Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 480

આ ઉપરાંત ‘પાર્શ્વનાથ-સ્તવન (ર.ઈ.૧૫૮૭), ‘અજિતનાથ- વગેરેના રાજયકર્તાઓ, સંઘમાં ગયેલા કોષ્ઠીઓ, શત્રુંજય જતાં અને સ્તવન', ૮ કડીનું “શંખેશ્વર પાર્શ્વ-સ્તવન’, ‘સીમંધરસ્વામી-સ્તવને જુદે માર્ગે પાછા વળીને સંઘે આવરી લીધેલાં ગુજરાત-સૌરાષ્ટ્રનાં (મુ), પૂજાચોવીસી-સ્તોત્ર', ૬ કડીની દૈવીશવિહરમાનજિન-સ્તુતિ નગરો અને જૈન-જૈનેતર ધર્મસ્થાનો વગેરે અહીં પ્રમાણભૂત રીતે (મુ.) આ બધી કૃતિઓના કર્તા આ જ સમરચંદ્ર હોવાની ઉલ્લેખ પામે છે. આ રીતે, આ કૃતિ નોંધપાત્ર દસ્તાવેજી મૂલ્ય સંભાવના છે.
ધરાવે છે. કૃતિ : ૧. આઠ પ્રવચનમાતાની સઝાય વગેરે અનેક પદ્યોનો કોઈ પણ પ્રસંગને વિસ્તારથી આલેખવાની તક આ નાના વીગતસંગ્રહ, પ્ર. શા. ચતુર્ભુજ તેજપાળ, સં. ૧૯૮૪; ૨. ઐરાસંગ્રહ પ્રચુર કાવ્યમાં કવિને રહી નથી. પરંતુ પાછા ફરતા સંઘના સ્વાગત (રૂં.); ૩. જૈન રાસ સંગ્રહ : ૧, સં. સાગરચંદ્રજી મહારાજ, ઈ. જેવા કોઈક પ્રસંગોના રોચક વર્ણનમાં, કવચિત્ ઉપમા વગેરે અલં૧૯૩૦) ૪. જૈરસંગ્રહ૫. પ્રાસ્મરણ; ૬. મોસંગ્રહ; ૭. ષટદ્રવ્ય- કારોના સમુચિત વિનિયોગમાં, રૂઢિપ્રયોગો, ફારસી શબ્દો ને વાકછટાથી નય વિચારાદિ પ્રકરણ સંગ્રહ, પ્ર. શ્રાવક મંગળદાસ લ., સં. ૧૯૬૯. ધ્યાન ખેંચતી ભાષાભિવ્યકિતમાં કવિની કાવ્યશકિત પ્રગટ થતી
સંદર્ભ : ૧. કવિ ઋષભદાસ, વાડીલાલ જી. ચોકસી, ઈ.૧૯૯; જણાય છે. ૨. ગુસારસ્વતો;] ૩. જૈન સત્યપ્રકાશ, વૈશાખ, ૨૦૦૩–“શંખે- સંઘયાત્રા સાથે કર્તા સામેલ હતા અને સંઘ સં. ૧૩૭૧ (ઈ. વરતીર્થ સંબંધી સાહિત્ય કી વિશાલતા', અગરચંદ નાહટા;]૪. ૧૩૧૫)ના ચૈત્ર વદ ૭ના રોજ પાટણ પાછી આવ્યાની માહિતી જૈનૂકવિઓ: ૧, ૩(૨); ૫. જૈહાપ્રોસ્ટા; ૬. ડિકૅટલૉગભાઇ:૧૩; કાવ્યને અંતે આવે છે. રાસ તે પછી તરતના ગાળામાં રચાયો હોય ૭. મુપુગૃહસૂચી; ૮. રાહસૂચી; ૯, લીંહસૂચી: ૧૦. હેજીશાસૂચિ:૧. એવી સંભાવના વિશેષ છે.
[જ.કો.]
પિ.માં..
સમુદ્રસૂરિ)-૨ [ઈ. ૧૭મી સદી]: જુઓ જિનચંદ્રસૂરિશિષ્ય જિનસમરચંદ્રશિખ [.
]: લોકાગચ્છના જૈન સાધુ, સમુદ્ર-૧. રૂપઋષિ-રત્નાગરની પરંપરામાં સમરચંદ્રના શિષ્ય. ૨ ખંડોમાં વહેંચાયેલી, ૫૮ ઢાલ અને દુહાની ૧૨૩૨ કડીમાં શ્રેણિક રાજાનું સમુદ્ર(નિ)-૨ [ઈ. ૧૬૭૪ સુધીમાં]: જૈન સાધુ. ‘આદ્રકુમારચરિત્ર રજૂ કરતા “શ્રેણિક-રાસના કર્તા.
ચોઢાળિયા’ (લ.ઈ.૧૬૭૪)ના કર્તા. સંદર્ભ: જેન્કવિઓ: ૩(૧). કિ.રો] સંદર્ભ: રાહસૂચી : ૧.
[પા.માં.] સમરથ [ઈ. ૧૬૮૦માં હયાત]: જૈન. ‘મલ્લિનાથ ૫ કલ્યાણક- સમુદ્રવિજ્ય [ઈ. ૧૬૯૨ સુધીમાં]: જૈન સાધુ. ૨૪ કડીના ‘ચોવીસસ્તવન” (ર.ઈ. ૧૬૮૦ સં. ૧૭૩૬, ભાદરવા સુદ ૬)ના કર્તા. જિન-સ્તવન' (લ.ઈ.૧૬૯૨)ના કર્તા. સંદર્ભ : જૈન સત્યપ્રકાશ, જાન્યુ. ૧૯૪૬-'જેસલમેરકે જૈન જ્ઞાન- સંદર્ભ: મુYહસૂચી.
[પા.માં.] ભંડારોકે અન્યત્ર અપ્રાપ્ય ગ્રંથોંકી સૂચી', અગરચંદ નાહટા.
સમુધરસમધર [ઈ. ૧૩૮૧ સુધીમાં : જે. દુહામાં રચાયેલા ૨૮ શિ.ત્રિ
* : ૧૩૮૧ સુધામ
કડીના “નેમિનાથ-ફાગુ' (લ.ઈ.૧૩૮૧; મુ.)ના કર્તા. રાજસ્થાની સમરા-રાસ/સંઘપતિસમરસિહ-રાસ’ રિ. ઇ. ૧૩૧૫] : પાર્વસૂરિ ભાષામાં રચાયેલી ‘દેસંતરી-છંદએ કૃતિ પણ આ કવિની હોવાની શિષ્ય અંબદેવસૂરિરચિત ૧૧૦ કડીનો આ રાસ(મુ) મંગલાચરણના શક્યતા છે. ખંડને ગતાં ભાસ નામથી ઓળખાયેલા ૧૩ ખંડોમાં વહેંચાયેલો કતિ : પ્રોફાગુસંગ્રહ. છે. સોરઠા, રોળા, દુહા, દ્વિપદી ઉપરાંત મદનાવતાર જેવા વિરલ સંદર્ભ: ૧. ઉત્તર અપભ્રંશનો સાહિત્ય વિકાસ, વિધાત્રી અ. છંદ અને ઝુલણાના કદાચ પ્રથમ પ્રયોગથી આ કાવ્યની છેદોરીની વોરા, ઈ.૧૯૭૬; ૨. પ્રાકારૂપરંપરા; {] ૩. જૈનૂકવિઓ: ૩(૧); નોંધપાત્ર બને છે. આ છંદોને કવચિત્ ‘એ કાર ઉમેરીને અને કવચિત્ ૪. રાપૃહસૂચી : ૪૨; ૫. રાહસૂચી ; ૧.
[પા.માં.] ધ્રુવાઓ જોડીને કવિએ ગીતસ્વરૂપ આપ્યું છે તે રાસ હજુ ગાન-નૃત્યનો વિષય હતો તેનો પુરાવો છે. કવિ પોતે કાવ્યમાં એક સરજી
]: ૮ કડીના ૧ ભજન(મ.)ના કર્તા. સ્થાને ‘લકુટા-રાસ (દાંડિયારાસ) ઉલ્લેખ કરે છે તે આ હકીકતનું કૃતિ દુર્લભ ભજન સંગ્રહ, પ્ર. ગોવિંદભાઈ રા. ધામેલિયા, ઈ. સમર્થન કરે છે.
૧૯૫૮.
શિ.ત્રિ] શત્રુંજય તીર્થમાં મુસ્લિમોએ ખંડિત કરેલી ભૂલનાયકની પ્રતિમાની
સરભંગી(બાવા) [
]: ગુરુનો મહિમા ગાતા ૫ કડીના પુન:પ્રતિષ્ઠાના પ્રયોજનથી પાટણના સંઘપતિ સમરસિહે ઈ.
૧ પદ(મુ.)ના કર્તા. ૧૩૧૫માં કાઢેલી સંઘયાત્રા અને તે નિમિત્તે સમરસિંહનો ગુણાનુવાદ તે આ કાવ્યનો વિષય છે. પરંતુ કવિએ પ્રસંગને અનુલક્ષીને ટૂંકમાં
કૃતિ : પરિચિત પદસંગ્રહ, પ્ર. સસ્તું સાહિત્યવર્ધક કાર્યાલય, પણ ઘણી ઐતિહાસિક-ભૌગોલિક માહિતી ગૂંથી લીધી છે. જેમ કે, °
ઈ. ૧૯૪૬ (ત્રીજી આ.). પાલનપુર અને પાટણ નગરીઓ, પાલનપુરમાં થઈ ગયેલા ઉપકેશ- “સરસગીતા” [ર.ઈ.૧૮૧ સં. ૧૮૭૧, અસાડ સુદ ૩, સોમવાર): ગચ્છના આચાર્યો, સમરસિહના પૂર્વજો અને કુટુંબ, પાટણ, આરાસણ પ્રીતમની ચોપાઈ અને સાખીના પદબંધવાળા ૨૦ વિશ્રામની આ સમચંદ્રશિષ્ય : “સરસગીતા
ગુજરાતી સાહિત્યકોશ : ૪૫૧