ઉં. ૧૬૯માં ત) : જ્જાનીમિકા ગુજરાતી ભાષામાં રહેલા ૫૬ ગ્રંથના ચૈત્રમાસકરણી-બાદ વધ (ર. ઈ. ૧૬૦૯)ના કર્તા. કવિ કદાચ રત્નચંદશિષ્ય વચ્છરાજ હોવાની સંભાવના છે.
[કી.જો.]
સંદર્ભ : ૧. રાપુસૂચી : ૪૨; ૨. રાહચી : ૧. વધાવા છે. ૧૬૬૮માં ]: શ્રાવક કવિ અટક ચાય, ૩ કડીના 'કુમતનો સમાવી-સ્તવન-કુમતિખંડન પ્રતિમાસ્થાપનગૌન' (૨,૪, ૧૬૬૮/સ. ૧૭૨૪, શ્રાવણ સુદ ૬) એ કૃતિના કર્તા, સંદર્ભ : ૧. જૈભૂતિઓ : ૩(૨); ૨. મુખ્રુગુસૂચી; ૩. ઘેરૈશ સૂચિ : 1. [ગી.મુ.].
વવનદાસ છું. ૧૮મી સદી આસપાસ: પારસીઈ ગુજરા તીમાં રૂપાંતર પામેલી, રાજકીય દૃષ્ટિએ મહત્ત્વની તેમજ તત્કાલીન સમાજસ્થિતિનો ખ્યાલ આપનાર કીમતી દસ્તાવેજ સમી ૭૨ કડીની "સુરતની હડતાળનો ગરબો' (ઉં. ૧૮મી સદી આસપાત્ર મુખ્ય એ કૃતિનો કર્યા.
કૃતિ : ગુજરાતી લોકસાહિત્યમાળા, મણકો : ૩, પ્ર. ગુજરાત રાજ્ય લોકસાહિત્ય સમિતિ, ઈ. ૧૯૬૩ (સં.). [કો.જો.]
વરસિંઘ : જુઓ વીસિંહ.
રસિંહ(ઋષિ) [ઈ. ૧૭૧૦માં હયાત]: લાંકાગચ્છના જૈન સાધુ. તેજસિહની પરંપરામાં કામ આચાર્યના શાસનમાં દાયમુનિના શિષ્ય. 'નવતત્ત્વચોપાઈ (ઉં. ૧૭૧૯; મુ) તથા 'પાલ-રાસચરિત્રના કત્તા, પહેલી કૃતિ સિંઘને નામે મુદ્રિત થયેલ છે, પરંતુ ખરું નામ પરિવરિશ છે. વસંગને નામે વિશિત ચોપાઈ મળે છે તે આ વસિંહની હોવાની સંભાવના છે.
૩૪ર : ગુજ્જની અસ્તિત્વોન
કૃતિ ” સોંપ્રપ્રકરણ.
સંદર્ભ : ૧. સુરાસમાળ[] ૨, જૈયિઓ : ૩(૨) ૩. ડિકેશ લૉગભાઈ : ૧૯(૨); ૪. મુપુગૃહસૂચી. [કી. જો.]
વર્ધમાન : આ નામે ૨૫ કડીની 'ઋષભદેવ-હમશિખામણ-હમચી સય' તથા અપભ્રંશમાં 'વીર જયેશર-પાર એ કૃતિઓ મળે છે તે કયા વર્ધમાન કવિની છે તે નિશ્ચિતપણે કહેલું મુશ્કેલ છે. સંદર્ભ : ૧. જૈમનૂકરચનાએં: ૧; ૨. મુપુગૃહસૂચી, [ગી.મુ.]
વનમાળીદાસ (સં. ૧૯માં સહી પુષ્ટિમગીય વૈષ્ણવ કવિ છે. ૧૬૭૦ પછી ઔરંગઝેબનું વ્રજ પર આક્રમણ થવાથી શ્રીનાથજી મેવાડ પધાર્યાં એ પ્રસંગને અનુરૂષ ઐતિહાસિક કાવ્ય રચનાઓમાં‘વર્ષાવર્ણન' : 'નેમિ-ભારમાસ'ન—પ્રત્યે વિશ્વને નામે મુદ્રિત થયેલો આ કવિ પણ હતા. ૭ કડીની આ કૃતિ(મુ.) “પિયારા ઉત્તમ જિન મન માંહિ ધરી” એ 'વનમાળી' છાપ ધરાવનું કૃષ્ણલીલાનું ૧ પ(મુ.) નવા વપંક્તિને કારણે જગવિશિષ્ઠ ઉત્તમશિપ કે વિ-ઉત્તમ માળી ગિરધર’ને નામે ‘નરસિંહ મહેતાની હૂંડી’ નોંધાયેલી મળે છે. વિજયશિષ્ય પદ્મવિજયની હોવાનું સંભવે છે. વર્ષાઋતુની ભૂમિકામાં આ બન્ને કૃતિઓના કર્તા પ્રસ્તુત વનમાળીદાસ હોઈ શકે. પરંતુ વિરહભાવનું આલેખન કરતી આ કૃતિમાં વર્ષોનું નાચિત્ર વિશે કુશળતાથી ઉપસાવ્યું છે. નિશ્ચિતપણે કહેલું મુશ્કેલ છે.
કૃતિ : પ્રણબસંગ્રહ : ૧ (+સ.).
વાનમુનિ)-૧ ઈ. ૧૭મી સદી પૂર્ણાંક]: જૈન ધુ. ‘શિવજી ગણિની સ્તુતિ’ (ર.ઈ. ૧૬૧૫) તથા ‘હંસવછરા જ-ચોપાઈ’ (ર.ઈ. ૧૬૪૬, ૧૭:૫, આસો સુદ ૧૦ના ર્ના.
સંદર્ભ : ૧. પાંગુહસ્તલેખો, ૨. જૈગૂકવિ : ૩(૨). [કી.જો.]
કૃતિ : ૧. નકાસંગ્રહ; ૨. પ્રાકાસુધા : ૨.
[જ.કો.]
કાવ્ય, ભાગ ત્રીજો, છગનલાલ વિ. રાવળ.
સંદર્ભ : ૧. સાહિત્યકારો;] ૨. ગુજરાત શાળાપત્ર, જનધામીરી ચોપાઈ રાસ' ઈ. ૧૬૨૫] : સચન્દ્રશિષ્ય સમય૧૯૧૦ –"ગુજરાતના પ્રતિ તથા અપ્રસિદ્ધ કવિઓનાં અપ્રતિમ સુન્દરની ચોપાઈનો ૧૦ ઢાળોની વચ્ચેવચ્ચે દુધાની કડીઓ મૂકી [કી.જે.રાયેલી ૨૨૧ કડીની આ રાસકૃતમ્ હેમચંદ્રાચાર્યના “ત્રિસૃષ્ટિ આ નોધનો: આ નામે ૭૧ કડીની ‘સ્થૂલભદ્ર ગણધર વૈવિ' (લે...શલાકય-ચરિત્ર'ના ‘પરિશિષ્ટ-પૂર્વ'ની ધાને અનુસરે છે, ૧૯મી સદી અનુ.) મળે છે. આ વનો તે વાનો શ્રાવક છે કે અન્ય તે સ્પષ્ટ થતું નથી.
જૈન કથાસાહિત્યમાં કંઈક ઓછી પ્રચલિત આ કથામાં પોતનપુરના રાજા સોમચંદ્રનો નાનો પુત્ર વલ્કલચીરી પિતાની સાથે જંગલમાં ઊછરી મોટો થયા પછી હવે પોતનપુરના રાજા બનેલા પોતાના મોટાભાઈ પ્રાનચંદ્ર પાસે કેવા અનુભવોમાંથી પસાર થઈ ચ
સંદર્ભ : ચે ાયિ : ૧.
[ગી.મુ.]
વણશીમા : વથમીરી-ચોપાઈ રામ'