Gujarati Sahitya Kosh Part 01

Author(s): Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 402

‘સિદ્ધાંતસાર-પ્રવચનસાર-રાસ' (૨ ઈ. ૧૪૬૫), ૨૫ કડીના “ચતુર્વિ- પ્યાલા” તરીકે જાણીતું ૧ પદ લખીરામ અને લક્ષમીસાહેબ બંનેને શતિજિનનમસ્કાર/ચોવીસ તીર્થંકર-નમસ્કાર ( ઈ. ૧૫૧૨), ૧૦ નામે થોડા પાઠાંતર સાથે મુદ્રિત રૂપે મળે છે. લખીરામ પોતાનું વતન કડીના ‘શાંતિનાથ-સ્તવન' તથા ૮૨ કડીના “શાલિભદ્ર-વિવાહલુ’ના છોડી ચિત્રોડા ત્રિકમસાહેબ પાસે જઈ પાછળથી વસ્યા હોય એમ કર્તા.
બની શકે. કૃતિ ૧. નયુકવિઓ;] ૨. જૈન સત્યપ્રકાશ, ઑગસ્ટ ૧૯૪૦- ‘પ્યાલા તો લખીરામ'ના એ રીતે જાણીતી થયેલી આ કવિની ‘શ્રી વીરચરિતમ્” સં. વિજયતીન્દ્રસૂરિજી.
ભજનરચનાઓ (મુ)માં અધ્યાત્મની મસ્તી અને સદ્ગુરુનો મહિમા સંદર્ભ : ૧. જૈસાઇતિહાસ, ૨. પ્રાકારૂપરંપરા, ૩. પાંગુહસ્ત- વ્યકત થયાં છે. લક્ષ્મીસાહેબને નામે ગુરુમહિમાનાં ને અધ્યાત્મપ્રેમનાં લેખો; ૧૪. જૈમૂકવિઓ : ૧, ૩(૧); ૫. ડિકૅટલૉગબીજે; ૬. ડિકૅટ- બીજાં ૪ ભજન (મુ.) મળે છે. લૉગભાવિ; ૭. મુપુગૃહસૂચી, ૮. હજૈજ્ઞાસૂચિ : ૧ [કી.જો.] કૃતિ : ૧. આજ્ઞાભજન : ૧ અને ૨; ૨. આપણી લોકસંસ્કૃતિ,
જ્યમલ્લ પરમાર, ઈ. ૧૯૫૭ (સં); ૩. સૌરાષ્ટ્રના હરિજન ભકતલક્ષ્મણ-૨ [ઈ. ૧૭૦૨માં હયાત] : મલધારગચ્છના જૈન સાધુ.
કવિઓ, નાથાભાઈ ગોહિલ, ઈ. ૧૯૮૭ (સં), ૪. હરિજન લોકવાચક ભગવંતવિલાસના શિષ્ય. ‘છ આરાની ચોપાઈ' (ર.ઈ.૧૭૦૨ કવિઓ અને તેમનાં પદો, દલપત શ્રીમાળી, ઈ. ૧૯૭૦ (સં). સં. ૧૭૫૮, ફાગણ સુદ ૧૩, બુધવાર)ના કર્તા.
કી.જો] સંદર્ભ : ૧. જેસાઇતિહાસ; [] ૨. જૈમૂકવિઓ : ૨. [કી.જો]
લક્ષમીકલ્લોલ: આ નામે ૨૨/૨૪ કડીની ‘ઉપશમ-સઝાય’ (લે. સં. લક્ષ્મણદાસ: આ નામે ૫ કડીનું ૧ ભજન(મુ) તથા ૫-૫ કડીનાં ૧૮મી સદી અનુ), ‘ચૌદબોલનામ-સઝાય’ (લે. ઈ. ૧૭૧૦), ૧૬ કૃષ્ણભકિતનાં ૩ પદ(મુ) મળે છે. તેમના કર્તા કયા લક્ષ્મણદાસ છે કડીનો “જ્ઞાનબોધ-છંદ/સારબોલની સઝાય” (મ), ૨૩ કડીની ‘ધનાતે નિશ્ચિત રીતે કહેવું મુશ્કેલ છે.
સઝાય', ૨૮/૨૯ કડીનો પાર્શ્વનાથ-છંદ' (લે. સં. ૧૭મી સદી કૃતિ : ૧. દુર્લભ ભજનસંગ્રહ, પ્ર. ગોવિંદભાઈ રા ધામેલિયા, અનુ), ૧૬ કડીની વ્યવહાર-ચોપાઈ', ૪ કડીની ‘શાંતિજિન-સ્તુતિ ઈ. ૧૯૫૮; ૨. બૂકાદોહન: ૭.
(લે. ઈ.૧૬૩૮) અને ૧૫ કડીની “શિખામણ-સઝાયર(મુ) મળે છે. સંદર્ભ: ગૂહાયાદી.
શિ.ત્રિ] તેમના કર્તા કયા લક્ષ્મીકલ્લોલ છે તે નિશ્ચિતપણે કહી શકાતું નથી.
- કૃતિ : ૧. જેન કાવ્યપ્રવેશ, સં. મોહનલાલ દ. દેશાઈ, ઈ. ૧૯૧૨; લમણદાસ-૧ [ઈ. ૧૯મી સદી પૂર્વાધી: નડિયાદના વતની. સંત
૨. જૈસસંગ્રહ (જ); ૩. પ્રાછંદસંગ્રહ; ૪. પ્રાસ્તસંગ્રહ; ૫. રામ મહારાજ (અવ. ઈ. ૧૮૩૧)ના પટ્ટશિષ્ય. તેમની પાસેથી ?
લોંપ્રપ્રકરણ; ૬. સઝાયમાલા : ૧ (શ્રા); ૭. સસન્મિત્ર(ઝ). આરતીઓ (૨ મુ.), ગુરુમહિમાનાં પદ (૮ મુ.), ૬ કડીનો ત્રિભંગી
સંદર્ભ: ૧. ગુજૂકહકીકત; ૨. જૈસાઇતિહાસ ] ૩. જૈમૂછંદ (મુ)–એ કૃતિઓ મળે છે.
- કવિઓ: ૩(૧); ૪. મુપુગૃહસૂચી; ૫. લહસૂચી; ૬. હેજજ્ઞાસૂચિ: ૧. કૃતિ : પદસંગ્રહ, પ્ર. શ્રી સંતરામ સમાધિસ્થાન, નડિયાદ, સં.
કા.શા] ૨૦૩૩ (ચોથી આ). સંદર્ભ : ૧. અસપરંપરા; ૨. ગુજૂકહકીકત; ૩. પ્રાકૃતિઓ. લક્ષમીકીતિ : આ નામે રાજસ્થાની-ગુજરાતીમાં ‘મંગલકલશ-ચોપાઈ
રિ.સો.] લ. ઈ. ૧૮૧૦) એ કૃતિ મળે છે તેના કર્તા લક્ષ્મીકીતિ–૧ છે કે કેમ
તે નિશ્ચિતપણે કહી શકાય એમ નથી. લક્ષમણરામ: જુઓ લક્ષ્મીરામ–૧.
સંદર્ભ : રાહસૂચી : ૧.
[કા.શા.] લક્ષ્મણશિષ્ય[. ]: જૈન. ‘શત્રુંજ્યોદ્ધાર- લક્ષ્મીકીતિ-૧
]: ખરતરગચ્છના જૈન સાધુ. સ્તવનના કર્તા.
નવકારમંત્રનું અહર્નિશ ધ્યાન પાપમય જીવનને કેવું નિર્મળ બનાવે સંદર્ભ : હજૈજ્ઞાસૂચિ : ૧.
[કી.જો.] છે તેનું વિવિધ દૃષ્ટાંતો આપી નિરૂપણ કરતી અને એ મંત્રનો મહિમા
દર્શાવતી ૧૬ કડીની ‘નવકારફલ-ગીત (મુ.)ના કર્તા. લામી(સાહેબ)/લખીરામ અિવ. ઈ. ૧૭૮૯/સં. ૧૮૪૫, કારતક સુદ કતિ : નસ્વાધ્યાય : ૩(સં).
[કા.શા] ૮, શુક્રવાર] : રવિભાણ સંપ્રદાયના સૌરાષ્ટ્રની હરિજને સંતકવિ. તેઓ ત્રિકમસાહેબ (અવ. ઈ ૧૮૦૨)ના શિષ્ય હતા અને તેમના લક્ષમીકુશલ [ઈ. ૧૬૩૮માં હયાત]: તપગચ્છના જૈન સાધુ. સોમઅવસાન પછી કચ્છની ચિત્રોડાની ગાદીના વારસદાર બન્યા હતા. વિમલસૂરિની પરંપરામાં જિનકુશલના શિષ્ય. ૬૩ કડીની “વૈદ્યકપહેલાં તેઓ ભૈરવના ઉપાસક હતા અને તેની સાધનાના ચમત્કારથી સારરત્નપ્રકાશ (ર.ઈ. ૧૬૩૮/સં. ૧૬૯૪, ફાગણ સુદ ૧૩ના કર્તા. ત્રિકમસાહેબને પજવવાનો પણ પ્રયાસ કરેલો. ભાવનગર પાસે ‘ગૂજરાતી હાથપ્રતોની સંકલિત યાદી'એ “વેદસાર” નામથી આ કતિ આવેલા ઇંગોરાળા ગામમાં ૧ મેઘવાળ સંત લખીરામ લક્ષ્મીસાહેબ) નોંધી છે. થયા હોવાનું નોંધાયું છે. આ લખીરામ અને લક્ષ્મીસાહેબ એક 'જૈન હાન્ડશિપ્ટેન ડેર પ્રોસેશન સ્ટાટલિપ્લિઑથેકમાં દ્વારકા હોવાની સંભાવના છે, કારણ કે ગુરુમહિમા ને અધ્યાત્મબોધનું નગરી’ નામની ૧૨ કડીની નેમિનાથવિષયક ગહૂલી લક્ષ્મીકુશલને નામે લક્ષ્મણ–૨ : લક્ષ્મીકુશલ
ગુજરાતી સાહિત્યકોશ : ૩૦૩