Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 460

ચરિત્ર' શોમળે રચ્યાં હોવાનું મનાય છે. જો કે “રખીદાસનું ચરિત્રની ૩૦. એજને (વાર્તા ૧૮થી ૨૨), સં. હરિવલ્લભ ભાયાણી, ઈ. કોઈ હસ્તપ્રત અત્યારે ઉપલબ્ધ નથી.
૧૯૬૦ (ર.); ૩૧, સૂડાબહોતેરી, પ્ર. સાકરલાલ બુલાખીદાસ, શામળને નામે બીજી પણ કેટલીક કૃતિઓ નોંધાઈ છે. તેમાં ઈ, ૧૯૦૩; ] ૩૨.ઘુકાદોહન : ૧, ૨, ૩, ૫, ૬, ૮. ‘ભોજની વાર્તા' એમાં આવતા સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના ઉલ્લેખ સંદર્ભ : ૧. શામળ, હસુ યાજ્ઞિક, ઈ. ૧૯૭૮; ૨. શામળનું તથા એની અણઘડ રચનારીતિને કારણે શામળકૃત હોવાની સંભા- વાર્તાસાહિત્ય, નવલરામ જ. ત્રિવેદી, ઈ. ૧૯૪૮; ૩. સાહિત્યકાર વના નથી. ‘જહાંદરશા બાદશાહની વાર્તા” એ કઈ ફારસી કૃતિનું શોમળ ભટ્ટ, રાં. મંજુલાલ મજમુદાર, ઈ. ૧૯૪૭; [] ૪. અજ્ઞાત ભાષાંતર અને એ ભાષાતર મહેતાજી હરિશંકર દ્વારા થયું હોવાનું ગુજરાતી ગદ્યકાર વિરચિતં પંચદંડની વાર્તા, સં. સોમા ભાઈ ધૂ. પારેખ, અનુમાન છે. ‘સુંદર કામદારની વાર્તા (લીથોમાં મુ.)ની કોઈ હાથ- ઈ. ૧૯૭૪-કવિ શીમળકૃત પંચદંડની વાર્તા); ૫. કવિચરિત : પ્રત ઉપલબ્ધ નથી, એટલે એની અધિકૃતતા પણ શંકાસ્પદ છે. ૩; ૬, કલાસિકલ પોએટસ ઓફ ગુજરાત, ગોવર્ધનરામ મા. ત્રિપાઠી, ‘વિઘાવિલાસિનીની વાર્તા/વિચટની વાર્તા ચંદ્ર-ઉદેની કૃતિ હોવાનું ઈ. ૧૯૫૮ (ત્રીજી આ.) (+સં.); ૭. ગંધાક્ષત, અનંતરાય રાવળ, નિશ્ચિત થયું છે. ‘કામાવતીની વાર્તા’ શિવદારકૃત છે. ‘ગુલબંકાવલી’ ઈ. ૧૯૬૬-વાણિયાનો કવિ'; ૮. ગુમાસ્તંભો, ૯. ગુલિટરેચર; ૧૦. પણ રચના. કઢંગાપણાને લીધે શામળકૃત હોવાની સંભાવના ઓછી ગુસાઇતિહાસ : ૨; ૧૧. ગુસામધ્ય; ૧૨. ત્રણ જયોતિર્ધરો (અખો, છે. ‘રેવાખંડ’, ‘વિશ્વેશ્વરાખ્યાન’ ‘શનીશ્ચરાખ્યાન” ને “શુકદેવાખ્યાન' શામળ, દયારામ), કે. કા. શાસ્ત્રી, ઈ. ૧૯૭૩; ૧૩. નભોવિહાર, શામળને નામે નોંધાઈ છે ખરી, પરંતુ એમનીય કોઈ હાથપ્રત રા. વિ. પાઠક, ઈ. ૧૯૬૧–‘શામળ'; ૧૪. પ્રાકકૃતિઓ; ૧૫. પ્રેમઅત્યારે ઉપલબ્ધ નથી.
નંદ-શામળના સમયની લોકસ્થિતિ અને તેનું પ્રેમાનંદ-શામળે પોતાની કૃતિ : ૧. અંગદવિષ્ટિ, પ્ર. મોહનલાલ હ. વ્યાસ, ઈ. ૧૮૮૬; કૃતિઓમાં કરાવેલું દર્શન, ઇન્દ્રપ્રસાદ જે, ભટ્ટ, ઈ. ૧૯૭૮; ૧૬. ૨. ઉદ્યમકર્મસંવાદ, ર, ત્રિભુવનદાસ જ. શેઠ, ઈ. ૧૯૨૦; ૩. રામલાલ ચુનીલાલ મોદી લેખસંગૃહ : ૨, સે. પુરુષોત્ત એજન, સં. હિમતલાલ ગ. અંજારિયા, ઈ. ૧૯૨૦; ૪. કાષ્ટના શહિ, ઈ. ૧૯૬૫–‘શામળના સમયનો વિચાર'; ૧૭. સાહિત્યનિકષ, ઘોડાની વાર્તા, પ્ર. બાજીભાઈ અમીચંદ, ઈ. ૧૮૫૫; ૫. ગોટાની અનંતરાય રાવળ, ઈ. ૧૯૫૮-'વાર્તાકાર શોમળ'; ૧૮. સ્વાધ્યાય વારતા, પ્ર. લલ્લુભાઈ અમીચંદ, ઈ. ૧૮૬૦; ૬. (શામળ ભટ્ટકૃત) અને સમીક્ષા, નગીનદાસ પારેખ, ઈ. ૧૯૬૯-‘બારચરણના છપ્પા; રાંદ્ર-દ્રાવતીની વાર્તા, . હીરાબેન ર. પાઠક, ઈ. ૧૯૬૪; ૭. ] ૧૯. કેટલૉગગુરા, ૨૦. ગૂહાયોદી; ૨૧. જૈમૂકવિ : ૩(૨); (શામળ ભટ્ટકૃત) નંદબત્રીશી અને કસ્તુરચંદની વાર્તા, સં. ઇંદિરા ૨૨. ડિકેટલૉગબીજે; ૨૩. ડિકેટલૉગભાવિ; ૨૪. ફાઇનામાવલિ : ૨; મરચન્ટ અને રમેશ જાની, ઈ. ૧૯૭૮; ૮ નંદબત્રીશીની વાર્તા, ૨૫. મુમુહસૂચી.; ૨૬. હેજેશાભૂચિ : ૧,
(અ.રા.] પ્ર. ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાયટી,- ૯, નંદબત્રીશીની વાર્તા, સં. શાર્દલિયો [.
]: ‘એકાદશી-માહાત્મ-કથા” અને દામોદર ભટ્ટ - ૧૦. (શામળકૃત) પંચદંડ અને બીજાં કાવ્યો, સં. ‘હંસાવતી-આખ્યાન’ના કર્તા. મંજુલાલ મજમુદાર અને નાનાલાલ ન. શાહ, ઈ. ૧૯૨૯; ૧૧. સંદર્ભ : ૧. ગુસારસ્વતો; ૨, પ્રાકૃતિઓ; ] ૩. ગૂહાયાદી. બત્રીસ પૂતળીની વાર્તા (ભાગ ૧થી ૧૦), સં. શાહ રણછોડલાલ મોતી
શિ.ત્રિ.] લીલ, ઈ. ૧૯૨૯, ૧૨. બરાસ્તૂરીની વારતા, પ્ર. ગોપાળ શેઠ શાલિગ: જુઓ સાલિગ. પાંડુરંગ મણપુરુ કર, ઈ. ૧૮૭૪, ૧૩. બોડાણાનું આખ્યાન, પૂ. શાલિભદ્રસૂરિ)-૧ ઈ. ૧૧૮૫માં હયાત] : રાસકવિ. રાજગચ્છના લલ્લુભાઈ કરમચંદ,-: ૧૪. મડાપચીશીની વાર્તા, સં. ગોપાળ શેઠ જૈન સાધુ. વજસેનસૂરિના પટ્ટધર શિષ્ય. ઋષભદેવના બે પુત્ર પાંડુરંગ મણપુરુકર, ઈ. ૧૮૭૧; ૧૫. મદનમોહના, સં. હીરાલાલ
ભરત અને બાહુબલિ વચ્ચેના યુદ્ધની કથાને આલેખતી ૧૪ ઠવણીમાં વ. ક. ઈ. ૧૯c: ૧૬. એજન, સં. અનંતરાય મ. રાવળ, ઈ. વિભકત ૨૦૩ કડીની વીરરસપ્રધાન કતિ ‘ભરતેશ્વર-બાહુબલિ૧૯૫૫, ૧૭. એજન, સં. હરિવલ્લભ ચૂ. ભાયાણી, ઈ. રાસ'-(૨.ઈ. ૧૧૮૫/સં. ૧૨૪૧, ફાગણ-૫; મુ) એમાંનાં યુદ્ધ૧૯૫૫; ૧૮. (કવિ શામળ ભટ્ટ વિરચિત) રૂસ્તમનો લોકો, સં. વર્ણન તથા હિંગળશૈલીનો ઉપયોગ કરતી ઓજયુક્ત શૈલીને લીધે હરિવલ્લભ ૨૧. ભયાણી, ઈ. ૧૯૫૬; ૧૯. વેતાલપચીશી, સં. જગ- ધ્યાન ખેંચતી મહત્ત્વની રચના છે. સામાન્ય માણસે અને શ્રાવકે જીવન મોદી, ઈ. ૧૯૧૬; ૨૦. એજન, સં. અંબાલાલ સ. પટેલ, જીવનમાં કેવી રીતે વ્યવહાર કરવો તે અંગે સુપથ્ય શીખવચનો રજૂ ઈ. ૧૯૬૨ (સં.); ૨૧. શીમળ, સં. રણજિત પટેલ ‘અનામી,ઈ. કરતો, ચરણાકુલ, ચોપાઈ, સોરઠા, દુહા આદિના બંધમાં રચાયેલ ૬૩ ૧૯૬૧ (સં.); ૨૨. શામળના છપ્પા, એ. કે. કા. શાસ્ત્રી, ઈ.૧૯૫૨ કડીનો ‘બુદ્ધિ-રાસ/શાલિભદ્ર-રાસ/હિતશિક્ષા-પ્રબુદ્ધ-રાસ’ (લ. ઈ. (બીજી આ.); ૨૩. શામળના છપ્પા (અને તેમની બીજી ચૂંટેલી ૧૫૭૫; મુ.) પણ તેમની કૃતિ મનાય છે; જો કે લાલચન્દ્ર ગાંધી આ કવિતાઓ), પ્ર. સસ્તું સાહિત્યવર્ધક કાર્યાલય, - ૨૪. શામળસતસઈ, બંને રાસના કર્તા એક જ હોવા વિશે સાશંક છે. સં. દલપતરામ કવિ, ઈ. ૧૮૬૮; ૨૫. શિવપુરાણ યાને બ્રહ્મોત્તર કૃતિ: ૧. ભરત-બાહુબલિ-રાસ, સં. લાલચંદ્ર ભ. ગાંધી, ઈ. ખંડ, સં. ગંગાશંકર જ. કવીશ્વર, ઈ. ૧૮૭૬; ૨૬. (ગૂર્જરકવિ ૧૯૪૧; ૨. (શાલિભદ્રસૂરિકૃત) ભરતેશ્વર-બાહુબલિ-રાસ તથા બુદ્ધિ શામળ ભટ્ટફત) શ્રી શિવપુરાણ (બ્રહ્મોત્તરખંડ), સં. નટવરલાલ ઈ. રાસ, સં. શ્રી જિનવિજય યુનિ, ઈ. ૧૯૪૧. દેસાઇ, ઈ. ૧૯૩૧ (સં.); ૨૭. શુકબહોતરી, પ્ર. ઘનશ્યામ હ. સંદર્ભ: ૧. આકવિઓ : ૧; ૨. ગુસાઇતિહાસ : ૧૩. ગુસાવૈદ્ય, ઈ. ૧૮૯૫; ૨૮.* સિહાસન બત્રીશી, સં. રામચંદ્ર જાગુટ્ટ; મધ્ય; ૪. ગુસારસ્વતો; ૫. જૈસાઇતિહાસ, ૬, દેસુરાસમાળા;] ૨૯. **સિહાસનબત્રીશી', સં. અંબાલાલ બુ. જાની, ઈ. ૧૯૨૬; ૭.અખંડાનંદ, ઑકટો.૧૯૫૬–‘ભરતેશ્વર બાહુબલિ-રાસ', કાન્તિલાલ શલિયો : શાલિભદ્રસૂરિ)-૨
ગુજરાતી સાહિત્યકોશ : ૪૩૧