________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ૬૨ ]
ધ્યાનદીપિકા
અનેક સંપ્રદાયમાં અનાદિ કે અનિર્વચનીય ઈત્યાદિ શબ્દો વપરાતા નજરે પડે છે એમ સમજાય છે. - અનાદિ અશુદ્ધતા જણાવવા માટે શાસ્ત્રમાં સેના અને માટીનું દષ્ટાંત આપેલું છે કે સેનાની સાથે માટી–મેલ હોય છે. ખાણમાંથી નીકળતું સોનું રેતી માટી કે પથ્થર સાથે મળેલું જ હોય છે. આ સેનું માટી કે પથ્થર સાથે ક્યારે મળ્યું અથવા તલમાં તેલ ક્યારે મળ્યું તે સમજી શકાતું નથી. છતાં અમુક જાતના સાંયોગિક જાતના પદાર્થો દ્વારા સોનું અને માટી તેલ અને ખેળ તદ્દન અલગ થઈ શકે છે. આ દષ્ટાંતે આત્મા કર્મ સાથે ક્યારે બંધનમાં આવ્યો તે સમજાતું નથી છતાં તે સમ્યકજ્ઞાનાદિ નિમિત્તથી કર્મથી સર્વથા જુદે થઈ શકે છે.
ખાણમાં રહેલ સેનું અને તે સાથે રહેલ મેલની માફક આત્માની સાથે અશુદ્ધતાને અનાદિ સંબંધ છે. આ અશુદ્ધ સંબંધથી આત્મા પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવને ભૂલી ઉદય આવેલ કમ પર્યાયમાં ઈષ્ટ–અનિષ્ટ ભાવથી રાગદ્વેષાદિ ભાવે પરિણમે છે. આ પરિણામેનું કારણ દ્રવ્ય કર્મ છે તે પણ પરિણામ એ ચિતન્યમય આત્માની સાથે વ્યાખ્યવ્યાપક સંબંધે રહેલ હોવાથી (રાગાદિભાવ આત્માન કરવાથી થાય છે માટે તે વ્યાપ્ય છે અને તેને કર્તા આત્મા તે વ્યાપક છે માટે) અપેક્ષાએ આત્મા જ કર્તા-ભોક્તા છે.
જ્યારે આ આત્મા સ્વ-પરભેદ વિજ્ઞાન દ્વારા શરીરાદિ પરથી પિતાને પૃથફ માને છે ત્યારે તે પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં
For Private And Personal Use Only
