Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 434

વિદ્વાણઈિ. ૧૪મી સદી ઉત્તરાર્ધ]: શ્રાવક કવિ. પિતા ઠક્કર વિદ્યામંદ–૧/વિદ્યાચંદ્ર ઈ. ૧૬મી સદી ઉત્તરાર્ધ–ઈ. ૧૭મી સદી મહાલે. ખરતરગચ્છના જનઉદયસૂરિના અનુયાયી. આ કવિએ પૂર્વાધ]: તપગચ્છના જૈન સાધુ. વિજયસેનસૂરિની પરંપરામાં રાગૃહના પાર્શ્વનાથ મંદિરમાં ઈ. ૧૩૫૬માં ૩૮ શ્લોકની સંસ્કૃત વીપાના શિષ્ય. “શંખેશ્વર-
પાનાથ-સ્તવન” (૨. ઈ. ૧૫૯૯), ૨૬ પ્રશસ્તિનો લાંબો શિલાલેખ ખરતરગચ્છના જિનચંદ્રસૂરિના આદેશથી કડીના ‘પાર્શ્વનાથ-સ્તવન (શંખેશ્વર)' (ર.ઈ. ૧૬૦૪) અને ઈ. કોતર્યો હતો. વરદત્ત અને ગુણમંજરીના પ્રસિદ્ધ કથાનક દ્વારા ૧૬૧૬માં અવસાન પામેલા વિજયસેનસૂરિને વિષય બનાવતા ૫૭ કરતક સુદ પાંચમનું માહાભ્ય વર્ણવતી તથા લોકકથાને ધર્મકથાનું કડીના ‘વિજયસેનસૂરિનિર્વાણ-રાસ” (મુ.)ના કર્તા. ૧૬ કડીની ‘રાવણને સ્વરૂપ આપતી ૫૪૮ કડી ની ‘જ્ઞાનપંચમી-ચોપાઈ શ્રુતપંચમી મંદોદરીના ઉપદેશની સઝાય/સીતા-સ્વાધ્યાય (મુ.)ને જૈન સૌ માગ્યપંચમી' (ર.ઈ. ૧૩૬૭/સં. ૧૪૨૩, ભાદરવા સુદ ૧૧, ગૂર્જર કવિઓ’એ પ્રસ્તુત કર્તાની ગણાવી છે. પણ ભાષામાં ઠીકઠીક ગુરુવાર)ના કર્તા.
અર્વાચીનતા તરફ ઝોક ધરાવતી ગુરુનામના ઉલ્લેખ વગરની અને સંદર્ભ : ૧. આકવિઓ : ૧; ૨. ઉત્તર અપભ્રંશનો સાહિત્ય ‘પ્રાચીન સ્તવન સઝાયાદિ સંગ્રહોમાં સંગૃહિત હોવાથી તે પાવિકાસ, વિધાત્રી વોરા, ઈ. ૧૯૭૬; ૩. ગુસાઇતિહાસ : ૧) ૪. ચંદ્રગચ્છના ભ્રાતૃચંદ્રશિષ્ય વિદ્યાચંદ્રની હોવા સંભવ છે. ‘ચતુર્વિશગુસારસ્વતો; ૫. જૈસાઇતિહાસ;]૬. જૈનૂકવિઓ : ૩(૧). [ગી.મુ.) તિજિન-સ્તવન” (૨.ઈ. ૧૫૯૯), ૧૫ કડીની ‘વિજયદેવસૂરિવિઘાકમલ [ઈ. ૧૬૧૩ સુધીમાં] : જૈન. ‘ભગવતી-ગીતા' (લે.ઈ. સ્વાધ્યાય
તે સ્વાધ્યાયયુગલ’ અને ૮ કડીની ‘હીરવિજયસૂરિ-સઝાય’–એ કૃતિઓ ૧૬૧૩ પહેલાં)ના કર્તા.
રચનાસમય અને વિષય દષ્ટિએ પ્રસ્તુત વિદ્યાચંદની હોવા સંભવ છે. સંદર્ભ : જૈનૂકવિ : ૨.
[..ત્રિ.]
કૃતિ : ૧. સ્તિકાસંદોહ: ૧; ૨. જેઐકાસંચય) ૩. જૈસમાલા
(શા): ૨. વિદ્યાકીતિ : આ નામે ૭ કડીની ધનાજીની સઝાય/ધન્યાલગાર- સંદર્ભ : ૧. ગુસારસ્વત; ૨. દેસુરાસમાળા;[ ૩. જૈનૂકવિ : સઝાય(મુ.) મળી છે તેના કર્તા ક્યા વિદ્યાકીર્તિ છે તે નિશ્ચિત થતું ૧; ૪. મુપુગૃહસૂચી; ૫. લીંહસૂચી; ૬. હજૈજ્ઞાસૂચિ: ૧. શિ.ત્રિ] નથી. કૃતિ : જઝાયમાળા (પ).
વિદ્યાચંદ–૨ [ઈ. ૧૬૫ર સધીમાં] : જૈન સાધુ. વિજ્યસિહસૂરિના સંદર્ભ : લહસૂચી.
[.ત્રિ.]
શિષ્ય. ૪ કડીની ‘શાંતિજિન-સ્તુતિ (લે.ઉ. ૧૬૫૨)ને કર્તા.
સંદર્ભ: ડિકૅટલૉગભાવિ વિદ્યાકીતિ-૧ [ઈ. ૧૪૪૯માં હયાત] : જૈન. ‘જીવપ્રબોધપ્રકરણભાષા' (ર.ઈ. ૧૪૪૯/સં. ૧૫૦૫, માગશર સુદ-, મંગળવાર વિઘાચારિત્ર
]: જૈન. ‘સુકોશલ ઋષિ-સઝાયના શુક્રવાર)ના કર્તા. સંદર્ભ : જૈનૂકવિઓ : ૩(૨). [8.ત્રિ.] સંદર્ભ: હજૈજ્ઞાસૂચિ: ૧.
[.ત્રિ.] વિદ્યાકીતિ-૨ [ઈ. ૧૭મી સદી પૂર્વાધી: ખરતરગચ્છના જૈન સાધુ. વિદ્યાધર [
]: શ્રાવક. ૧૨ ઢાળની ‘બારભાવનાજિનચંદ્રસૂરિની પરંપરામાં પુણ્યતિલકના શિષ્ય. ‘નરવર્મ-ચરિત્ર' સઝાય’ (લે. સં. ૧૮મી સદી અનુ.)ના કર્તા. (ર.ઈ. ૧૬૧૩), ધર્મબુદ્ધિમંત્રી-ચોપાઈ' (ર.ઈ. ૧૯૧૬), ‘સુમદ્રા- સંદર્ભ : ૧. જૈનૂકવિઓ: ૩(૧); ૨. મુપુગૃહસૂચી; ૩. હજૈજ્ઞાસતી-ચોપાઈ' (ર.ઈ. ૧૯૧૯), ૨૩ કડીના ‘મહાવીર-સ્તવન (ઇરિયા- સૂચિ: ૧.
[.ત્રિ.] વહીગમત)ના કર્તા. ‘ચાર કષાય-વેલિ' (ર.ઈ. ૧૬૧૪ આસપાસ) સમયદષ્ટિએ આ કર્તાની કૃતિ હોવા સંભવ છે.
વિદ્યાનિધાન [ઈ. ૧૭૮૩માં હયાત]: જે. “રત્નપાલ-ચોપાઈ' (ર. સંદર્ભ : ૧. પ્રાકારૂપરંપરા; ] ૨. જૈનૂકવિઓ: ૩(૧); ૩.
ઈ. ૧૭૮૩)ના કર્તા. મુપુગૃહસૂચી.
[.ત્રિ]. સંદર્ભ : હજૈજ્ઞાસૂચિ: ૧.
[.ત્રિ.] વિદ્યાકુશલ [ઈ. ૧૭૩૫માં હયાત] : ખરતરગચ્છના જૈન સાધુ. વિદ્યાપ્રભસૂરિ) : આ નામે ૩૨ કડીની ‘આત્મભાવના-બત્રીશી' (લે. ચારિત્રધર્મની સાથે મળીને તેમણે ‘રામાયણ-ચોપાઈ' (ર. ઈ. ૧૭૩૫ ઈ. ૧૬૪૯ પહેલાં, મુ.) અને ‘ઇચ્છા પરિમાણ-રાસ (દ્વાદશવ્રત-સ્વરૂ૫), સં. ૧૭૯૧, આસો સુદ ૧૦)ની રચના કરી હતી.
(લે. ઈ. ૧૫૫૯) એ કૃતિઓ મળે છે. એમના કર્તા કયા વિદ્યાપ્રભ સંદર્ભ : જૈન સત્યપ્રકાશ, જાન્યુ. ૧૯૪૬-જૈસલમેર, જૈન છે તે નિશ્ચિત થઈ શકે તેમ નથી. જ્ઞાનભંડારોકે અન્યત્ર અપ્રાપ્ય ગ્રન્થોંકી સૂચી', અગરચંદ નાહટા. કૃતિ : ૧. જિસ્તકાસંદોહ : ૧; ૨. જૈન સત્યપ્રકાશ, જુલાઈ
શિ.ત્રિ.] ૧૯૪૫–‘આત્મભાવના-બત્રીશી', સં. યંતવિજયજી. સંદર્ભ : મુપુગૃહસૂચી.
[.ત્રિ.] વિદ્યાચંદ: આ નામે ૪ કડીની ‘મૌનએકાદશી-સ્તુતિ મળે છે તેના કર્તા ક્યા વિદ્યાચંદ છે તે સ્પષ્ટપણે કહેવું મુશ્કેલ છે.
વિદ્યાપ મસૂરિ)-૧ [ઈ. ૧૬મી સદી ઉત્તરાર્ધ-ઈ. ૧૬૬૮ સુધીમાં] : કૃતિ : જિસ્તકાસંદોહ: ૧.
[8.ત્રિ] પૂણિમાગચ્છના જૈન સાધુ. વિમલચંદ્રસૂરિના શિષ્ય. પૂણિમાગચ્છના
કર્તા.
વિદ્ધાણ : વિદ્યાપ્રભ (સૂરિ)-૧
ગુજરાતી સાહિત્યકોશ:૪૮૫