Book Title: Pravachansara Part 03
Author(s): Kamalchand Sogani, Shakuntala Jain
Publisher: Apbhramsa Sahitya Academy
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004160/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya kundakunda-racita pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (mUlapATha-DaoN. e. ena. upAdhye) (vyAkaraNika vizleSaNa, anvaya, vyAkaraNAtmaka anuvAda) saMpAdana DaoN. kamalacanda sogANI anuvAdaka zrImatI zakuntalA jaina NANujjIvI jodI jainavidyA saMsthAna zrI mahAvIrajI prakAzaka apabhraMza sAhitya akAdamI jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI rAjasthAna Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya kundakunda-racita pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (mUlapATha-DaoN. e. ena. upAdhye) (vyAkaraNika vizleSaNa, anvaya, vyAkaraNAtmaka anuvAda) saMpAdana DaoN. kamalacanda sogANI nidezaka jainavidyA saMsthAna-apabhraMza sAhitya akAdamI anuvAdaka zrImatI zakuntalA jaina sahAyaka nidezaka apabhraMza sAhitya akAdamI - - NANu jIvo jIvI jainavidyA saMsthAna zrI mahAvIrajI prakAzaka apabhraMza sAhitya akAdamI jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI rAjasthAna Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka apabhraMza sAhitya akAdamI jainavidyA saMsthAna digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI zrI mahAvIrajI - 322 220 (rAjasthAna) dUrabhASa - 07469-224323 prApti-sthAna 1. sAhitya vikraya kendra, zrI mahAvIrajI 2. sAhitya vikraya kendra digambara jaina nasiyA~ bhaTTArakajI savAI rAmasiMha roDa, jayapura - 302 004 dUrabhASa - 0141-2385247 prathama saMskaraNa : apraila, 2014 sarvAdhikAra prakAzakAdhIna mUlya -450 rupaye ISBN 978-81-926468-2-4 pRSTha saMyojana phreNDsa kampyUTarsa jauharI bAjAra, jayapura - 302 003 dUrabhASa - 0141-2562288 mudraka jayapura priNTarsa prA. li. ema.AI. roDa, jayapura - 302 001 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kra.saM. viSaya 1. 2. 3. 4. 5. prakAzakIya graMtha evaM graMthakAraH sampAdaka kI kalama se saMketa sUcI cAritra-adhikAra mUla pATha pariziSTa-1 anukramaNikA (i) saMjJA - koza (ii) kriyA-koza ta-koza (iii) kRdanta(iv) vizeSaNa-koza (v) sarvanAma - koza (vi) avyaya - koza pariziSTa-2 chaMda pariziSTa-3 sahAyaka pustakeM evaM koza pRSTha saMkhyA V 1 6 11 86 96 109 112 117 124 125 131 134 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya AcArya kundakunda-racita 'pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra' hindI-anuvAda sahita pAThakoM ke hAthoM meM samarpita karate hue hameM harSa kA anubhava ho rahA hai| AcArya kundakunda kA samaya prathama zatAbdI I. mAnA jAtA hai| ve dakSiNa ke koNDakunda nagara ke nivAsI the aura unakA nAma koNDakunda thA jo vartamAna meM kundakunda ke nAma se jAnA jAtA hai| jaina sAhitya ke itihAsa meM AcArya zrI kA nAma Aja bhI maMgalamaya mAnA jAtA hai| inakI samayasAra, pravacanasAra, paMcAstikAya, niyamasAra, rayaNasAra, aSTapAhuDa, dazabhakti, bArasa aNuvekkhA kRtiyA~ prApta hotI hai| __AcArya kundakunda-racita uparyukta kRtiyoM meM se pravacanasAra' jainadharmadarzana ko prastuta karanevAlI zaurasenI bhASA meM racita eka racanA hai| isameM kula 275 gAthAe~ haiN| isa grantha meM tIna adhikAra haiN| 1. jJAna-adhikAra 2. jJeya-adhikAra 3. caaritr-adhikaar| pahale jJAna-adhikAra meM 92 gAthAe~ haiN| isameM AtmA aura kevalajJAna, indriya aura atIndriya sukha, zubha, azubha aura zuddha upayoga tathA mohakSaya Adi kA prarUpaNa hai| dUsare jJeya-adhikAra meM 108 gAthAe~ haiN| isameM dravya aura paryAya kI avadhAraNA, dravyoM kA svarUpa, pudgala ke kArya, saMsArI jIva aura sAdhanA ke AyAma, zudvopayoga kI sAdhanA Adi kA nirUpaNa hai| tIsare cAritraadhikAra meM 75 gAthAe~ haiN| isameM zramaNa dIkSA, zramaNatA kA kendrIya AdhAra parigrahatyAga, zramaNa ke lie preraka dizAe~, Agama-adhyayana evaM padArthoM kA zraddhAna, zubhopayogI va zuddhopayogI zramaNa Adi kA nirUpaNa hai| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pravacanasAra' kA hindI anuvAda atyanta sahaja, subodha evaM navIna zailI meM kiyA gayA hai jo pAThakoM ke lie atyanta upayogI hogaa| isameM gAthAoM ke zabdoM kA artha va anvaya diyA gayA hai| isake pazcAta saMjJA-koza, kriyA-koza, kRdanta-koza, vizeSaNa-koza, sarvanAma-koza, avyaya-koza diyA gayA hai| pAThaka 'pravacanasAra' ke mAdhyama se zaurasenI prAkRta bhASA va jainadharma-darzana kA samucita jJAna prApta kara sakeMge, aisI AzA hai| prastuta pustaka ke tIna adhikAroM meM se jJAna-adhikAra (khaNDa-1), jJeyaadhikAra (khaNDa-2) prakAzita kiye jA cuke haiN| aba cAritra-adhikAra (khaNDa3) prakAzita kiyA jA rahA hai| jaina dArzanika sAhitya ko AsAnI se samajhane aura prAkRta-apabhraMza kI pANDulipiyoM ke sampAdana meM pravacanasAra kA viSaya sahAyaka hogaa| zrImatI zakuntalA jaina, ema.phila. ne bar3e parizrama se prAkRta-apabhraMza bhASA sIkhane-samajhane ke icchuka adhyayanArthiyoM ke lie 'pravacanasAra (khaNDa-3)' kA hindI anuvAda prastuta kiyA hai| ataH ve hamArI badhAI kI pAtra haiN| pustaka-prakAzana ke lie apabhraMza sAhitya akAdamI ke vidvAnoM vizeSatayA zrImatI zakuntalA jaina ke AbhArI haiM jinhoMne pravacanasAra (khaNDa-3) cAritraadhikAra'kA hindI-anuvAda karake jaina darzana va zaurasenI prAkRta ke paThana-pAThana ko sugama banAne kA prayAsa kiyA hai| pRSTha saMyojana ke lie phreNDsa kampyUTarsa evaM mudraNa ke lie jayapura priNTarsa dhanyavAdArha hai| nyAyAdhipati narendra mohana kAsalIvAla mahendra kumAra pATanI DaoN. kamalacanda sogANI adhyakSa maMtrI saMyojaka prabandhakAriNI kameTI jainavidyA saMsthAna samiti digambara jaina atizaya kSetra zrI mahAvIrajI jayapura vIra nirvANa saMvat-2541 23.10.2014 (vi) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha evaM granthakAra saMpAdaka kI kalama se DaoN. kamalacanda sogANI zramaNatA kA kendrIya AdhAra parigraha-tyAgaH ___ AcArya kundakunda ne pravacanasAra ke cAritra-adhikAra meM zramaNa-caryA ke vividha AyAmoM kA vizada varNana karake mokSa-mArga kA pratipAdana kiyA hai| unakI dRr3ha dRSTi hai ki zramaNatA kA kendrIya AdhAra parigraha kA tyAga hai| ve kahate haiMH parigraha se mamatva bhAva tathA zramaNa caryA meM asaMyama asaMdigdha hotA hai| citta kI vizuddhatA nahIM rahatI hai (21,22) / AcArya parigraha tyAga ke mahattva ko darzAte hue kahate haiM: cU~ki parigraha kI upasthiti meM karmabandha kisI bhI prakAra TAlA nahIM jA sakatA isalie zramaNoM ke lie aMtaraMga aura bAhya parigraha tyAga upadiSTa hai (19) / AcArya kundakunda ne parigraha-tyAga kI dhAraNA ko eka gaharA AyAma dete hue kahA hai ki jo zramaNa parigraharUpa meM mAtra deha rakkhe hue hai vaha deha se bhI kriyAoM ko mamatvarahita hokara karatA hai| vahI zramaNa svayaM kI zakti ko na chipAkara usa zakti ko tapa meM lagAtA hai (28) / AcArya ke anusAra zramaNa kA jaisA janma huA hai vaisA hI zarIrarUpI bheSa mokSa kA sAdhana kahA gayA hai (25) / deha meM Asakti se bacane ke lie deha ke pariSkAra ko asvIkAra kiyA gayA hai (24) / jisa zramaNa meM paramANu parimANa bhI dehAdi para Asakti vidyamAna hai to vaha siddhi prApta nahIM kara sakatA hai| deharUpI parigraha ko mokSa ke sAdhana ke rUpa meM banAye rakhane ke lie AhAra dina meM vidhipUrvaka eka bAra svIkRta hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama-adhyayana evaM padArthoM kA zraddhAnaH ___AcArya kundakunda ke kathanAnusAra Agama adhyayana ke binA zramaNa sva aura para kI samajha prApta nahIM kara sakatA hai| ekAgracittatA bhI Agama ke svAdhyAya se utpanna hotI hai| jIva-ajIva padArthoM kA jJAna Agama se hI hotA hai| Agamaadhyayana se samyagdarzana utpanna hotA hai usI se saMyamAcaraNa bhI hotA hai| Agamaadhyayana ke sAtha padArthoM meM zraddhA aura zraddhA ke sAtha saMyama kA AcaraNa mokSa ke liye Avazyaka hai| zubhopayogI va zuddhopayogI zramaNaH AcArya kundakunda ne zramaNoM kA vibhAjana do prakAra se kiyA hai| ve kahate haiM: Agama meM zramaNa do prakAra ke kahe gaye haiM- zuddha meM saMlagna arthAt zuddhopayogI aura zubha meM saMlagna arthAt shubhopyogii| samyagdarzana-samyagjJAna kA jana-zikSaNa, ziSyoM kA grahaNa, unakA vikAsa tathA jinendra deva kI pUjA/ bhakti kA sarvopayogI upadeza- ye saba zubhopayogI zramaNoM kI caryA hai (48) / zubhopayogI zramaNa jina mArgAnuyAyI gRhastha aura zramaNoM ke liye apekSA-rahita anukaMpApUrvaka upakAra karate haiM (51) / zubhopayogI zramaNa roga se athavA bhUkha se athavA pyAsa se athavA kaSTa se lade hue pIr3ita zramaNa ko dekhakara apanI zaktipUrvaka sahAyatA karane ke lie usako aMgIkAra karatA hai (52) / rogI, pUjya, bAla (Ayu meM choTe), vRddha (Ayu meM bar3e) zramaNoM kI vaiyAvRtti ke liye sAMsArika vyaktiyoM se zubha aura ucita bhI vArtAlApa zramaNoM ke lie asvIkRta nahIM hai (53) / azubhopayoga se mukta zramaNa jo zuddha meM saMlagna athavA zubha meM saMlagna haiM ve manuSya-samUha ko saMsAra rUpI sAgara se pAra utArate haiN| una zramaNoM meM jo anurakta hotA hai, vaha sarvottama avasthA ko prApta karatA hai (60) / pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinake dvArA padArtha samyak prakAra se jAna liye gaye haiM, jinhoMne bahiraMga tathA aMtaraMga parigraha ko chor3a diyA hai jo indriya viSayoM meM Asakta nahIM hai ve zuddhopayogI kahe gaye haiM (73) / jo azuddha AcAra se rahita haiM, jisake dvArA vAstavika padArtha kA nizcaya kara liyA gayA hai tathA jisakI AtmA zAnta (vyAkulatA-rahita) hai tathA jisake dvArA zramaNatA/zramaNa-sAdhanA pUrI kara lI gaI hai vaha isa nirarthaka saMsAra meM dIrgha kAla taka nahIM ThaharatA hai (72) / zuddhopayoga kI sAdhanA meM saMlagna zramaNoM meM vidyamAna kaSToM kA nirAkaraNa, stuti aura namana sahita unake Agamana para sammAna ke lie khar3e honA, unake jAne para unake pIche-pIche calanA- ye saba pravRttiyA~ zubhopayogI zramaNa ke lie asvIkRta nahIM hai (47) / yadi zramaNa avasthA meM arahaMtAdi meM bhakti hotI hai aura Agama-jJAna meM saMlagna zramaNoM ke prati vAtsalya bhAva hotA hai to zramaNa kI vaha caryA zubha-yukta/zubhopayogI hotI hai|(46)| zramaNa dIkSA : AcArya kundakunda kahate haiM ki jo vyakti AvAgamanAtmaka saMsAra se mukti cAhatA hai to use zramaNa dIkSA grahaNa karanI caahiye| sarvaprathama vaha mAtApitA, patnI aura putroM se tathA bhAI-bandhoM se anumati prApta karale (1,2) / tatpazcAta AcArya se dIkSA dhAraNa karane kI prakriyA ko aMgIkAra kre| zramaNa dIkSA ke 28 ghaTaka nimnaprakAra haiM jo mUlaguNa kahalAte haiM (8,9) / pA~ca mahAvrata-(1) ahiMsA (2) satya (3) acaurya (4) brahmacarya (5) aparigraha pA~ca samiti- (6) IryA (7) bhASA (8) eSaNA (9)AdAna-nikSepaNa (10) pratiSThApana pA~ca indriyoM kA nirodha- (11) sparzana (12) rasanA (13) ghrANa (14)cakSu (15) karNa pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha Avazyaka- (16) sAmAyika (17) vaMdanA (18) stuti (19) pratikramaNa (20) svAdhyAya (21) kAyotsarga anya mUlaguNa- (22) kezaloMca (23) digambara avasthA (24) asnAna (25) bhUmi para sonA (26) dA~tauna nahIM karanA (27) khar3e hokara bhojana karanA (28) eka bAra bhojana krnaa| zramaNoM ke lie preraka dizAe~: jo zramaNa hai vaha bhojana meM athavA upavAsa meM athavA AvAsa meM athavA vihAra meM athavA zarIrarUpa parigraha meM athavA anya zramaNa meM tathA vikathA meM mamatArUpa saMbaMdha ko svIkAra nahIM karatA hai (15) / zramaNa kI jAgarUkatA-rahita caryA yadi sone, baiThane, khar3e hone, paribhramaNa Adi kriyAoM meM sabakAla meM hotI hai to vaha nizcaya hI nirantara hiMsA mAnI gaI hai (16) / zramaNa thor3e parigraha ko grahaNa kare jo saMyama ke lie Avazyaka hai aura AgamoM dvArA asvIkRta nahIM hai, saMyama-rahita manuSyoM dvArA aprArthanIya hai tathA mamatva Adi bhAvoM kI utpatti-rahita hai (23) / yadi zramaNa AhAra-caryA meM athavA vihAra meM kSetra, kAla, zrama, sahanazakti tathA parigraharUpa zarIrAvasthA- una sabako jAnakara AcaraNa karatA hai to vaha thor3e se karma se hI ba~dhanevAlA hotA hai (31) / jo zramaNa pA~ca prakAra se sAvadhAna hai arthAt sAvadhAnIpUrvaka pA~ca (IyA, bhASA, eSaNA Adi) samitiyoM kA pAlana karanevAlA hai, tIna prakAra se saMyata hai arthAt mana, vacana aura kAya ke saMyama ke kAraNa tIna gupti sahita hai, jisake dvArA pA~coM (sparzana, rasanA Adi) indriyA~ niyaMtrita kI gaI haiM, kaSAyeM jIta lI gayI haiM tathA jo darzana (zuddhAtma-zraddhA) aura jJAna (sva-dRSTi) se pUrNa hai, vaha zramaNa saMyamI kahA gayA hai (40) / (4) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisake dvArA siddhAnta kA sAra/marma samajha liyA gayA hai tathA kaSAya niyaMtrita kI gaI hai aura jo tapa meM viziSTa hai to bhI yadi vaha laukika manuSyoM se mela-jola nahIM chor3atA hai to vaha saMyamI nahIM hotA hai/nahIM ho sakatA hai (68) / dIkSA grahaNa kiyA huA zramaNa yadi isa loka saMbaMdhI/sAMsArika kriyAoM meM pravRtti karatA hai to vaha laukika hI kahA gayA hai(69)| isalie yadi zramaNa dukhoM se mukti cAhatA hai to vaha sadaiva apane guNoM se ekasamAna athavA apane guNoM se jyAdA guNavAlA zramaNa jahA~ rahatA hai vahA~ para hI rhe| (70) / jisake lie zatru aura baMdhuvarga samAna hai, sukha-dukha samAna hai, prazaMsAniMdA samAna hai, miTTI kA DhelA aura sonA samAna hai aura jo jIvana-maraNa meM samAna hai vaha paripUrNa zramaNa hI hai (41) / jo zramaNa samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra ina tInoM meM eka hI sAtha udyamI/prayatnazIla hai vaha hI mokSa prApta karane ke lie ekAgracitta huA mAnA gayA hai| usake bhI paripUrNa zramaNatA hai (42) / zuddhopayogI ke zramaNatA kahI gaI hai aura zuddhopayogI ke jJAna-darzana kahA gayA hai tathA zuddhopayogI ke mokSa bhI kahA gayA hai| vaha hI siddha hai (74) / jo zramaNa sadaiva AtmasmaraNa kI dizA meM tathA jJAna meM saMbaddha hai aura mUlaguNoM meM jAgarUka huA AcaraNa karatA hai, vaha paripUrNa zramaNatA prApta kiyA huA hai (14) / pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMketa-sUcI a - avyaya (isakA artha = lagAkara likhA gayA hai) aka - akarmaka kriyA ani - aniyamita karma - karmavAcya krivia - kriyA vizeSaNa avyaya (isakA artha = lagAkara likhA gayA hai) napuM. - napuMsakaliMga pu. - pulliMga bhUka - bhUtakAlika kRdanta va - vartamAnakAla vakR - vartamAna kRdanta vi - vizeSaNa vidhi - vidhi vidhikR - vidhi kRdanta sa - sarvanAma saMkR - saMbaMdhaka kRdanta saka - sakarmaka kriyA savi - sarvanAma vizeSaNa strI. - strIliMga *()- isa prakAra ke koSThaka meM mUla zabda rakhA gayA hai| *[()+()+()..... ] isa prakAra ke koSThaka ke andara + cihna zabdoM meM saMdhi kA dyotaka hai| yahA~ andara ke koSThakoM meM gAthA ke zabda hI rakha diye gaye haiN| (6) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *[()-()-()..... ] isa prakAra ke koSThaka ke andara '-' cihna samAsa kA dyotaka hai| *{[ ()+()+().....]vi} jahA~ samasta pada vizeSaNa kA kArya karatA hai vahA~ isa prakAra ke koSThaka kA prayoga kiyA gayA hai| 'jahA~ koSThaka ke bAhara kevala saMkhyA (jaise 1/1, 2/1 Adi) hI likhI hai vahA~ usa koSThaka ke andara kA zabda saMjJA' hai| 'jahA~ karmavAcya, kRdanta Adi prAkRta ke niyamAnusAra nahIM bane haiM vahA~ koSThaka ke bAhara 'ani' bhI likhA gayA hai| kriyA-rUpa nimnaprakAra likhA gayA hai 1/1 aka yA saka - uttama puruSa/ekavacana 1/2 aka yA saka - uttama puruSa/bahuvacana 2/1 aka yA saka - madhyama puruSa/ekavacana 2/2 aka yA saka - madhyama puruSa/bahuvacana 3/1 aka yA saka - anya puruSa/ekavacana 3/2 aka yA saka - anya puruSa/bahuvacana pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhaktiyA~ nimnaprakAra likhI gaI haiM 1/1 prathamA / ekavacana 1 / 2 - prathamA / bahuvacana dvitIyA/ ekavacana 2/1 2 / 2 - dvitIyA / bahuvacana - tRtIyA / ekavacana 3 / 1 - 5 / 2 6/1 3 / 2 - tRtIyA / bahuvacana 4/1 - caturthI / ekavacana 4 / 2 - caturthI / bahuvacana 5 / 1 - paMcamI / ekavacana - (8) - paMcamI / bahuvacana SaSThI / ekavacana - 6/2 SaSThI / bahuvacana 7/1 saptamI / ekavacana 7 / 2 - saptamI / bahuvacana - pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra - adhikAra Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra (pavayaNasAro) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra (pavayaNasAro) cAritra-adhikAra (khaNDa-3) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. evaM paNamiya siddhe jiNavaravasahe puNo puNo smnne| paDivajjadu sAmaNNaM jadi icchadi dukkhprimokkhN|| Apiccha baMdhuvaggaM vimocido guruklttputtehiN| Asijja nnaanndNsnncritttvviiriyaayaa|| paNamiya avyaya aura (paNama) saMkR praNAma karake (siddha) 2/2 siddhoM ko [(jiNavara)-(vasaha) 2/2 vi] jinavaroM meM pramukha siddhe jiNavaravasahe' puNo puNo samaNe avyaya bAra-bAra paDivajjadu sAmaNNaM jadi (samaNa) 2/2 , zramaNoM ko (paDivajja) vidhi 3/1 saka aMgIkAra kare (sAmaNNa) 2/1 zramaNatA ko avyaya yadi (iccha) va 3/1 saka cAhatA hai [(dukkha)-(parimokkha) 2/1] dukhoM se mukti (Apiccha) bhUkR 1/1 ani pUcha liyA icchadi dukkhaparimokkhaM Apiccha 1. 2. vasaha- samAsa ke anta meM hone se yahA~ vasaha kA artha hai prmukh| yahA~ Apiccha' ke sthAna para Apicchado' karane se chaMda-bhaMga hotA hai| ataH yahA~ 'Apiccha' kA prayoga huA hai| yahA~ bhUtakAlika kRdanta kA kartRvAcya meM prayoga kiyA gayA hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (11) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhuvaggaM vimocido gurukalattaputtehiM (baMdhuvaga) 2/1 (vimoca) bhUkR 1/1 [(guru)-(kalatta)-(putta) 3/2] (Asi) saMkR [(NANa)-(daMsaNa)(caritta)-(tava) (vIriyAyAra) 2/1] baMdhusamUha ko mukta kiyA gayA mAtA-pitA, patni aura putroM dvArA dhAraNa karake jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra aura vIriyAcAra Asijja NANadaMsaNacaritta- tavavIriyAyAraM anvaya- dukkhaparimokkhaM icchadi jadi gurukalattaputtehiM vimocido baMdhuvaggaM Apiccha NANadaMsaNacarittatavavIriyAyAraM Asijja evaM jiNavaravasahe siddhe samaNe puNo puNo paNamiya sAmaNNaM pddivjjdu| artha- (jo) (koI) dukhoM se mukti cAhatA hai (vaha) yadi mAtA-pitA, pani aura putroM dvArA mukta kiyA gayA (hai), (tathA) (yadi) (usane) baMdhusamUha (bhAI-baMdhoM) ko pUcha liyA (hai) (to) (vaha) jJAnacAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra aura vIriyAcAra ko dhAraNa karake aura jinavaroM meM pramukha (arahaMta tIrthaMkaroM) ko, siddhoM ko aura zramaNoM (AcArya, upAdhyAya aura sAdhu) ko bArabAra praNAma karake zramaNatA ko aMgIkAra kre| (12) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. samaNaM gaNiM guNaTuM kulruuvvyovisittttmittttdrN| samaNehi taM pi paNado paDiccha maM cedi annughido|| samaNaM (samaNa) 2/1 zramaNa gaNiM (gaNi) 2/1 AcArya guNaDhaM (guNaDDa) 2/1 vi guNoM meM samRddha kularUvavayovisiTTha- [(kularUvavayovisiTTha)+ miTThadaraM (iTThadaraM)] [(kula)-(rUva)- kula,rUpa aura Ayu meM (vayovisiTTha) bhUkR 2/1 ani] upayukta iTThadaraM (iTThadara) 2/1 vi adhika apekSita samaNehi (samaNa) 3/2 zramaNA dvArA (ta) 2/1 savi usako avyaya paNado (paNada) bhUkR 1/1 ani / sASTAMga praNAma kiyA paDiccha (paDiccha ) vidhi 2/1 saka svIkAra kareM (amha) 2/1 savi [(ca) + (idi)] ca (a) = aura aura idi (a) = isa prakAra isa prakAra aNugahido (aNugahida) bhUkR 1/1 ani anugRhIta mujhe cedi anvaya- taM samaNaM gaNiM guNa8 kularUvavayovisiTuM samaNehi iTThadaraM paNado maM pi paDiccha cedi annughido| / artha- usa zramaNa ko (jo) AcArya (hai), guNoM meM samRddha (hai), kula, rUpa aura Ayu meM upayukta (hai) zramaNoM dvArA adhika apekSita (hai) (unako) (usane) (yaha kahate hue) sASTAMga praNAma kiyA (ki) (he prabhu Apa!) mujhe bhI svIkAra kreN| (AcArya usako svIkAra karate haiM) aura isa prakAra (vaha) anugRhIta (hotA hai)| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (13) Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. NAhaM homi paresiMNa me pare Natthi majjhamiha kiNci| idi Nicchido jidiMdo jAdo jdhjaadruuvdhro|| NAhaM homi paresiM nahIM me Natthi majjhamiha [(Na)+ (ahaM)] Na (a) = nahIM nahIM ahaM (amha) 1/1 savi (ho) va 1/1 aka hotA hU~ (para) 6/2 vi para kA avyaya (amha) 6/1 savi (para) 1/2 vi avyaya nahIM haiM [(majjhaM)+ (iha)] majjhaM (amha) 6/1 savi merA iha (a) = isa loka meM avyaya kucha bhI avyaya isa prakAra (Nicchida) bhUkR 1/1 ani / nirNaya kiyA huA / (jidiMda) 1/1 vi indriyoM ko jItanevAlA (jAda) bhUkR 1/1 banA [(jadha) a-(jAda) bhUkR- jaisA janma huA usI (rUva)-(dhara) 1/1 vi] ke anurUpa zarIra ko rakhanevAlA isa loka meM kiMci idi Nicchido jidiMdo jAdo jadhajAdarUvadharo anvaya- NAhaM paresiM homi pare me Na iha majjhaM kiMci Natthi idi Nicchido jidiMdo jadhajAdarUvadharo jaado| artha- maiM para kA nahIM hU~ (aura) para mere nahIM haiN| (isaliye) isa loka meM merA kucha bhI nahIM hai| isa prakAra nirNaya kiyA huA (sAdhu) indriyoM ko jItanevAlA (hokara) jaisA janma huA usI ke anurUpa zarIra ko rakhanevAlA bnaa| (14) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. jadhajAdarUvajAdaM uppADidakesamaMsugaM suddh| rahidaM hiMsAdIdo appaDikammaM havadi liNg|| mucchAraMbhavimukkaM juttaM uvjogjogsuddhiihiN| liMgaMNa parAvekkhaM apuNabbhavakAraNaM jennhN|| jadhajAdarUvajAdaM [(jadha) a-(jAda) bhUka - jaisA janma huA usI (rUva)-(jAda) bhUkR 1/1] ke anurUpa zarIra ko rakhA huA uppADidakesamaMsugaM [(uppADida) bhUkR-(kesa)- dADhI-mUMcha va bAla (maMsuga) 1/1] loMca kiyA huA 'ga' svArthika suddhaM (suddha) 1/1 vi zarIra ke doSa se mukta rahidaM. (rahida) 1/1 vi rahita hiMsAdIdo [(hiMsA)+(AdIdo)] hiMsA (hiMsA) 1/1 hiMsA AdIdo (Adi) 5/2 vagairaha se apaDikamma (apaDikamma) 1/1 vi zArIrika zRMgAra se viyukta havadi (hava) va 3/1 aka hotA hai liMgaM . (liMga) 1/1 jina liMga (bheSa) mucchAraMbhavimukkaM [(mucchA)+ (AraMbhavimukka)] [(mucchA)-(AraMbha)- mamatva buddhi evaM (vimukka) bhUkR 1/1 ani] sAMsArika kriyAoM se mukta pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (15) Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ juttaM liMga (jutta) 1/1 vi yukta ... uvajogajogasuddhIhiM [(uvajoga)-(joga)- bhAvoM aura kriyAoM (suddhi) 3/2] kI nirmalatA se (liMga) 1/1 liMga (bheSa) avyaya parAvekhaM (parAvekkha) 1/1 vi para kI cAha rakhanevAlA apuNabbhavakAraNaM [(apuNabbhava)-(kAraNa) 1/1] mokSa kA kAraNa jeNhaM (jeNha) 1/1 vi jina nahIM anvaya- jeNha liMgaM havadi jadhajAdarUvajAdaM uppADidakesamaMsugaM suddhaM hiMsAdIdo rahidaM appaDikammaM liMgaM apuNabbhavakAraNaM mucchAraMbhavimukkaM uvajogajogasuddhIhiM juttaM parAvekkhaM nn| artha- (mokSa ke sAdhaka kA) (jo) (bAhya) jina liMga (bheSa) hotA hai (vaha) jaisA janma huA usI ke anurUpa zarIra rakhA huA, dADhI-mUMcha va bAla loMca kiyA huA, zarIra ke doSa se mukta, hiMsA vagairaha se rahita, (kisI bhI prakAra ke) zArIrika zRMgAra se viyukta (hotA hai) (tathA) (jo) (aMtaraMga) (jina) liMga (bheSa) hai, (vaha) mokSa kA kAraNa (hai) mamatva buddhi evaM sAMsArika kriyAoM se mukta (hai), bhAvoM aura kriyAoM kI nirmalatA se yukta (hai) (tathA) para kI cAha rakhanevAlA nahIM (hotA hai)| noTaH saMpAdaka dvArA anUdita (16) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdAya taM pi liMgaM guruNA parameNaM taM nnmNsittaa| soccA savadaM kiriyaM uvavido hodi so smnno|| AdAya grahaNa karake usako . ka hI ra liMga guruNA parameNaM guru se NamaMsittA (AdA) saMkR (ta) 2/1 savi avyaya (liMga) 2/1 (guru) 3/1 (parama) 3/1 vi (ta) 2/1 savi (NamaMsa) saMkR (soccA) saMkR ani (savadA) 2/1 vi (kiriyA) 2/1 (uvaTTida) bhUka 1/1 ani (ho) va 3/1 aka (ta) 1/1 savi (samaNa) 1/1 soccA utkRSTa usako namaskAra karake sunakara vrata-sahita kriyA ko tatpara hotA hai savadaM kiriyaM uvavido hodi vaha zramaNa samaNo . anvaya- parameNaM guruNA taM liMgaM AdAya pi taM NamaMsittA savadaM kiriyaM soccA so samaNo uvaTThido hodi| artha- utkRSTa guru (AcArya) se usa liMga (bheSa) ko grahaNa karake hI una (AcArya) ko namaskAra karake vrata (pA~ca mahAvrata) sahita kriyA ko sunakara vaha zramaNa (vrata pAlana meM) tatpara hotA hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (17) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. vadasamididiyarodho locaavssymcelmnnhaannN| khidisayaNamadaMtavaNaM ThidibhoyaNamegabhattaM c|| ede khalu mUlaguNA samaNANaM jiNavarehiM pnnnnttaa| tesu pamatto samaNo chedovaTThAvago hodi|| vadasamididiyarodho [(vada)-(samidi)- mahAvrata, samiti, (iMdiyarodha) 1/1] . iMdriyanirodha locAvassayama- [(loca)+(AvassayaM)+ celamaNhANaM (acelaM)+ (aNhANaM)] [(loca)-(Avassaya) 1/1] loMca, Avazyaka acelaM (acela) 1/1 digambara avasthA aNhANaM (aNhANa) 1/1 snAna nahIM karanA khidisayaNamadaMtavaNaM [(khidisayaNaM)+ (adaMtavaNaM)] khidisayaNaM (khidisayaNa) 1/1 bhUmi para sonA adaMtavaNaM (adaMtavaNa) 1/1 dA~tauna nahIM karanA ThidibhoyaNamegabhattaM [(ThidibhoyaNaM)+ (egabhattaM)] ThidibhoyaNaM (ThidibhoyaNa) 1/1 khar3e hokara bhojana karanA egabhattaM (egabhatta) 1/1 eka bAra bhojana karanA avyaya (eda) 1/2 savi avyaya vAstava meM mUlaguNA (mUlaguNa) 1/2 mUlaguNa samaNANaM (samaNa) 4/2 zramaNoM ke lie jiNavarehiM (jiNavara) 3/2 jinavaroM ke dvArA aura Adi khalu (18) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNNattA tesu pamatto samaNo chedovaTThAvago . (paNNatta) bhUkR 1/2 ani kahe gaye (ta) 7/2 savi unameM - (pamatta) 1/1 vi pramAdI (samaNa) 1/1 . zramaNa [(cheda)+(uvaTThAvago)] [(cheda)-(uvaTThAvaga) 1/1 vi] saMyama-bhaMga ko phira sthApita karanevAlA (ho) va 3/1 aka hotA hai hodi anvaya- vadasamididiyarodho locAvassayamacelamaNhANaM khidisayaNamadaMtavaNaM ThidibhoyaNamegabhattaM ca ede khalu mUlaguNA samaNANaM jiNavarehiM paNNattA tesu pamatto samaNo chedovaTThAvago hodi| artha- (pA~ca) mahAvrata', (pA~ca) samitiH, (pA~ca) indriyanirodha', loMca (kezaloMca), (cha) Avazyaka', digambara avasthA, snAna nahIM karanA (asnAna), bhUmi para sonA, dA~tauna nahIM karanA, khar3e hokara bhojana karanA aura eka bAra bhojana karanA- ye (aTThAIsa) mUlaguNa zramaNoM ke lie jinavaroM ke dvArA vAstava meM kahe gaye (haiN)| una (mUlaguNoM) meM (jo) pramAdI zramaNa (hotA hai) (usake lie) saMyama-bhaMga ko phira sthApita karanevAlA (niryApaka zramaNa) hotA hai| 1. 2. . 3. 4. pA~ca mahAvrata- ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura aprigrh| pA~ca samiti- IryA, bhASA, eSaNA, AdAna-nikSepaNa aura prtisstthaapn| pA~ca indriyanirodha- sparzana, rasanA, ghrANa, cakSu aura krnn| cha Avazyaka- samatA, vaMdanA, stuti, pratikramaNa, yasakAaura kAyotsargI . pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (19) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. liMgaggahaNe tesiM guru tti pavvajjadAyago hodi| chedesUvaThThavagA sesA NijjAvagA smnnaa|| liMgaragahaNe tesiM guru tti pavvajjadAyago hodi chedesUvaThThavagA [(liMga)-(ggahaNe) 7/1] (zramaNa) liMga grahaNa meM (ta) 6/2 savi unake [(gurU)+ (iti)] gurU (guru) 1/1 guru iti (a) = isa prakAra isa prakAra [(pavvajjA-pavvajja)- pravrajyA denevAle (dAyaga) 1/1 vi] (dIkSA denevAle) (ho) va 3/1 aka . hotA hai [(chedesu)+(uvaThThAvagA)] chedesu (cheda) 7/2 saMyama-bhaMga hone para uvaThThAvagA (uvaThThAvaga) 1/2 vi phira sthApita karanevAle (sesa) 1/2 vi anya saba (NijjAvaga) 1/2 vi niryApaka (samaNa) 1/2 zramaNa sesA NijjAvagA samaNA anvaya- liMgaggahaNe tesiM guru tti pavvajjadAyago hodi chedesUvaThThavagA sesA samaNA nnijjaavgaa| artha- isa prakAra (sAdhakoM ke lie) (zramaNa) liMga (bheSa) grahaNa meM unake guru pravrajyA denevAle (dIkSA denevAle) (AcArya) (dIkSAguru) hote haiM, (tathA) saMyama-bhaMga hone para phira (saMyama meM) sthApita karanevAle anya saba zramaNa niryApaka (hote haiN)| 1. 2. prAkRta vyAkaraNa, pRSTha 21 yahA~ chanda kI mAtrA ke lie 'uvaThThAvaga' kA 'uvaThThavaga' kiyA gayA hai| (20) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. payadamhi samAraddhe chedo samaNassa kaayce?mhi| jAyadi jadi tassa puNo AloyaNapuvviyA kiriyaa||| chedapautto samaNo samaNaM vavahAriNaM jinnmdmhi| AsejjAlocittA uvadiTuM teNa kAyavvaM / / payadamhi (payada) bhUkR 7/1-3/1 ani jAgarUka dvArA samAraddhe (samAraddha) bhUkR 7/1 ani prAraMbha kI gaI chedo (cheda) 1/1 saMyama-bhaMga samaNassa (samaNa) 6/1+3/1 zramaNa dvArA kAyaceTTamhi [(kAya)-(ceTThA) 7/1] zarIra-kriyA meM jAyadi (jAya) va 3/1 aka utpanna hotA hai jadi avyaya tassa (ta) 6/1-+3/1 savi usake dvArA avyaya AloyaNapubviyA [(AloyaNA AloyaNa)- AlocanA kI (pubviyA) 1/1 vi] kiriyA (kiriyA) 1/1 kriyA yadi prAcIna 1. kabhI-kabhI tRtIyA vibhakti ke sthAna para saptamI vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema-prAkRta-vyAkaraNaH 3-135) kabhI-kabhI tRtIyA vibhakti ke sthAna para SaSThI vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema -prAkRta-vyAkaraNaH 3-134) samAsagata zabdoM meM svara hasva ke sthAna para dIrgha aura dIrgha ke sthAna para hrasva ho jAyA karate haiN| yahA~ AloyaNA' kA 'AloyaNa' huA hai| (prAkRta-vyAkaraNa, pRSTha 21) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (21) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaNo chedapauttA [(cheda)-(pautta) saMyama-bhaMga-yukta bhaka 1/1 ani] (samaNa) 1/1 zramaNa samaNa (samaNa) 2/1 zramaNa vavahAriNaM [(vavahAri)-(Na) 2/1 vi] prAyazcita vidhAna kA jJAnI jiNamadamhi (jiNamada) 7/1 jinasiddhAnta meM AsejjAlocittA [(Asejja)+(AlocittA)] Asejja (Asa) saMkR zaraNa lekara AlocittA (Aloca) saMkR AlocanA karake uvadiheM (uvadiTTha) 1/1 vi upadiSTa (ta) 3/1 savi usake dvArA kAyavvaM (kA) vidhikR 1/1 kiyA jAnA cAhie teNa anvaya- payadamhi samaNassa samAraddhe kAyace?mhi jadi chedo jAyadi tassa puNo AloyaNapubviyA kiriyA samaNo chedapautto jiNamadamhi vavahAriNaM samaNaM AsijjAlocittA teNa uvadiDhe kAyavvaM / / artha- jAgarUka zramaNa dvArA prAraMbha kI gaI zarIra-kriyA meM yadi saMyamabhaMga utpanna hotA hai (to) usa (zramaNa) ke dvArA hI AlocanA kI prAcIna (pUrva zAstroM ke anusAra) kriyA (kI jAnI caahiye)| (yA) (jo) zramaNa saMyama-bhaMgayukta (hai) (use) jinasiddhAnta meM (pratipAdita) prAyazcita vidhAna ke jJAnI zramaNa kI zaraNa lekara (apane doSoM kI) (unake sAmane) AlocanA karake usa (zramaNa) ke dvArA (jo kucha) upadiSTa (hai) (vaha) kiyA jAnA caahiye| noTaH sampAdaka dvArA anUdita (22) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. adhivAse va vivAse chedavihUNo bhavIya saamnnnne| samaNo viharadu NiccaM pariharamANo nnibNdhaanni|| adhivAse . (adhivAsa) 7/1 (guru ke ) pAsa meM ho athavA avyaya (vivAsa) 7/1 vivAse chedavihUNo bhavIya-bhaviya (guru se) dUra ho saMyama-bhaMga-rahita hokara zramaNa avasthA meM sAmaNNe zramaNa samaNo viharadu [(cheda)-(vihUNa) 1/1 vi] (bhava) saMkR (sAmaNNa) 7/1 (samaNa) 1/1 (vihara) vidhi 3/1 aka avyaya (parihara) vakR 1/1 (NibaMdha) 2/2 rahe | NiccaM sadaiva pariharamANo NibaMdhANi TAlatA huA saMbaMdhoM/saMyogo ko anvaya- sAmaNNe chedavihUNo bhavIya samaNo adhivAse va vivAse NiccaM NibaMdhANi pariharamANo vihrdu| artha- zramaNa avasthA meM saMyama-bhaMga-rahita hokara (vaha) zramaNa (guru ke) pAsa meM ho athavA (guru se) dUra (akelA) ho, sadaiva (jana) saMbaMdhoM/saMyogo ko TAlatA huA rhe| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. caradi Nibaddho NiccaM samaNo NANammi dNsnnmuhmmi| payado mUlaguNesu ya jo so pddipunnnnsaamnnnno|| caradi AcaraNa karatA hai saMbaddha Nibaddho NiccaM (cara) va 3/1 saka (Nibaddha) 1/1 vi avyaya (samaNa) 1/1 (NANa) 7/1 [(daMsaNa)-(muha) 7/1] samaNo sadaiva zramaNa jJAna meM NANammi daMsaNamuhammi AtmasmaraNa kI dizA jAgarUka huA mUlaguNoM meM aura payado (payada) bhUkR 1/1 ani mUlaguNesu (mUlaguNa) 7/2 avyaya (ja) 1/1 savi (ta) 1/1 savi paDipuNNasAmaNNo [(paDipuNNa) bhUkR ani (sAmaNNa) 1/1] jo vaha paripUrNa zramaNatA anvaya- jo samaNo NiccaM dasaNamuhammi NANammi Nibaddho ya mUlaguNesu payado caradi so pddipunnnnsaamnnnno| artha- jo zramaNa sadaiva AtmasmaraNa kI dizA meM (tathA) jJAna meM saMbaddha (hai) aura mUlaguNoM meM jAgarUka huA AcaraNa karatA hai, vaha paripUrNa zramaNatA (prApta kiyA huA hai)| 1. koza meM sAmaNNa' zabda napuMsakaliMga diyA gayA hai, kinta yahA~ 'sAmaNNa' zabda kA prayoga puliMga meM kiyA gayA hai| (24) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. bhatte vA khamaNe vA Avasadhe vA puNo vihAre vaa| uvadhimhi vA NibaddhaM Necchadi samaNamhi vikdhmhi|| yi khamaNe vA Avasadhe vihAre vA uvadhimhi (bhatta) 7/1 bhojana meM avyaya athavA (khamaNa) 7/1 upavAsa meM avyaya athavA (Avasadha) 7/1 AvAsa meM avyaya athavA avyaya pAdapUraka (vihAra) 7/1 vihAra meM avyaya athavA / (uvadhi) 7/1 parigraha meM avyaya athavA (Nibaddha) 2/1 vi ba~dhe hue/mamatA yukta [(Na)+(icchadi)] Na (a) = nahIM nahIM icchadi (iccha) va 3/1 saka svIkAra karatI hai (samaNa) 7/1 (anya) zramaNa meM (vikadhA)1 7/1 vikathA meM Nibaddha Necchadi samaNamhi vikadhamhi anvaya- bhatte vA khamaNe vA Avasadhe vA puNo vihAre vA uvadhimhi vA samaNamhi vikadhamhi NibaddhaM nnecchdi| artha- (paripUrNa zramaNatA) bhojana meM athavA upavAsa meM athavA AvAsa meM athavA vihAra meM athavA (zarIrarUpa) parigraha meM athavA (anya) zramaNa meM (athavA) vikathA meM ba~dhe hue/mamatA yukta (zramaNa) ko svIkAra nahIM karatI hai| 1. kabhI-kabhI 'AkArAnta' zabdoM ke rUpa tRtIyA aura paMcamI ko chor3akara 'akArAnta' kI taraha cala jAte haiN| abhinava prAkRta vyAkaraNaH pRSTha 154 pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (25) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. apayattA vA cariyA synnaasnntthaanncNkmaadiisu| samaNassa savvakAle hiMsA sA saMtattiya tti mdaa|| apayattA OT cariyA sayaNAsaNaThANacaMkamAdIsu samaNassa savvakAle hiMsA sA saMtattiya tti (apayattA) 1/1 vi jAgarUkatA-rahita avyaya pAdapUraka (cariyA) 1/1 caryA [(sayaNa)+(AsaNaThANacaMkama)+ (AdIsu)] [(sayaNa)-(AsaNa)-(ThANa)- sone, baiThane,khar3e hone, (caMkama)-(Adi) 7/2] paribhramaNa Adi meM (samaNa) 6/1 zramaNa kI [(savva) savi-(kAla) 7/1] saba kAla meM (hiMsA) 1/1 hiMsA (tA) 1/1 savi [(saMtattA)+ (iya) + (iti)] saMtattA (saMtattA) 1/1 vi nirantara iya (a) = nizcaya hI nizcaya hI iti (a) = vAkyArthadyotaka (madA) bhUkR 1/1 ani mAnI gaI vaha madA anvaya- samaNassa apayattA vA cariyA sayaNAsaNaThANacaMkamAdIsu savvakAle sA saMtattiya tti hiMsA mdaa| ___artha- zramaNa kI jAgarUkatA-rahita caryA (yadi) sone, baiThane, khar3e hone, paribhramaNa Adi (kriyAoM meM) saba kAla meM (hotI hai) (to) vaha nizcaya hI nirantara hiMsA mAnI gaI (hai)| (26) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. maradu va jiyadu va jIvo ayadAcArassa NicchidA hiNsaa| payadassa Natthi baMdho hiMsAmetteNa smidss| maradu jiyadu jIvo ayadAcArassa (mara) vidhi 3/1 aka mare avyaya athavA (jiya) vidhi 3/1 akajIve avyaya athavA (jIva) 1/1 jIva (ayadAcAra) 6/1 vi jAgarUkatA-rahita AcaraNavAle (NicchidA) 1/1 vi nizcita (hiMsA) 1/1 hiMsA (payada) 6/1 vi jAgarUka ke avyaya (baMdha) 1/1 baMdha [(hiMsA)-(metta) 3/1 vi] hiMsAmAtra se (samida) 6/1 sAdhu ke NicchidA nahIM hai hiMsA payadassa Natthi baMdho hiMsAmetteNa samidassa anvaya- jIvo maradu va jiyadu va ayadAcArassa samidassa hiMsA NicchiMdA payadassa hiMsAmetteNa baMdho nntthi| ___artha- (koI bhI) jIva mare athavA jIve jAgarUkatA-rahita AcaraNavAle sAdhu ke (Antarika) hiMsA nizcita (hai)| jAgarUka (sAdhu ke) (bAhya) hiMsAmAtra se (karma) baMdha nahIM hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (27) Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. ayadAcAro samaNo chassu vi kAyesu vadhakaro tti mdo| caradi jadaM jadi NicvaM kamalaM va jale nniruvlevo| ayadAcAro . (ayadAcAra) 1/1 vi jAgarUkatA-rahita AcaraNavAlA zramaNa samaNo chassu kAyesu vadhakaro tti pAdapUraka kAyika (jIvoM) meM mado (samaNa) 1/1 (chassu) 7/2 vi ani avyaya (kAya) 7/2 vi [(vadhakaro)+ (iti)] vadhakaro (vadhakara) 1/1 vi iti (a) = (mada) bhUkR 1/1 ani (cara) va 3/1 saka (jadaM) 2/1 dvitIyArthaka avyaya avyaya avyaya (kamala) 1/1 avyaya (jala) 7/1 (Niruvaleva) 1/1 vi hiMsA karanevAlA vAkyArthadyotaka mAnA gayA AcaraNa karatA hai jAgarUkatApUrvaka caradi jadaM jadi yadi sadaiva NicvaM kamalaM kamala kI taraha jala meM alipta jale Niruvalevo anvaya- ayadAcAro samaNo vi chassu kAyesu vadhakaro tti mado jadi jadaM caradi NicvaM jale kamalaM va nniruvlevo| ___ artha- jAgarUkatA-rahita AcaraNavAlA zramaNa cha kAyika (jIvoM) meM (bAhya hiMsA kiye binA bhI) (aMtaraMga) hiMsA karanevAlA mAnA gayA (hai)| yadi (zramaNa) jAgarUkatApUrvaka AcaraNa karatA hai (aura bAhya hiMsA ho jAtI hai) (to) (vaha) sadaiva jala meM kamala kI taraha alipta (rahatA hai)| (28) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. havadi va Na havadi baMdho madamhi jIve'dha kaayce?mhi| baMdho dhuvamuvadhIdo idi samaNA chaDDiyA savvaM / / havadi va nahIM havadi baMdho madamhi jIve'dha kAyaceTTamhi baMdho dhuvamuvadhIdo (hava) va 3/1 aka hotA hai avyaya athavA * avyaya (hava) va 3/1 aka hotA hai (baMdha) 1/1 baMdha (mada) bhUkR 7/1 ani marane para [(jIve) + (adha)] jIve' (jIva) 7/1 jIvoM ke adha (a) = aura aura [(kAya)-(ceTThA)7/1+3/1] zarIra-ceSTA se (baMdha) 1/1 baMdha [(dhuvaM)+(uvadhIdo)] dhuvaM (a) = nizcita rUpa se nizcita rUpa se uvadhIdo (uvadhi) 5/1 parigraha ke kAraNa avyaya ataH (samaNa) 1/2 zramaNoM ne (chaDDa) bhUkR 1/2 chor3a diyA (savva) 2/1 savi samasta samaNA chaDDiyA savvaM anvaya- kAyaceTTamhi jIve'dha madamhi baMdho havadi va Na havadi dhuvamuvadhIdo baMdho idi samaNA savvaM chaDDiyA / __ artha- (aura) (zramaNa ke) zarIra-ceSTA se jIvoM (trasa-sthAvara) ke marane para (karma) baMdha hotA hai athavA nahIM (bhI) hotA hai| (kintu) parigraha ke kAraNa nizcita rUpa se (karma) baMdha (hotA hI hai)| ataH zramaNoM ne samasta (aMtaraMga va bAhya parigraha) chor3a diyA (hai)| 1. 2... prAkRta vyAkaraNa, pRSTha 49 kabhI-kabhI 'AkArAnta' zabdoM ke rUpa tRtIyA aura paMcamI ko chor3akara 'akArAnta' kI taraha cala jAte haiN| abhinava prAkRta vyAkaraNaH pRSTha 154 pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (29) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. Na hi Niravekkho cAgo Na havadi bhikkhussa aasyvisuddhii| avisuddhassa ya citte kahaM Nu kammakkhao vihio|| 5 avyaya nahIM 4 Niravekkho cAgo havadi bhikkhussa AsayavisuddhI avyaya nizcaya hI (Niravekkha) 1/1 vi apekSA-rahita (cAga) 1/1 tyAga avyaya nahIM hai (hava) va 3/1 aka hotA hai (bhikkhu) 6/1 zramaNa ke [(Asaya)-(visuddhi) 1/1] citta meM vizuddhatA/ svacchatA (avisuddha) 6/1-7/1 vi avizuddha avyaya aura (citta) 7/1 citta meM kaise avyaya praznadyotaka [(kamma)-(kkhaa) 1/1] karmoM kA aMta (vihia) bhUkR 1/1 ani kiyA huA / avisuddhassa ya citte zrI. avyaya kammakkhao vihio anvaya- bhikkhussa cAgo Niravekkho Na havadi hi AsayavisuddhI Na ya avisuddhassa citte kammakkhao kahaM Nu vihio| artha- (yadi) zramaNa ke (parigraha kA) tyAga apekSA-rahita nahIM hotA hai (to) nizcaya hI (usa zramaNa ke) citta meM vizuddhatA/svacchatA nahIM hai aura avizuddha citta meM karmoM kA aMta kiyA huA kaise (mAnA jAyegA)? arthAt karmoM kA aMta nahIM ho sktaa| (30) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. kidha tamhi Natthi mucchA AraMbho vA asaMjamo tss| tadha paradavvammi rado kadhamappANaM psaadhydi|| kaise kidha tamhi Natthi mucchA AraMbho vA. asaMjamo avyaya (ta) 7/1 savi usa (cAhayukta parigraha) ke hone para avyaya nahIM hai (mucchA ) 1/1 mamatva bhAva (AraMbha) 1/1 jIva-hiMsA avyaya tathA (asaMjama) 1/1 vi asayama (ta) 6/1 savi usake avyaya isa prakAra [(para) vi-(davva) 7/1] para dravyoM meM (rada) bhUkR 1/1 ani anurakta [(kadhaM)+ (appANaM)] kadhaM (a) = kaise kaise appANaM (appANa) 2/1 AtmA ko (pasAdhayadi) va 3/1 saka ani prApta karatA hai tassa tadha paradavvammi rado kadhamappANaM pasAdhayadi - anvaya- tamhi tassa mucchA AraMbho vA asaMjamo kidha Natthi tadha paradavvammi rado kadhamappANaM psaadhydi| .. artha- usa (cAhayukta parigraha) ke hone para usa (zramaNa) ke mamatva bhAva, jIva-hiMsA tathA (mUlaguNoM meM) asaMyama kaise nahIM hai? isa prakAra para dravyoM meM anurakta (vaha) (zramaNa) AtmA ko kaise prApta karegA? 1. praznavAcaka zabdoM ke sAtha vartamAnakAla kA prayoga prAyaH bhaviSyatkAla ke artha meM hotA hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (31) Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. chedo jeNa Na vijjadi gahaNavisaggesu sevmaannss| samaNo teNiha vaTTadu kAlaM khettaM viyaannittaa|| chedo saMyama-bhaMga jisase (cheda) 1/1 (ja) 3/1 savi avyaya (vijja) va 3/1 aka [(gahaNa)-(visagga) 7/2] 5 vijjadi gahaNavisaggesu nahIM hotA hai svIkAra karane aura tyAgane meM upabhoga karate hue ke zramaNa sevamANassa samaNo teNiha (seva) vakR 6/1 . (samaNa) 1/1 [(teNa)+ (iha)] teNa (ta) 3/1 savi iha (a) = (vaTTa) vidhi 3/1 saka (kAla) 2/1 (khetta) 2/1 (viyANa) saMkR usase isa loka meM vaTTadu rahe kAlaM khettaM viyANittA kAla kSetra jAnakara anvaya- sevamANassa gahaNavisaggesu jeNa chedo Na vijjadi teNiha samaNo kAlaM khettaM viyANittA vttttdu| artha- (parigraha kA) upabhoga karate hue (zramaNa) ke (parigraha ko) svIkAra karane aura tyAgane meM jisa (parigraha) se (mUlaguNoM kA) saMyama-bhaMga nahIM hotA usa (parigraha) se (vaha) zramaNa kAla (aura) kSetra ko jAnakara isa loka meM (32) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. appaDikuTuM uvadhiM apatthaNijjaM asaMjadajaNehiM / mucchAdijaNaNarahidaM gehada samaNo jadi vi appaM // appaDikuTuM uvadhi apatthaNijjaM asaMjadajaNehiM mucchAdijaNaNarahidaM [(mucchA)+(Adi)(jaNaNarahidaM)] du samaNo di vi do appaM (appaDikuTTha) 2/1 vi (uvadhi) 2/1 (apatthaNijja) 2/1 vi [ ( asaMjada) vi- ( jaNa) 3/2] noTaH avyaya ( appa ) 2 / 1 vi asvIkRta nahIM ko parigraha ko [(mucchA) - (Adi) - (jaNaNa) - mamatva Adi bhAvoM ( rahida) 2 / 1 vi] kI utpatti-rahita ko (geha) vidhi 3 / 1 saka grahaNa kare (samaNa) 1 / 1 zramaNa avyaya saMpAdaka dvArA anUdita pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra -adhikAra aprArthanIya asaMyamI manuSyoM dvArA anvaya- samaNo asaMjadajaNehiM apatthaNijjaM uvadhiM appaDikuTuM mucchAdijaNaNarahidaM jadi appaM vi gehadu / artha - zramaNa asaMyamI manuSyoM dvArA aprArthanIya parigraha ko, ( AgamoM dvArA) asvIkRta nahIM ko arthAt svIkRta ko (tathA) mamatva Adi bhAvoM kI utpatti-rahita (mukta) (parigraha) ko jo (bilkula AvazyakatAnusAra ) thor3A hI ho (usako) grahaNa kre| jo hI thor3A (33) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. kiM kiMcaNa tti takkaM apuNabbhavakAmiNodha dehe vi| saMga tti jiNavariMdA nnippddikmmttmuddiaa|| aba (ka) 1/1 savi kyA kiMcaNa tti [(kiMcaNa)+(iti)] kiMcaNa (a) = thor3A sA iti (a) = bhI takkaM (takka) 1/1 vicAra .. apuNabbhavakAmiNodha [(apuNabbhava)-(kAmiNo)+ (adha)] [(apuNabbhava)-(kAmi)6/1vi]mokSa ke icchuka ke adha (a) = aba . dehe (deha) 7/1 deha ke viSaya meM avyaya saMga tti [(saMgo)+ (iti)] saMgo (saMga) 1/1 Asakti iti (a) = isalie isalie jiNavariMdA (jiNavariMda) 1/2 sarvajJa devoM ne NippaDikammattamuddiTThA [(NippaDikammattaM) + (uddiTThA)] NippaDikammattaM (NippaDikammatta) pariSkAra-rahitatA 2/1 uddiTTA' (uddiTTa) bhUkR 1/2 ani pratipAdita kiyA anvaya- apuNabbhavakAmiNodha kiM dehe vi kiMcaNa tti takkaM saMga tti jiNavariMdA nnippddikmmttmudditttthaa| ___ artha- mokSa ke icchuka (zramaNa) ke kyA deha ke viSaya meM aba bhI thor3A sA bhI vicAra (AtA hai) (to) (vaha) (deha meM) Asakti hai| (cU~ki deha meM Asakti saMbhava hai) isalie sarvajJa devoM ne (deha kI) pariSkAra-rahitatA ko pratipAdita kiyA (hai)| 1. yahA~ bhUtakAlika kRdanta kA prayoga kartRvAcya meM kiyA gayA hai| (34) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. uvayaraNaM jiNamagge liMgaM jahajAdarUvamidi bhnnidN| guruvayaNaM pi ya viNao suttajjhayaNaM ca nnittiN|| uvayaraNaM (uvayaraNa) 1/1 (mokSa kA) upAya/ sAdhana jinamArga meM jiNamagge liMgaM jadhajAdarUvamidi (jiNamagga) 7/1 (liMga) 1/1 [(jadhajAdarUvaM)+ (idi)] [(jadha) a-(jAda) bhUkR(rUva) 1/1 vi] idi (a) = (bhaNa) bhUkR 1/1 [(guru)-(vayaNa) 1/1] jaisA janma huA vaisA hI zarIrarUpI zabdasvarUpadyotaka kahA gayA guru ke dvArA kathita vacana bhaNidaM guruvayaNaM avyaya bhI viNao suttajjhayaNaM avyaya * pAdapUraka (viNaa) 1/1 vinaya [(sutta)+(ajjhayaNaM)] [(sutta)-(ajjhayaNa) 1/1] sUtroM kA adhyayana avyaya aura (NiTThi) bhUkR 1/1 ani kahA gayA NiddiTTa anvaya- jiNamagge jahajAdarUvamidi liMga uvayaraNaM bhaNidaM guruvayaNaM viNao ca suttajjhayaNaM pi ya nniddiddN| ___ artha- (sarvajJa vItarAgadeva-kathita) jinamArga meM (zramaNa kA) jaisA janma haAM vaisA hI zarIrarUpI bheSa (mokSa kA) upAya/sAdhana kahA gayA (hai)| guru ke dvArA kathita vacana, (unake prati) (niyamabaddha) vinaya aura sUtroM kA adhyayana bhI (mokSa kA upAya/sAdhana) kahA gayA (hai)| noTaH 1. yadyapi vinaa' pulliMga hai kintu NididaM nikaTatama pada ke anusAra huA hai| saMdhi-niyama 8.1 (prAkRta-vyAkaraNa, pRSTha 8) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (35) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. ihalogaNirAvekkho appaDibaddho parammi loymhi| juttAhAravihAro rahidakasAo have smnno|| ihalogaNirAvekkho [(iha) a-(loga)- isa loka meM (NirAvekkha) 1/1 vi] cAharahita appaDibaddho (appaDibaddha) bhUkR 1/1 ani nahIM ba~dhA huA. parammi (para) 7/1+3/1 vi para loyamhi (loya) 7/1-3/1 loka dvArA juttAhAravihAro (jutta) vi-(AhAra)- yukta AhAra-vihAra (vihAra) 1/1] rahidakasAo [(rahida) bhUka ani- kaSAya tyAga dI gaI (kasAa) 1/1] have. (hava) va 3/1 aka samaNo (samaNa) 1/1 zramaNa anvaya- samaNo have ihalogaNirAvekkho parammi loyamhi appaDibaddho juttAhAravihAro rhidksaao| artha- (vaha) zramaNa hai (jo) isa loka meM cAharahita (hai), (jo) paraloka dvArA ba~dhA huA nahIM (hai), (jisakA) AhAra-vihAra yukta (hai) (tathA) (jisake dvArA) kaSAya tyAga dI gaI (hai)| 1. kabhI-kabhI tRtIyA vibhakti ke sthAna para saptamI vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema-prAkRta-vyAkaraNaH 3-135) prAkRta bhASAoMkA vyAkaraNa, pizala, pR.saM.679/ 2. (36) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavo tapa 27. jassa asaNamappA taM pi tavo tappaDicchagA smnnaa| aNNaM bhikkhamaNesaNamadha te samaNA annaahaaraa|| jassa (jassa-jeNa) 6/1-3/1 cU~ki tRtIyArthaka avyaya aNesaNamappA [(aNa)+(esaNaM)+(appA)] aNa (a) = nahIM nahIM esaNaM (esaNA) 2/1 icchA appA (appa) 1/1 AtmA avyaya isalie avyaya (tava) 1/1 tappaDicchagA [(ta) savi-(ppaDicchaga) usakA grahaNa karanevAle 1/2 vi] samaNA (samaNa) 1/2 zramaNa . aNNaM (aNNa) 2/1 anna ko bhikkhamaNesaNamadha [(bhikkhaM)+ (aNesaNaM)+ (adha)] bhikkhaM (bhikkhA) 2/1-7/1 bhikSA(AhAra-prakriyA) meM aNesaNaM (aNesaNA) 2/1 anicchApUrvaka dvitIyArthaka avyaya adha (a) = isalie isalie (ta) 1/2 savi samaNA (samaNa) 1/2 zramaNa aNAhArA (aNAhAra) 1/2 vi nirAhArI ... anvaya- jassa aNesaNamappA taM pi tavo tappaDicchagA samaNA bhikkhamaNesaNamadha aNNaM te samaNA annaahaaraa| ___ artha- cU~ki (zramaNa kI) AtmA (para dravyarUpa) (AhAra kI) icchA nahIM (karatI hai) isalie hI (vaha) (aMtaraMga) tapa (kahA gayA hai) (usI prakAra) usa (AhAra) kA grahaNa karanevAle zramaNa bhikSA (AhAra prakriyA) meM anna ko anicchApUrvaka (hI) (grahaNa karate haiM) isalie ve zramaNa nirAhArI (kahe gaye haiN)| (ataH yaha bhI aMtaraMga tapa hai)| . 1. kabhI-kabhI tRtIyA vibhakti ke sthAna para SaSThI vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema -prAkRta-vyAkaraNaH 3-134) kabhI-kabhI saptamI vibhakti ke sthAna para dvitIyA vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema-prAkRta-vyAkaraNaH 3-137) noTaH saMpAdaka dvArA anUdita te |- pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (37) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. kevaladeho samaNo dehe vi mamattarahidaparikammA / Atto taM tavasA aNigUhiya appaNo sattiM / / kevaladeho samaNo dehe' vi avyaya mamattarahidaparikammA [ ( mamatta ) - ( rahida) vi (parikamma) 2 / 2 ] ( Ajutta) bhUka 1 / 1 ani A rN tavasA 2 aNigUhiya appaNo sattiM 1. [ ( kevala ) vi - (deha) 1 / 1] mAtra deha ( samaNa) 1 / 1 zramaNa (deha) 7/13/1 deha se bhI 2. (38) (a) 2/1 ( tavasA ) 3 / 1 - 7 / 1 ani ( a - NigUha) saMkR anvaya- samaNo kevaladeho dehe vi mamattarahidaparikammA appaNo sattiM aNigUhiya taM tavasA Ajutto / artha - ( jo ) zramaNa (parigraharUpa meM) mAtra deha ( rakkhe hue hai ) ( vaha) deha se bhI kriyAoM ko mamatvarahita (hokara ) ( karatA hai) / (vahI) (zramaNa) svayaM kI zakti ko na chipAkara usa (zakti) ko tapa meM lagAtA ( hai ) / niyukta (karatA hai ) / ( appa) 6 / 1 ( satti) 2/1 mamatvarahita kriyAoM ko lagAtA / niyukta usako tapa meM na chipAkara svayaM kI zakti ko kabhI-kabhI tRtIyA vibhakti ke sthAna para saptamI vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| ( hema - prAkRta - vyAkaraNa: 3-135) kabhI-kabhI saptamI vibhakti ke sthAna para tRtIyA vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| ( hema - prAkRta - vyAkaraNa: 3-137 ) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra - adhikAra Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29. ekkaM khalu taM bhattaM appaDipuNNodaraM jahAladdhaM caraNaM bhikkheNa divA Na rasAvekkhaM ekkaM khalu taM bhattaM appaDipuNNodaraM jahAladdhaM / caraNaM bhikkheNa divA Na rasAvekkhaM Na madhumaMsaM / / Na madhumaMsaM (ekka) 1/1 savi avyaya avyaya (bhatta) 1 / 1 [(appaDipuNNa)+(udaraM)] [(appaDipuNNa) vi (udara) 1 / 1] [(jahA) a - (laddha) bhUkR 1 / 1 ani ] (caraNaM) 2/1 dvitIyArthaka avyaya ( bhikkha ) 3 / 1 avyaya avyaya [ (rasa) - ( avekkhA) 2 / 1] avyaya [ ( madhu ) - (maMsa) 1 / 1] eka samaya pAdapUraka vAkya- upanyAsa AhAra pUrA nahIM bharA gayA peTa jaisA prApta kiyA gayA pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra -adhikAra caryA se bhikSA-sahita dina meM nahIM rasoM kI cAha nahIM madhu-mAMsa anvaya- bhattaM divA ekkaM khalu bhikkheNa caraNaM jahAladdhaM taM Na rasAvekkhaM Na madhumaMsaM appaDipuNNodaraM / artha - (zramaNa ke dvArA) AhAra dina meM eka samaya bhikSA-sahita caryA se jaisA prApta kiyA gayA (hai) (vaisA) (grahaNa kiyA jAtA hai) (tathA) (vaha zramaNa ) rasoM kI cAha nahIM (rakhatA hai) (aura) (usa AhAra meM) madhu-mAMsa nahIM (hotA hai) (tathA) (usa AhAra se) peTa pUrA nahIM bharA gayA ( hai ) / (39) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. bAlo vA buDDo vA samabhihado vA puNo gilANo vaa| cariyaM caradu sajoggaM mUlacchedo jadhA Na hvdi|| bAlo bAlaka athavA buDDho samabhihado (bAla) 1/1 avyaya (buDDa) 1/1 vi avyaya (samabhihada) 1/1 vi avyaya avyaya (gilANa) 1/1 vi avyaya (cariya) 2/1 (cara) vidhi 3/1 saka (sa-jogga) 1/1 vi (mUlaccheda) 1/1 avyaya athavA zrama se thakA huA athavA phira azakta/rogI puNo gilANo vA cariyaM AcaraNa caradu kare sajogaM mUlacchedo jadhA apane yogya mUlaguNa-bhaMga jisa taraha se nahIM hotA hai avyaya havadi (hava) va 3/1 aka anvaya- bAlo vA buDDo vA samabhihado vA gilANo puNo vA jadhA mUlacchedo Na havadi sajogaM cariyaM crdu| __ artha- (jo zramaNa) bAlaka athavA vRddha athavA zrama se thakA huA athavA azakta/rogI (ho) phira bhI (vaha) jisa taraha se mUlaguNa-bhaMga nahIM ho (usa taraha se) apane yogya AcaraNa kre| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31. AhAre va vihAre saM kAlaM samaM khamaM uvadhiM jANattA te samaNo va Rdi jadi appalevI ap so AhAre va vihAre desaM kAlaM samaM khamaM uvadhiM / jANittA te samaNo vaTTadi jadi appalevI so|| (AhAra) 7 / 1 avyaya (faaer) 7/1 (desa) 2/1 (kAla) 2 / 1 (sama) 2 / 1 (khama) 2 / 1 vi ( uvadhi) 2 / 1 (jANa) saMkra (ta) 2/2 savi ( samaNa ) 1 / 1 (vaTTa) va 3 / 1 saka avyaya [(appa) vi- (levI) 1/1 vi ani] (ta) 1 / 1 savi AhAra caryA meM athavA vihAra meM kSetra kAla zrama sahanazakti zarIrAvasthA jAnakara una sabako zramaNa . AcaraNa karatA hai yadi thor3e se karma se hI ba~dhanevAlA vaha * anvaya- jadi samaNo AhAre va vihAre detaM kAlaM samaM khamaM uvadhiM te jANittA vaTTadi so appalevI / artha- yadi zramaNa AhAra caryA meM athavA vihAra meM kSetra, kAla, zrama, sahanazakti (tathA) (parigraharUpa ) zarIrAvasthA - una sabako jAnakara AcaraNa karatA hai (to) vaha thor3e se karma se hI ba~dhanevAlA (hotA hai ) / pravacanasAra (khaNDa- 3 ) cAritra - adhikAra (41) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. eyaggagado samaNo eyaggaM Nicchidassa atthesu| . NicchittI Agamado AgamaceTThA tado jetttthaa|| eyaggagado ekAgracitta huA samaNo zramaNa sthira eyaggaM Nicchidassa [(eyagga) vi-(gada) bhUkR 1/1 ani] (samaNa) 1/1 (eyagga) 2/1 vi (Nicchida) bhUkR 6/1+2/1 ani (attha) 7/2 (Nicchitti) 1/1 (Agama) 5/1 nizcita avasthA ko atthesu NicchittI Agamado padArthoM meM nizcitatA Agama ke adhyayana ke kAraNa Agama ke adhyayana meM AgamaceTThA [(Agama)-(ceTThA) 1/1] prayAsa avyaya (jeTThA) 1/1 vi isalie sarvottama anvaya- eyaggagado samaNo atthesu eyaggaM Nicchidassa NicchittI Agamado tado AgamaceTThA jetttthaa| ___ artha- (jo) ekAgracitta huA (hai), (vaha) zramaNa (hai) (kyoMki) (usane) padArthoM meM sthira (aura) nizcita avasthA ko (prApta kiyA hai) (aura) (yaha) nizcitatA Agama ke adhyayana ke kAraNa (huI hai)| isalie Agama ke adhyayana meM prayAsa sarvottama (hai)| 1. yahA~ chanda kI mAtrA kI pUrti hetu 'AgamAdo' kA 'Agamado' kiyA gayA hai| noTaH saMpAdaka dvArA anUdita (42) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. AgamahINo samaNo NevappANaM paraM viyaannaadi| avijANaMto aTe khavedi kammANi kidha bhikkhuu|| AgamahINo Agama (jJAna) ke binA zramaNa samaNo NevappANaM nahIM AtmA ko [(Agama)-(hINa) bhUkR 1/1 ani (samaNa) 1/1 [(Neva)+(appANaM)] Neva (a) = nahIM appANaM (appANa) 2/1 (para) 2/1 vi (viyANa) va 3/1 saka (a-vijANa) vakR 1/1 (aTTha) 2/2 (khava) va 3/1 saka (kamma) 2/2 avyaya (bhikkhu) 1/1 viyANAdi avijANato para ko jAnatA hai. na jAnatA huA padArthoM ko nAza karatA hai karmoM aDhe khavedi kammANi kidha kaise bhikkhU zramaNa anvaya- AgamahINo samaNo NevappANaM paraM viyANAdi aTe avijANaMto bhikkhU kammANi kidha khvedi| - artha- Agama (jJAna) ke binA zramaNa AtmA (sva) ko (aura) para ko nahIM jAnatA hai| padArthoM ko na jAnatA huA zramaNa karmoM kA kaise nAza karegA? 1. vartamAnakAla ke pratyayoM ke hone para kabhI-kabhI antyastha 'a' ke sthAna para 'A' ho jAtA hai| (hema-prAkRta-vyAkaraNaH 3-158 vRtti)| praznavAcaka zabdoM ke sAtha vartamAnakAla kA prayoga prAyaH bhaviSyatkAla ke artha meM hotA hai| 2. pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (43) Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34. AgamacakkhU sAhU iMdiyacakkhUNi svvbhuudaanni| devA ya ohicakkhU siddhA puNa savvado ckkhuu|| AgamacakkhU sAhU Agama se jJAna zramaNoM meM indriyoM se jJAna samasta jIvoM meM iMdiyacakkhUNi savvabhUdANi [(Agama)-(cakkhu) 1/1] (sAhu) 2/2-7/2 [(iMdiya)-(cakkhu) 1/2] [(savva) savi-(bhUda) 2/2-7/2] (deva) 2/2+7/2 avyaya [(ohi)-(cakkhu) 1/1] (siddha) 2/2-7/2 devA devoM meM aura avadhi se jJAna . siddhoM meM ohicakkhU siddhA puNa savvado cakkhU avyaya parantu avyaya pUrNarUpa se jJAna (cakkhu) 1/1 anvaya- sAhU AgamacakkhU savvabhUdANi iMdiyacakkhUNi ya devA ohicakkhU puNa siddhA savvado ckkhuu| __ artha- (mokSa-sAdhaka) zramaNoM meM Agama se (tattvoM kA) jJAna (ghaTita hotA hai), samasta (saMsArI mohAcchAdita) jIvoM meM (sImita mUrta kA) indriyoM se (vividha) jJAna (AtA hai) aura devoM meM avadhi se (mUrta kA hI) jJAna (utpanna hotA hai) parantu (sarvadarzI) siddhoM meM pUrNarUpa se (padArthoM kA) jJAna (rahatA hai)| 1. kabhI-kabhI saptamI vibhakti ke sthAna para dvitIyA vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema-prAkRta-vyAkaraNaH 3-137) noTaH saMpAdaka dvArA anUdita (44) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35. savve AgamasiddhA atthA guNapajjaehiM cittehi| jANaMti AgameNa hi pecchittA te vi te smnnaa|| savve padArtha AgamasiddhA atthA guNapajjaehiM cittehiM jANaMti AgameNa (savva) 1/2 savi sabhI [(Agama)-(siddha) 1/2 vi] Agama se sthApita (attha) 1/2 [(guNa)-(pajjaa) 3/2] guNa-paryAyoM sahita (citta) 3/2 vi nAnA prakAra kI (jANa) va 3/2 saka jAnate haiM (Agama) 3/1 Agama se avyaya nizcaya hI (peccha) saMkR samajhakara (ta) 2/2 savi avyaya pAdapUraka (ta) 1/2 savi (samaNa) 1/2 hi pecchittA unako katana samaNA zramaNa anvaya- savve atthA cittehiM guNapajjaehiM AgamasiddhA te AgameNa vi pecchittA jANaMti te hi smnnaa| artha- sabhI (jIva-ajIva) padArtha nAnA prakAra kI guNa-paryAyoM sahita Agama se sthApita haiN| (jo) (guNa-paryAyoM sahita) una (padArthoM) ko Agama se samajhakara jAnate haiM, ve nizcaya hI zramaNa (haiN)| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (45) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36. AgamapuvvA diTThI Na bhavadi jasseha saMjamo tss| NatthIdi bhaNadi suttaM asaMjado hodi kidha smnno|| AgamapuvvA diTThI bhavadi jasseha saMjamo tassa NatthIdi [(Agama)-(puvva)' 1/1 vi] Agama se yukta/utpanna (diTThi) 1/1 samyagdarzana avyaya nahIM (bhava) va 3/1 aka hotA hai [(jassa) + (iha] jassa (ja) 6/1 savi jisakA iha (a) = isa loka meM (saMjama) 1/1 saMyamAcaraNa (ta) 6/1 savi usake [(Natthi) + (idi] Natthi (a) = nahIM hai idi (a) = nizcaya hI nizcaya hI (bhaNa) va 3/1 saka kahatA hai (sutta) 1/1 sUtra (asaMjada) 1/1 vi asaMyamI (ho) va 3/1 aka hotA hai avyaya kaise (samaNa) 1/1 zramaNa nahIM hai bhaNadi suttaM asaMjado hodi kidha samaNo ___ anvaya- suttaM bhaNadi jasseha diTThI AgamapuvvA Na bhavadi tassa saMjamo NatthIdi asaMjado samaNo kidha hodi| artha- sUtra kahatA hai- isa loka meM jisa (zramaNa) kA samyagdarzana Agama (adhyayana) se yukta/utpanna nahIM hai usa (zramaNa) ke nizcaya hI saMyamAcaraNa nahIM hotA hai, (to) (jo) asaMyamI (hai) (vaha) zramaNa kaise hogA? 1. 2. samAsa ke anta meM 'puvva' zabda kA artha hai- 'se yukt| praznavAcaka zabdoM ke sAtha vartamAnakAla kA prayoga prAyaH bhaviSyatkAla ke artha meM hotA hai| (46) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37. Na hi AgameNa sijjhadi saddahaNaM jadi vi Natthi atthesu| sadahamANo atthe asaMjado vA Na nnivvaadi|| avyaya avyaya AgameNa sijjhadi (Agama) 3/1 (sijjha) va 3/1 aka (saddahaNa) 2/1 avyaya nahIM hI Agama se mukta hotA hai zraddhAna saddahaNaM jadi avyaya Natthi atthesu saddahamANo atthe asaMjado avyaya (attha) 7/2 (saddaha) vakR 1/1 (attha) 2/2 (asaMjada) 1/1 vi avyaya avyaya (NivvA) va 3/1 aka nahIM hai padArthoM meM zraddhA karatA huA padArthoM asaMyamI aura nahIM mukta hotA hai NivvAdi anvaya- jadi atthesu saddahaNaM Natthi AgameNa hi Na sijjhadi vA atthe saddahamANo vi asaMjado Na nnivvaadi| artha- jo (jIva-ajIva Adi) padArthoM meM zraddhAna nahIM (karatA hai) (vaha) (kevala) Agama (adhyayana) se hI mukta nahIM hotA hai| aura (jo) padArthoM kI zraddhA karatA huA bhI asaMyamI (rahatA hai) (to) (bhI) (vaha) mukta nahIM hotA pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (47) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. jaM aNNANI kammaM khavedi bhvsyshsskoddiihiN| taM NANI tihiM gutto khavedi ussaasmettenn|| 4. aNNANI kamma khavedi bhavasayasahassakoDIhiM jisa ajJAnI karma ko kSaya karatA hai / sau hajAra karor3a bhavoM (ja) 2/1 savi (aNNANi) 1/1 vi (kamma) 2/1 (khava) va 3/1 saka [(bhava)-(saya)-(sahassa)(koDi) 3/2+7/2] (ta) 2/1 savi (NANI) 1/1 vi (ti) 3/2 vi (gutta) bhUka 1/1 ani (khava) va 3/1 saka [(ussAsa)-(metta) 3/1+7/1 vi] NANI usako AtmajJAnI tInoM dvArA rakSita kSaya kara detA hai ucchavAsa mAtra meM gutto khavedi ussAsametteNa anvaya-aNNANI jaM kammaM bhavasayasahassakoDIhiM khavedi tihiM gutto NANI taM ussAsametteNa khvedi| ____ artha- ajJAnI (vyakti) jisa karma ko sau hajAra karor3a bhavoM meM kSaya karatA hai tInoM (mana, vacana aura kAya) dvArA rakSita AtmajJAnI (vyakti) usa (karma) ko ucchavAsa mAtra meM kSaya kara detA hai| 1. kabhI-kabhI saptamI vibhakti ke sthAna para tRtIyA vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (prAkRta-vyAkaraNaH pRSTha 37) yahA~ chandapUrti ke lie 'tIhiM' ke sthAna para 'tihiM kiyA gayA hai| kintu yahA~ pATha 'tihiM' ke sthAna para 'tihi' honA caahiye| 2. (48) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. paramANupamANaM vA mucchA dehAdiesu jassa punno| vijjadi jadi so siddhiM Na lahadi savvAgamadharo vi|| paramANapamANaM paramANu parimANa vA mucchA moha/Asakti dehAdiesu dehAdi meM jassa jisake puNo parantu [(paramANu)-(pamANa) 1/1] (paramANa)-(pamANa) 1/11 avyaya (mucchA ) 1/1 [(deha)+ (Adiesu)] [(deha)-(Adia) 7/2] 'a' svArthika (ja) 6/1 savi avyaya (vijja) va 3/1 aka avyaya (ta) 1/1 savi (siddhi) 2/1 avyaya (laha) va 3/1 saka [(savva)+(Agamadharo)] [(savva) savi-(Agama)-.. (dhara) 1/1 vi] avyaya vijjadi jadi vidyamAna hai yadi siddhi vaha siddhi ko . nahIM lahadi prApta karatA hai savvAgamadharo samasta Agama ko dhAraNa karanevAlA bhI * anvaya- puNo jassa jadi paramANupamANaM vi dehAdiesu mucchA vijjadi so savvAgamadharo vA siddhiM Na lhdi| artha- parantu jisa (zramaNa) ke yadi paramANu parimANa bhI dehAdi (para dravyoM) meM moha/Asakti vidyamAna hai (to) vaha (zramaNa) samasta Agama ko dhAraNa karanevAlA (jAnanevAlA) (hotA huA) bhI siddhi ko prApta nahIM karatA hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (49) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40. paMcasamido tigutto paMceMdiyasaMvuDo jidksaao| dasaNaNANasamaggo samaNo so saMjado bhnnido|| .. paMcasamido [(paMca) vi-(samida) 1/1 vi] pA~ca prakAra se . sAvadhAna tigutto paMceMdiyasaMvuDo tIna prakAra se saMyata pA~coM indriyA~ niyantrita kI gaI jIta lI gaI hai kaSAya darzana aura jJAna se jidakasAo [(ti) vi-(gutta) 1/1 vi] [(paMca) vi-(iMdiya)- (saMvuDa) bhUkR 1/1 ani] [(jida) bhUkR ani(kasAa) 1/1] [(dasaNa)-(NANa)(samagga) 1/1 vi] (samaNa) 1/1 (ta) 1/1 savi (saMjada) 1/1 vi (bhaNa) bhUkR 1/1 daMsaNaNANasamaggo samaNo zramaNa vaha saMyamI saMjado bhaNido kahA gayA anvaya- paMcasamido tigutto paMceMdiyasaMvuDo jidakasAo daMsaNaNANasamaggo so samaNo saMjado bhnnido| ____ artha- (jo) (zramaNa) pA~ca prakAra se sAvadhAna (hai) arthAt sAvadhAnI pUrvaka) pA~ca (IyA, bhASA, eSaNA Adi) samitiyoM kA pAlana karanevAlA hai, tIna prakAra se saMyata (hai) arthAt mana, vacana aura kAya ke saMyama ke kAraNa tIna gupti sahita hai, (jisake dvArA) pA~coM (sparzana, rasanA Adi) indriyA~ niyaMtrita kI gaI (haiM), kaSAya jIta lI gaI (hai) (tathA) (jo) darzana (zuddhAtma-zraddhA) aura jJAna (sva-dRSTi) se pUrNa hai, vaha zramaNa saMyamI kahA gayA (hai)| (50) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41. samasattubaMdhuvaggo samasuhadukkho psNsnniNdsmo| samaloTTakaMcaNo puNa jIvidamaraNe samo smnno|| samasattubaMdhuvaggo samAna, zatru aura baMdhusamUha samAna, sukha-dukha samasuhadukkho *pasaMsarNidasamo samaloDhukaMcaNo [(sama) vi-(sattu )(baMdhuvagga) 1/1] [(sama) vi-(suha)(dukkha) 1/1] [(pasaMsA)-(NiMdA)(sama) 1/1 vi] [(sama) vi-(loha)(kaMcaNa) 1/1 vi] avyaya [(jIvida)-(maraNa) 7/1] (sama) 1/1 vi (samaNa) 1/1 prazaMsA-niMdA samAna samAna, miTTI kA DhelA aura sonA aura jIvana-maraNa meM * puNa jIvidamaraNe samo samAna samaNo zramaNa anvaya-samasattubaMdhuvaggo samasuhadukkho pasaMsaNiMdasamo samaloTukaMcaNo puNa jIvidamaraNe samo smnno| artha- (jisake lie) zatru aura baMdhusamUha samAna (hai), sukha-dukha samAna (hai), prazaMsA-niMdA samAna (hai), miTTI kA DhelA aura sonA samAna (hai) aura (jo) jIvana-maraNa meM samAna (hai) (vaha) zramaNa (hai)| samAsa meM pasaMsA' kA pasaMsa' tathA 'NiMdA' kA 'NiMda' kiyA gayA hai| (prAkRta vyAkaraNa, pRSTha 21) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (51) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42. daMsaNaNANacarittesu tIsu jugavaM samuTTido jo du| eyaggagado tti mado sAmaNNaM tassa pddipunnnnN|| dasaNaNANacarittesu [(daMsaNa)-(NANa) (caritta) 7/2] tIsu (ti) 7/2 vi avyaya samuTThido (samuTThida) bhUka 1/1 ani samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra meM tInoM meM eka hI sAtha / ucita prakAra se. prayatnazIla jugavaM jo hI eyaggagado tti ekAgracitta huA (ja) 1/1 savi avyaya [(eyaggagado)+ (iti)] [(eyagga) vi-(gada) bhUkR 1/1 ani] iti (a) = ataH (mada) bhUkR 1/1 ani (sAmaNNa) 1/1 (ta) 6/1 savi (paDuiNNa) 1/1 vi ataH mAnA gayA mado sAmaNNaM tassa paDipuNNaM zramaNatA usake paripUrNa anvaya- jo daMsaNaNANacarittesu tIsu jugavaM samuTThido du eyaggagado tti mado tassa paDipuNNaM sAmaNNaM / artha- jo (zramaNa) samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritra (ina) tInoM meM eka hI sAtha ucita prakAra se prayatnazIla (hai) (vaha) hI (mokSa prApta karane ke lie) ekAgracitta huA mAnA gayA (hai) ataH usake (hI) paripUrNa zramaNatA (hai)| (52) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43. mujjhadi vA rajjadi vA dussadi vA dvvmnnnnmaasejj| jadi samaNo aNNANI bajjhadi kammehiM vivihehiN|| vA mujjhadi . (mujjha) va 3/1 aka mUrcchita hotA hai avyaya vikalpa bodhaka avyaya rajjadi (rajja) va 3/1 aka Asakta hotA hai avyaya vikalpa bodhaka avyaya dussadi (dussa) va 3/1 saka dveSa karatA hai avyaya tathA davvamaNNamAsejja [(davvaM)+ (aNNaM)+ (Asejja)] davvaM (davva) 2/1 dravya ko aNNaM (aNNa) 2/1 vi Asejja (Asa) saMkR prApta karake avyaya yadi samaNo (samaNa) 1/1 zramaNa aNNANI (aNNANi) 1/1 vi ajJAnI (bajjhadi) va karma 3/1 ani bA~dhA jAtA hai (kamma) 3/2 karmoM se vivihehiM (viviha) 3/2 vi aneka prakAra para bajjhadi kammehiM anvaya- jadi samaNo davvamaNNamAsejja mujjhadi vA rajjadi vA dussadi vA aNNANI vivihehiM kammehiM bjjhdi| artha- yadi zramaNa para dravya ko prApta karake (usameM) mUrchita (AtmavismRta) hotA hai, (usameM) Asakta hotA hai tathA (usase) dveSa karatA hai (to) (vaha) ajJAnI (hai) (aura) (isalie) aneka prakAra ke karmoM se bA~dhA jAtA hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (53) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44. aTThesu jo Na mujjhadi Na hi rajjadi Neva dosamuvayAdi / samaNo jadi soNiyadaM khavedi kammANi vivihANi / / aTThesu jo 1555 d mujjhadi Na hi rajjadi va dosamuvayAdi samaNo di so NiyadaM khavedi kammANa vivihANi (aTTha) 7/2 (ja) 1 / 1 savi avyaya (mujjha ) va 3/1 aka avyaya (54) padArthoM ke madhya jo koI nahIM (khava) va 3 / 1 saka (kamma) 2/2 (viviha) 2 / 2 vi mohita hotA hai nahIM bhI avyaya (rajja) va 3 / 1 aka avyaya [(dosaM) + (uvayAdi)] dveSa bhAva do (dosa) 2/1 uvayAdi (uvayA) va 3/1 saka rakhatA hai (samaNa) 1 / 1 avyaya (ta) 1/1 savi avyaya Asakta hotA hai nahIM zramaNa yadi vaha Avazyaka rUpa se kSaya karatA hai karmoM ko aneka prakAra ke anvaya- jadi jo samaNo aTThesu Na mujjhadi Na rajjadi Neva dosamuvayAdi hi so NiyadaM vivihANi kammANi khavedi / artha- yadi jo koI zramaNa (para) padArthoM ke madhya mohita nahIM hotA hai arthAt unake madhya AtmavismaraNa kiyA huA nahIM rahatA hai (unameM ) Asakta nahIM hotA hai (tathA) (unameM ) dveSa bhAva bhI nahIM rakhatA hai (to) vaha AvazyakarUpa se aneka prakAra ke karmoM kA kSaya karatA hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra - adhikAra Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45. samaNA suddhavajuttA suhovajuttA ya hoMti smymhi| tesu vi suddhavajuttA aNAsavA sAsavA sesaa|| samaNA zramaNa suddhavajuttA zuddha meM saMlagna suhovajuttA zubha meM saMlagna hoti (samaNa) 1/2 [(suddha)+ (uvajuttA)] [(suddha) vi-(uvajutta) bhUkR 1/2 ani] [(suha)+ (uvajuttA)] [(suha) vi-(uvajutta) bhUkR 1/2 ani] avyaya (ho) va 3/2 aka (samaya) 7/1 (ta) 7/2 savi avyaya [(suddha)+ (uvajuttA)] [(suddha) vi-(uvajutta) bhUka 1/2 ani] (aNAsava) 1/2 vi (sAsava) 1/2 vi (sesa) 1/2 vi aura hote haiM Agama meM unameM samayamhi bhI suddhavajuttA zuddha meM saMlagna aNAsavA sAsavA sesA karmAsrava-rahita karmAsrava-sahita bAkI anvaya- samayamhi samaNA hoMti suddhavajuttA ya suhovajuttA tesu vi suddhavajuttA aNAsavA sesA saasvaa| ___artha- Agama meM zramaNa (do prakAra ke) hote haiM- zuddha meM saMlagna arthAt zuddhopayogI aura zubha meM saMlagna arthAt shubhopyogii| unameM bhI (jo) (zramaNa) zuddha meM saMlagna arthAt zuddhopayogI (haiM) (ve) karmAsrava-rahita (hote haiM) (tathA) bAkI (jo zramaNa zubha meM saMlagna arthAt zubhopayogI haiM)(ve)karmAsrava-sahita(hote haiN)| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (55) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46. arahaMtAdisu bhattI vacchaladA pvynnaabhijuttesu| vijjadi jadi sAmaNNe sA suhajuttA bhave criyaa|| arahaMtAdisu [(arahata)+(Adisu)] [(arahaMta)-(Adi) 7/2] (bhatti) 1/1 (vacchaladA) 1/1 bhattI arahaMtAdi meM bhakti vAtsalya bhAva/ anurAga bhAva vacchaladA pavayaNAbhijuttesu vijjadi jadi sAmaNNe [(pavayaNa)+(abhijuttesu)] [(pavayaNa)-(abhijutta) bhUkR 7/2 ani] (vijja) va 3/1 aka avyaya (sAmaNNa) 7/1 (tA) 1/1 savi [(suha) vi-(juttA) bhUkR 1/1ani] (bhava) va 3/1 aka (cariyA) 1/1 Agama-jJAna meM saMlagna (zramaNoM) meM hotI hai yadi zramaNa avasthA meM vaha zubha-yukta/zubhopayogI pA suhajuttA bhave cariyA hotI hai caryA anvaya- jadi sAmaNNe arahaMtAdisu bhattI vijjadi pavayaNAbhijuttesu vacchaladA sA cariyA suhajuttA bhve| artha- yadi zramaNa avasthA meM arahaMtAdi meM bhakti hotI hai (aura) Agama-jJAna meM saMlagna (zramaNoM) meM/ke prati vAtsalya bhAva/anurAga bhAva (hotA hai) (to) (zramaNa kI) vaha caryA zubha-yukta/zubhopayogI hotI hai| (56) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. vaMdaNaNamaMsaNehiM abbhutttthaannaannugmnnpddivttii| samaNesu samAvaNao Na NididA raaycriymhi|| stuti aura namana sahita vaMdaNaNamaMsaNehiM [(vaMdaNa)-(NamaMsaNa) 3/2] abbhuTThANANugamaNa- [(abbhuTThANa)+(aNugamaNapaDivattI paDivattI)] [(abbhuTThANa)-(aNugamaNa)- (paDivatti) 1/2] sammAna ke lie khar3e honA, pIche-pIche calane kI pravRttiyA~ zramaNoM meM samaNesu samAvaNao (samaNa) 7/2 [(sama) + (avaNao)] [(sama)-(avaNaa) 1/1] kaSToM kA nirAkaraNa karanA nahIM asvIkRta sarAgacAritra avasthA avyaya (NiMda) bhUkR 1/2 [(rAya)-(cariyA) 7/1] NiMdidA rAyacariyamhi' anvaya- samaNesu samAvaNao vaMdaNaNamaMsaNehiM abbhuTThANANugamaNapaDivattI rAyacariyamhi Na jiNdidaa| artha- zramaNoM meM (vidyamAna) kaSToM kA nirAkaraNa karanA, stuti aura namana sahita (unake Agamana para) sammAna ke lie khar3e honA, (unake jAne para) unake pIche-pIche calanA-(ye saba) pravRttiyA~ (zubhopayogI zramaNa kI) sarAgacAritra avasthA meM asvIkRta nahIM (hai)| 1. kabhI-kabhI 'AkArAnta' zabdoM ke rUpa tRtIyA aura paMcamI ko chor3akara 'akArAnta' kI . taraha cala jAte haiN| abhinava prAkRta vyAkaraNaH pRSTha 154 pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (57) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48. dasaNaNANuvadeso sissaggahaNaM ca posaNaM tesiN| cariyA hi sarAgANaM jiNiMdapUjovadeso y|| . daMsaNaNANuvadeso samyagdarzana-samyagjJAna kA jana-zikSaNa ziSyoM kA grahaNa sissaggahaNaM aura posaNaM [(dasaNaNANa)+(uvadeso)] [(dasaNa)-(NANa)(uvadesa) 1/1] [(sissa)-(ggahaNa) 1/1] avyaya (poSaNa) 1/1 (ta) 6/2 savi (cariyA) 1/1 avyaya (sarAga) 6/2 vi tesiM cariyA vikAsa/puSTi unakA caryA nizcaya hI sarAgoM (zubhopayogI zramaNoM) kI sarAgANaM jiNiMdapUjovadeso [(jiNiMdapUjA)+(uvadeso)] [(jiNiMda)-(pUjA)(uvadesa) 1/1] avyaya jinendra deva kI pUjA/ bhakti kA upadeza tathA anvaya- saNaNANuvadeso sissaggahaNaM ca tesiM posaNaM ya jiNiMdapUjovadeso sarAgANaM hi criyaa| artha- samyagdarzana-samyagjJAna kA jana-zikSaNa, ziSyoM kA grahaNa aura unakA vikAsa/puSTi (karanA) tathA jinendra deva kI pUjA/bhakti kA (sarvopayogI) upadeza-(ye saba) sarAgoM (zubhopayogI zramaNoM) kI nizcaya hI caryA hai| (58) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49. uvakuNadi jo vi NiccaM cAduvvaNNassa samaNasaMghassa / kAyavirAdhaNarahidaM so vi sarAgappadhANo se / / uvakuNadi jo vi NiccaM cAduvvaNNassa samaNasaMghassa kAyavirAdhaNarahidaM' so vi # gappadhANa 1. ( uvakuNa) va 3 / 1 saka (ja) 1/1 savi avyaya avyaya ( cAduvvaNNa) 6 / 1 - 2 / 1 vi 1 [ ( samaNa) - (saMgha) 6/1 - 2 / [(kAya) - (virAdhaNa) - ( rahida ) 2 / 1 vi] (ta) 1 / 1 savi avyaya [ ( sarAga) vi - ( ppadhANa ) 1/1 fa] avyaya ] upakRta karatA hai jo hI sadaiva cAra prakAra ke zramaNa saMgha ko cha kAya ke jIvoM kI pIr3A ke binA anvaya- cAduvvaNNassa samaNasaMghassa jo NicvaM kAyavirAdhaNarahidaM uvakuNadi so sarAgappadhANo vivi se / artha- cAra prakAra ke zramaNa saMgha ko jo sadaiva cha kAya ke jIvoM kI pIr3A binA upakRta karatA hai, vaha rAga sahita caryA meM mukhya (sarvottama) (hokara) bhI - (zubhopayogI) hI hai| pravacanasAra ( khaNDa - 3) cAritra adhikAra vaha bhI rAga-sahita caryA meM mukhya vAkya kA upanyAsa 'binA ' ke yoga meM dvitIyA, tRtIyA tathA paMcamI vibhakti kA prayoga hotA hai| (59) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. jadi kuNadi kAyakhedaM vejjAvaccatthamujjado smnno| Na havadi havadi agArI dhammo so sAvayANaM se|| jadi kuNadi avyaya (kuNa) va 3/1 saka [(kAya)-(kheda) 2/1] yadi karatA hai SaTkAya jIvoM meM kAyakhedaM zramaNa dhammo . vejjAvaccatthamujjado [(vejjAvaccatthaM)+(ujjado)] vejjAvaccatthaM (a) = vaiyAvRtti ke lie ujjado(ujjada) bhUka 1/1ani lagA huA samaNo (samaNa) 1/1 avyaya nahIM havadi (hava) va 3/1 aka hotA hai havadi (hava) va 3/1 aka hotA hai agArI (agAri) 1/1 vi gRhastha (dhamma) 1/1 jIvana-paddhati (ta) 1/1 savi vaha sAvayANaM (sAvaya) 6/2 zrAvakoM kI avyaya vAkya kA upanyAsa anvaya- vejjAvaccatthamujjado jadi kAyakhedaM kuNadi samaNo Na havadi agArI havadi so sAvayANaM dhammo se| artha-(anya zramaNoM kI) vaiyAvRtti ke lie lagA huA (jo) (zubhopayogI zramaNa hai) (vaha) yadi SaTkAya jIvoM meM dukha (utpanna) karatA hai (to) (vaha) zramaNa nahIM hai gRhastha hai (kyoMki) vaha zrAvakoM (gRhasthoM) kI (jIvoM ko dukha dene kI) (vivazatA pUrNa) jIvana-paddhati (hai)| 1. 'atthaM' avyaya kA prayoga ke lie' artha meM hotA hai| (60) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51. joNhANaM NiravekkhaM saagaarnngaarcriyjuttaannN| aNukaMpayovayAraM kuvvadu levo jadi vi appo|| joNhANaM (joNha) 6/2 vi jina mArgAnuyAyiyoM kA NiravekkhaM (Niravekkha) 2/1 vi apekSA-rahita sAgAraNagAracariya- [(sAgAra) vi-(aNagAra) vi- gRhastha aura zramaNoM juttANaM (cariyA)-(jutta) kI caryA se yukta bhUka 6/2 ani] aNukaMpayovayAraM [(aNukaMpayA)+(uvayAraM)] aNukaMpayA(aNukaMpayA)3/1 ani anukaMpApUrvaka tRtIyArthaka avyaya uvayAraM (uvayAra) 2/1 upakAra kuvvadu (kuvva) vidhi 3/1 saka kare (leva) 1/1 karmalepa jadi avyaya yadi avyaya (appa) 1/1 vi levo appo thor3A anvaya- sAgAraNagAracariyajuttANaM joNhANaM NiravekkhaM aNukaMpayovayAraM kuvvadu jadi appo vi levo| artha- (zubhopayogI zramaNa) gRhastha aura zramaNoM kI caryA se yukta jina mArgAnuyAyiyoM (gRhastha aura zramaNoM) kA apekSA-rahita anukaMpApUrvaka upakAra kare, yadi thor3A bhI karmalepa (hotA hai) (to bhI) (kre)| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (61) Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52. rogeNa vA chudhAe taNhAe vA sameNa vA ruuddhN| diTThA samaNaM sAhU paDivajjadu aadsttiie|| rogeNa vA chudhAe (roga) 3/1 avyaya (chudhA) 3/1 (taNhA) 3/1 avyaya (sama) 3/1 taNhAe vA sameNa avyaya roga se athavA bhUkha se pyAsa se athavA kaSTa se athavA lade hue dekhakara zramaNa ko zramaNa aMgIkAra kare apanI zaktipUrvaka dihA samaNaM zrama sAhU paDivajjadu AdasattIe (rUDha) bhUka 2/1 ani (diTThA) saMkR ani (samaNa) 2/1 (sAhu) 1/1 (paDivajja) vidhi 3/1 saka (AdasattIe) 3/1 tRtIyArthaka avyaya anvaya- sAhU rogeNa vA chudhAe vA taNhAe vA sameNa rUDhaM samaNaM diTThA AdasattIe pddivjjdu| __artha- (zubhopayogI) zramaNa roga se athavA bhUkha se athavA pyAsa se athavA kaSTa se lade hue (pIr3ita) zramaNa ko dekhakara apanI zaktipUrvaka (sahAyatA karane ke lie unako) aMgIkAra kre| (62) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53. vejjAvaccaNimittaM gilaanngurubaalvuddddsmnnaannN| logigajaNasaMbhAsA Na NididA vA suhovjudaa|| vejjAvaccaNimittaM [(vejjAvacca)- vaiyAvRtti ke nimitta (Nimitta) 1/1] gilANagurubAlavuDDa- [(gilANa) vi-(guru)-(bAla)- rogI, pUjya, bAla samaNANaM (vuDDha) vi-(samaNa) 6/2] aura vRddha zramaNoM kI logigajaNasaMbhAsA [(logiga) vi-(jaNa)- sAMsArika vyaktiyoM se (saMbhAsA) 1/1] vArtAlApa avyaya nahIM priMdidA (NiMdidA) bhUkR 1/1 asvIkRta avyaya pAdapUraka suhovajudA [(suha)+(uvajudA)] [(suha) vi-(uvajudA) zubha aura ucita bhUka 1/1 ani anvaya- gilANagurubAlavuDDasamaNANaM vejjAvaccaNimittaM logigajaNasaMbhAsA suhovajudA vA Na nnididaa| artha- rogI, pUjya, bAla (Ayu meM choTe), vRddha (Ayu meM bar3e) zramaNoM kI vaiyAvRtti ke nimitta sAMsArika vyaktiyoM se zubha aura ucita vArtAlApa (zramaNoM ke lie) asvIkRta nahIM (hai)| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (63) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54. esA pasatthabhUdA samaNANaM vA puNo ghrtthaannN| cariyA paretti bhaNidA tAeva paraM lahadi sokkhN|| yaha esA pasatthabhUdA prazaMsanIya huI/banI samaNANaM zramaNoM ke lie pAdapUraka vA puNo aura gharatthANaM cariyA paretti gRhasthoM ke lie caryA (etA) 1/1 savi [(pasattha) vi-(bhUdA) bhUkR 1/1] (samaNa) 4/2 avyaya avyaya (gharattha) 4/2 (cariyA) 1/1 [(parA)+ (iti)] parA (parA) 1/1 vi iti (a) = kyoMki (bhaNa) bhUkR 1/1 tA (a) = usase eva (a) = hI (para) 2/1 vi (laha) va 3/1 saka (sokkha) 2/1 bhaNidA tAeva utkRSTa kyoMki kahI gaI usase hI utkRSTa prApta karatA hai lahadi sokkhaM sukha ko anvaya- samaNANaM esA cariyA pasatthabhUdA vA puNo gharatthANaM paretti bhaNidA tAeva paraM sokkhaM lhdi| artha- zramaNoM ke lie yaha (zubhopayogI) caryA prazaMsanIya huI/banI (hai) aura gRhasthoM ke lie (yaha zubhopayogI caryA) utkRSTa kahI gaI (hai) kyoMki (gRhastha) usase (usa caryA se) hI utkRSTa sukha ko prApta karatA hai| (64) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55. rAgo pasatthabhUdo vatthuviseseNa phaladi vivriidN| NANAbhUmigadANiha bIjANiva ssskaalmhi|| . (rAga) rAga . prazaMsanIya huA padArtha bheda ke kAraNa phala utpanna karatA hai phaladi viparIta rAgo (rAga) 1/1 pasatthabhUdo [(pasattha) vi-(bhUda) bhUka 1/1] vatthuviseseNa [(vatthu)-(visesa) 3/1] (phala) va 3/1 saka vivarIdaM (vivarIda) 2/1 vi NANAbhUmigadANiha [(NANAbhUmigadANi)-(ha)] [(NANA) vi-(bhUmi)(gada) bhUkR 1/2 ani] ha (a) = bIjANiva [(bIjANi)-(va)] (bIja) 1/2 va (a) = jaise ki sassakAlamhi [(sassa)-(kAla) 7/1] nAnA prakAra kI bhUmi meM boye gaye pAdapUraka bIja jaise ki khetI ke samaya meM anvaya- rAgo pasatthabhUdo vatthuviseseNa vivarIdaM phaladi bIjANiva sassakAlamhi nnaannaabhuumigdaannih| artha- (yadyapi) (zubhopayogI) rAga prazaMsanIya huA (hai), (to bhI) padArtha bheda ke kAraNa (rAga) viparIta phala (bhI) (usI prakAra) utpanna karatA hai jaise ki bIja (jo) khetI ke samaya meM nAnA prakAra kI (upajAU-anupajAU) bhUmi meM boye gaye (haiM) (aura) (phala ko utpanna karate haiN|) noTaH saMpAdaka dvArA anUdita pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (65) Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56. chadumatthavihidavatthusu vadaNiyamajjhayaNajhANadANarado / Na lahadi apuNabbhAvaM bhAvaM sAdappagaM lahadi / / chadumatthavihida vatthusu ( vatthu ) 7/2-3/2] vadaNiyamajjhayaNa- [ ( vadaNiyama ) + (ajjhayaNa jhANadANarado' Na lahadi apuNabbhAvaM bhAvaM sAdappagaM lahadi [(chadumattha) vi(vihida) bhUka ani 1. (66) jhANadANarada)] [(vada) - (Niyama ) - (ajjhayaNa ) - vrata, niyama, adhyayana dhyAna aura dAna meM saMlagna nahIM (jhANa) - (dANa) - (rada ) bhUka 1 / 1 ani ] avyaya (laha) va 3 / 1 saka ( apuNabbhAva ) 2 / 1 alpajJAniyoM dvArA sthira kI huI yojanA ke kAraNa anvaya - chadumatthavihidavatthusu vadaNiyamajjhayaNajhANadANarado apuNabhAvaM Na lahadi sAdappagaM bhAvaM lahadi / artha- alpajJAniyoM dvArA sthira kI huI yojanA ke kAraNa (jo ) vrata, niyama, adhyayana, dhyAna aura dAna meM saMlagna ( hai ) ( vaha) mokSa ko prApta nahIM karatA ( hai ) (kintu ) ( sAMsArika) sukhAtmaka avasthA ko prApta karatA hai / prApta karatA hai mokSa ko (bhAva) 2 / 1 avasthA ko [ ( sAda) - (appaga) 2 / 1 vi] sukhAtmaka (laha) va 3 / 1 saka prApta karatA hai saMdhi niyama 8.1 (prAkRta - vyAkaraNa, pRSTha 8 ) pravacanasAra (khaNDa- 3) cAritra - adhikAra. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57. avididaparamatthesu ya visayakasAyAdhigesu purisesu| juTuM kadaM va dattaM phaladi kudevesu mnnuvesu|| aura avididaparamatthesu [(avidida) bhUkR- jJAnazUnya (paramattha) 7/2] AtmasvarUpa meM ya avyaya visayakasAyAdhigesu [(visayakasAya)+(adhigesu)] [(visaya)-(kasAya)- viSayakaSAyoM kI (adhiga) 7/2-2/2 vi] adhikatAvAle purisesu (purisa) 7/2-2/2 manuSyoM ko (juTTha) 1/1 vi kI gaI sevA (kada) 1/1 avyaya (datta) bhUka 1/1 ani diyA gayA phaladi (phala) va 3/1 aka phalita hotI hai kudevesu (kudeva) 7/2 kudevoM meM maNuvesu (maNuva) 7/2 kumanuSyoM meM . lAbha athavA A. 4 __ anvaya- avididaparamatthesu ya visayakasAyAdhigesu purisesu dattaM kadaM juTuM kudevesu va maNuvesu phldi| artha- AtmasvarUpa meM jJAnazUnya aura viSayakaSAyoM kI adhikatAvAle manuSyoM ko (kaI prakAra se) diyA gayA lAbha, tathA (unakI) kI gaI sevA kudevoM meM athavA kumanuSyoM meM phalita hotI hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (67) Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58. jadi te visasAyA pAvatti rUvidA va satthesu kiha jadi te visayakasAyA pAva tti parUvidA va satthesu / kiha te tappaDibaddhA purisA NitthAragA hoMti / / tappaDibaddhA purisA NitthAragA hoMti' 1. (68) avyaya (ta) 1/2 savi [ ( visaya) - ( kasAya) 1/2] [ ( pAvA) + (iti)] pAvA (pAva) 1/2 iti (a) = (parUva) bhUka 1/2 avyaya ( sattha) 7/2 avyaya (ta) 1/2 savi [(ta) savi - ( ppaDibaddha) bhUka 1/2 ani ] (purisa) 1/2 ( NitthAraga) 1/2 vi (ho) va 3/2 aka agara ve viSaya - kaSAyeM pApa zabdasvarUpadyotaka kahI gaI pAdapUraka zAstroM meM kaise ve unase ba~dhe hue anvaya- jadi te visayakasAyA satthesu pAva tti parUvidA tappaDibaddhA va te purisA kiha NitthAragA hoMti / artha - agara ve (prakhyAta) viSaya - kaSAyeM zAstroM meM pApa kahI gaI haiM (to) una (viSaya- kaSAyoM) se ba~dhe hue ve puruSa (AvAgamanAtmaka saMsAra se ) kaise tAranevAle hoMge? praznavAcaka zabdoM ke sAtha vartamAnakAla kA prayoga prAyaH bhaviSyatkAla ke artha meM hotA hai| puruSa tAranevAle hote haiM pravacanasAra ( khaNDa - 3) cAritra adhikAra - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59. uvaradapAvo puriso samabhAvo dhammigesu svvesu| guNasamididovasevI havadi sa bhAgI sumggss|| uvaradapAvo (uvaradapAva) 1/1 vi pApa se rahita puriso (purisa) 1/1 puruSa samabhAvo / (samabhAva) 1/1 vi ekasA bhAva rakhanevAlA dhammigesu (dhammiga) 7/2 vi dharmavatsaloM meM savvesu (savva) 7/2 savi sabhI guNasamididovasevI [(guNasamidido)+ (ava) + (sevI)] [(guNa)-(samidi)' 5/1] guNa-samUha ke kAraNa ava (a) = nirarthaka prayoga sevI (sevi) 1/1 vi abhyAsI (hava) va 3/1 aka hotA hai (ta) 1/1 savi vaha bhAgI (bhAgi) 1/1 vi bhAgIdAra/bhAjana sumaggassa (sumagga) 6/1 zreSTha mArga kA anvaya- puriso uvaradapAvo savvesu dhammigesu samabhAvo guNasamididovasevI sumaggassa sa bhAgI hvdi| artha- (jo) puruSa pApa se rahita (hai), sabhI dharmavatsaloM meM ekasA bhAva rakhanevAlA (hai) (tathA) (jo) (dhAraNa kiye hue) guNa-samUha ke kAraNa zreSTha mArga kA abhyAsI (hai) vaha (mokSa kA) bhAgIdAra/bhAjana hai| 1. 2. yahA~ chanda kI mAtrA kI pUrti hetu samidI' kA samidi' kiyA gayA hai| yahA~ ava' avyaya kA nirarthaka prayoga huA hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (69) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60. asubhovayogarahidA suddhavajuttA suhovajuttA vaa| NitthArayaMti loga tesu pasatthaM lahadi bhtto|| asubhovayogarahidA [(asubha) + (uvayogarahidA)] azubha upayoga se [(asubha) vi-(uvayoga)- mukta (rahida) bhUkR 1/2 ani] suddhavajuttA [(suddha)+ (uvajuttA)] zuddha meM saMlagna [(suddha)-(uvajutta) bhUkR 1/2 ani suhovajuttA [(suddha)+(uvajuttA)] zubha meM saMlagna [(suha)-(uvajutta) bhUkR 1/2 ani] avyaya athavA NitthArayaMti (NitthAraya) va 3/2 saka pAra utArate haiM 'ya' vikaraNa (loga) 2/1 manuSya-samUha ko (ta) 7/2 savi unameM pasatthaM (pasattha) 2/1 vi sarvottama lahadi (laha) va 3/1 saka prApta karatA hai bhatto (bhatta) bhUkR 1/1 ani zraddhAlu/anurakta logaM anvaya- asubhovayogarahidA suddhavajuttA vA suhovajuttA logaM NitthArayaMti tesa bhatto pasatthaM lahadi / - artha- azubha upayoga se mukta (zramaNa) (jo) zuddha meM saMlagna athavA zubha meM saMlagna (haiM) (ve) manuSya-samUha ko (saMsAra rUpI sAgara se) pAra utArate haiN| una (zramaNoM) meM (jo) zraddhAlu/anurakta (hai) (vaha) sarvottama (avasthA) ko prApta karatA hai| (70) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61. TThiA pagadaM vatthu abbhuttttaannppdhaannkiriyaahiN| vaTTadu tado guNAdo visesidavyo tti uvdeso|| vatthu vA isalie (diTThA) saMkR ani dekhakara pagadaM (pagada) 2/1 vi prAkRtika (vatthu) 2/1 avasthA ko abbhuTTANappadhANa- [(abbhuTThANa)-(ppadhANa) vi- sammAna ke lie khar3e kiriyAhiM (kiriyA) 3/2] honA Adi pradhAna kriyAoM se (vaTTa) vidhi 3/1 saka Adara karo avyaya guNAdo (guNa) 5/2 guNoM ke kAraNa visesidavvo tti [(visesidavvo)+(iti)] visesidavvo (visesa) vizeSa kiyA jAnA vidhikR 1/1 iti (a) = aisA aisA uvadeso (uvadesa) 1/1 upadeza anvaya- uvadeso guNAdo visesidavvo tti tado pagadaM vatthu diTThA abmuTThANappadhANakiriyAhiM vttttdu| ____ artha- aisA upadeza haiH (vidyamAna) guNoM ke kAraNa vizeSa (vyavahAra) kiyA jAnA cAhiye, isalie (zramaNa kI) prAkRtika avasthA (yathAjAtarUpa) ko dekhakara sammAna ke lie khar3e honA Adi pradhAna kriyAoM se (unakA) Adara kro| cAhie pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (71) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62. abbhuTTANaM gahaNaM uvAsaNaM posaNaM ca skkaar| aMjalikaraNaM paNamaM bhaNidamiha guNAdhigANaM hi|| abbhuTThANaM gahaNaM uvAsaNaM posaNaM ca sakkAraM aMjalikaraNaM paNamaM bhaNidamiha (abbhuTThANa) 1/1 sammAna meM khaDe honA (gahaNa) 1/1 apanAnA (uvAsaNa)1/1 sevA meM upasthita rahanA (posaNa) 1/1 poSaNa . avyaya tathA (sakkAra) 1/1 dekhabhAla (aMjalikaraNa) 1/1 hAtha jor3anA (paNAma) 1/1 sASTAMga praNAma [(bhaNidaM)+ (iha)] bhaNidaM (bhaNa) bhUkR 1/1 kahA gayA iha (a) = isa loka meM isa loka meM [(guNa)+(adhigANaM)] [(guNa)-(adhiga) 4/2 vi] guNoM meM viziSTa (zramaNoM) ke lie avyaya pAdapUraka guNAdhigANaM anvaya- bhaNidamiha guNAdhigANaM abbhuTThANaM gahaNaM uvAsaNaM posaNaM sakkAraM aMjalikaraNaM hi ca pnnmN| ___ artha- isa loka meM (yaha) kahA gayA haiH guNoM meM viziSTa (zramaNoM) ke lie (unake Ane para) sammAna meM khar3e honA, (unako) (zraddhApUrvaka) apanAnA, (unakI) sevA meM upasthita rahanA, (AhArAdi dekara) (unakA) poSaNa, (unakI) dekhabhAla, (unake upasthita hone para) hAtha jor3anA tathA (unake prati) sASTAMga praNAma-(yaha saba karane yogya hai)| koza meM paNAma' zabda puliMga diyA gayA hai, kinta yahA~ paNAma' zabda kA prayoga napuMsakaliMga meM kiyA gayA hai| (72) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63. abbhuTTeyA samaNA suttatthavisAradA uvaaseyaa| saMjamatavaNANaDDA paNivadaNIyA hi smnnehiN|| samaNA abbhuTTeyA (abbhuTTeya) vidhika 1/2 ani khar3e hokara sammAna kiye jAne yogya (samaNa) 1/2 zramaNa suttatthavisAradA [(suttattha)-(visArada)1/2 vi] sUtroM ke artha meM pravINa uvAseyA (uvAseya) vidhika 1/2 ani sevA kiye jAne yogya saMjamatavaNANaDDhA [(saMjama)-(tava)- saMyama, tapa aura (NANaDDa) 1/2 vi] jJAna meM sampanna paNivadaNIyA (paNivada) vidhika 1/2 praNAma kiye jAne yogya hi . avyaya nizcaya hI samaNehi (samaNa) 3/2 zramaNoM dvArA anvaya- samaNA abbhuTThayA suttatthavisAradA uvAseyA saMjamatavaNANaDDA hi samaNehiM pnnivdnniiyaa| ... artha- (jo) zramaNa khar3e hokara sammAna kiye jAne yogya (hai), sUtroM ke artha meM pravINa (hai), sevA kiye jAne yogya (hai), saMyama, tapa aura jJAna meM sampanna (hai), (vaha) nizcaya hI (anya) zramaNoM dvArA (bhI) praNAma kiye jAne yogya (hotA hai)| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (73) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64. Na havadi samaNo tti mado saMjamatavasuttasaMpajutto vi| jadi saddahadi Na atthe AdapadhANe jinnkkhaade|| hotA hai zramaNa aisA mado mAnA hai saMyama, tapa aura AgamaH (jJAna) se yukta avyaya havadi (hava) va 3/1 aka samaNo tti [(samaNo)+ (iti)] samaNo (samaNa) 1/1 iti (a) = aisA (mada) bhUkR 1/1 ani saMjamatavasuttasaMpajutto [(saMjama)-(tava)-(sutta)-- (saMpajutta) 1/1 vi] avyaya jadi saddahadi (saddaha) va 3/1 saka avyaya (attha) 2/2 AdapadhANe [(Ada)-(padhANa) 2/2 vi] jiNakkhAde [(jiNa)+(akkhAde)] [(jiNa)-(akkhA) bhUka 2/2] avyaya yadi zraddhA karatA hai nahIM padArthoM kI AtmapradhAna atthe jinendradeva dvArA kathita anvaya- saMjamatavasuttasaMpajutto vi jadi jiNakkhAde AdapadhANe atthe Na saddahadi samaNo tti Na havadi mdo| . artha- (jo) saMyama, tapa aura Agama (jJAna) se yukta (hokara) bhI yadi jinendradeva dvArA kathita AtmapradhAna padArthoM kI zraddhA nahIM karatA hai (to) (vaha) zramaNa nahIM hai aisA (Agama ne) mAnA hai| 1. yahA~ bhUtakAlika kRdanta kA prayoga kartRvAcya meM kiyA gayA hai (74) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65. avavadadi sAsaNatthaM samaNaM diTThA padosado jo hi| kiriyAsu NANumaNNadi havadi hi so nntttthcaaritto|| avavadadi. sAsaNatthaM (avavada) va 3/1 saka (sAsaNattha) 2/1 vi niMdA/virodha karatA hai jinazAsana meM dRr3hatApUrvaka lage hue zramaNa ko samaNaM diya padosado dekhakara dveSa se/pUrvaka pAdapUraka kriyAoM ko kiriyAsu NANumaNNadi (samaNa) 2/1 (diTThA) saMkR ani (padosa) (avyaya) paMcamIarthaka 'do' pratyaya (ja) 1/1 savi avyaya : (kiriyA) 7/2+2/2 [(Na)+(aNumaNNadi)] Na (a) = nahIM aNumaNNadi (aNumaNNa) va 3/1 saka (hava) va 3/1 aka avyaya (ta) 1/1 savi : (NaThThacAritta) 1/1 vi nahIM svIkRti detA hai havadi . hotA hai nizcaya hI vaha kSINa cAritravAlA NaThThacAritto __ anvaya- jo sAsaNatthaM samaNaM diTThA padosado avavadarda hi kiriyAsu NANumaNNadi so hi NaTThacAritto hvdi|| . artha- jo (koI zramaNa) jinazAsana meM dRr3hatApUrvaka lage hue zramaNa ko dekhakara dveSa se/pUrvaka niMdA/virodha karatA hai (aura) (pUrvokta sammAna meM khar3e honA Adi) kriyAoM ko svIkRti nahIM detA hai (to) vaha nizcaya hI kSINa cAritravAlA hotA hai| 1. kabhI-kabhI saptamI vibhakti ke sthAna para dvitIyA vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema-prAkRta-vyAkaraNaH 3-137) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viNayaM Adara 66. guNadodhigassa viNayaM paDicchago jo vi homi samaNo tti| hojjaM guNAdharo jadi so hodi annNtsNsaarii|| guNadodhigassa [(guNado)+(adhigassa)] guNado' (guNa) 5/1 guNoM ke kAraNa adhigassa (adhiga) viziSTa se 6/1+3/1 vi (viNaya) 2/1 paDicchadi (paDiccha) va 3/1 saka cAhatA hai (ja) 1/1 savi avyaya homi (ho) va 1/1 aka samaNo tti [(samaNo)+ (iti)] samaNo (samaNa) 1/1 iti (a) = pAdapUraka hojja (ho) va 3/1 aka hotA hai [(guNa)-(adhara) 1/1 vi] guNoM ko dhAraNa karanevAlA nahIM jadi yadi so (ta) 1/1 savi (ho) va 3/1 aka hotA hai aNaMtasaMsArI [(aNaMta) vi-(saMsAri) __1/1 vi] paribhramaNa karanevAlA zramaNa guNAdharo avyaya vaha hodi ananta saMsAra meM anvaya- jo samaNo tti guNAdharo hojjaM vi homi jadi guNadodhigassa viNayaM paDicchago so aNaMtasaMsArI hodi| ___ artha- jo (koI) zramaNa (zramaNocita) guNoM ko dhAraNa karanevAlA nahIM hotA hai (to) bhI (yaha kahakara ki) 'maiM zramaNa hU~' yadi (vaha) guNoM ke kAraNa viziSTa (zramaNa) se Adara cAhatA hai (to) vaha ananta saMsAra meM paribhramaNa karanevAlA hotA hai| 1. yahA~ chanda kI mAtrA kI pUrti hetu 'guNAdo' kA 'guNado' kiyA gayA hai| 2. kabhI-kabhI tRtIyA vibhakti ke sthAna para SaSThI vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema -prAkRta-vyAkaraNaH 3-134) yahA~ anusvAra kA Agama huA hai| yahA~ pATha paDicchadi honA caahiye| (76) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67. adhigaguNA sAmaNNe vaTTeti guNAdharehiM kiriyAsu / jadi te micchuvajuttA havaMti pabbhaTTacArittA / / adhigaguNA sAmaNNe va Mti guNAdharehiM kiriyA di te micchuvajuttA havaMti pabbhaTThacArittA {[(adhiga) vi-(guNa) 1 /2] vi} ( sAmaNNa) 7/1 (vaTTa) va 3/2 saka [ ( guNa) - (adhara) 3 / 2 vi] (fanften) 7/2 avyaya (ta) 1/2 savi (micchuvatta) 1/2 vi (hava) va 3/2 aka {[(pabbhaTTha) vi-(cArita) 1/2] fa} viziSTa guNavAle zramaNatA meM pravRtti haiM guNahInoM ke sAtha caryA meM yadi pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra - adhikAra ve azraddhA se yukta hote haiM hIna cAritra vAle anvaya- jadi sAmaNNe adhigaguNA guNAdharehiM kiriyAsu vaTTeti te micchuvajuttA pabbhaTTacArittA havaMti / artha - yadi zramaNatA meM viziSTa guNavAle (sAdhu) guNahINoM ke sAtha ( zramaNa) caryA meM pravRtti karate haiM (to) ve (jinazAsana meM) azraddhA se yukta hIna cAritra vAle hote haiN| (77) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68. Nicchidasuttatthapado samidakasAo tavodhigo caavi| logigajaNasaMsaggaM Na cayadi jadi saMjado Na hvdi|| kaSAya Nicchidasuttatthapado [(Nicchidasutta)+(atthapado)] [(Nicchida) bhUkR-(sutta)- samajha liyA gayA hai (atthapada) 1/1] siddhAnta kA sAra/marma samidakasAo [(samida) bhUka - niyaMtrita kI gaI hai (kasAa) 1/1] tavodhigo [(tava)+(o)+(adhiga)] tavodhigo [(tava)-(o) a-(adhiga) Azcarya hai! tapa meM 1/1 vi] viziSTa cAvi avyaya to bhI logigajaNasaMsagaM [(logiga) vi-(jaNa)- laukika manuSyoM se (saMsagga) 2/1] mela-jola avyaya cayadi (caya) va 3/1 saka chor3atA hai avyaya yadi saMjado (saMjada) bhUkR 1/1 ani saMyamI avyaya nahIM havadi (hava) va 3/1aka hotA hai nahIM jadi Na anvaya- Nicchidasuttatthapado samidakasAo tavodhigo cAvi jadi logigajaNasaMsaggaM Na cayadi saMjado Na hvdi| artha- (jisake dvArA) siddhAnta kA sAra/marma samajha liyA gayA hai (tathA) kaSAya niyaMtrita kI gaI hai (aura) (jo) tapa meM viziSTa hai to bhI Azcarya hai! yadi (vaha) laukika manuSyoM se mela-jola nahIM chor3atA hai (to) (vaha) saMyamI nahIM hotA hai/ho sakatA hai| (78) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69. NiggaMtho pavvaido vaTTadi jadi ehigehi kmmehi| so logigo tti bhaNido saMjamatavasaMjudo caavi|| zramaNa NiggaMtho pavvaido vaTTadi (NiggaMtha) 1/1 (pavvaida) 1/1 vi (vaTTa) va 3/1 saka avyaya (ehiga) 3/2-7/2 vi dIkSA grahaNa kiyA huA pravRtti karatA hai jadi yadi 1144! 1.6 ehigehi isa loka saMbaMdhI/ sAMsArika kriyAoM meM vaha kammehiM 'logigo tti (kamma) 3/2-7/2 (ta) 1/1 savi [(logigo)+ (iti)] logigo (logiga) 1/1 vi iti (a) = (bhaNa) bhUka 1/1 [(saMjama)-(tava)(saMjuda) bhUkR 1/1 ani] avyaya bhaNido saMjamatavasaMjudo laukika zabdasvarUpadyotaka kahA gayA AtmaniyaMtraNa aura tapa se yukta yadyapi cAvi . . anvaya- pavvaido NiggaMtho jadi ehigehi kammehiM vaTTadi so logigo tti bhaNido cAvi sNjmtvsNjudo| ___ artha- dIkSA grahaNa kiyA huA zramaNa yadi isa loka saMbaMdhI/sAMsArika kriyAoM meM pravRtti karatA hai (to) vaha laukika kahA gayA hai yadyapi (vaha) AtmaniyaMtraNa aura tapa se yukta (hotA hai)| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (79) Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70. tamhA samaM guNAdo samaNo samaNaM guNehiM vA ahiyN| adhivasadu tamhi NiccaM icchadi jadi dukkhprimokhN|| tamhA samaM guNAdo samaNo samaNaM zramaNa guNehi ahiyaM adhivasadu tamhi NiccaM icchadi avyaya isalie avyaya ekasamAna (guNa) 5/2 guNoM se (samaNa) 1/1 zramaNa (samaNa) 2/1-1/1 (guNa) 3/2-5/2 guNoM se avyaya athavA avyaya jyAdA (adhivasa) vidhi 3/1 aka rhe| (ta) 7/1 savi vahA~ para avyaya sadaiva (iccha) va 3/1 saka cAhatA hai avyaya (dukkha)-(parimokkha) 2/1] dukhoM se mukti jadi yadi dukkhaparimokkhaM anvaya- tamhA jadi samaNo dukkhaparimokkhaM icchadi NicvaM guNAdo samaM vA guNehiM ahiyaM samaNaM tamhi adhivsdu| artha- isalie yadi zramaNa dukhoM se mukti cAhatA hai (to) (vaha) sadaiva (apane) guNoM se ekasamAna athavA (apane) guNoM se jyAdA (guNavAlA) zramaNa (jahA~ rahatA hai) vahA~ para (hI) rhe| 1. jisase kisI vastu yA vyakti kI tulanA kI jAe, usameM paMcamI hotI hai| (prAkRta-vyAkaraNaH pRSTha 44) prathamA vibhakti ke sthAna para kabhI-kabhI dvitIyA vibhakti hotI hai| (prAkRta-vyAkaraNaH pRSTha 32) paMcamI vibhakti ke sthAna para kabhI-kabhI tRtIyA vibhakti hotI hai| (prAkRta-vyAkaraNaH pRSTha 44) saMpAdaka dvArA anUdita noTaH (80) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71. je ajadhAgahidatthA ede tacca tti NicchidA smye| accaMtaphalasamiddhaM bhamaMti te to. paraM kaalN|| padArtha (ja) 1/2 savi ajadhAgahidatthA [(ajadhAgahida)+(atthA)] [(ajadhA) a-(gahida) saMkR- anupayukta rUpa se (attha) 2/2] padArthoM ko svIkAra karake (eta) 1/2 savi tacca tti [(taccA)+ (iti)] taccA (tacca) 1/2 iti (a) = isa prakAra hI isa prakAra hI NicchidA - (Nicchida) bhUkR 1/2 ani / nirdhArita kiye gaye samaye (samaya) 7/1 jina-siddhAnta meM acvaMtaphalasamiddhaM [(accaMta) vi-(phala)- atyanta (dukharUpa)phala (samiddha)bhUka 2/177/2 ani] se bhare hue (saMsAra) meM bhamaMti (bhama) va 3/2 saka paribhramaNa karate haiM (ta) 1/2 savi avyaya (para) 2/1 vi ananta (kAla) 2/1 kAla taka anvaya-je ajadhAgahidatthA ede tacca tti samaye NicchidA to te accaMtaphalasamiddhaM paraM kAlaM bhmNti| artha- jo padArthoM ko anupayukta rUpa se svIkAra karake (kahatA hai) (ki) ye padArtha jina-siddhAnta meM isa prakAra hI nirdhArita kiye gaye haiM) to ve atyanta(dukharUpa) phala se bhare hue(saMsAra) meM ananta kAla taka paribhramaNa karate haiN| 1. kabhI-kabhI saptamI vibhakti ke sthAna para dvitIyA vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema-prAkRta-vyAkaraNaH 3-137) yahA~ paraM' dvitIyA vibhakti meM rakhA gayA hai tathA 'kAlaM' bhI dvitIyA vibhakti meM hai| (yaha prayoga usa samaya hotA hai jaba nirantaratA ho samApti nhiiN)| (prAkRta-vyAkaraNaH pRSTha 33) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (81) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72. ajadhAcAravijutto jadhatthapadaNicchidoM psNtpyaa| ___ aphale ciraM Na jIvadi iha so sNpunnnnsaamnnnno|| aphale ajadhAcAravijutto [(ajadhAcAra) vi- azuddha AcAra se (vijutta) bhUkR 1/1 ani] rahita jadhatthapadaNicchido [(jadhattha) vi-(pada)- vAstavika padArtha kA (Nicchida) bhUkR 1/1 ani] nizcaya kara liyA gayA pasaMtappA [(pasaMta)+ (appA)] [(pasaMta) vi-(appa) 1/1] zAnta AtmA (aphala) 7/1 vi nirarthaka meM avyaya dIrghakAla taka avyaya nahIM jIvadi (jIva) va 3/1 aka jItA/ThaharatA hai avyaya isa saMsAra meM (ta) 1/1 savi vaha saMpuNNasAmaNNo [(saMpuNNa) bhUkR ani- pUrI kara lI gayI hai| (sAmaNNa) 1/1] zramaNatA viraM anvaya- ajadhAcAravijutto jadhatthapadaNicchido pasaMtappA saMpuNNasAmaNNo so iha aphale ciraM Na jIvadi / artha- (jo) azuddha AcAra se rahita hai (jisake dvArA) vAstavika padArtha kA nizcaya kara liyA gayA (hai) (tathA) (jisakI) AtmA zAnta (vyAkulatA-rahita) (hai) (tathA) (jisake dvArA) zramaNatA (zramaNa-sAdhanA) pUrI kara lI gaI (hai) vaha isa nirarthaka saMsAra meM dIrghakAla taka nahIM jItA/ThaharatA hai (tthhregaa)| 1. koza meM 'sAmaNNa' zabda napuMsakaliMga diyA gayA hai, kinta yahA~ 'sAmaNNa' zabda kA prayoga puliMga meM kiyA gayA hai| (82) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73. sammaM vididapadatthA cattA uvahiM bhitthmjjhtthN| visayesu NAvasattA je te zuddha tti nnihitttthaa|| samma vididapadatthA cattA uvahiM bahitthamajjhatthaM visayesu (zA avyaya samyak prakAra se [(vidida) bhUkR jAna liye gaye haiN| (padattha) 1/2] padArtha (catta) bhUkR 1/2 ani chor3a diyA (uvahi) 2/1 parigraha ko [(bahitthaM)+(ajjhatthaM)]. bahitthaM (bahittha) 2/1 vi bAharasthita (bahiraMga) ajjhatthaM (ajjhattha) 2/1 vi mana meM sthita (aMtaraMga) (visaya) 7/2 (indriya) viSayoM meM [(Na)+ (avasattA)] Na (a) = nahIM hai avasattA (avasatta) 1/2 vi lIna/Asakta (ja) 1/2 savi (ta) 1/2 savi [(zuddhA)+(iti)] zuddhA (zuddha) 1/2 vi zuddhopayogI iti (a) = zabdasvarUpadyotaka (NiddiTTa) bhUkR 1/2 ani kahe gaye NAvasattA nahIM hai zuddha tti NiddiTThA anvaya- vididapadatthA sammaM bahitthamajjhatthaM uvahiM cattA je visayesu NAvasattA te zuddha tti nnihitttthaa| artha- (jinake dvArA) padArtha samyak prakAra se jAna liye gaye haiM), (jinhoMne) bAharasthita (bahiraMga) (tathA) mana meM sthita (aMtaraMga) parigraha ko chor3a diyA hai jo (indriya) viSayoM meM lIna/Asakta nahIM hai ve zuddhopayogI kahe gaye (haiN)| 1. yahA~ bhUtakAlika kRdanta kA prayoga kartRvAcya meM kiyA gayA hai| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (83) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74. suddhassa ya sAmaNNaM bhaNiyaM suddhassa daMsaNaM nnaannN|' suddhassa ya NivvANaM so cciya siddho Namo tss|| suddhassa sAmaNNaM bhaNiyaM suddhassa daMsaNaM NANaM suddhassa (suddha) 4/1 vi avyaya (sAmaNNa) 1/1 (bhaNa) bhUka 1/1 (suddha) 4/1 (dasaNa) 1/1 (jJAna) 1/1 (suddha) 4/1 vi avyaya (NivvANa) 1/1 (ta) 1/1 savi avyaya (siddha) 1/1 avyaya (ta) 4/1 savi zuddhopayogI ke lie aura zramaNatA kahI gaI zuddhopayogI ke lie darzana jJAna zuddhopayogI ke lie tathA mokSa NivvANaM so cciya . Namo tassa siddha namaskAra unake lie anvaya- suddhassa sAmaNNaM bhaNiyaM ya suddhassa NANaM daMsaNaM ya suddhassa NivvANaM so ciya siddho tassa nnmo| artha- zuddhopayogI ke lie (pUrNa) zramaNatA kahI gaI (hai) aura zuddhopayogI ke lie jJAna -darzana (kahA gayA hai) tathA zuddhopayogI ke lie mokSa (bhI) (kahA gayA hai)| vaha hI siddha (hai) (ataH) unako namaskAra! 1. Namo' ke yoga meM caturthI hotI hai| (84) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75. bujjhadi sAsaNameyaM sAgAraNagAracariyayA jutto| jo so pavayaNasAraM lahuNA kAleNa pppodi|| bujjhadi . (bujjha) va 3/1 saka samajhatA hai sAsaNameyaM [(sAsaNaM)+(eyaM)] sAsaNaM (sAsaNa) 2/1-7/1 jina-zAsana meM eyaM (eya) 2/1 savi isako sAgAraNagAracariyayA' [(sAgAra)+ (aNagAra)+ (cariyayA)] [(sAgAra)vi-(aNagAra)vi- zrAvaka aura zramaNa kI (cariyayA) 2/277/2] cAritratAoM meM (jutta) bhUkR 1/1 ani sthira (ja) 1/1 savi (ta) 1/1 savi vaha pavayaNasAraM (pavayaNasAra) 2/1 pravacanasAra ko lahuNA' (lahu) 3/1-7/1 vi alpa kAleNa (kAla) 3/1+7/1 kAla meM pappodi - (pappodi) va 3/1 saka ani prApta karatA hai E anvaya- jo sAgAraNagAracariyayA jutto sAsaNameyaM bujjhadi so pavayaNasAraM lahuNA kAleNa pppodi| artha- jo zrAvaka aura zramaNa kI cAritratAoM meM (vrata AcaraNa meM) sthira (hai) (jo) jina-zAsana meM isa (bAta/mahattva) ko samajhatA hai vaha pravacanasAra ko alpa kAla meM prApta karatA hai| 1. kabhI-kabhI saptamI vibhakti ke sthAna para dvitIyA/tRtIyA vibhakti kA prayoga pAyA jAtA hai| (hema-prAkRta-vyAkaraNaH 3-137) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (85) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUla pATha 1. evaM paNamiya siddhe jiNavaravasahe puNo puNo smnne| paDivajjadu sAmaNNaM jadi icchadi dukkhprimokkhN|| Apiccha baMdhuvaggaM vimocido guruklttputtehiN| Asijja nnaannsnncritttvviiriyaayaa|| 3. samaNaM gaNiM guNaTuM kulruuvvyovisittttmitttthdrN| samaNehi taM pi paNado paDiccha maM cedi annughido|| NAhaM homi paresiM Na me pare Natthi majjhamiha kiNci| idi Nicchido jidiMdo jAdo jdhjaadruuvdhro|| 5. jadhajAdarUvajAdaM uppADidakesamaMsugaM suddh| rahidaM hiMsAdIdo appaDikammaM havadi liNg|| mucchAraMbhavimukkaM juttaM uvjogjogsuddhiihiN| liMgaM Na parAvekhaM apuNabbhavakAraNaM jennhN|| 7. AdAya taM pi liMgaM guruNA parameNaM taM nnmNsittaa| soccA savadaM kiriyaM uvaTTido hodi so smnno|| 8. vadasamididiyarodho locaavssymcelmnnhaannN| khidisayaNamadaMtavaNaM ThidibhoyaNamegabhattaM c|| (86) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. ede khalu mUlaguNA samaNANaM jiNavarehiM pnnnnttaa| tesu pamatto samaNo chedovaTThAvago hodi|| 10. liMgaggahaNe tesiM guru tti pavvajjadAyago hodi| chedesUvaThThavagA sesA NijjAvagA smnnaa|| 11. payadamhi samAraddhe chedo. samaNassa kaayce?mhi| jAyadi jadi tassa puNo AloyaNapubviyA kiriyaa|| 12. chedapautto samaNo samaNaM vavahAriNaM jinnmdmhi| AsejjAlocittA uvadiTuM teNa kaayvvN|| 13. adhivAse va vivAse chedavihUNo bhavIya saamnnnne| samaNo viharadu NicvaM pariharamANo nnibNdhaanni|| 14. caradi Nibaddho NiccaM samaNo NANammi dNsnnmuhmmi| payado mUlaguNesu ya jo so pddipunnnnsaamnnnno|| 15. bhatte vA khamaNe vA Avasadhe vA puNo vihAre vaa| uvadhimhi vA NibaddhaM Necchadi samaNamhi vikdhmhi|| 16. apayattA vA cariyA synnaasnntthaanncNkmaadiisu| samaNassa savvakAle hiMsA sA saMtattiya tti mdaa|| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (87) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. maradu va jiyadu va jIvo ayadAcArassa NicchidA hiNsaa| payadassa Natthi baMdho hiMsAmetteNa smidss|| 18. ayadAcAro samaNo chassu vi kAyesu vadhakaro tti mdo| caradi jadaM jadi NiccaM kamalaM va jale nniruvlevo| 19. havadi va Na havadi baMdho madamhi jIve'dha kaayce?mhi| . baMdho dhuvamuvadhIdo idi samaNA chaDDiyA ' svvN|| 20. Na hi Niravekkho cAgo Na havadi bhikkhussa aasyvisuddhii| avisuddhassa ya citte kahaM Nu kammakkhao vihio|| 21. kidha tamhi Natthi mucchA AraMbho vA asaMjamo tss| tadha paradavvammi rado kadhamappANaM psaadhydi|| 22. chedo jeNa Na vijjadi gahaNavisagesu sevmaannss|.. samaNo teNiha vaTTadu kAlaM khettaM viyaannittaa|| 23. appaDikuTuM uvadhiM apatthaNijjaM asNjdjnnehiN| mucchAdijaNaNarahidaM geNhadu samaNo jadi vi appN|| 24. kiM kiMcaNa tti takkaM apuNabbhavakAmiNodha dehe vi| saMga tti jiNavariMdA nnippddikmmttmutttthiaa|| (88) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. uvayaraNaM jiNamagge liMgaM jahajAdarUvamidi bhnnidN| guruvayaNaM pi ya viNao suttajjhayaNaM ca nnidditttt|| 26. ihalogaNirAvekkho appaDibaddho parammi loymhi| juttAhAravihAro rahidakasAo have smnno|| 27. jassa aNesaNamappA taM pi tavo tappaDicchagA smnnaa| aNNaM bhikkhamaNesaNamadha te samaNA annaahaaraa|| 28. kevaladeho samaNo dehe vi mmttrhidprikmmaa| .. Ajutto taM tavasA aNigUhiya appaNo stti|| 29. ekkaM khalu taM bhattaM appaDipuNNodaraM jhaalddhN| caraNaM bhikkheNa divA Na rasAvekkhaM Na mdhumNsN|| 30. bAlo vA buDDo vA samabhihado vA puNo gilANo vaa| cariyaM caradu sajogaM mUlacchedo jadhA Na hbdi|| / 31. AhAre va vihAre desaM kAlaM samaM khamaM uvdhi| jANittA te samaNo vaTTadi jadi appalevI so|| 32. eyaggagado samaNo eyaggaM Nicchidassa atthesu| NicchittI Agamado AgamaceTThA tado jettttaa|| pravacanasAra. (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (89) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33. AgamahINo samaNo NevappANaM paraM viyaannaadi| avijANaMto aTe khavedi kammANi kidha bhikkhuu|| 34. AgamacakkhU sAhU iMdiyacakkhUNi svvbhuudaanni| devA ya ohicakkhU siddhA puNa savvado ckkhuu|| 35. savve AgamasiddhA atthA guNapajjaehiM cittehiN| jANaMti AgameNa hi pecchitA te vi te smnnaa|| 36. AgamapuvvA diTThI Na bhavadi jasseha saMjamo tss| NatthIdi bhaNadi suttaM asaMjado hodi kidha smnno|| 37. Na hi AgameNa sijjhadi saddahaNaM jadi vi Natthi atthesu| sadahamANo atthe asaMjado vA Na nnivvaadi|| 38. jaM aNNANI kammaM khavedi bhvsyshsskoddiihiN| taM NANI tihiM gutto khavedi ussaasmettenn|| 39. paramANupamANaM vA mucchA dehAdiesu jassa punno| vijjadi jadi so siddhiM Na lahadi savvAgamadharo vi|| 40. paMcasamido tigutto paMceMdiyasaMvuDo jidksaao| daMsaNaNANasamaggo samaNo sI saMjado bhnnido|| (90) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41. samasattubaMdhuvaggo samasuhadukkho psNsnniNdsmo| samaloTTakaMcaNo puNa jIvidamaraNe samo smnno|| 42. daMsaNaNANacarittesu tIsu jugavaM samuTTido jo du| eyaggagado tti mado sAmaNNaM tassa pddipunnnnN|| 43. mujjhadi vA rajjadi vA dussadi vA dvvmnnnnmaasejj| jadi samaNo aNNANI bajjhadi kammehiM vivihehiN|| 44. aTTesu jo Na mujjhadi Na hi rajjadi Neva dosmuvyaadi| samaNo jadi so NiyadaM khavedi kammANi vivihaanni|| 45. samaNA suddhavajuttA suhovajuttA ya hoMti smymhi| tesu vi suddhavajuttA aNAsavA sAsavA sesaa|| 46. arahaMtAdisu bhattI vacchaladA pvynnaabhijuttesu| vijjadi jadi sAmaNNe sA suhajuttA bhave criyaa|| 47. vaMdaNaNamaMsaNehiM abbhuttttaannaannugmnnpddivttii| . samaNesu samAvaNao Na NiMdidA raaycriymhi|| 48. daMsaNaNANuvadeso sissaggahaNaM ca posaNaM tesiN| cariyA hi sarAgANaM jiNiMdapUjovadeso y|| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (91) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49. uvakuNadi jo vi NicvaM cAdavvaNNassa samaNasaMghassa / kAyavirAdhaNarahidaM so vi sarAgappadhANo se / / 50. jadi kuNadi kAyakhedaM vejjAvaccatthamujjado samaNo / Na havadi havadi agArI dhammo so sAvayANaM se|| 51. joNhANaM NiravekkhaM sAgAraNagAracariyajuttANaM / aNukaMpayovayAraM kuvvadu levo jadi vi appo / / 52. rogeNa vA chudhAe taNhAe vA sameNa vA rUDhaM / diTThA samaNaM sAhU paDivajjada AdasattIe / / 53. vejjAvaccaNimittaM gilANagurubAlavuDasamaNANaM / logigajaNasaMbhAsA Na NiMdidA vA suhovajudA / / 54. esA pasatthabhUdA samaNANaM vA puNo gharatthANaM / cariyA paretti bhaNidA tAeva paraM lahadi sokkhaM / / 55. rAgo pasatthabhUdo vatthuviseseNa phaladi vivarIdaM / NANAbhUmigadANiha bIjANiva sassakAlamhi / / 56. chadumatthavihidavatthusu vadaNiyamajjhayaNajhANadANarado / Na lahadi apuNabbhAvaM bhAvaM sAdappagaM lahadi / / (92) pravacanasAra ( khaNDa - 3) cAritra adhikAra - Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 57. avididaparamatthesu ya visayakasAyAdhigesu purisesu| juTuM kadaM va dattaM phaladi kudevesu mnnuvesu|| 58. jadi te visayakasAyA pAva tti parUvidA va stthesu| kiha te tappaDibaddhA purisA NitthAragA hoti|| 59. uvaradapAvo puriso samabhAvo dhammigesu svvesu| guNasamididovasevI havadi sa bhAgI sumggss|| 60. asubhovayogarahidA suddhavajuttA suhovajuttA vaa| NitthArayati logaM tesu pasatthaM lahadi bhtto|| 61. diTThA pagadaM vatthu abbhutttthaannppdhaannkiriyaahiN| vaTTadu tado guNAdo visesidavvo tti uvdeso|| 62. abbhuTTANaM gahaNaM uvAsaNaM posaNaM ca skkaar| aMjalikaraNaM paNamaM bhaNidamiha guNAdhigANaM hi|| 63. abbhuTTeyA samaNA suttatthavisAradA uvaaseyaa| saMjamatavaNANaDDA paNivadaNIyA hi smnnehiN|| 64. Na havadi samaNo tti mado saMjamatavasuttasaMpajutto vi| jadi saddahadi Na atthe AdapadhANe jinnkkhaade|| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (93) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65. avavadadi sAsaNatthaM samaNaM divA padosado jo hi| kiriyAsu NANumaNNadi havadi hi so nnttttcaaritto|| 66. guNadodhigassa viNayaM paDicchago jo vi homi samaNo tti| - hojjaM guNAdharo jadi so hodi annNtsNsaarii|| 67. adhigaguNA sAmaNNe vaTuMti guNAdharehiM kiriyaasu| jadi te micchuvajuttA havaMti pnbhtttthcaarittaa|| 68. Nicchidasuttatthapado samidakasAo tavodhigo caavi| logigajaNasaMsaggaM Na cayadi jadi saMjado Na hvdi|| 69. NiggaMtho pavvaido vaTTadi jadi ehigehi kmmehiN| so logigo tti bhaNido saMjamatavasaMjudo caavi|| 70. tamhA samaM guNAdo samaNo samaNaM guNehiM vA ahiyN| adhivasadu tamhi NiccaM icchadi jadi dukkhprimokkhN|| 71. je ajadhAgahidatthA ede tacca tti NicchidA smye| accaMtaphalasamiddhaM bhamaMti te to paraM kaalN|| 72. ajadhAcAravijutto jadhatthapadaNicchido psNtppaa| aphale ciraM Na jIvadi iha so sNpunnnnsaamnnnno|| (94) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73. sammaM vididapadatthA cattA uvahiM bhitthmjjhtthN| visayesu NAvasattA je te zuddha tti nnidditthtthaa|| 74. suddhassa ya sAmaNNaM bhaNiyaM suddhassa daMsaNaM nnaannN| suddhassa ya NivvANaM so cciya siddho Namo tss|| 75. bujjhadi sAsaNameyaM sAgAraNagAracariyayA jutto| jo so pavayaNasAraM lahuNA kAleNa pppodi|| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (95) Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-1 saMjJA-koza gA.saM. aTTha aNugamaNa anna akA attha atthapada saMjJA zabda artha liMga aMjalikaraNa hAtha jor3anA akArAnta napuM. 62 acela digambara avasthA akArAnta napuM. 8 . ajjhayaNa adhyayana akArAnta pu., napuM. 25, 56 padArtha akArAnta pu., napuM. 33, 44 pIche-pIche calanA akArAnta napuM. 47 aNNa anna akArAnta pu. 27 aNhANa snAna nahIM karanA akArAnta napuM. 8 padArtha akArAnta pu., napuM. 32,35,37,64,71 siddhAnta kA akArAnta pu. 68 sAra/marma adaMtavaNa dA~tauna nahIM karanA akArAnta napuM. 8 adhivAsa (guru ke) pAsa akArAnta pu. 13 apuNabbhava mokSa akArAnta pu. 6, 24 apuNabbhAva mokSa akArAnta pu. appa AtmA akArAnta pu. 27, 72 svayaM appANa AtmA akArAnta pu. 21, 33 abbhuTThANa sammAna ke lie akArAnta napuM. 47, 61 khar3e honA sammAna meM khar3e honA pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra 56 28 akArAu (96) Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arahaMta avaNaa avekkhA Agama Ada Adi vagairaha AyAra AraMbha AloyaNA arahaMta akArAnta pu. 46 nirAkaraNa karanA akArAnta pu. 47 cAha AkArAnta strI. Agama akArAnta pu. 32, 33, 34, 35, 36, 37, 39 AtmA akArAnta pu. 64 ikArAnta pu. 5 Adi 16, 23 , 39, 46 AcAra akArAnta pu. sAMsArika kriyA akArAnta pu. jIva hiMsA AlocanA AkArAnta strI. 11 akArAnta pu. 15 Avazyaka akArAnta napuM. 8 akArAnta napuM. 16 akArAnta pu. akArAnta pu. 26 AhAra-caryA akArAnta pu. 31 akArAnta pu., napuM. 8, 34, 40 peTa akArAnta napuM. 29 bhAva akArAnta pu. 6 jana-zikSaNa akArAnta pu. upadeza 48,61 'Avasadha AvAsa Avassaya AsaNa baiThanA Asaya cita AhAra AhAra indriya iMdiya udara uvajoga uvadesa 48 pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (97) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvadhi uvayaraNa uvayAra uvayoga uvAsaNa uvahi ussAsa egabhatta esaNA ohi parigraha ikArAnta pu., strI.15, 19, 23 zarIrAvasthA 31 upAya/sAdhana akArAnta napuM. 25 upakAra akArAnta pu. 51 upayoga akArAnta pu. sevA meM upasthita akArAnta napuM. 62 rahanA parigraha ikArAnta pu., strI. 73 ucchavAsa akArAnta pu. ___ 38 eka bAra bhojana akArAnta napuM. 8 karanA icchA AkArAnta strI. 27 avadhi ikArAnta pu., strI.34 sonA akArAnta napuM. 41 akArAnta napuM. 57 kamala akArAnta napuM. 18 akArAnta pu., napuM. 20,33,38,43,44 kriyA 69 patni akArAnta napuM. 2 . kaSAya akArAnta pu. ___26,40,57,58,68 zarIra akArAnta pu. 11, 19, 49 kAya (zarIra) kAraNa akArAnta napuM. 6 kaMcaNa kada lAbha kamala kamma karma kalatta kasAa kAya 50 kAraNa (98) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAla samaya kiriyA kriyA kudeva kudeva kula kesa koDi karor3a kkha khamaNa khidi bhUmi khetta kAla akArAnta pu. 16, 22, 31, 71,75 55 AkArAnta strI. 7, 11, 61, 65 caryA AkArAnta strI. 67 akArAnta pu. 57 akArAnta pu., napuM. 3 bAla akArAnta pu. 5 ikArAnta strI. 38 aMta akArAnta pu. 20 upavAsa akArAnta napuM. 15 ikArAnta strI. 8 kSetra akArAnta pu., napuM. 22 dukha akArAnta pu. 50 AcArya ikArAnta pu. svIkAra karanA akArAnta napuM. 22 apanAnA . akArAnta napuM. 62 guNa akArAnta pu., napuM. 35, 59, 61, 62, 66, 67, 70 mAtA-pitA ukArAnta pu. 2 7, 10, 25 pUjya 53 grahaNa akArAnta napuM. 10, 48 gRhastha akArAnta pu. 54 va gharattha pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (99) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhramaNa caMkama cakkhu jJAna caritta cariya akA cAritra samyakcAritra AcaraNa cAritra avasthA cAritratA caryA cariyayA cariyA cAga cAritta citta tyAga cAritra akArAnta napuM. 16 ukArAnta pu., napuM. 34 akArAnta napuM. 2 42 akArAnta napuM. 47 . . AkArAnta strI. 75 AkArAnta strI. 16,46,48,51,54 akArAnta pu. 20 akArAnta napuM. 67 akArAnta napuM. 20 AkArAnta strI. 11, 19 AkArAnta strI. 32 AkArAnta strI. 52 akArAnta pu. 9, 10, 11, 12, 13, 22 akArAnta pu. 23, 68 citta kriyA prayAsa Glol bhUkha saMyama-bhaMga jaNa manuSya vyakti jaNaNa akA jala jala jiNa jiNiMda jiNamada utpatti akArAnta napuM. akArAnta napuM. jinendra deva akArAnta pu. jinendra deva akArAnta pu. jinasiddhAnta . akArAnta napuM. 12 (100) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 1,9 akArAnta joga kriyA NANa jiNamagga jinamArga akArAnta pu. jiNavara jinavara akArAnta pu. jiNavariMda sarvajJa deva ___24 jIva jIva akArAnta pu., napuM. 17, 19 jIvida. jIvana akArAnta napuM. 41 akArAnta pu. 6 jhANa dhyAna akArAnta pu., napuM. 56 ThANa khar3e honA akArAnta pu., napuM. 16 Thidi khar3e honA ikArAnta strI. 8 NamaMsaNa namana akArAnta napuM. 47 jJAna akArAnta napuM. 2, 14, 40, 74 samyagjJAna 42, 48 NiggaMtha zramaNa akArAnta pu. 69 jiMdA AkArAnta strI. 41 Nicchitti nizcitatA ikArAnta strI. 32 NippaDikammatta pariSkAra-rahitatA akArAnta napuM. 24 NibaMdha saMbaMdha/saMyoga akArAnta pu., napuM. 13 Nimitta nimitta akArAnta napuM. 53 Niyama niyama akArAnta pu. 56 NivvANa mokSa akArAnta napuM. 74 vicAra akArAnta pu. 24 akArAnta napuM. 71 pyAsa AkArAnta strI. 52 niMdA takka tacca padArtha taNhA pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (101) Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava tapa dasaNa darzana AtmasmaraNa samyagdarzana dravya dAna samyagdarzana davva dANa diTTi dukkha deva desa akArAnta pu., napuM. 2, 27, 63, 64, 68, 69 akArAnta pu., napuM. 2, 40, 74 14 42, 48 akArAnta pu., napuM. 21, 43 . akArAnta pu., napuM. 56 ikArAnta strI. 36 akArAnta pu., napuM. 1, 41, 70 akArAnta pu., napuM. 34 akArAnta pu. 31 akArAnta pu., napuM. 24, 28, 39 akArAnta pu. 44 akArAnta pu., napuM. 50 akArAnta pu. 35 ikArAnta strI. 47 akArAnta pu. 62 akArAnta napuM. akArAnta pu. 73. akArAnta napuM. ukArAnta pu. 39: akArAnta pu. 57 akArAnta pu., napuM. 28 dosa dhamma pajjaa paDivatti paNAma jIvana-paddhati paryAya pravRtti sASTAMga praNAma padArtha padArtha parimANa paramANu pada padattha pamANa paramANu paramattha parikamma AtmasvarUpa kriyA (102) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parimokkha mukti Agama-jJAna pavayaNa pavayaNasAra pravacanasAra pavvajjA pravrajyA prazaMsA pasaMsA pAva pApa akArAnta pu. 1, 70 akArAnta napuM. 46 akArAnta pu., napuM. 75 AkArAnta strI. 10 AkArAnta strI. 41 akArAnta pu., napuM. 58, 59 akArAnta pu. 2 akArAnta pu. 57 58, 59 AkArAnta strI. 48 akArAnta napuM. putta purisa pUjA posaNa putra manuSya puruSa pUjA/bhakti vikAsa/puSTi poSaNa phala baMdha phala . baMdha baMdhuvagga bAla 2, 41 akArAnta pu., napuM 71 akArAnta pu. 19 akArAnta pu. akArAnta pu. 53 akArAnta napuM 55 akArAnta pu., napuM. 15 baMdhusamUha bAlaka bAla bIja bhojana AhAra bhakti bhava bIja ikArAnta strI. 46 akArAnta pu. 38 pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (103) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAva bhikkha bhikkhA bhikkhu avasthA bhikSA bhikSA zramaNa jIva bhUmi bhoyaNa akArAnta pu. 56 akArAnta napuM.. 29 AkArAnta strI. 27 ukArAnta pu. 20, 33 akArAnta pu., napuM. 34 ikArAnta strI. 55 akArAnta napuM. 8 akArAnta pu., napuM. 29 ukArAnta pu., napuM.5 akArAnta pu. 57 ukArAnta pu. 29 akArAnta napuM. 28 akArAnta pu., napuM. 41 AkArAnta strI. bhojana mAMsa dADhI-mUMcha manuSya maMsa maNuva madhu mamatta madhu mamatva maraNa mucchA maraNa mamatva buddhi mamatva bhAva mamatva moha/Asakti dizA mUlaguNa mUlaguNa-bhaMga l r mUlaguNa mUlaccheda rasa akArAnta napuM. 14 akArAnta pu., napuM. 9, 14 akArAnta pu. 30 akArAnta pu., napuM. 29 akArAnta pu. 55 akArAnta pu. 47 rasa rAga (104) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa zarIra roga EEEE loka akArAnta pu., napuM. 3 4, 5, 25 akArAnta pu. 52 nirodha akArAnta pu. 8 liMga (bheSa) akArAnta napuM. 5, 6, 7, 10, 25 karmalepa akArAnta pu. akArAnta pu. 26 manuSya-samUha loMca akArAnta pu. miTTI kA DhelA ukArAnta pu. 41 loka akArAnta pu. stuti akArAnta napuM. 47 vAtsalya bhAva/ AkArAnta strI. 46 anurAga bhAva padArtha ukArAnta napuM. 55 loca loTu loya vaMdaNa vaccha ladA vatthu yojanA vaya . avasthA mahAvrata akArAnta pu., napuM. 8 vrata Ayu akArAnta pu., napuM. 3. vacana akArAnta pu., napuM. 25 prAyazcita vidhAna ikArAnta pu. 12 vikathA AkArAnta strI. 15 vayaNa vavahAri vikadhA pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (105) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya akArAnta pu. Adara pIr3A viNaa viNaya virAdhaNa vivAsa visagga visaya visuddhi : (guru se) dUra tyAga akArAnta pu. akArAnta napuM. akArAnta pu. akArAnta pu. 22 akArAnta pu. 57, 58, 73 ikArAnta strI. 20 viSaya vizuddhatA/ svacchatA visesa bheda vihAra vihAra vIrya vIriya vejjAvacca saMga saMgha akArAnta pu., napuM. 55 akArAnta pu. 15, 26, 31 akArAnta pu., napuM. 2 akArAnta napuM. 53 akArAnta pu., napuM. 24 akArAnta pu. akArAnta pu. 63, 64 49 vaiyAvRtti Asakti saMgha saMyamAcaraNa saMyama AtmaniyaMtraNa vArtAlApa mela-jola dekhabhAla saMjama saMbhAsA saMsagga sakkAra AkArAnta strI. 53 akArAnta pu. 68 akArAnta pu. 62 ikArAnta strI. 28 ukArAnta pu. 41 satti zakti zatru sattu sattha zAstra akArAnta pu., napuM. 58 akAra (106) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraddhAna akArAnta napu. 37 saddahaNa sama zrama akArAnta pu. kaSTa samaNa zramaNa akArAnta pu. 31 47, 52 1, 3, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 22, 23, 26, 27, 28, 31, 32, 33, 35, 36, 40, 41, 43, 44, 45, 47, 49, 50, 52, 53, 63, 64, 65, 66, 70 samaya akArAnta pu. Agama jina-siddhAnta sAdhu samida samidi samiti samUha saya sayaNa sassa sonA akArAnta pu. 17 ikArAnta strI. 8 59 akArAnta pu., napuM. 38 akArAnta napuM. 8, 16 akArAnta napuM. 55 akArAnta pu., napuM. 38 akArAnta napuM. 56 khetI sahassa hajAra sAda sukha pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (107) Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmaNNa zramaNatA zramaNa avasthA sAvaya sAsaNa zrAvaka jina-zAsana zramaNa akArAnta napuM. 1, 14, 42, 67, 72, 74 13, 46 akArAnta pu. 50 akArAnta napuM. 75 ukArAnta pu. 34, 52 akArAnta pu. 1, 34, 74 . ikArAnta strI. 39 akArAnta pu. 48 akArAnta napuM. 25, 36 sAhu siddha siddha siddhi siddhi sissa sutta . ziSya sUtra Agama siddhAnta nirmalatA zreSTha mArga sumagga sukha ikArAnta strI. 6 akArAnta pu. 59 akArAnta napuM. akArAnta pu. 63 akArAnta napuM. 54 AkArAnta strI. 5, 16, 17 suttattha sokkha sUtroM ke artha sukha hiMsA hiMsA aniyamita saMjJA tavasA 3/1 tapa se 28 (108) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyA adhivasa jAya jiya jIva NivvA phala bhava mara mujjha rajja vijja vihara sijjha hava ho tic artha rahanA utpanna honA jInA jInA / ThaharanA mukta honA phalita honA honA maranA mUrcchita honA mohita honA Asakta honA honA vidyamAna honA rahanA mukta honA honA tic kriyA - koza akarmaka honA pravacanasAra ( khaNDa - 3) cAritra- adhikAra gA.saM. 70 11 17 72 37 57 36, 46 17 43 44 43, 44 22, 46 39 13 37 5, 19, 20, 30, 50, 59, 64, 65, 67, 68 26 4, 7, 9, 10, 36, 45, 58, 66 (109) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyA-koza sakarmaka artha gA.saM. 65 kriyA aNumaNNa avavada iccha 65 svIkRti denA niMdA/virodha karanA cAhanA svIkAra karanA upakRta karanA rakhanA karanA ___1, 70 15 49 44 uvakuNa uvayA kuNa kuvva khava karanA 50 51 33 38, 44 nAza karanA kSaya karanA grahaNa karanA chor3anA caya cara AcaraNa karanA 14, 18 30 35 35 60 jANa NitthAra dussa paDiccha karanA jAnanA pAra utAranA dveSa karanA svIkAra karanA cAhanA aMgIkAra karanA phala utpanna karanA 3 __66 1, 52 paDivajja phala bujjha Ss samajhanA 75 (110) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kahanA paribhramaNa karanA 71 prApta karanA 39, 54, 56, 60 rahanA 22 31 AcaraNa karanA Adara karanA pravRtti karanA 61 67, 69 viyANa jAnanA 33 saddaha zraddhA karanA 64 aniyamita kriyA pappodi 3/1 prApta karanA pasAdhayadi 3/1 prApta karanA 21 75 aniyamita karmavAcya bA~dhA jAtA hai va karma 3/1 ani 43 bajjhadi pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (111) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRdanta-koza gA.saM. saMbaMdhaka kRdanta kRdanta zabda artha aNigUhiya na chipAkara saMkR AdAya grahaNa karake saMkR AlocittA AlocanA karake saMkR Asijja dhAraNa karake saMkR Asejja zaraNa lekara saMkR prApta karake gahida svIkAra karake saMkR ani jANittA jAnakara saMkR .. NamaMsittA namaskAra karake saMkR diTThA dekhakara saMkR ani paNamiya praNAma karake saMkR pecchittA samajhakara bhaviya-bhavIya hokara viyANittA jAnakara soccA sunakara saMkR ani jAnakara 52, 61, 65. 22 akkhAda aNugahida bhUtakAlika kRdanta kathita bhUkR anugRhIta bhUkR ani 64 3 (112) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ appaDibaddha abhijutta avidida Ajutta Apiccha ujjada uvajutta uvajuda uddiTTha uppADida uvaTThida gada gutta cattA chaDDiya jAda jida jutta NiMdida nahIM ba~dhA huA saMlagna jJAnazUnya lagAtA / niyukta liyA bhUka ani bhUkR ani bhUkR bhUka ani bhUka ani pUcha lagA huA saMlagna bhUka ani ucita bhUka ani pratipAdita kiyA bhUka ani yukta sthira asvIkRta bhUka ani loMca kiyA huA bhUkR tatpara huA boyA gayA, rakSita chor3a diyA chor3a diyA banA rakhA huA janma huA jIta liyA gayA bhUka ani bhUka ani bhUkR ani bhUka ani bhUkR bhUkR bhUkR bhUkR bhUkR pravacanasAra ( khaNDa - 3) cAritra adhikAra ani ani 26 46 57 28 2 50 5 45, 60 53 24 5 .7 32, 42 55 38 73 19 4 5 4, 5, 25 40 46, 51 75 47, 53 (113) Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nicchida 4 32 NiTTi 25, 73 datta pautta 12 paNada nirNaya kiyA bhUkR ani huA nizcita avasthA samajha liyA gayA nirdhArita kiyA gayA nizcaya kara liyA gayA kahA gayA bhUkR ani diyA gayA bhUkR ani yukta bhUkR ani sASTAMga praNAma bhUkR ani kiyA kahA gayA bhUka ani jAgarUka bhUkR ani jAgarUka huA kahA gayA bhUkR ba~dhA huA bhUkR ani kahA gayA bhUka kahA gayA huA/banA paNNatta 9 . 11, 14 payada 14 58 58 parUvida ppaDibaddha bhaNida bhaNiya bhUda 25,40,54,62, 69 74 54 huA 55 mada mAnA gayA bhUkR ani 16, 18, 42 marA huA 19 mAnA 64 (114) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anurakta 21 bhUkR ani saMlagna tyAga diyA gayA bhUkR ani mukta rUDha laddha vijutta vidida vimukka vimocida visiTTha vihia vihida saMjada ladA huA bhUkR ani prApta kiyA gayA bhUkR ani rahita bhUkR ani jAna liyA gayA bhUka mukta bhUkR ani mukta kiyA gayA bhUka upayukta bhUkR ani kiyA huA bhUkR ani sthira kiyA huA bhUkR ani saMyamI . bhUka ani yukta bhUkR ani niyantrita kiyA bhUkR ani gayA pUrA kara liyA bhUkR ani saMjuda saMvuDa saMpuNNa 72 gayA samAraddha prArambha kiyA bhUka ani 11 gayA samida 68 niyantrita kiyA bhUkR gayA pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (115) Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samiddha samuTThida 71 42 bharA huA bhUkR ani ucita prakAra se bhUkR ani prayatnazIla binA bhUkR ani hINa 33 kAyavva vidhi kRdanta abbhuTTeya khar3e hokara sammAna vidhika ani 63 kiye jAne yogya uvAseya sevA kiye jAne vidhikR ani 63 yogya kiyA jAnA vidhikR cAhiye paNivadaNIya praNAma kiye jAne vidhikR yogya visesidavva vizeSa kiyA vidhikR jAnA cAhiye vartamAna kRdanta avijANaMta na jAnatA huA vakR pariharamANa TAlatA huA vakR saddahamANa zraddhA karatA huA vaka sevamANa upabhoga karatA vaka huA (116) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda agAri acvaMta ajadhAcAra ajjhattha aNaMta aNagAra aNAsava aNAhAra aNNa aNNANi adhara adhiga artha apayatta appa appaga gRhastha atyanta azuddha-AcAra mana meM sthita (aMtaraMga) ananta zramaNa vizeSaNa - koza karmAsrava-rahita nirAhArI para ajJAna dhAraNa karanevAlA nahIM hINa apaDikamma apatthaNijja aprArthanIya jAgarUkatA-rahita thor3A Atmaka gA.saM. pravacanasAra (khaNDa- 3) cAritra -adhikAra 50 71 72 73 66 51,75 45 177 335 adhikatAvA viziSTa zArIrika zRMgAra se viyukta 5 23 16 23, 31, 51 56 27 43 38,43 66 67 57 62, 66, 67, 68 (117) Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ayadAcAra 73 20 23, 36, 37 iTThadara appaDikuTTa asvIkRta nahIM appaDipuNNa pUrA na bharA gayA aphala nirarthaka jAgarUkatA-rahita AcaraNavAlA avasatta lIna/Asakta avisuddha avizuddha asaMjada asaMyamI asaMjama asaMyama asubha azubha adhika apekSita uvaTThAvaga sthApita karanevAlA uvadiTTha upadiSTa uvarada rahita ekka eka samaya eyagga ekAgracitta sthira ehiga isa loka saMbaMdhI/ sAMsArika icchuka kAya kAyika kevala mAtra khama sahanazakti kAmi 18 (118) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gilANa 30 . azakta/rogI rogI guNoM meM samRddha saMyata guNaDDa gutta cAduvvaNNa cAra prakAra citta chadumattha jadhattha jidiMda juTTha jutta jeTA Bebant.nl jeha joNha nAnA prakAra kA alpajJAnI vAstavika indriyoM ko jItanevAlA 4 kI gaI sevA yukta 6, 26 sarvottama jina jina-mArgAnuyAyI jJAnI kSINa cAritravAlA jJAna meM sampanna nAnA prakAra AtmajJAnI nizcita niryApaka tAranevAlA Na NaTThacAritta NANaDDa NANA NANI Nicchida NijjAvaga NitthAraga pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (119) Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nibaddha 14 15 Niravekkha NirAvekkha Niruvaleva dAyaga saMbaddha ba~dhA huA/mamatA yukta apekSA-rahita cAha-rahita alipta denevAlA dharmavatsala rakhanevAlA dhAraNa karanevAlA prAkRtika paripUrNa pradhAna dhammiga pagada paDipuNNa padhANa pabbhaTTa hIna pamatta pramAdI payada jAgarUka parama para 4, 21, 26, 33 utkRSTa ananta utkRSTa para kI cAha rakhanevAlA dIkSA grahaNa kiyA huA 69 zAnta parAvekkha pavvaida pasaMta (120) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pasattha 54, 55 . puvva prazaMsanIya sarvottama se yukta/utpanna pubviyA prAcIna ppaDicchaga grahaNa karanevAlA ppadhANa mukhya pradhAna vRddha bahittha bAharasthita (bahiraMga) bhAgi bhAgIdAra/bhAjana micchuvajutta azraddhA se yukta mAtra rahida rahita meta 17, 38 5, 23, 28 ke binA 75 laha logiga 68, 69 vadhakara 18 alpa sAMsArika laukika hiMsA karanevAlA pramukha viparIta aneka prakAra pravINa rahita 1 vasaha vivarIda viviha e 43, 44 63 visArada vihUNa pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (121) Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRddha zuddha zuddha nirantara saMyamI saMtatta saMjada saMpajutta saMsAri yukta saMsAra meM paribhramaNa karanevAlA apane yogya samAna sajoga sama samagga samabhAva samabhihada samida sarAga savada eka sA bhAva rakhanevAlA 59 zrama se thakA huA sAvadhAna sarAgI rAga-sahita vrata-sahita gRhastha zrAvaka jinazAsana meM dRr3hatApUrvaka 65 lage hue karmAsrava-sahita sthApita sAgAra sAsaNattha sAsava siddha (122) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra ke doSa se mukta 5 .45, 60 74 45, 53, 60 zuddhopayogI zubha abhyAsI anya saba bAkI aniyamita vizeSaNa levI 1/1 karma se ba~dhanevAlA 31 . saMkhyAvAcI vizeSaNa 38, 40, 42 tIna paMca pA~ca aniyamita saMkhyAvAcI vizeSaNa chassu cha pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (123) Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvanAma-koza sarvanAma zabda artha liMga gA.saM. 44 ta maiM pu., napuM., strI. 3, 4 yaha pu., napuM. 9, 71 yaha strI. 54 yaha pu., napuM. 75 kyA pu., napuM. jo pu., napuM. 14, 22, 36, 38, 39, 42, 49,65,66,71,73, 75 jo koI vaha pu., napuM. ___3, 7, 9, 10, 11, 12, 14, 21, 22, 27, 28, 31, 35, 36, 38, 39, 40, 42,44, 45, 48, 49, 50, 58, 59, 65, 66, 67, 69, 71, 72, 74, 75 vaha strI. 16, 30, 31 saba pu., napuM. 16 sabhI 35, 59 samasta 19, 34, 39 savva (124) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avyaya artha ajadhA 71 aNa aNesaNaM adha avyaya-koza gA.saM. anupayukta rUpa se nahIM anicchApUrvaka dvitIyArthaka avyaya aura aba isalie nirarthaka prayoga jyAdA apanI zaktipUrvaka 3/1 52 tRtIyArthaka avyaya isa prakAra vAkyArthadyotaka 16, 18 isalie ava ahiyaM Adasattie iti ataH kyoMki zabdasvarUpadyotaka 58, 69, 73 aisA 61, 64 66 pAdapUraka isa prakAra hI pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (125) Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3, 4 ____ 19 . isa prakAra ataH zabdasvarUpadyotaka nizcaya hI nizcaya hI isa loka meM isa saMsAra meM 4, 22, 26, 36, 62 Rs. aura kiMcaNa kiMci kidha kiha 21, 33, 36 thor3A sA kucha bhI kaise kaise pAdapUraka vAstava meM aura tathA caryA se dvitIyArthaka avyaya to bhI yadyapi 3, 8, 25, 48 caraNaM cAvi (126) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIrghakAla taka ciraM cciya jAgarUkatApUrvaka dvitIyArthaka avyaya yadi 1, 11, 18, 31, 39, 43, 44, 46, 50, 51, 64, 66, 67, 68, 69, 70 23,37 la 58 jadha 4, 5, 25 jadhA jassa-jeNa jaisA jisa taraha se cU~ki tRtIyArthaka avyaya jaisA eka hI sAtha jahA jugavaM nahIM 4, 6, 5, 19, 20, 22, 29, 30, 36, 37, 39, 44, 47, 50, 53, 56, 64, 65, 68, 72 73 4, 17, 21, 36, 37 patthi nahIM hai nahIM hai namaskAra Namo pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (127) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiccaM NiyadaM Nu 2. taM va tado tatha tamhA tA to divA du (7) dhuvaM padosado ka puNa puNo (128) sadaiva Avazyaka rUpa se praznadyotaka nahIM isalie vAkya-upanyAsa isalie isa prakAra isaliye usase to dina meM hI nizcita rUpa se dveSa se / pUrvaka 5/1 paMcamI arthaka 'do' pratyaya bhI hI tic parantu aura hI pAdapUraka phira parantu aura 13, 14, 18, 49, 70 44 20 33, 44 27 29 32, 61 21 70 54 71 29 42 19 65 3, 25 7, 27 34 41 11 15 30 39 54 pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra -adhikAra Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNo puNo bAra-bAra aura pAdapUraka tathA 14, 20, 34, 45, 57, 74 25 48, 74 13, 17, 19, 31, 57 18 55 athavA kI taraha jaise ki pAdapUraka athavA pAdapUraka 15, 30, 52, 60, 70 16, 53, 54 30, 39 37 tathA vikalpa bodhaka avyaya pAdapUraka 21, 43 21, 43 18, 35 23, 49 28, 37, 39, 45, 49,51, 64,66 vejjAvaccatthaM vaiyAvRtti ke lie samaM eka samAna samma samyak prakAra se savvado pUrNarUpa se 34 pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (129) Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAkya kA upanyAsa 49, 50 e re SS pAdapUraka nizcaya hI do 20, 35, 48, 63, 65 37 AA pAdapUraka 62, 65 aniyamita avyaya aNukaMpayA aNukaMpApUrvaka 3/1 tRtIyArthaka avyaya 51 ___nam vavasara chaDa cATa-adhikAra (130) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa-2 chaMda chaMda ke do bheda mAne gae hai1. mAtrika chaMda 2. varNika chaMda 1. mAtrika chaMda- mAtrAoM kI saMkhyA para AdhArita chaMdo ko 'mAtrika chaMda' kahate haiN| inameM chaMda ke pratyeka caraNa kI mAtrAe~ nirdhArita rahatI haiN| kisI varNa ke uccAraNa meM laganevAle samaya ke AdhAra para do prakAra kI mAtrAe~ mAnI gaI haiMhrasva aura diirgh| hrasva (laghu) varNa kI eka mAtrA aura dIrgha (guru) varNa kI do mAtrAe~ ginI jAtI haiM laghu (la) (1) (hrasva) guru (ga) (s) (dIrgha) (1) saMyukta vargoM se pUrva kA varNa yadi laghu hai to vaha dIrgha/guru mAnA jAtA hai| jaise'mucchiya' meM 'cchi' se pUrva kA 'mu' varNa guru mAnA jaayegaa| (2)jo varNa dIrghasvara se saMyukta hogA vaha dIrgha/guru mAnA jaayegaa| jaise- raame| yahA~ zabda meM 'rA' aura 'me' dIrgha varNa hai| / (3) anusvAra-yukta hrasva varNa bhI dIrgha/guru mAne jAte haiN| jaise- 'vaMdiUNa' meM 'va' hasva varNa hai kintu isa para anusvAra hone se yaha guru (5) mAnA jaayegaa| (4) caraNa ke antavAlA hrasva varNa bhI yadi Avazyaka ho to dIrgha/guru mAna liyA jAtA hai aura yadi guru mAnane kI AvazyakatA na ho to vaha hrasva yA guru jaisA bhI ho banA rhegaa| 1. dekheM, apabhraMza abhyAsa saurabha (chaMda evaM alaMkAra) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (131) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. varNika chaMda- jisa prakAra mAtrika chaMdoM meM mAtrAoM kI ginatI hotI hai usI prakAra varNika chaMdoM meM varNoM kI gaNanA kI jAtI hai| varNoM kI gaNanA ke lie gaNoM kA vidhAna mahattvapUrNa hai| pratyeka gaNa tIna mAtrAoM kA samUha hotA hai| gaNa ATha haiM jinheM nIce mAtrAoM sahita darzAyA gayA hai yagaNa - 155 magaNa - 555 tagaNa - ''| ragaNa SIS jagaNa . - / / bhagaNa - 515 nagaNa - / / / sagaNa - 15 pravacanasAra meM mukhyatayA gAhA chaMda kA hI prayoga kiyA gayA hai| isalie yahA~ gAhA chaMda ke lakSaNa aura udAharaNa diye jA rahe haiN| lakSaNa gAhA chaMda ke prathama aura tRtIya pAda meM 12 mAtrAe~, dvitIya pAda meM 18 tathA caturtha pAda meM 15 mAtrAe~ hotI haiN| (132) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udAharaNa '' / / / / '' ||||||' |' / ' / / 5 evaM paNamiya siddhe jiNavaravasahe puNo puNo smnne|| / / 5 / / ' ' ' / / / / 5 / / / 5 5 paDivajjadu sAmaNNaM jadi icchadi dukkhprimokkhN|| / / ' ' ' ||' ' / ' ' / / / / / / ayadAcAro samaNo chassu vi kAyesu vadhakaro tti mdo| ||||' / / ' ' ||' / / / / / ' ' caradi jadaM jadi NicvaM kamalaM va jale nniruvlevo|| ||||' / / ' ' ' ' ||'|'||| / / ' uvayaraNaM jiNamagge liMgaM jahajAdarUvamidi bhnnidN| ||||' / / / / ' ' ' ||' / ''' guruvayaNaM pi ya viNao suttajjhayaNaM ca nnidditttt|| 5 ||'' / / 5 / / / / / / / / 5 5 kevaladeho samaNo dehe vi mmttrhidprikmmaa| 55 5 5 / / / / / / ' / ' ' ' Ajutto taM tavasA aNigUhiya appaNo stti|| pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (133) Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahAyaka pustakeM evaM koza pravacanasAra pravacanasAra pravacanasAra : prastAvanA va aMgrejI anuvAdaDaoN. AdinAtha neminAtha upAdhye hindI anuvAdaka-hemarAja pANDeya (zrIparamazruta prabhAvaka maNDala, zrImad rAjacandra Azrama, agAsa, caturtha AvRtti, 1984) : hindI anuvAdaka-paNDita rAjakizora jaina (zrI digambara jaina kundakundaparamAgama TrasTa, indaura evaM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura) : hindI anuvAdakazrI paNDita parameSThIdAsajI nyAyatIrtha / (zrI digambara jaina svAdhyAya mandira TrasTa, sonagar3ha (saurASTra), 1964) pAiya-sadda-mahaNNavo : paM. haragovindadAsa trivikramacandra seTha (prAkRta grantha pariSad, vArANasI,1986 ) kundakunda-zabdakoza : DaoN. udayacandra jaina (zrI digambara jaina sAhitya-saMskRti saMrakSaNa samiti, dillI, 1989) prAkRta-hindI zabdakoza : DaoN. udayacandra jaina (nyu bhAratIya buka kaoNrporezana, dillI, 2005) pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra 4. 5. 6. (134) Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. saMskRta-hindI koza : vAmana zivarAma ApTe (kamala prakAzana, naI dillI, 1996) hemacandra prAkRta vyAkaraNa, : vyAkhyAtA zrI pyAracanda jI mahArAja bhAga 1-2 (zrI jaina divAkara-divya jyoti kAryAlaya, mevAr3I bAjAra, byAvara, 2006) prAkRta bhASAoM kA : lekhaka -DaoN. Ara. pizala vyAkaraNa hindI anuvAdaka - DaoN. hemacandra jozI (bihAra rASTrabhASA pariSad, paTanA, 1958) 10. prAkRta racanA saurabha : DaoN. kamalacanda sogANI (apabhraMza sAhitya akAdamI, jayapura, 2003) 11. prAkRta abhyAsa saurabha : DaoN. kamalacanda sogANI (apabhraMza sAhitya akAdamI, jayapura, 2004) 12. prauDha prAkRta racanA saurabha, : DaoN. kamalacanda sogANI bhAga-1 (apabhraMza sAhitya akAdamI, jayapura, 1999) apabhraMza abhyAsa saurabha : DaoN. kamalacanda sogANI (chaMda evaM alaMkAra) (apabhraMza sAhitya akAdamI, jayapura) prAkRta- hindI-vyAkaraNa : lekhikA- zrImatI zakuntalA jaina (bhAga-1, 2) saMpAdaka- DaoN. kamalacanda sogANI (apabhraMza sAhitya akAdamI, jayapura, 2012, 2013) prAkRta-vyAkaraNa : DaoN. kamalacanda sogANI (saMdhi- samAsa- kAraka-taddhita- (apabhraMza sAhitya akAdamI, jayapura, strIpratyaya-avyaya) 2008) 14. 15. -* pravacanasAra (khaNDa-3) cAritra-adhikAra (135) Page #143 -------------------------------------------------------------------------- Page #144 -------------------------------------------------------------------------- _