________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધ્યાનદીપિકા
[ ૯ ]
'
કને તપાવે તે તપ છે, સૂર્યના તાપથી દુનિયા પર રહેલા અશુચિ, પદાર્થોમાંથી અશુચિતા, દુગ ́ધવાળા પદાર્થોમાંથી દુગધ ઉડી જાય છે, રસ્તા પર થયેલ કાદવ કે કીચડમાંથી ચીકાશ ઉડી જાય છે અને રસ્તાએ સ્વચ્છ થઈ રહે છે. આનુ કારણ સૂર્યમાં રહેલી શાષક શક્તિ છે. આવી જ રીતે મનમાં રહેલી રાગદ્વેષની પરિણતિરૂપી ચીકાશ--આસક્તિ તેને જેના વડે ઉડાવી દેવાય અને મનને સ્વચ્છ-નિર્મળ કરી શકાય તે તપ છે. ઉપવાસાદિ કરવાં તે શરૂઆતની પહેલી ચાપડી છે, તે પણ સમજીને પેાતાની શક્તિની તુલના કરીને કરવાં જોઇએ.
જેનામાં વિષયાદિ વિકારોની પ્રમળતા હોય છે, તેને તત્કાળ શાન્ત કરવા માટે ઉપવાસ ઉપયાગી સાધન છે. પણ આ એકલા ઉપવાસની અસર ઇંદ્રિયા ઉપર લાંબે વખત ટકી શકતી નથી ઉપવાસથી તેના શરીરના અવયવા ઢીલા થશે, ઇંદ્વિચાના વિકારા શાંત થશે, વિકાર કરનારી વી - શક્તિ ખળી જશે, પણ તે ઉપવાસ કરવા બંધ કર્યાં એટલે પાછી વિકારાદિની સ્થિતિ પૂર્વની માફક પ્રગટ થઈ આવશે. આ ઉપવાસની અસર શરીર સુધી પહાંચે છે; પણ મન ઉપર તેની થોડી અસર થાય છે. આ ઉપવાસ કાંઈ કાયમ કરી શકાતા નથી. લાકડાં કાઢી લીધાં એટલે અગ્નિ મદ થશે; પાછાં લાકડાં અગ્નિમાં નાખશે એટલે અગ્નિમાં વધારા થશે. આમ ખારાક ન આપવાથી શરીર ઇંદ્રિયા સાથે નરમ થશે; મન તે સહેજસાજ ખારાકના અભાવે નરમ પડશે; પણ પાછા જ્યાં ખારાક દેહમાં પડથો કે પાછી
For Private And Personal Use Only
