________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધ્યાનદીપિકા
[ ૧૯૯ ]
યમાદિનું સ્વરૂપ सप्तदशभेदसंयमधरो यमी शौचतादियुत नियमी। पद्मासनादिसुस्थः प्राणायामप्रयासी च ॥ ९९ ।।
સત્તર પ્રકારે સંયમ ધારણ કરનાર યમી, શૌચ આદિયુક્ત સંયમી, પદ્માસન આદિ આસને સારી રીતે બેસનાર આસન, પ્રાણાયામને અભ્યાસ કરનાર પ્રાણાયામી કહેવાય છે.
ભાવાર્થ–પાંચ મહાવ્રત પાળવાં, પાંચ ઇંદ્રિને જય કરે, ચાર કષાય ઉપર વિજય મેળવવા અને ત્રણ
ગોની ગુપ્તિ કે વિરતિ રાખવી, આ સત્તર પ્રકારનો સંયમ છે.
અહિંસા, સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ આ પાંચ પ્રકારનાં મહાવ્રત છે, તેને યમ પણ કહે છે.
જેમાં હલન ચલન, વેદના સ્વભાવ હોય છે તેને જીવ કહે છે. તે જે શરીરની ઉપાધિભેદથી અનેક પ્રકારના છે. તે સર્વ જાતના જીવોની હિંસા મનથી, વચનથી અને શરીરથી ન કરવી, ન કરાવવવી, અને કરનારાઓને અનુમોદન ન આપવું-સારું ન માનવું તે અહિંસા નામનું મહાવત કહેવાય છે.
આ અહિંસા મહાવ્રત દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી, કાળથી અને ભાવથી એમ ચાર પ્રકારે સમજીને પાળવું જોઈએ.
દ્રવ્યથી કેઈપણ જીવોને નાશ ન કરે, ક્ષેત્રથી સર્વ લાકની અંદર રહેલા જીવેનો નાશ ન કર, કાળથી-દિવસ
For Private And Personal Use Only
