________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધ્યાનદીપિકા
[ ૨૩૩ ]
મૂકવી. આમ કરનારને જ વૈરાગ્ય કહેવાય છે. પછી તે ગૃહસ્થાશ્રમમાં પિતાની ફરજ અદા કરવા રહ્યો હોય કે તેવા પ્રતિબંધના અભાવે ત્યાગી થયો હોય, તે જ ખરેખર વિરાગી છે. પિતાની ફરજ બજાવવાની શક્તિ ન હોય, કઈ કારણથી સંસારવ્યવહાર ચલાવતાં કંટાળેલો હોય અને મનમાં અનેક પ્રકારની કામનાઓ-ઈચ્છાઓ ભરી હોય, આ માણસ ત્યાગી થઈ સ્વપરનું શું ઉકાળશે? માણસ પોતે કેણ છે? પિતાની ફરજ શું છે? કર્તવ્ય અને પ્રાપ્તવ્ય શું છે? તેના શા ઉપાય છે તે સમજવા નથી, ફરજ બજાવી શકતો નથી, અભિમાન ત્યાગી શકતો નથી, તેને બાહ્ય ત્યાગ શા કામને છે? તે ત્યાગ ઊલટો અભિમાન વધારનાર થાય છે. આંતરવાસના ત્યાગી શકતે ન હોવાથી તે ઉભયભ્રષ્ટ થાય છે. વાસનાને ત્યાગ-સર્વ ઈચ્છાઓને ત્યાગ એ જ ઉત્તમ ત્યાગ છે. આ ત્યાગવાળાનું જ અંતઃકરણ શુદ્ધ હેય છે અને તે જ આગળ શાંતિના માર્ગમાં જવાને અધિકારી છે. ઊંડા હદયમાંથી જ્યાં સુધી ત્યાગ ન થાય ત્યાં સુધી તે ત્યાગ જ ઊલટે ફસાવનાર થાય છે. - આવા વિશુદ્ધ મનવાળા પ્રાણાયામાદિ ક્રિયા કર્યા વિના પણ તે ફળ મેળવી શકે છે.
પ્રાણાયામથી શરીરને કલેશ થાય છે. નિયમપૂર્વક તે કરવામાં નથી આવતો, તે ઘણે વખતે રોગ પણ ઉત્પન્ન થવાને ભય રહે છે. આ કારણથી જૈનાચાર્યોએ પ્રાણાયામ તરફ વધારે લક્ષ આપ્યું નથી, પણ મોક્ષના બીજરૂપ જે કારણે છે, તેમાં રાજયોગને મુખ્ય સ્થાન આપ્યું છે. જડ,
For Private And Personal Use Only
