________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ૪૨ ]
ધ્યાનદીપિકા
અનિષ્ટ લાગે છે. સુંદર રાક ઈષ્ટ લાગે છે, તેની જ બનેલી વિષ્ટા મનુષ્ય જાતિને અનિષ્ટ લાગે છે, ત્યારે તેની તે જ વિષ્ટા જાનવરને અને કીડાઓને ઈષ્ટ લાગે છે.
આ પ્રમાણે ઈષ્ટ અનિષ્ટ પદાર્થ દેખાવમાં અનેક પ્રકારે જીની પ્રકૃતિ રાગદ્વેષથી ભિન્ન ભિન્ન થયેલી હોય છે તે જ કારણ છે.
પદાર્થમાં શુભતા કે અશુભતા છે તે મનની માન્યતાને લીધે જ છે એમ આ ઉપરથી નિશ્ચય થઈ શકે છે મને એમ માને છે કે આ વિષયોમાં સુખ છે ત્યારે તે તરફ અહોનિશ તે પ્રવૃત્તિ કર્યા કરે છે, ગમે તેવી રીતે તેને શિખામણે આપે, કે મહાત્માઓ બોધ આપે તે પણ તે ટેવ મન છોડતું નથી પણ મનને જ્યારે એમ જ ખાતરી થાય છે કે મારી માન્યતામાં હું ઠગાઉં છું, આનું પરિણામ જરૂર ખરાબ આવશે અને મને અનેક સંકટો વેઠવાં પડશે એ નિર્ણય જ્યારે મનને મજબૂત થાય છે ત્યારે તે વિષયો તરફ તે જરા સરખી નજર પણ કરતું નથી અને જેમાં તે પિતાનું હિત પહેલા સમજતું હતું તેને સર્વથા અહિતકારી સમજે છે. - આ ઉપરથી એ નિશ્ચય થાય છે કે મનની માન્યતામાં શુભાશુભ અને ઈષ્ટનિષ્ટ છે, પણ વાસ્તવિક રીતે તેવું કાંઈ નથી આ કલ્પના જ ભુલાવે ખવડાવનારી છે. આત્મા પોતે આ શુભાશુભની પર છે. આ સર્વ કહેવામાં ગ્રંથકારને આશય એ છે કે પદાર્થને નિત્ય માનો કે અપેક્ષાએ અનિત્ય માનો તે તે જેમ છે તેમ જ રહેવાનો છે તેમાં ફેરફાર કરવાનું તમારા કે મારામાં જેર કે બળ નથી.
For Private And Personal Use Only
