________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ૧૨૮ ]
ધ્યાનદીપિકા
શિખાની માફક અડાલ રાખવુ. વિકલ્પરૂપ વાયુ વડે ચલાયમાન ન થાય તેવી રીતે સ્થિર કરવું. આનું નામ ધ્યાન કહેવાય છે. શરૂઆતમાં મન કાંઈ આવી રીતે સ્થિર રહેતુ નથી, માટે બહાર કાઇ ચીજ ઉપર પ્રથમ દૃષ્ટિ સાથે મનને સ્થિર કરવાના અભ્યાસ પાડવે.
આ સંબંધી ભગવાન મહાવીરસ્વામીજીએ ગૌતમ સ્વામીને એક વખત પેાતાના વૃત્તાંત જણાવતાં કહ્યું હતું તે સંબંધી હકીકત આ પ્રમાણે ભગવતી સૂત્રમાં છે કે, હું ગૌતમ! એક વખત હું એક માટીના ઢેફા ઉપર દૃષ્ટિ સ્થાપન કરી એક અહારાત્રી પર્યંતની મહાડિમા (અભિગ્રહ) કરી રહ્યો હતા. મતલખ કે તે મહાપ્રભુએ અનિમેષ દૃષ્ટિએ એક અહારાત્રી પર્યંત મનને એક જ નિશાન કે લક્ષ ઉપર રાકી રાખવા સુધી પ્રયત્ન કર્યો હતા.
બહારષ્ટિ અમુક લક્ષ ઉપર રાખવી તે એક નિશાન છે તે બહારદૃષ્ટિ સાથે આંતષ્ટિ હૃદયમાં કે ભ્રકુટી આદિ સ્થાનામાં રાખવામાં આવે છે અને તે સ્થળે જેમ એકાદ ચપળ સ્વભાવવાળી નાસભાગ કરવાવાળી ગાય કે ભેંસને ખીલે આંધવામાં આવે છે તેમ અંતહૃદયમાં શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપ પ્રગટ કરનાર સિદ્ધ પરમાત્મા કે જીવન્ત દેહધારી અહિતાદ્વિની સાક્ષાત મૂર્તિની સ્થાપના કરી, આ શુદ્ધ સ્વરૂપ પરમાત્મા હું' છું, મારું તેવુ... જ શુદ્ધ સ્વરૂપ છે વિગેરે ભાવનાવાળી વૃત્તિ કરી, તે સ્થાનમાં મનને તે મહાપ્રભુના સ્વરૂપરૂપી ખીલા સાથે બાંધી મૂકવામાં-રોકવામાં આવે છે, જેથી મનની તે વૃત્તિએ પાતાની ચપલતાને મૂકી દઈ શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપમાં પેાતાનું ભાન ભૂલી લય થઇ જાય છે.
For Private And Personal Use Only
