Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 435

ઈ. ૧૫૯૮નો ધાતુપ્રતિમા લેખ ધરાવતા લલિતપ્રભના ગુરુ વિદ્યા- વિદ્યાવિજ્ય-૨ [ઈ. ૧૬૨૮માં હયાત] : જૈન સાધુ. કલ્યાણસાગરના પ્રભ અને પ્રસ્તુત વિદ્યાપ્રભને ‘જૈન ગૂર્જર કવિઓ” એક હોવાનું શિષ્ય. “મિરાજુલલેખ-ચોપાઈ' (ર.ઈ. ૧૬૨૮/સં. ૧૬૮૪, શ્રાવણ માને છે. ‘સત્તરભેદી-પૂજા’ (ર.ઇ. ૧૫૯૮ આસપાસ, ૭ કડીનું વદ ૧૩, સોમવાર)ના કર્તા. ‘આદિનાથ-સ્તવન(રૂપપુરમંડન)', ૩૨ કડીનું “પાર્શ્વનાથ-સ્તવન, સંદર્ભ : જેન્કવિઓ : ૩(૧)
[.ત્રિ.] ૨૫ કડીનું ‘મહાવીરજિન-સ્તવન (ઢંઢેરવાડાપાટણ) અને ૨૩૨૫ કડીની ‘શાલિભદ્ર-સઝાય’ (લે.ઈ. ૧૬૬૦)ના કર્તા.
વિદ્યાવિમલ [ઈ. ૧૫૭૮માં હયાત] : સંભવત: તપગચ્છના જૈન સાધુ. સંદર્ભ : ૧. જૈનૂકવિઓ : ૩(૧, ૨); ૨. મુપુન્હસૂચી. [.ત્રિ.].
હીરવિજયસૂરિની પરંપરામાં વિવિમલના શિષ્ય. વિજયદેવસૂરિ
વિશેનાં ૬ અને ૮ કડીનાં ૨ ગીતો(મુ.)ના કર્તા. વિજયવિમલે વિદ્યાભૂષણ [ઈ. ૧૫૫૮ સુધીમાં] : દિગંબર જૈન સાધ. વિશ્વસુ- ‘ગચ્છાચારપયન’ પર ટીકા (ર.ઇ. ૧૫૭૮) રચેલી જેના શોધનસેનના શિષ્ય. ૨૫૧ કડીના “નેમિનાથ-ફાગ)નેમિવસન્ત-ફાગુ' (૧. લેખનમાં આ કર્તાએ સહાય કરી હતી. ‘જૈન સત્યપ્રકાશમાં ૨ કડીનું ઈ. ૧૫૫૮/સં. ૧૬૧૪, કારતક સુદ ૪, મંગળવાર)ના કર્તા. ‘નેમિનાથ-ગીત (મુ.) ઉકત કર્તાનું હોવાનું દર્શાવાયું છે પણ તેના
"સંદર્ભ : ૧. પ્રાકારૂપરંપરા;] ૨. સ્વાધ્યાય, ઓગસ્ટ ૧૯૬૪- કર્તા વિવિમલ છે કે વિદ્યાવિમલ તે સ્પષ્ટ થતું નથી. ‘દિગમ્બર જૈન કવિઓએ રચેલાં પાંચ અજ્ઞાત ફાગુકાવ્ય', અગરચંદ કૃતિ : ૧. જૈન સત્યપ્રકાશ, ફેબ્રુઆરી ૧૯૪૧-કેટલાંક નીહટા.
શિ.ત્રિ] ઐતિહાસિક પઘો’, સં. કાંતિસાગરજી (રૂં.); ૨. એજન, માર્ચ
૧૯૪૧–કેટલાંક ઐતિહાસિક પદ્યો', સં. કાંતિસાગરજી. વિદ્યારત્ન [ઈ. ૧૫૧૭માં હયાત]: તપગચ્છના જૈન સાધુ. હેમ- સંદર્ભ : જૈસાઇતિહાસ.
[.ત્રિ.] વિમલની પરંપરામાં ધનદેવસુરહંસ-લાવણ્યરત્નના શિષ્ય. ૩૩૯ કડીના ‘મંગલકલશ-રાસ’ (ર.ઈ. ૧૫૧૭/સં. ૧૫૭૩, માગશર વદ વિદ્યાવિલાસ : આ નામે ‘અક્ષરબત્રીસી' (લ.ઈ. ૧૮૦૮) કૃતિ મળે ૯) અને 'મૃગાપુત્ર-રાસના કર્તા.
છે. રાજસ્થાનીમાં ‘કક્કાભાષ’ (લે. સં. ૧૯મી સદી) કૃતિ નોંધાઇ સંદર્ભ: ૧, ગુસારસ્વતો;[ ] ૨. કાત્રમાસિક, જાન્યુ. જન ૧૯૭૩- છે તે આ જ કૃતિ હોઈ શકે. આ કૃતિના કર્તા કયા વિદ્યાવિલાસ ‘ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય : રાસસન્ટો, હીરાલાલ ૨. કાપડિયા;] છે તે નિશ્ચિત થતું નથી. ૩. જૈનૂકવિઓ: ૩(૧); ૪. જૈમગૂકરચના: ૧. [.ત્રિ] સંદર્ભ: ૧. રાજુહસૂચી : ૪૨; ૨. રાહસૂચી : ૧, ૩. હજૈશા
સૂચિ: ૧.
[.ત્રિ] વિદ્યારુચિ [ઈ. ૧૭મી સદી ઉત્તરાર્ધ : તપગચ્છના જૈન સાધુ. વિજયપ્રભસૂરિની પરંપરામાં હર્ષરુચિના શિષ્ય. ૧૦૩ ઢાલ અને
વિદ્યાવિલાસ-૧ (ઈ. ૧૬૭૩માં હયાત]: ખરતરગચ્છના જૈન સાધુ. ૨૫૦૫ કડીના “ચંદ્રગુપ-ચોપાઈ/ચંદરાજા-રાસ' (ર.ઈ. ૧૬૬૧/સં.
માનવિજયશિષ્ય કમલહર્ષના શિષ્ય. 'કલ્પસૂત્ર' પરના બાલાવબોધ ૧૭૧૭, કારતક સુદ ૧૩, ગુરુવાર)ના કર્તા. કતિનો આરંભ ઈ. (ર.ઈ. ૧૬૭૩, સ્વહસ્તાકારની પ્રત), ૭ કડીના ‘જિનચંદ્રસૂરિ-ગીત’ ૧૬૫૫માં થયો હતો તેવો ઉલલેખ છે.
(મુ.) અને કેટલાંક સંસ્કૃત અષ્ટકોના કર્તા. સંદર્ભ: ૧. ગુસારસ્વતો; ૨. દેસુરાસમાળા;]૩. જૈનૂકવિઓ: ૨,
કૃતિ : ઐશૈકાસંગ્રહ (સં.) ૩(૨); ૪. ડિકૅટલૉગભાવિ; ૫. મુપુગુહસૂચી; ૬. હેજેશસૂચિ: ૧.
સંદર્ભ: ૧. જૈસાઇતિહાસ;]૨. જૈનૂકવિઓ: ૩(૨).[2.ત્રિ] .ત્રિ]
| ‘વિદ્યાવિલાસ-૫વાડુ રિઇ. ૧૪૨૯]: પીપલગચ્છના જૈન સાધુ વિદ્યામી(ગણિ) [.
]: જૈન સાધુ. ૨૪૫ કડીના હીરાણંદસૂરિની દુહા, ચોપાઈ, સવૈયા ઇત્યાદિની દેશીઓમાં રચાયેલી ઋષભદેવધવલ-વિવાહલો' લ. સં. ૧૭મું શતક અન.)ના કર્તા. ૧૮૯ કડીની આ કૃતિ(મુ.) આમ તો લોકકથા પર આધારિત સંદર્ભ : હજૈજ્ઞાસૂચિ: ૧.
શ્રિ.ત્રિ] છે, પરંતુ એમાંની વાર્તાનું મૂળ વિનયચંદ્રકૃત સંસ્કૃત 'મલ્લિનાથ
મહાકાવ્ય'માં મળે છે. વિદ્યાવિજ્ય-૧ ઈ. ૧૬૦૪માં હયાત]: તપગચ્છના જૈન સાધુ. માલવદેશની ઉજજયિની નગરીના શ્રેષ્ઠી ધનસારનો સૌથી નાનો વિજયસેનસૂરિની પરંપરામાં નવિજ્યના શિષ્ય. હીરવિજયના ગુરુ પુત્ર ધનસાગર પિતાએ ઘરમાંથી કાઢી મૂકવાને લીધે કીપુર નગરમાં બંધુ. ૪૬ કડીના ‘ચતુર્વિશતિજિન-પંચકલ્યાણતિથિ-સ્તવન' (ર.ઈ. પંડિત પાસે વિદ્યાભ્યાસ કરવા માટે રહ્યો. વિદ્યાપ્રાપ્તિમાં ઠોઠ ૧૬૦૪), ૧૫ કડીની ‘ઇરિયાવહીની સઝાય’ (મુ.), ૪ કડીની ‘મહી- હોવાને લીધે તે મુર્ખચટ્ટ નામથી ઓળખાયો, પરંતુ પછી પોતાની વીર-સ્તુતિ', ૯ કડીની ‘વિજયસેનસૂરિની સઝાય’ અને ૩૭ કડીના વિનયશીલ પ્રકૃતિને લીધે મૂર્ખચમાંથી વિનયચ બન્યો, અને ‘શીતલજિન-સ્તવન’ના કર્તા.
સરસ્વતીની કૃપાથી વિનયચટ્ટમાંથી વિદ્યાવિલાસ બન્યો. શ્રીપુર કૃતિ: પ્રાસપસંગ્રહ : ૧.
નગરના પ્રધાનપુત્ર મનમોહનના પ્રેમમાં પડેલી રાજપુત્રી સૌભાગ્યસંદર્ભ : ૧. સાઇતિહાસ[] ૨. જૈનૂકવિઓ : ૧, ૩. મુપુ- સુંદરીને પછી તે પ્રધાનપુત્રના કહેવાથી બનાવટ કરી પરણ્યો ને ગૃહસૂચી; ૪. હજૈજ્ઞાસૂચિ : ૧.
શિ.ત્રિ.] આહડ નગરમાં આવીને રહ્યો. ત્યાં મૃદંગવાદનથી સૌભાગ્યસુંદરીના
૪૦૬ : ગુજરાતી સાહિત્યકોશ :
વિદ્યાભૂષણ : “વિદ્યાવિલાસપવાડ''