Atma Siddhi Shastra Vivechan Part 2

Book Title: Atma Siddhi Shastra Vivechan Part 2
Author(s): Shrimad Rajchandra, Rakeshbhai Zaveri
Publisher: Shrimad Rajchandra Ashram

View full book textPrevious | Next

Page 515
________________

૪૮૨
‘શ્રી આત્મસિદ્ધિ શાસ્ત્ર' - વિવેચન
(૨) “અથવા ઈશ્વર પ્રેરણા, તેથી જીવ અબંધ'
ગાથાની બીજી પંક્તિમાં શિષ્ય કહે છે કે કર્મગહણરૂપ પ્રવૃત્તિ પ્રેરણાશક્તિ (જ્ઞાનશક્તિ) વિના સંભવિત નથી અને પ્રકૃતિ જડ હોવાથી તેનામાં પ્રેરણાસ્વભાવ (જ્ઞાનસ્વભાવ) નથી, માટે પ્રકૃતિ કર્મની કર્તા થઈ શકે નહીં એમ સ્વીકારવામાં આવે તોપણ તેથી આત્મા કર્મનો કર્તા સિદ્ધ થતો નથી; ઈશ્વરેચ્છારૂપ પ્રેરણાશક્તિથી કર્મ થાય છે એમ માનવું ઉચિત લાગે છે. જીવ જે પણ કાર્ય કરે છે તે ઈશ્વરપ્રેરણાને આધીન હોવાથી, અર્થાત્ ઈશ્વર જ તેનો પ્રેરકકર્તા હોવાથી જીવને તે કર્મનું કર્તાપણું ઘટતું નથી અને તેથી જીવ અબંધ ઠરે છે.
જગતકર્તા અને નિયંતારૂપ ઈશ્વરની માન્યતા ધરાવનારા એમ માને છે કે ઈશ્વર જેવી એક પરમ સત્તા છે, જેણે આ ચરાચર જગત રચ્યું છે. આ જગતમાં જે કંઈ થઈ રહ્યું છે તે તેની ઇચ્છાથી થાય છે. અચિંત્ય જ્ઞાનશક્તિથી સહિત અને અનાદિશુદ્ધ એવો ઈશ્વર જીવનાં કર્મનો પ્રેરક હોવાથી (હિતાદિ કાર્યની પ્રવૃત્તિને ઉત્પન્ન કરવા દ્વારા) આ જગતના કાર્યમાત્ર પ્રત્યે કારણ છે.*
આ જગતમાં જીવ સર્વ કર્મ ઈશ્વરની પ્રેરણાથી જ કરે છે. જીવ સ્વતંત્રપણે કંઈ પણ કરી શકતો નથી, ઈશ્વર તેની પાસે સર્વ કરાવે છે. ઈશ્વર સર્વ પ્રાણીઓનાં હૃદયમાં રહીને તેમને મંત્ર ઉપર જડેલાં પૂતળાંની જેમ બમણ કરાવે છે; અર્થાત્ કર્મ કરવામાં જીવ સ્વતંત્ર નથી, ઈશ્વર જ તેની પાસે સર્વ કર્મ કરાવે છે. ૨
જેઓ ઈશ્વરને જગતકર્તા માને છે તે બધાનું એવા પ્રકારનું મંતવ્ય છે કે જગતમાં જે કાંઈ બની રહ્યું છે તેની પાછળ ઈશ્વરનું જ કર્તુત્વ હોય છે. ઘડો બનાવતો કુંભાર લોકદષ્ટિએ ભલે ઘડાનો કર્તા કહેવાતો હોય તોપણ એ ઘડાને બનાવવાની કુંભારને પ્રેરણા કરનાર તો ઈશ્વર જ છે, માટે વસ્તુતઃ તો ઈશ્વર જ ઘડાનો કર્તા છે. જીવની કોઈ પણ નાની કે મોટી પ્રવૃત્તિ, રોગ, શોક, ઘડપણ કે મૃત્યુ એ બધામાં ઈશ્વરનું કર્તુત્વ જ રહ્યું છે. બાળક માતાની કુક્ષિમાં આવે અને જન્મ પહેલાં ત્યાં જ મૃત્યુ પામે તો તે બન્નેમાં ઈશ્વરનું જ કર્તુત્વ કામ કરે છે. ઈશ્વર જ બાળકને માતાની કુક્ષિમાં લાવે છે અને ઈશ્વર જ એ બાળકને મૃત્યુ બક્ષે છે. નવોઢા સ્ત્રીના પતિને ૧- જુઓ : આચાર્યશ્રી હરિભદ્રસૂરિજીકૃત, ‘શાસ્ત્રવાર્તાસમુચ્ચય', શ્લોક ૧૯૪ (ઈશ્વરકત્વવાદ પૂર્વપક્ષ)
'ईश्वरः प्रेरकत्वेन कर्ता कैश्चिदिहेष्यते ।
अचिन्त्यचिच्छक्तियुक्तोऽनादिशुद्धश्च सूरिभिः ।।' ૨- જુઓ : ‘શ્રીમદ્ ભગવદ્ગીતા', અધ્યાય ૧૮, શ્લોક ૬૧
‘ફૅશ્વર: સર્વભૂતાનાં હૃદેશsળુન તિતિ | भ्रामयन्सर्वभूतानि यन्त्रारूढानि मायया ।।'
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org


Page Navigation
1 ... 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816