Book Title: Jain Shwetambar Conferenceno Itihas
Author(s): Nagkumar Makatai
Publisher: Sohanlal Madansinh Kothari
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005582/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Hos. zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansano itihAsa AADARSA :lekhaka: nAgakumAra makAtI bI.e., elaela.bI Education International For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansano itihAsa / vi. saM. 1958 thI vi. saM. 2015 sudhInI sattAvana varSanI yazasvI kArakirdInI tavArIkha ] : lekhaka : . nAgakumAra makAtI bI.e., elaela.bI. vIra saMvata 2486 vikrama saMvata 2016 : prAptisthAna : zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansa goDIjI bIliMDaga, 20, pAyadhunI, kAlabAdevI, muMbaI-2 For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : prakAzako : sohanalAla madanasiMha koThArI jayantilAla ratanacaMda zAha mukhya maMtrIo, zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansa gor3IjI bIlDiMga, 20 pAyadhunI kAlabAdevI, muMbaI-2 AvRtti pahelI kiMmata ve rupiyA prata 1000 mudraka : ramaNalAla jIvaNalAla paTela, menejara, mahArAjA sayAjIrAva yunivarsiTI oNpha baroDA presa ( sAdhanA presa), pelesa geTa, pelesa roDa, vaDodarA. For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakona nivedana zrI jaina zvetAMvara kaoNnpharansanA muMbaImAM zrI amRtalAla kAlIdAsa dozI, bI.e.nA pramukhasthAne sane 1952mAM maLelA 19mA suvarNa jayaMti adhivezana prasaMge A mahAsaMsthAnA kAryo AlekhanAra itihAsanI AvazyakatA pratIta thaI ane svAgata samitie paNa cokasa rakama judI pADI te mATe preraNA ApI. ___ A kArya nhAnuM sUnuM ane shelaM na hatuM. varSoM pUrvenA sAdhano aprApya sthitimA rahelA hatA. je sAdhana-sAmagrI upalabdha thAya te uparathI itihAsa taiyAra karavAnuM kArya zrIyuta nAgakumAra nAthAbhAI makAtI, bI.e., elaela.bI.ne sopavAmAM Avyu. vikharAyelI sAmagrI teozrIe mahAna parizramapUrvaka ekatra karI A itihAsamAM muMdara rIte rajU karI che te badala saMsthA teono atyaMta upakAra mAne che. aTThAvana varSanA dIgha samaya daramyAna kaoNnpharansa aneka taDakA-chAMyAmAMthI pasAra thaI che. saMsthAe racanAtmaka zailIe samAjane vividha sevAo arpalI che. tenI kAryavAhI janasamasta viSayaka baMdhAraNane anusarI cAlu rahI che. zrI sakaLasaMghe tene sarva prakAre poSaNa Apela che. zrIsaMghanA amogha baLa samAna A saMsthA samagra jaina samAjanA pratinidhitvane AvarI le che. tene navapallavita karavA mATe paMjAbanI vIrabhUmI ludhIyAnAmAM maLanAra ekavIsamA adhivezana prasaMge jaina samAjanA karakamalomAM A itihAsa samarpita karatAM amone atyaMta harSa thAya che. samAjane te upayogI nIvaDaze evI AzA che. li. sevako, zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa sohanalAla madanasiMha koThArI goDIjI bIlDiga, .. jayaMtilAla ratanacaMda zAha kAlabAdevI, muMbaI-2 __ mukhya maMtrIo - vIra saMvata 2486. zrI jaina zvetAmbara kaoNnpharansa For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamA-yAcanA kaoNnpharansano itihAsa lakhI ApavAnuM mane kahevAmAM AvyuM tyAre meM utsAhabhera hA pADI dIdhI, paraMtu jyAre lakhavAnuM zarU kayuM tyAre ja kAryanI gaMbhIratAno ane mArI maryAdAono mane khyAla Avyo. itihAsakAra nahiM chatA, itihAsa lakhI ApavAnI hA pADavAmAM meM dhRSTatA karI hatI ema mane te vakhate samajAyu. bhAre mUMjhavaNa sAthe meM lakhavAnuM zarU karyu ane leNadArane jema deNadAra khoTA vAyadAo kare che tevA aneka khoTA vAyadAo pachI pUrUM kayu. chelle vAyade paNa RNamukta thayAno AnaMda mane jarUra thayo che. itihAsalekhana mATe je sAdhanasAmagrI upalabdha thaI te pUratI to nahotI ja. ghaNAM adhivezano aMgenI mAhitI sanULagI maLI zakI nathI. AvA saMyogomA je sAmagrI kaoNnpharansa kAryAlaya taraphathI pUrI pADavAmAM AvI tenA upara ja mAre AdhAra rAkhavAno hato, temAM vaLI mArI vyaktigata maryAdAo bhaLI. tethI jevU AlekhAyuM tevU samAjane caraNe dharI da buM. saphaLatA-niSphaLatAno tola paNa bhale te ja bAMdhe. saMsthAnI sattAvana varSanI kArakirdInA nirUpaNamAMthI jo koIneye preraNA maLaze ane kaoNnpharansanI naiyAne AgaLa dhapAvavA kRtanizcayI thaze to mAro zrama saphaLa thayo mAnIza. nahi to vAcakano samaya vyartha rIte levA mATe atyArathI ja kSamA yAcanA karI laDaM chaM. saMghasevaka. hAthIpoLa, vaDodarA. ) tA. 4-4-'60. ) nAgakumAra makAtI For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya kSamA-yAcanA anukramaNikA anukramaNikA prakaraNa 1laM - pUrva bhUmikA prakaraNa 2juM -- kaoNnpharansanA janma ane vikAsanA vIrA sImAstaMbho ---- phalodhI thI muMbaI pahelaM adhivezana ----phalodhI bIjuM adhivezana muMbaI trIjuM adhivezana- vaDodarA cothuM adhivezana - pATaNa pAMcamuM adhivezana - amadAvAda adhivezana- - bhAvanagara chaThThe sAtamuM adhivezana -- pUnA AThamuM adhivezana -- mulatAna navamaM adhivezana - sujAnagaDha dazamuM adhivezana - muMbaI ayagAramuM adhivezana - kalakattA bAramuM adhivezana - sAdaDI kanvenzana - saMmelana - muMbaI khAsa adhivezana - muMbaI ( zatruMjaya prazna ) teramuM adhivezana - junnara caudamuM adhivezana -- muMbaI paMdaramuM adhivezana - nIMgALA For Personal & Private Use Only dRSTa 4 5 1 7 11 14 20 22 2.6 26 27 28 29 30 30 31 33 37 41 44 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLamuM adhivezana--muMbaI sattaramuM adhivezana-phAlanA aDhAramuM adhivezana-junAgaDha ogaNIsamuM adhivezana-muMbaI vIsamuM adhivezana-muMbaI prakaraNa 3 ju-kaoNnpharansanuM dRSTibiMdu, dhyeya ane kAryakSetra prakaraNa 4\--kaoNnpharansano racanAtmaka kAryakrama ane tenI sidio 1. vyAvahArika zikSaNa, dhArmika zikSaNa ane jaina ejyukezana borDa 2. jIrNoddhAra 3. jIvadayA, pAMjarapoLonI tapAsa 4. samAja utRrSa-nirAzritasahAya ane vekArInivAraNa 5. dhArmika hisAbatapAsaNI 6. tIrtharakSA 101 7. pustakoddhAra, sAhityasaMzodhana ane prakAzana 108 (1) jaina graMthAvalI 109 (2) jaina DIrekTarI 112 (3) jaina zvetAMbara maMdirAvalI bhAga 1 lo (4) rAsamAlA (5) nyAyAvatAra 114 (6) jaina gurjara kavio bhA.-1 114 (7) jaina gurjara kavio bhA.-2 114 (8) jaina gurjara kabio bhA.-3 114 (9) jaina sAhityano itihAsa (10) sanmatitarka 115 (11) prAkRta mArgopadezikA - - 113 - - - - - 115. - For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) chAtrAlaya ane chAtravRttio 8. jesalamera jJAna bhaMDAra saMrakSaNa 9. banArasa hiMdU yunivarsiTImAM jaina cara 10. vizvavidyAlayomAM jainasAhitya, ardhamAgadhI ane prAkRtano abhyAsa 11. saMskRti rakSA 12. jaina herolDa, jainayuga ane kaoNnpharansapatrikA 13. kaoNnpharansanuM rASTriya svarupa 14. sagAjasudhAraNA 15. sukRtabhaMDAra phaMDa 16. AkSepa pratikAra 17. AzAtanAnivAraNa 18. traNe phirakAnuM aikya - saMgaThana 19. sarvadezIya sAhityapracAra 20. sakhAvato prakaraNa 5 muM-- kaoNnpharansanuM baMdhAraNa, ane teno vikAsa prakaraNa 6 huM - kaoNnpharansanA agatyanA TharAvonuM vihaMgAvalokana prakaraNa 7 muM - kaoNnpharansanA vikAsamAM vega ane maMdatAnA kAraNonI saMkSipta samIkSA prakaraNa 8 muM- kaoNnpharansanA ghaDavaiyAo prakaraNa 9 muM- aMtIma bhAvanA pariziSTa 1 luM - kaoNnpharansanA adhivezanonI saMkSipta yAdI For Personal & Private Use Only 115 116 118 120 124 127 131 138 136 137 138 140 141 142 144 159 183 194 201 205 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayano paMtha Do not hope you are to gain the victory in a day. It may take months, it may take years. Inch by inch and step by step the battle must be faught. Over and over again you will be worsted and give ground, but do not, therefore, yield. Resolve never to be driven back quite so far as you have advanced. -WHYTE MELVILLE. eka divasamAM tamane vijaya maLe evI AzA rAkhazo nahi. tene mahinAo thAya ane varSo paNa thAya. tasu tasu ane kadama kadama mATe saMgrAma khelavo paDaze. vAraMvAra tamAre pAchA haThavuM paDaze ane jagyA choDavI paDaze, paNa tethI zaraNe jazo nahiM. jyAM sudhI tame AgaLa vadhyA cho tyAMthI pAchA nahi haThavAno makkama niradhAra karo. -vhAITa melavIle. For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1luM pUrva bhUmikA jAgRta jo tuja tanuja thayAM tyAM A navacetana bharatI, prAcI dizAmAM vividha raMgabharI udaya uSA jhaLahaLatI. - bacubhAI rAvata. ogaNIsamI sadInA uttarArdhamA sArAye bhArata varSamA prajAkIya jAgRtinAM pUra udhaLI rahyAM tAM prajAnAM navacetana ane navI bhAvanAono udaya thaI cUkyo hato. dharma sudhAraNA, samAja sudhAraNA, keLavaNIpracAra, samAjasevA, svadezIpracAra vagere saMbaMdhI anekavidha vicAronAM AMdolano pUrajozathI bahetAM thayAM hatAM. A mATe utsAhI samAjasevakoe brahmosamAja, prArthanAsamAja. ane AryasamAja jevI aneka saMsthAo sthApI hatI. dezamAM je vividha Arthika, sAmAjika, dhArmika, sAMskArika ane rAjakIya baLo kAma karI rahyAM hRtAM temAMthI rASTriya ekatAnI bhAvanA paNa janma pAmI hatI; jenA pariNAme sane 1885mAM hindI mahAsabhA ( inDIyana nezanala kA~gresa )nI sthApanA thaI hatI. dezabharamA je navajAgRtinAM pUra vahI rahyAM tAM tenAthI jaina samAja paNa alipta kema rahI zake ? vIraprasU rAjasthAnanA eka zIlavaMta suzikSita, sanniSTha, bhAvanAzALI ane khamIravaMtA nava yuvakanA dilanA tAra paNa jhaNajhaNI uThyA. tenA hRdaya sAgaramA jaina samAjanI unnatinA taraMgo uchaLavA lAgyA. For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaba judI kauma aura majahabake AdamI bhAtRbhAvake sAtha eka jagaha ikaThe hokara hara bAtakI dalIla takarIra karake unnati karane para kamara bAMdhate hai, to kyA apanI jAti aura dharmake manuNya ikaThe hokara svadharmakI tarakkI aura jAtikA prabandha nahIM kara sakate hai ? dareka koma ane dharmanA mANaso potAnA utthAna mATe kadama uThAve ane mAro samAja pAchaLa rahe ? jaina samAjanI pragati mATetenA saMgaThana mATe koI bhagIratha prayatna thavo joIe. jaina samAjamA ucca zikSaNano phelAvo karavA, jaina tIrthonuM rakSaNa karavA, prAcIna amulya jaina sAhityano uddhAra karavA, samAjamAMthI kurivAjo dUra karavA, jaina komanA avAjane joradAra rIte rajU karavA ane jaina samAjanA paraMparAgata jAjvalyamAna gauravane TakAvI rAkhavA navayugane anurUpa bhAratanA samasta jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAjanI eka mahAna saMsthA sthApavI joIe. divase divase yuvaka potAnA vicAromAM makkama thato gayo. potAnI bhAvanAone mUrtimaMta karavAnAM svapno sevato te potAnA manamA aneka yojanAo ghaDato hato. paraMtu samasta bhArata varSanA jaina samAjane ekatra karavAna kArya nAnusUnuM na hatuM. kaThinAiothI ane muzkelIothI Dare tevo A yuvAna nahoto. tenI nasomAM rAjasthAnanA zUravIra rAjapUtonuM lohI vahetuM hatu. saMgrAmathI bhAgI chUTe te zUra nahi. tenA dilamAM prakaTelo Ataza vadhune vadhu jhagArA mAravA lAgyo. tenuM hRdaya pukArI rahyu hatuM "Age baDho". tenA dilamAM samAjasevAnI-jaina samAjanA utthAnanI tAlAvelI lAgI hatI. For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevAnA A abala bhekhadhArI te jayapuranivAsI zrI. gulAbacaMdajI Dhar3hA ema. e. jeo pAchaLathI konpharansanA AdyapitA tarIkenuM mAnavaMtu biruda pAmyA hatA ane jemanuM nAmasmaraNa Aje paNa jaina samAjamAM eTaluMja AdaraNIya gaNAya che. zrI DhahAjInA magajamAM je vicAro ghoLAyA karatA hatA teno ja jANe paDagho na hoya tema Aja arasAmAM bhAvanagaranA " zrI. jaina dharmaprakAza" patranA vikhyAta saMpAdaka dharmaniSTha zeTha kuMvarajI ANaMdajInA dilane paNa samAjotthAnanA vicAroe halabalAvI mUkyuM hatuM. temaNe potAnA patramA " jaina kA~gresa bharavAnI jarura" nAmano lekha lakhyo ane " jaina samudAyanI eka moTI sabhA darasAla ekaThI thai jAtyunnati ane dharmonnati kare" e. bAbatanI jaruriyAtanuM sArI rIte samarthana karyu. saMvata 1950 (sane 1893 )nA kArataka suda 15nA roja bhAvanagaranI zrI jaina dharmapracAraka sabhA taraphathI pAlItANAmAM yAtroAmAM pAMca hajAra haeNnDabila vaheMcavAmAM AvyAM. jemAM judI judI bAbato uparAMta jaina samudAyanI mahA sabhA bharavAnI paNa sUcanA hatI. bIja divase yAtrAluonI sabhA thai. temAM ema Thayu ke zrI ANaMdajI kalyANajInI mukhya peDhI amadAvAda che ane dharmakAryamAM amadAvAdanA zeThiyAo agrapade che mATe kArataka vada 13nA roja, kA~gresanI beThaka meLavatA pahelAM, eka prAthamika sabhA bolAvatrI. dezanA judA judA bhAgomAMnA ghaNA sadgRhasthoe temAM hAjarI ApavAno kaoNla Apyo. amadAvAdamAM nagarazeThane baMgale traNa divasa sabhA thai. ghaNI carcA-vicAraNA pachI zeTha ANaMdajI For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalyANajInA TUsTIone tathA anya AgevAnone bolAvIne. jainasamudAyanI eka moTI sabhA bolAvavAno nirNaya levAyo.. ___ saMvata ' 1950nA phAgaNa sudi 12-13-14-15, sane 1893nA mArca mahinAnI 18-19-20-21 tArIkhoe cAra divasa sudhI amadAvAdanA nagara zeThane baMgale sabhAo maLI. A sabhA mATe jaina janatAno utsAha ghaNo sAro hato. bahArathI AvelA uparAMta amadAvAdanA maLI dararoja babbe hajAra mANaso sabhAmAM bhegA thatA hatA. A prasaMge amadAvAdanA zrAvakoe bahAranA mahemAnonI khUba AgatAsvAgatA karI, eTalaM ja nahiM paNa mahamAnone gAMThano eka paiso paNa kharacavo na paDe tenI temaNe kALajIbharI vyavasthA karI hatI. zrI DhaDhDhAjInA. zabdomAM kahIe to, lagna vakhate kanyAnA bApa varanA pitAnI kothaLInuM mhoM baMdha karAvI mAMDave eka paiso paNa kharacavA detA nathI tema amadAvAdanA zeThiyAoe bahAranA paroNAone eka paiso paNa kharaca na thAya tevI suMdara vyavasthA karI hatI. A sabhAmAM nIcenA TharAvo pasAra karavAmAM jAvyA hatA. (1) chAparIAlI pAMjarApoLamAM eka veTaranarI sarjana rAkhavo (2) rakhopA TIpa utsAhapUrvaka bharAvavI. (3) pAlItANAnI dharmazAlAvALAoe yAtrIo pAsethI amuka rakama laIne temane UtaravA devAno je dhAro calAvyo che te baMdha karAvavo. (4) jarNi maMdirono uddhAra karAvavo. For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) tIrthono vahIvaTa sArI rIte calAvavA prabaMdha karavo. (6) pAlItANAnA bAroTa lokoe je AzAtanA ane aDacaNa pracalita karI che teno prabaMdha karavo. (7) jJAnamaMDAra karAvavA ane pustakoddhAra karAvavo. (8) bIjI jaina kA~gresa muMbaImAM bharavI... A sabhAnI kAryavAhIthI badhAne ghaNoja saMtoSa thayo ane saune lAgyu ke jaina samAjanuM utthAna have hAthavetamAM che. ghaNA loko " jaina kA~gresa "nI bIjI beThaka muMbaImAM bharAya tenI rAha joI beThA hatA. paraMtu thoDA divasa pachI amadAvAdanA vIzA zrImAlIoe evo TharAva karyo ke muMbaInI kA~gresamAM bhAga levo nahi. muMbaImA svAgata samiti, viSayavicAriNI samiti vagerenI racanA thaI paNa badhuM tyAMthIja aTakI gayuM ane bIjI baiThaka na maLI te na ja maLI. zrI DhAjInA dilane AthI ghaNo AghAta lAgyo. ghaDIbhara hatotsAha thayA, chatAM manane majabUta karI AzA amara che ema gaNI prayatna cAlu rAkhavo evo nizcaya karyo. kharu ja kahuM che ke " prArabdhamuttamajanA na parityajanti" // temaNe potAnA hetunI siddhi arthe gujarAta-kAThiyAvADano pravAsa kheDavAnuM nakkI karyu. vaDanagara-pATaNa-bhAvanagara vagere sthaLoe temaNe sabhAomAM kaoNnpharansanA phAyadA, kaoNnpharansa bharavAthI paraspara hita, prIti, ekatA ana saMpa vadhe che vagere bAvato para joradAra bhASaNo karyA. dareka sthaLe temane sahakAranAM vacano maLyAM. vaDanagaramAM munizrI For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIravijayajI, pATaNamAM munizrI kAntivijayajI, bhAvanagaramAM zeTa kuMvarajI ANaMdajI, vahorA amaracaMdajI jazarAjajI, vakIla mUla. caMdajI nAthubhAI tathA zrI motIcaMda gIradhara kApaDiyA vageree kaoNnpharansanA vicArane anumodana Apyu. AthI zrI DhaDhAjImAM hiMmata AvI ane temane lAgyuM ke potAnA jIvananI bhAvanA sAkAra banaze kharI. pAlItANAmAM eka, zeTha jamanAdAsa bhagubhAInA pramukhapade ane bIjI munizrI dAnavijayajInA adhyakSapaNA nIce temaNe be sabhAo karI. bIjI sabhAmAM lagabhaga doDhaso jeTalA sAdhusAdhvIo hAjara hatA. zrI DhavAjI uparAMta zrIlAlana, munizrI kapUravijayajI, munizrI kesaravijayajI, munizrI maNivijayajI, vageree kaoNnpharansanI jaruriyAta upara bhAra mUkyo. tyAMthI teo amadAvAda AvyA. ahIM munizrI nemivijayajInA prayatnathI nagarazeThane baMgale moTI sabhA thaI, jemAM zeTha lAlabhAI dalapatabhAI, zeTha manasukhabhAI bhagubhAI vagare amadAvAdanA agragaNya zeThiyAo hAjara hatA. zrI DhahA jIe bhArapUrvaka jaNAvyu ke amadAvAdanA zeThiyAo dharmamAM agresara che tethI kaoNnpharansa bolAvavAnuM mAna amadAvAdane maLe e sarva rIte yogya che. paraMtu A sabhAmAM kaI nirNaya levAyo nahi. chevaTa Adhivezana bIje maLe to amadAvAdanA zeThiyAonA saha kAranI khAtarI meLavI jayapura AvyA bAda A javAmardai jarApaNa nAhiMmata nA thatAM zrIphalodhItIrthamAM kaoNnpharansa bolAvavAno nirNaya karyo. For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2juM kaoNnpharansanA janma ane vikAsanA vIza sImAstabho-phalodhIthI muMbaI paheluM adhivezana-phalodhI mAravADamAM phalodhI eka prAcIna khyAtanAma tIrtha che. ema kahevAya che ke tyAMnA zrI pArzvanAtha prabhujInI veLunI pratimA jamInamAMthI ghaNA camatkArika saMyogomAM nIkaLelI. eka gRhasthanI gAya eka vRkSa nIce dUdha jharI jatI hatI. becAra divasa dUdha nahi devAthI gRhasthe govALane pUchayu ke gAya dUdha kema ApatI nathI. vRkSa nIce gAya dUdha jharatI hatI te dRzya govALe gRhasthane batAvyu. rAtre adhiSThAtA deve tene svapna Apyu ke gAya jyAM dUdha jhare che te sthaLe pratimAjI che. tene bahAra kADhI maMdIra banAvI temAM tene sthApana karo. te gRhasthe te sthaLe suMdara maMdira baMdhAvI pratimAjI sthApana koM. A tIrthano A bAju ghaNo mahimA che. dara varSe vArSikotsava prasaMge rAjapUtAnA ane mAravADanA daza paMdara hajAra mANasono tyAM meLo bharAya che. zrI DhaDDAjIe kaoNnpharansano pAyo A punita tIrthamAM nAkhyo. zrI phalodhI tIrthonnati sabhAnA janarala sekreTarI zrI. gulAbacaMdajI DhahAjInI sahIthI be hajAra kumakuma patrikAo kADhavAmAM AvI ane bhAratabharanA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhInA judA judA zahero ane gAmomAM ravAnA karavAmAM AvI. For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaoNnpharansanA adhivezana mATe vikrama saMvata 1958nA bhAdaravA vada 8-9, tArIkha 25-26 sapTembara 1902nA zubha divaso pasaMda karavAmAM AvyA. zrI phalodhI tIrthano vArSikotsava Avato hovAthI A divaso adhivezana mATe ghaNA ja anukULa hatA. rAjapUtAnA, mAlavA, paMjAba, baMgALa, gujarAta, kAThiyAvADa vagere sthaLoethI seMkaDonA saMkhyAmAM saMdezAo AvyA hatA. dezavidezamAthI pratinidhio paNa sArI saMkhyAmAM UtarI paDayA hatA. saunA mukha upara anero utsAha jovAmAM Avato hato. svAgatapramukha zeTha hIrAcaMda ,sacetI ajameravAlA vatI umaLakAbhera AvakAra ApatAM janarala sekreTarI zrI. gulAbacaMdajI DhaDhAe jaNAvyuM ke, candranI kalAnI peThe Apa sau bhrAtRbhAva vadhArI ekatAnA jhaMDA nIce evAM zubha kAma kara jo ke jethI A loka ane paralokamAM sArAM phaLa ApanAra nIvaDe. temaNe jina pratimA, jina vANIno uddhAra, ucca keLavarNAno pracAra, jaina komanAM hAiskUla, kaoNleja, borDiMga hAusa vagairenI jaruriyAta, vidyArthIone madada, sAdhu munirAjonA zikSaNa mATe jogavAi, mAravADamAM sAdhuono vihAra, nirAzrita jaina baMdhuonI dazA sudhAravAnA upAyo vagere prazno tarapha pratinidhionuM dhyAna kheMcI yogya prabaMdha karavA saune anurodha ko hato. ___ A prathama adhivezananA pramukha thavAnuM mAna jodhapuranivAsI suprasiddha zeTha zrI bakhtAvaramalajI mahetAne maLyu hatuM. adhyakSasthAnethI temaNe samAjamA vidyonnati, maMdiro tathA tIrthonI AzAtanA, TUsTonI suvyavasthA vagare prazno upara bhAra mUkI jaNAvyu ke, For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je zubha kAryanAM bIja A tIrtha bhUmi para vAvavAmAM AvyAM ke te hamezAM kAyama rahI tarehatarehanA uttama ane raMgatadAra vRkSomAM pariNamaze. A adhivezanamAM nIce pramANe TharAvo pasAra karavAmAM AvyA hatA: (1) A sabhAnuM nAma jaina kaoNnpharansa rAkhaMq. (2) A kaoNnpharansanuM adhivezana anukULa sthaLe varSamAM eka vAra jarura bharavU. (3) ApaNI jaina koma keLavaNInA saMbaMghamAM bahu pachAta che tethI te bAbata AgaLa vadhAravA jaina varganA AgevAna gRhasthoe yogya prayAsa karavo joie. (4) sAMsArika keLavaNInI sAthe bAlyAvasthAmAMthI ja dhArmika zikSaNa Apaq. (5) anAtha jaina baMdhuo ane nirAzrita zrAvakone Azraya ApavA vAste yogyaM goThavaNa thavAnI AvazyakatA che.' (6) je je tIrtha athavA paracUraNa jaina maMdira jIrNa sthitimA AvI gayAM hoya tenuM eka lisTa taiyAra karAvI yogya rIti anusAra jIrNoddhAra mATe yogya prabaMdha karavo. (7) phalodhI tIrthanA maMdiranI gairavyavasthA tathA AzAtanA dUra karavI. (8) jyAM jyAM ApaNA pustakabhaMDAro AvelA che tyAM tyAMnA pustakonI yAdI pustakonI sthitisaha A kaoNnpharansa taraphathI karAvIne chapAvavI joie. For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) pavitra tIrtho paranI AzAtanA aTakAvavA prayatna karavo. (10) jaina komamA pracalita hAnikAraka sAMsArika rIti rivAjone dUra karavA prayatna karavo. (11) have pachInI kaoNnpharansa pAlItANAmAM anukULa samaye. bharavI. (12) A kaoNnpharansanuM tamAma kAmakAja karavA mATe janarala sekreTarI tathA prAntika sekreTarIonI nimaNUka karavI. challA TharAva anusAra apara inDIA ane loara inDIA ema be bhAga pADI apara inDIAnA janarala sekreTarI zrI. gulAbacaMdajI DhaDhA ane loara inDIAnA janarala sekreTarI amadAvAda nivAsI zeThaH lAlabhAI dalapatabhAInI nImaNUka karavAmAM AvI ane cauda. prAMtika sekreTarIo nImavAmAM AvyA. A pramANe jaina samAjanI A mahAna saMsthAnI jaDa majabUtapaNe phalodhImAM naMsvAI. pratinidhioe khUba ja utsAhapUrvaka adhivezanamA bhAga lIdho. jaina samAjamA pahelI ja vAra akhila hiMdanA dhoraNe samucita vicAraNA ane saMgaThananAM bIja naMkhAyAM. pahelA adhivezananA TharAvonI vistArapUrvaka noMdha. eTalA mATe lIdhI che ke temAM jaina samAjanA te vakhatanA mAnasa ane vicAronuM suMdara pratibiMba paDe che; jaina samAjanI nava jAgRtinAM ane vikAsazIlatAnAM temAM darzana thAya cha; ane Aje paNa je prazno jaina samAjanA prANaprazno che te tarapha te yuganA AgevAno pUrepUrA sajAga hatA enI pratitI thAya che. zrI DhaDhAjI jevA phakta eka ja niSThAvAna lokasevaka potAnI For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 apUrva zraddhA, adamya utsAha, ajoDa dhagaza ane niHsIma manobaLathI zuM karI zake che tenu prazaMsApAtra dRSTAnta A adhivezane pUruM pADyuM. itihAsamAM suvarNAkSare aMkita thayelA A prathama ane maMgaLa adhivezanamAM samAjanI AgekUcanI nobato gaDagaDatI nathI saMbhaLAtI zuM ! aj adhivezana - muMbaI phaLadAi phalodI pArzva karI, Adi ne dvitIya muMbAnagarI " pAlItANAmAM bharavA nakkI thayeluM adhivezana, zrI pAlItANA darabAra sAtha keTalIka bAbato saMbaMdhI jhaghaDo cAlato hovAthI, tyAM bharavAno vicAra mAMDI vALavAmAM Agyo ane amadAvAda khAte AgevAna jainonI maLelI sabhAmAM muMbaImAM. bIjI kaoNnpharansa saMvata 1959nA bhAdavA vada 13-14 amAsa tA. 19 20 21 sapTembara sane 1903nA divasomAM bharavAno TharAva karavAmAM Avyo. te vakhatanA jaina samAjanA jANItA' AgevAna ane jaina baMdhuonI unnati mATe tana, mana ane dhanathI mahenata karanAra zeTha zrI vIracaMda dIpacaMda sI. AI. ine svAgatapramukha tararIke, zeTha phakIracaMda premacaMda rAyacaMdane cIpha sekreTarI tarIke ane kalakattAnivAsI rAya bradIdAsajI kAlIdAsa bahAdura nAmadAra baoNIsaraoNya sAhebanA mukkIma ane jhaverIne pramukha tarIke cUMTI kADhavAmAM AvyA hatA. temaNe potAnA mAnanIya pravacanamAM jaNAvyuM ke, 88 eka AdamI apanI zaktise sAtoM kSetroMkA saMrakSaNa nahIM kara sakatA, yaha kArya samudAya se hI ho sakatA hai / isa vAste ina For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 kaoNnpharansa meM aneka lAbha honA saMbhava hai. ** taduparAMta jude 2 nagara aura grAmoM ke vidvAn, buddhimAn tathA dhanavAn aura sadguNI manuSyoM kA paraspara mela hone se Apasa meM bhrAtRbhAva aura saMpakI vRddhi honA saMbhava hai / A sivAya jaina samAjane lagatA aneka praznonI temaNe talasparzI chaNAvaTa karI hatI. A adhivezanamAM thayelA agatyanA TharAvomAM dinapratidina jIrNAvasthAne prApta karatA zAstra graMthonA rakSaNArthe bhaMDAronA graMthonI TIpa tathA tenA jIrNoddhAranI AvazyakatA, strI ane puruSavargamAM vyAvahArika tathA dhArmika keLavaNInA pracAra mATe prAthamika skUlo, hAiskUlo tathA borDigo bagere kholavA, skaoNlarazipo ApavA, saMskRta tathA mAgadhI pAThazALAo kholavA, kanyAzALAo tathA zrAvikA zALAo tathA jaina lAyabrerIo kholavA, tema ja dhArmika viSayo para sastu sAhitya tathA vidvattAbharelA tema ja bodhadAyaka lakhANovALAM jaina patro tathA mAsiko prakaTa karavA; jainone sArA udyoge lagADavA ane temane yathAzakti madada karavA, hiMsA ane pazuo upara gujaratuM ghAtakIpaNuM aTakAvavA, jIvadayAne uttejana ApavA, kaoNnpharansanI yojanA pAra pADavA moTA zaheromAM varkiMga oNphiso ughADavA, pagAradAra sekreTarI nImavA, jaina dharmanI ane jainonI unnati mATe prathama sAdhuonI ekatA thI joie ane teone mATe kaoNnpharansa bharavA, dareka gacchamAM eka yA be panyAsajI nImA ane temane sarTiphikeTa ApavA, sAdhuonA pustako saMghanI pAse rAkhavA, zrAvako mATe jaina kalAbhuvano kholavA, lUlA, laMgaDA ane AMdhaLA mATe For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirAzrita phaMDa karavA, jIrNoddhAra mATe bIjA paisAvALA derAsaromAthI paisA vAparavA, kanyAvikraya, maraNa pAchaLa kharca, raDavAkUTavAnA cAla baMdha karavA, jIvadayA mATe upadezako nImavA, jaina samudAyanI vastI, jIna maMdiro, jIna pratimA, jJAnabhaMDAro, pAThazALAo, pUrvAcAryopraNIta graMtho, jaina sabhA ane maMDaLo bAbata mAhitI meLavavA jaina DirekTarI taiyAra karavA, bALalagna, vRddhavivAha ane bIjA hAnikAraka rivAjo baMdha pADavA, svadharmI baMdhuomAM thato kusaMpa aTakAvI aikya ane bhAtRbhAva mATe saMgIna upAyo yojavA, kaoNnpharansanA judA judA khAtAMnAM bharAyelI rakamono viniyoga karavA, jIrNa maMdironA uddhAra ane jIrNa maMdiro, tIrtho ane purAtana lekhonuM lisTa karavA, dhArmika khAtAM tathA zubha khAtAMnA hisAba cokhavaTavALA rAkhI prakaTa karavA, zatraMjaya upara pAlItANA rAjya taraphathI te varSamAM thaelI AzAtanA badala kheda pradarzita karavA, saMvatsarInA tahevAranI rajA ApavA vagere bAbatanA mukhya hatA. TharAvAnA upara ApelA kevaLa sAra uparathI jaNAze ke kaoNnpharansanI sthApanAnI zaruAta vakhate paNa ApaNA samAjanA moTerAoe samAjano koi paNa prazna vaNaspo rahevA dIdho nathI. temanI dIrghadRSTi viSe ApaNA hRdayamAM bhArobhAra mAna utpanna thAya che. temanA lagabhaga pratyeka TharAvamAM samAjanI sAcI nADIparIkSArnu, samAjanI jaruriyAtanuM ane samAja \ icche che tenuM pratibiMba paDe che tema ja te vakhatanA samAjajIvananA dhabakArA saMbhaLAya che. A adhivezane phakta TharAvo karIne besI nahIM rahetAM tene amalI ane sakriya svarupa ApavA zrI kaoNnpharansa nibhAvaphaMDa, zrI For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustakoddhAra phaMDa, zrI maMdiroddhAra phaMDa, zrI nirAzrita phaMDa, zrI jIvadayA phaMDa ane zrI keLavaNI phaMDa ema cha agatyanAM khAtAM mATe TIpa karI lagabhaga eka lAkha rupiyA uparAMtanI rakama bhegI karI. keLavaNInA uttejanArthe keTalIka skaoNlarazipo eNa jAhera thaI hatI. ___ A Adhivezana kaoNnpharansanA itihAsamAM eka mahattvanuM adhivezana banyu hatuM ane kaoNnpharansanI lagabhaga badhI pravRttionAM pagaraNa A adhivezanathI maMDAyAM hatA. muMbaI zaheranA jaina samAjamAM cAra divasa utsava- maMgaLa vartI rahyo hato..te vakhate TokarazI kavie sAce ja gAyuM hatuM ke, dhanya dina Aja samAja jInasaMghay, unnatikaraNa ekatra maLiyuM dharmavyavahAra AcAravicAramAM, sAra zodhI sudhArAe bhaLiyu. zrI DhahAjIne kavi-aMjali ApatAM gAya che ke, aMga umaMga jInasaMgha DhaDhDhA khare jaMga zubha raMga ati teM jamAvyu. kuzaLa kaLa keLavI prabaLa daLa meLavI, buddhibaLa suyaza gulAba vAvyuM. trIjuM adhivezana-vaDodarA. _____ kaoNnpharansanuM trIju adhivezana gujarAtanA vIrakSetra vaDodarA khAte tA. 27-28-29 navembara sane 1904 : saM. 1961 : nA kArataka vada 5-6-7 nA divasomAM zrI ajImagaMja : murzIdAbAda : For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivAsI rAyabahAdura budhasiMghajI dUdhoDiyAnA pramukha pade maLyu hatuM. vaDodarAnA zrI saMghe sarakArI DaMko, nizAna, hAthI, ghoDA, bagIo, vAjiMtro vagarethI pramukhazrIno satkAra sTezane karyo hato. pramukha sAheba temanA bhatrijA bAbu vijayasiMghajI sAthe dabadabAbharelA poSAkamAM hAthI upara cAMdInI aMbADImA birAjyA hatA. temano utAro sarakArI baMgale hato ane temanI tahenAtamA sarakArI bagIo ane svAro rAkhabAmAM AvyA hatA. svAgata pramukha jhaverI zrI phate. bhAi amIcaMdanA AvakAranA bhASaNa bAda adhivezananuM udghATana vaDodarAnA prajApriya pragatizIla udAracarita nRpati zrImaMta sayAjIrAva gAyakavADanA zubha haste thayuM hatuM. teo zrImaMta, mahArANI sAheba tathA rAjakuMTuMbasaha padhAryA hatA ane adhivezananI judI judI beThakomA hAjarI ApI saune protsAhita karyA hatA. zrI. sayAjIrAve potAnA udghATana-bhASaNamAM jaNAvyuM ke, jainadharma ghaNo jUno che, bauddha dharma karatAM paNa jUno che. A evo sAdo dharma che ke jene hayAtI bhogavatAM hajAro varSa thai gayAM ane hajAro-mata paMtha thai gayA to paNa te hayAtI bhogave che tyAre temAM avazya kaMi uccatA hovI joie. jo tema na hoya to te adRzya thAta. mAMsa na khAvu tathA ahiMsA paramo dharma e jeno mukhya siddhAMta che, tebA dharmano tame tamArA vacce majabutAithI pracAra karo eTalaM ja nahIM paNa paradezamAM teno pracAra karavA prayatna karo. tamArA jainavarga paikIno ghaNo bhAga vepArI che, ane paramezvare tamane je kaMi saMpatti ApI hoya teno sadupayoga karI saMsAramA potAnI ane sarvanI sArI rIte unnati thAya tema karavU joie. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramukha sAhebarnu bhASaNa paNa atyaMta mananIya ane vicAraNIya hatuM. temAM temaNe dhArmika ane vyavahArika zikSaNa, strIzikSaNa, rAjabhASA, vyApArakarma ane hunnarakaLAnI agatya, jaina sAhityano pracAra, jaina zikSaNa sabhA, prAcIna pustakoddhAra, jaina DirekTarInI jaruriyAta vagere viSayo aMge-talasparzI vivecana karyu hatuM. dareka sArA kAmamAM muzkelIo Ave che tethI nahi DaratAM AgaLa vadhaq joie e viSe bolatAM temaNe jaNAvyu ke, hara rastA sApha nahIM hai| hara, phUla binA kAMTA nahIM hai...jahAM saMpa hai vahA~ hI tAkata hai, jahAM saMpa nahIM vahAM hAni hai| kaoNnpharansameM choTe bar3ekA yA dhanADhya-garIbakA yA uttara-dakSiNakA kucha bheda nahIM AnA caahiye| balki zrImaMta.apanI dolatake balase, buddhimAn apanI buddhike balase aura zaktivAn apane tanake balase isa sarva sAdhAraNa zreyakAmameM tanamanadhanase madada de kara saMpakI vRddhi karake jainadharmakI dhvajA pharakAte rheN| A adhivezane sarvasAdhAraNa TharAvo karavA uparAMta kaoNnpharansanA baMdhAraNa aMgenA TharAvamAM cAre janarala sekreTarIone pAtapotAnA vibhAgamA dareka khAtAne mATe kharca karavA, judI judI oNphiso sthApavA tathA prAMtika ane sthAnika kamiTio sthApI prAMtika ane sthAnika sekreTarIo nImI TharAvono amala karavAnI bAbata upara khAsa bhAra mUkayo hato. vaLI A adhivezane lokasaMparka bAbatamA eka kadama AgaLa uThAvI eka mAsika copAniyuM kADhI kaoNnpharansanA kAryathI samAjane mAhitagAra rAkhavA ane kaoNnpharansanA TharAvone puSTi ApavAno mahatvano nirNaya lIdho hato. For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A adhivezana aMge jaina sAhityane lagatu eka suMdara pradarzana bharavAmAM AvyuM hatuM ane tenu udghATana zrImaMta yuvarAja phatesiMharAva gAyakavADanA zubhahaste thayuM hatuM. temaNe potAnA DhUMkA pravacanamAM ghaNA sarasa muddA cA hatA. temaNe kahayu : "Let us hope that such conferences and exhibitions as these would induce young Jain scholars to dig deeper into the mines of learning and bring out valuable ore now burried and hidden." ApaNe evI AzA rAkhIe ke AvI kaoNnpharanso tathA pradarzano yavAthI yuvAna jaina vidvAno vidyAnI khANomAM vadhune vadhu uMDA Utaraze tathA hAlanA samayamAM guptapaNe bhaMDArAyela mUlyavAna dravya prasiddhimA lAbaze. "Other people may plead poverty in defence to their ignorance but the enterprising Jains at least who have acquired a good deal of wealth of the trade cannot be excused on their plea, and specially on the present moment." bIjAo potAnI ajJAnatAnA kAraNamAM garIbAinuM bahArnu batAvI zake paraMtu sAhasika jaino jemaNe vyApAra vaDe puSkaLa dhana pedA karya che temanA taraphathI Aq kAraNa; ne khasUsa karIne A veLAe mAnya karI zakAya nahi. For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina vidvAno ane jaina zrImaMtone uddezIne AjathI paMcAvana varSa upara uccArAyalA A zabdo Aje paNa keTalA' sAcA ane arthapUrNa lAge che ? A adhivezananA maMDapamAM padhArI parama pUjya AcAryazrI kamala vijayasUrizvarajIe prasaMgane anusarato upadeza ghaNI ja asarakAraka rIte Apyo hato ane munizrI vinayavijayajIe saMsAranI mohamAyA upara bhASaNa karyu hatuM. __zrImaMta mahArAjA sayAjIrAva ane AcArya zrImad vijayasUrizvarajInI hAjarIe jema adhivezanane gauravatuM banAvyu hatuM ta ja pramANe prakhara dezabhakta " svarAjya mAro janmasiddha hakka che" e sUtranA praNetA zrI lokamAnya bALagaMgAdhara TiLakanI hAjarI ane temanA vidvatApUrNa pravacane adhivezanane vadhuM gauravazALI banAvyu hatuM. lokamAnya TiLake kahayu : " jainono zaka mahAvIrathI cAlato Avyo che. itihAsa uparathI dharmAcAryanA nAmathI zaka calAvavAnI pahela jainoe karI che." jaina dharmanI ahiMsAnI hiMdu dharma uparanI asara viSe bolatAM temaNe jaNAvyu ke, ___be hajAra varSa pahelAM brAhmaNo ane jaino chuTathI eka dharmamAMthI bIjA dharmamAM jatA hatA, jo ke te vakhate brAhmaNa ane jaina dharmano moTo jhagaDo hato. te vakhate mImAMsaka eTala yajJayAga karavAthI mukti maLe, evo brAhmaNamata cAlyo hato. meghadUtamAM pazuvadhanuM varNana karatAM kavi kAlidAse kA che ke, nadInuM pANI paNa vadha thaelAM prANIonA For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lohIthI lAla thai jatuM eTalo badho pazuvadha thato hato, te vakhate jainoe ahiMsA paramodharmanuM tattva batAvyuM hatuM. brAhmaNa jaino vaccenA TaMTArnu kAraNa A rIte hiMsA ja hatuM. pazuvadha karavAthI mokSa nathI ema TharAvI jo koie paNa dayAnI bhAvanA uThAvI hoya, to tenu mAna jaina dharmane che, chevaTe brAhmaNoe jainono ahiMsA dharma svIkAryo ane jaina tathA boddha dharma pachI kumArIla bhaTTa zaMkarAjArye vedAMta dharma sthApyo. temaNe paNa jainonuM tattva potAnA siddhAMtomA dAkhala kayu. jaina pachI boddha dharma nIkaLyo temAM paNa ahiMsA tattva jaina dharmamAMthI lIdhuM che. e rIte bIjA dharmo upara ahiMsAnI chApa besADavAmAM jaya meLavI jainoe " jaina" nAma anvarthaka karyu che. jaino hiMdustAnanA Protestants dharmasudhArako che. te sudhAro hiMdamAM sA mATe ghAlI mUkavo joie ? laMDanamAM musalamAnonI masjida che te pramANe eka jaina maMdira paNa tyAM kema na hovU joie ?" A aitihAsika adhivezana prasaMge ekatra thaelA jaina grejyueTonuM maMDala zrI. gulAbacaMdajI DhaDhAnA pramukhapaNA nIce ekatra maLyuM hatuM. temAM jaina-zvetAMbara grejyueTasa esosIezananI sthApanA karavAmAM AvI hatI. tenA pramukha tarIke zrI. gulAbacaMdajI DhahA, ema.e., upapramukha vaDodarAnA DaoN. bAlAbhAi maganalAla nANAvaTI ela.ema. enDa esa. ( jeo pAchaLathI kaoNnpharansanA dazamA adhivezananA pramukha thayA hatA) ane sekreTarI tarIke zrI. motIcaMda gIradharalAla kApaDiyA bI.e., ela.ela.bInI nimaNUka karavAmAM AvI hatI. A esosIezane kaoNnpharansanA hetuo pAra pADavA mATe dareka prayatna karavA ane kaoNnpharansa taraphathI zrI. DhaDhDhAjInA taMtrIpaNA nIce nIkaLanAra megejhinamAM dhArmika tema ja sAmAjika viSayo saMbaMdhI lekho lakhavA TharAvyuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 Ama vaDodarA adhivezana dhaNuM ja AzAvaMta, phatehamaMda ane hareka bAbatamAM AgekUca karanAruM nivaDayuM hatuM, zrImaMta mahArAjA sayAjIrAve kaoNnpharansamAM bIjI madada uparAMta ru. 1,000nI deNagI ApI haMtI. senTrala kamiTinA sekreTarIo vaidya maganalAla cunIlAla, zeTha gokaLabhAi cunIlAla tathA pAdarAnA vakIla zrI. mohanalAla hemacaMda tema ja vakIla zrI. naMdalAla lallubhAie adhivezanane saphaLa banAvA mATe athAka mahenata karI hatI. rAjakIya dabadabA sAthe bharAyela A adhivezana, vaDodarA saMghano utsAha ane adhivezanamAM thayelI nakkara kAmagIrI jotAM "vaTapattane vaTathI banyo che vijaya jaina samAjano" e kavivacana taddana sArthaka lAge che. cothuM adhivezana- pATaNa kaoNnpharansanuM cothuM adhivezana mahArAjA kumArapALanI rAjadhAnI ane kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanI yazobhUmi gujarAtanA prAcIna pATanagara pATaNa zaharamAM muMbaInA suprasidhdha zreSTa ane samAjasevA mATe tanamanadhanathI sadA tatpara evA zeTha vIracaMda dIpacaMda sI. AI. I. nA pramukhapade vi. saM. 1962nA phAgaNa suda 2- 3-4nA divasomAM maLyuM hatuM A aitihAsika nagarImAM adhivezana bhAre utsAha ane preraNAtmaka vAtAvaraNamAM maLyuM hatuM. paTTaNIoe mahemAnonuM bhAvabharyu svAgata karyu hatuM. Aja pATaNamAM eka vakhate jainono jAhojalAlIno sUrya madhyAhne tapato hato. jaina cANakyo ane zUravIra maMtrIzvaronI A karmabhUmi hatI jene " kalikAla sarvajJe " potAnA apAra pAMDityathI bhAratabharamAM vidvAnonI duniyAmAM mazahUra banAvI hatI. For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNa adhivezane samAjasevAnA kSetramA eka kadama AgaLa uThAvI prathama mahilA pariSada bharI ane strIsamAjanI unnati mATe vyavasthita rupe vicAra karavAnI taka strIone ApI. kaoNnpharansarupI vRkSatuM je bIja phalodhImAM ropAyuM, jene muMbaIe jaLasiMcana karI aMkura ANyA, vaDodarAmAM je aMkura vRddhi pAmI kumaLA choDarupa thayA tene pATaNamAM nakkara DALIpatra AvyAM. ___A varSamA, vaDodarA khAte nakkI thayA mujaba, zrI gulAbacaMdajI dRDhAnA adhipatipaNA heThaLa zrI jaina kaoNnpharansa herolDa nAmarnu mAsika zaru karavAmAM Avyu. pATaNa adhivezanamA dhArmika khAtAonA hisAbo cokhkhA rAkhavAnI AvazyakatA upara khAsa bhAra mUkavAmAM Avyo hato ane zeTha gokaLabhAI dolatarAma ane zeTha cunilAla nahAnacaMdanI udAratApUrvakanI Arthika sahAyathI hisAbo tapAsavA eka alaga khAtAnI zaruAta thaI hatI. phalodhi-muMbaI-vaDodarA ane pATaNamA je TharAvo karavAmAM AvyA hatA teno sakriya amala karavA mukhya maMtrIo ane prAMtika sekreTarIo khUba ja utsAhathI kAma karatA hatA. kaoNnpharansanA satata pracAra ane prayatnathI cAra varSanA DhUMkA gALAmAM ja jaina samAjamAM asAdhAraNa jAgRti AvI hatI ane ghaNI lokopakAraka pravRttio ane dharmakAryo thayAM hatA. mAravADa ane mevADanI tirthabhUmimAM AvelAM keTalAMka jIrNa caityono uddhAra karavAmAM Avyo hato. keLavaNInI bAbatamA keTalAka nirAzrita paNa lAyakAta dharAvanAra For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 vidyArthIone temano abhyAsa cAlu rAkhavA yogya madada kaoNnpharansa phaMDa taraphathI ApavAmAM AvI. pATaNa ane jesalameranA prAcIna jaina bhaMDAronI TIpa thaI. dezanA judAjudA bhAgomAM pAThazALAo tathA kanyAzALAo sthApavAmAM AvI. pethApuramAM maLelI prAMtika kaoNnpharansa bakhate ekaThAM thaelAM nANAMmAMthI tyAM jaina borDiganI sthApanA thaI. kaoNnpharanse samAjamAM keLavaNInA prazna upara je jhoka Apyo ane je vAtAvaraNa jamAvyaM tenA pariNAme muMbaImAM panAlAla jaina hAiskUla khullI mukAI. amadAvAdamAM nAgorIsarAhamAM lallubhAI rAyacaMdanA prayAsathI eka borDiga khulI. muMbaImAM lAlabAga khAte eka borDiMga sthapAI. dazerA upara ane bIjA tavAnA divasoe pazuvadha baMdha karavA aneka dezI rAjAo ane ThAkoroe pharamAno karyA. nirAzritone vepAra mATe paNa kaoNnpharanse sArI madada karI. muMbaimAM zrAvikAzALA ane udyogazALA sthapAI. yunivarsiTIonA bI. e. ane. ema. e.nA abhyAsakramomAM jaina sAhityanAM pustako dAkhala thayAM Ama kaoNnpharanse karelA TharAvo kAgaLa upara nahi rahetAM tenA amala mATe pUrato parizrama levAmAM Avyo hato. gAmegAmanA saMgho paNa temAM potAno phAlo ApatA hatA. TraMka samayamAM ja kaoNnpharanse jainasamAjanA mAnasapaTa upara adazya te evI sArI asara karI hatI ke tenA pariNAme jainasamAjamA jAhera jusso ( Public spirit) navAM svarUpe svataMtratAnI sugaMdhI vAsita thayelo prakaTa rIte jovA maLato hato. pAMcamuM adhivezana -- amadAvAda AvA uttejita vAtAvaraNamAM amadAvAdamAM pAMcamuM adhivezana For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. saM. 1963nA phAgaNa sudI 4-5-6, sane 1907nA phebruArI mAsanI tA. 16-17-18nA divasomAM maLyu. A adhivezananA svAgatapramukha tarakei nagarazeTha cImanabhAI lAlabhAInI ane pramukha tarIke ajimagaMjanIvAsI rAya sItAbacaMdajI nAhAra bahAdUranI varaNI thaI hatI. svAgata samitinA cIpha sekreTarI tarIke zeTha jesaMgabhAI haThIsIMga ane aMDara-sekreTarI taraki zeTha maNIbhAI jesaMgabhAI tathA jhaverI bhogIlAla tArAcaMdanI pasaMdagI karavAmAM AvI hatI. zeTha manasukhabhAI bhagubhAI, zeTha lAlabhAI dalapatabhAI, zeTha cImanabhAI nagInadAsa, zeTha sAMkaLacaMda moholAlabhAI, zeTha amaratalAla vADIlAla, zeTha mayAbhAI nathubhAI ane zeTha mohanalAla lallubhAI svAgata samitinA upapramukho tarIke cuMTAyA hatA. pramukha zrInuM bhavya svAgata karavAmAM AvyuM hatuM. ghoDesvAra, sAyaklisTa ane pAyadaLa svayaMsevakonI TukaDIonA saraghasamAM pramukha cAra ghoDAnI bagImAM virAjyA hatA. rAjanagaranA dhorI mArgo khUba sarasarIte zaNagAravAmAM AvyA hatA. A jainapurInA zeThiyAoe praNAlikAgata rIte sau mahemAnonuM bAdazAhI rIte svAgata karyu hatuM. A adhivezane je mahattvanA TharAvo karyA temAM jainakomamAM vyAvahArika keLavaNInI sAthe naitika, dhArmika ane zArIrika keLavaNAMnI vRddhi mATenA, jaina, saMskRta ane prAkRta sAhityanA ane darzananA graMtho yunivarsiTIomAM dAkhala karavA prayatna karavAnI AvazyakatA mATenA ane prAcIna zIlAlekhonI zodha, saMgraha ane rakSaNa karavAnI AvazyakatAnA TharAvo khAsa dhyAna kheMce che. je je For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika pustako mULa, bhASAMtara athavA navI kRtinA chapAvavAmAM Ave te sarve koi paNa vidvAna munirAjane batAbIna temanA pramANapatra sahita chapAvavAnI AvazyakatA upara kaoNnpharanse bhAra mUkyo. A adhivezane sAmAjika bAbatomA samAjane spaSTa doravaNI ApavAnI pharaja samajI bALalagna, vRddhavivAha, kanyAvikraya, bahu patnitva, mRtyu pAchaLanA jamaNavAra, ayogya pharajiyAta kharcI vagere hAnikAraka rIta rivAjone dUra karavA anurodha ko. zrAvako sIjhAya nahi ane dInahIna hAlatamA dharmAtara thatAM aTake te mATe nirAzrIta jainone dhaMdhe lagADavAnI, anAtha bALakone tathA anAtha vidhavAone Azraya ApavAnI, bALAzrama sthApavAnI ane janmaparyaMtanA asAdhya rogothI pIDAtA nirAzrita svadharmI baMdhuone mATe AzrayasthAna sthApavAnI AvazyakatA svIkArI. hiMdustAnanA judAjudA bhAgonI aMdarathI maLI AvatI jaina pratimAo meLavavAmAM ghaNI musIbata paDatI hovAthI Trejhara Trova aeNkTamAM jarurI sudhArA karavA hiMdI sarakArane memorIala karavAnI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIne sUcanA karato TharAva paNa karavAmAM Avyo. vividha kSetrone sparzatA ane samAjanA prANapraznone lagatA sarvagrAhI TharAvo karI rAjanagara adhivezana kaoNnpharansanA itihAsamA sImAcihnarupa banI gayu che. A adhivezanamAM sAdhu-sAdhvIoe paNa sArA pramANamAM hAjarI ApI hatI. muni( pAchaLathI AcArya )zrI. buddhisAgarajIe " mahAvIra zAsana vijayaraMgamAM karo na kiMcit khAmI" ane "jaina zvetAMbara kaoNnpharansathI, zIghra unnati hi mAnI" jevAM kAvyo racI ApI kAryakaromAM utsAhanAM pUra vahAvyAM hatAM. For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 nagarazeTha cimanalAla lAlabhAie potAnA svAgata pravacanamAM rajU karelI nIcenI hakIkata Aje paNa keTalI adyatana ane AdaraNIya lAge che ! "baMdhuo, rAjanagaramA judAjudA gaccho hovAno saMbhava che; to paNa 1558mAM iMglAMDa upara ajitasenA ( Invincible Armada) sahita caDhAi karanAra speinanA lokone harAvavAne romana ketholika ane proTesTanTa nAmanA be virodhI dhArmika paMtho ekatra thayA hatA, te mAphaka bhinna bhinna vicAravALA komanA AgevAno kurivAjorupI zatrUnI senAno saMhAra karavAne, dharmano udyota karavAne, ane A kaoNnpharansano vijayavAvaTo pharakAvavAne ekameka thayA che, te banAvanI noMdha letAM mane ati AnaMda thAya che. A prasaMga amadAvAdanA jainonA itihAsamAM suvarNAkSare kotarAze. . . ApaNe icchIe ke amadAvAdanA jaino bhUtakALano bhavya suvarNAkSarI itihAsa punaH sarje, ane kaoNnpharansano vijayavAvaTo pharakato rAkhavAne bhinna bhinna vicArasaraNIvALAone punaH ekatra besADI samAjane Adarza pUro pADe. .. pramukha sAhebe paNa "saMpamAM jaya che" e mahAna sUtranI bheTa potAnA vidvatAbharyA vaktavyamAM ApI hatI. __ A adhivezana prasaMge kaoNnpharansanA maMDapamA mahilA pariSada yojavAmAM AvI hatI jenA sekreTarI zrI anasUyA sArAbhAI hatAM ane pramukhasthAne zeThANI zRMgAra zeTha jesaMgabhAI haThIsIMganAM patnI birAjyAM hatA. A pariSadamAM strIone lagatA khAsa praznonI carcAvicAraNA thaI mahatvanA TharAvo karavAmAM AvyA hatA. For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha; adhivezana--bhAvanagara bhAvanagaranA AgevAno zeTha kuMvarajI ANaMdajI, zrI motIcaMda gIradharalAla kApaDiyA ane anya gRhastho kaoNnpharansanA janmakALathI tenI sAthe joDAelA hatA. saurASTramAM jainapurI bhAvanagaranuM sthAna anokhaM che. jainasAhitya prakAzananI prathama saravANIo A bhUmimA ja phUTelI che. jainapatrakAritvanuM paNa A ugama sthAna che. AvA dharma ane sAhitya kSetramA kaoNnpharansacaM chaThaM Adhivezana saM. 1964nA caitra mAsamAM amadAvAda nivAsI dharmaniSTha zeTha manasukhabhAI bhagubhAInA pramukhapade bharAyu hatuM ane temAM aneka mahattvanA TharAvo thayA hatA. __ kaoNnpharansanAM tamAma khAtAMnI racanAtmaka pravRttiAnI noMdha laI kaoNnpharansano saMdezo gAmegAma pahoMcato karavA mATe A adhivezanamA anurodha karavAmAM Avyo hato. ___ kaoNnpharanse amadAvAda adhivezana pahelAM zrI jaina zvetAMbara maMdirAvaLI bhAga 1lo bahAra pADyo hato. tyAra pachI zrI jaina zvetAMbara DirekTarInA bhAga 1-2 bahAra pADI A dizAmAM paNa sakriya kAmagIrI cAlu rAkhI hatI. sAtamuM adhivezana--pUnA kaoNnpharansanuM sAtamuM adhivezana dakSiNanA pATanagara pUnAmAM saM. 1965mAM zeTha nathamala golecchAnA pramukhapade maLayuM hatuM. kaoNnpharansanI agAunI beThakomA nIcenAM judAMjudAM cha khAtAMmAM rakamo bharavAmAM AvatI hatI ane je te khAtAmA kharacavAmAM AvatI For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI. (1) zrI kaoNnpharansa nibhAva. khAtuM, (2) zrI jIrNa pustakodhdhAra khAtuM, (3) zrI jIrNa maMdiroddhAra khAtuM, (4) zrI nirAzrita khAtuM, (5) zrI jIvadayA khAtu, ane (6) zrI keLavaNI khAtuM. kaoNnpharanse hAtha dharela tamAma khAtAM mATe nANAMnI jarura chatAM dara varase kaoNnpharansanI Avaka ochI thatI jatI hovAthI badhAM khAtAM sArI rIte calAvavAM azakya lAgyu. tethI cAlu jamAnAmAM keLavaNI mukhya sAdhana che ema vicAra karI A adhivezanamA keLavaNI ane nibhAva e be phaMDa TakAvI rAkhavAnA irAdAthI " sukRtabhaMDAra phaMDa "nI yojanA ghaDavAmAM AvI ane evo TharAva karavAmAM Avyo ke keLavaNI khAtAno kharca tathA bIjA kharcA calAvA dareka strIpuruSe dara varSe ochAmA ochA cAra AnA kaoNnpharansane ApavA. pUnA adhivezanamAM eka bIjU paNa mahattvanu pagalu levAyuM. dhArmika parIkSAo levA mATe jaina ejyukezana borDanI sthApanA karavAmAM AvI ane vyAvahArika keLavaNIno bhAra paNa A borDane sopavAmAM Avyo. svataMtra keLavaNI khAtuM baMdha karavAmAM Avyu. A borDanI prazaMsanIya kAmagIrI adyApiparyaMta aviratapaNe cAlu che. dhArmika parIkSAo bAbatamAM A borDa eka dhArmika zikSaNanI vidyApITha banI gaI che ane dhArmika keLavaNIne vega ApavAmAM teNe pAyAnu nakkara kAma kayu che. AThamuM adhivezana--mulatAna atyAra sudhI kaoNnpharansanA Adhivezano dara varSe maLatAM hatA. For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu sAtamA adhivezana pachI lagabhaga cAra varSane gALe saM. 1969mAM paMjAbamAM mulatAna khAte AThama adhivezana zeTha pannAlAla joharInA pramakhasthAne maLayu hatuM. paMjAbI bhAiono utsAha avarNanIya hato. AkhA paMjAbamAMthI ane dUradUrathI pratinidhio ane prekSako adhivezanamA hAjarI ApavA utarI paDyA hatA. A adhivezanamA ghaNA mahattvanA TharAvo thayA hatA. atyAra sudhInAM prathama zivAyanAM tamAma adhivezano gujarAta, saurASTra ane mahArASTramAM thayelAM hoI A adhivezana potAne AMgaNe bharAvAthI paMjAba gaurava anubhavatuM hatuM. kaoNnpharansanI kAmagirI vadhu joradAra banAvavA A adhivezanamA makkama nirNayA lebAyA hatA. . navamuM adhivezana--sujAnagaDha navamA adhivezanane potAne tyAM noMtaravArnu mAna sujAnagaDha khATI gayu. rAjaputAnAmAM sujAnagaDha mahattvaceM sthAna bhogave che. mulatAna adhivezana pachI be varSe zeTha motIlAla mulajI je. pI.nA pramukhapade saM. 1971nA mAgha sudI 11-12-13, tA. 27, 28, 29 jAnyuArInA roja zrIyuta zeTha panecaMda jI saMghavInA AmaMtraNathI sujAnagaDha mukAme adhivezana bharAyu. A adhivezanamAM samAjahitane lagatA aneka savAlonI vicAraNA thaI ghaNA mahattvanA TharAvo thayA hatA. paraMtu sauthI mahattvano TharAva jainonI saMkhyAmA vRddhi thavA kema pAme te darzAvavA sAru sadarahu TharAvanI pAMcamI kalamamAM jainomA mRtyupramANa For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa hovAnA kAraNo ane tene aTakAvavAnA upAyo sUcavavA eka samiti DaoN. nAnacaMda kasturacaMda modI, DaoN. munazI hirajI maizerI, jhaverI mohanalAla maganabhAI ane zrI narottama bI. zAhanI nImavAmAM AvI hatI. A samitie pUratAM nANAMnA abhAve potAnuM kSetra muMbaI zahera pUratuM maryAdita rAkhyu hatuM. paraMtu teNe potAnA riporTamAM karelI ghaNI bhalAmaNo muMbaI bahAranAne paNa teTalI ja upayogI thaI par3e tevI hatI. dazamuM adhivezana-muMbaI dazamuM adhivezana muMbaImAM saM. 1972 nA caitra vada 4-5-6 tA. 21-22-23 eprila 1916nA divasAmAM DaoN. bAlAbhAI maganalAla nANAvaTInA pramukhapade maLyuM hatuM. A adhivezanamAM kaoNnpharansanuM rItasara baMdhAraNa pasAra thayu hatuM. e kAraNe A adhivezana mahattvanuM kahI zakAya. baMdhAraNa e pratyeka saMsthAno prANa cha. e prANapratiSThA A adhivezane karI. te uparAMta A adhivezane ejyukezana boDanI nimaNUka karI tene jainomAM hastI dharAvatI dhArmika tema ja vyAvahArika keLavaNInI saMsthAo saMbaMdhI hakIkata meLavI temane sArA pAyA upara mUkavA, pAThazALAomAM eka sarakho abhyAsakrama calAvavAnI goThavaNa karavA, jaina vAcanamALA taiyAra karavA, vArSika parIkSAo levA, pramANapatro ApavA vagere bAbatanI sattA ApI ane te borDanA mAnada maMtrIo tarIke zrI. motIcaMda giradharalAla kApaDiyA solisiTara tathA zrI. mohanalAla dalIcaMda dezAI ne nImavAmAM AvyA. atre For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAda Apaq ThIka thaI paDaze ke zrI. mohanalAla dezAI jeo ApaNA samAjanA eka suprasiddha sAhityakAra tarIke jANItA thaI cUkyA hatA teo kaoNnpharansanA mukhapatra zrI jena kaoNnpharansa herolDa patrikAnA taMtrI tarIke paNa thoDA varSothI sevA ApatA hatA. A uparAMta jaina yuvAnoMne ucca vepArI keLavaNI ApavA bAbata, strIkeLavaNI bAbata ane yunivarsiTIomAM jaina sAhityane vadhu ne vadhu sthAna ApavA bAbatanA mahattvanA TharAvo thayA hatA. agiyAramuM adhivezana-kalakattA ___kaoNnpharansarnu agiyAramuM adhivezana baMgAlanA pATanagara kalakattAmA zeTha khetasI khIasI je. pI.nA pramukhapade saM. 1974 mAM bharAyu hatuM. A adhivezanamA ghaNA agatyanA TharAvo thayA hatA. te uparAMta sukRta bhaMDAra phaMDanI vasUlAta barAbara thatI na hovAthI tyAMnA AgevAnonI sUcanAthI ekIsAthe cAra varSanuM phaMDa vasUla karavAmAM Avyu hatuM. kalakattAvAsIono utsAha avarNanIya hato, ane svAgata apUrva hatuM. bAramuM adhivezana-sAdaDI lAlA dolatarAma nahAranA pramukhapade saM. 1976mAM goDa. bADamAM bAra, adhivezana ati utsAhajanaka vAtAvaraNamA maLyu hatuM. sArAye mAravADa ane goDavADamAMthI maru dezanI dhIMgI dharatInA saMtAno adhivezanamA hAjarI ApavA UtarI paDyAM hatA. svAgatapramukha tarIke zaTha nathamalajI chajamalajIe mahemAnono bhAvabhIno satkAra karyo hato. For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A adhivezane aneka mahatvanA TharAvo dvArA samAjane mArgadarzana karAvyuM hatuM. aneka vidvAna vaktAonA pravacano thayAM hatAM. pramukhazrIe potAnA ati vidvattApUrNa vyAkhyAnamAM samAjanA anekavidha praznAnI ghaNI ja jhINavaTa ane vistArathI samAlocanA karI hatI. kanvenzana sammelana-muMbaI samudramAM bharatI ane oTa Ave che. mAnavajIvanamAM paNa caDhatIpaDatIrupa bharatI ane oTa Ave che. tevI ja rIte saMsthAnA jIvanamAM paNa bharatI ane oTa Ave e sAmAnya bInA cha. bharatI ane oTa sanAtana che; ane sanAtana che eTale jarurI che. jo bharatI pachI oTa na Ave to samudra chalakAI jAyaduniyAno nAza kare. mAnavajIvanamAM bharatI pachI oTa na Ave to te abhimAnI banI jAya. saMsthAmAM paNa bharatI pachI oTa na Ave to saMsthAna cetana harAI jAya, teno vikAsa aTakI paDe. kAryakartAomAM abhimAna, saMkucitatA ane sattAnI sAThamArI dAkhala thAya. oTa AvakAradAyaka che. oTamAM mAnavInI ane saMsthAnI kasoTI thAya che. dhIrapuruSo tenAthI kadI gabharAtA nathI. nirAza nahI thatAM sAcA nAvikanI peThe teo bharatInI rAha jue che ane bharatI AvatAM potAnuM vahANa sahIsalAmata haMkArI jAya che. kudaratanA A kramamAMthI ApaNI kaoNnpharansa paNa mukta kema rahI zake ?. phalodhIthI punA sudhInA adhivezanomAM jaina samAjamAM je utsAhanAM pUra AvyAM hatAM te dhIme dhIme osaratAM jatAM hatAM. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjamAM je dhagaza, jusso ane joma jaNAtAM hatAM te narama paDI gayA hatA. jANe eka jAtano udAsIna bhAva AvI gayo hato. saMsthAmAM prANavAyu khUTI paDyo hato. kAryakartAo mUMjhAtA hatA. saMsthAne TaTAra kema karavI e temanI ciMtAno viSaya hato. virodhIo saMsthAne toDI pADavA mathatA hatA ane janasamUhanI udAsInatAno temane lAbha maLI jAya evA saMyogo UbhA thayA hatA. je saMsthAe pUrI paccIzI sudhI samAjanA vicAravAtAvaraNa upara jabbara asara karI, sevAnAM aneka kAryo kIM, paddhatisara kAma karavAnI dizA dekhADI, samAjamAM jAgRti ANi, madhyama varganA baMdhuone samAjapragatimAM ane sAmAjika khAtAomAM hita che ema batAvI Apyu, samAjajIvanamA eka jAtanI uSmA prakaTAvI ane kaI sevako jenA pAyAnA paththara banyA tene maravA kema devAya ? ___ A ciMtAjanaka mAmalAmAMthI toDa kADhavA kAryakartAoe vicArakornu ema sammelana bolAvavA nirdhAra ko. A kaTokaTInA prasaMgamAthI pAra utAre tevA nAviko paNa joIe. zeTha devakaraNa mULajIne svAgatapramukha banAvyA. pramukhapada mATe saunI najara jaina samAjanA sarvamAnya netA ane bAhoza sukAnI zeTha kasturabhAI lAlabhAI tarapha gai. temanA pitA amadAvAdanivAsI zeTha lAlabhAI dalapatabhAIe cIpha sekreTarI tarIke varSo sudhI je saMsthAnI sevA karI temanA suputra saMsthAnI kaTokaTIne TANe madade na Ave e bane ja kema ? temanA netRtva nIce saM. 1981nA caitra vada 2-3 tA. 11-12 eprila, 1925 nA divasomAM muMbaI khAte kanvenzana-vicAra saMmelana yojavAmAM Avyu. For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 svAgatapramukhe potAnA bhASaNamAM dilanI dAjha rajU karI. 66 chelA daza varSathI kaoNnpharansanuM nAva bharadariye athaDAyA kare che. amuka thoDA apavAda bAda karatAM samAjahitanA praznane jANe AkhI koma sAthe kAMI lAgatuMvaLagatuM na hoya tevI sthiti utpanna thaI che " ane temAMthI mArga kADhavA vijJapti karI. amadAvAdanA nagarazeTha zrI kasturabhAI maNIbhAI paNa A TANe hAjara hatAM. saue parAmarza karI nakkI karyu " kaoNnpharansa jIvavI ja joIe ". zeTha kasturabhAIe pramukhasthAnethI bolatAM bhArapUrvaka kahAM, ke 66 " komanA abhyudayanA uttama vicAra ApaNI samakSa rajU karI, tene vyavahAru rupamA mUkavA kaoNnpharansanI khAsa jarura che. jANe kaoNnpharansane AzIrvAda ApakA ja na AvyA hoya tema A kanvenzanamAM rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjInAM pagalAM paNa thayAM hAM. saumAM avarNanIya utsAha Avyo. 'hindanI sevAmAM jaina kaI rIte bhAga laI zake e. viSe temaNe mananIya vyAkhyAna ApI sAcI ahiMsA zuM hoI zake te samajAvI aikya upara bhAra mUkyo. jaina dharmamAM aspRzyatAne sthAna hoI zake nahi ema jaNAvI tenA nivAraNa mATe temaNe jainone anurodha karyo. 27 hatotsAha thapalA kAryakartAomAM A kanvenzane AzAno punaH saMcAra karyo, ane samAjanA uddhAra mATe dviguNita utsAhathI teNe kamara kasI. khAsa adhivezana - - muMbai -- jaina komano eka mahattvano prANaprazna "tIrtharakSAno " che. sArA bhAratavarSamAM zrI jinezvara bhagavaMtonI kalyANabhUmio ane " For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 bIjI rIte mahimAvALAM aneka tIrtho AvelAM che. khAsa karIne zrI zatrujaya, giranArajI, tAraMgAjI, AbujI, makSIjI, aMtarIkSajI, kesarIyAjI, rANakapurajI ane sametazikharajI jevAM vizvavikhyAta tIrthono vAraso ApaNane maLelo che. tenI kalAkArIgIrI, tenI bhavyatA, ane tenI darzanIyatA ApaNA pUrvajonI acaLa dharmazraddhA ane kalApremanAM jIvaMta smArako che. tIrthonI rakSaNa karavAnI pharaja viSe kaoNnpharansa harahameza jAgrata hatI ane te mATe tenA dareka adhivezanamA bhAra mukAto Avyo hato. siddhakSetra zatrujaya e jainonuM abala naMbara- tIrtha che. te vakhate te pAlItANA sTeTanI sthAnika hadamAM AveluM hatuM. mahAna akabara bAdazAhanA pharamAnothI zrI zatrujayano pahADa te upara AvelAM ApaNAM bhavya maMdiro, gaDha, kuMDa vagere ApaNI saMpUrNa mAlakImAM soMpAyAM hatA. te uparAMta mogala bAdazAhanI vadhu maherabAnInA pariNAme eka sanadamAM tIrthanI taLeTImAM vasatuM pAlItANA gAma paNa tIrthanI sevA mATe inAmI jAgIra tarIke ApaNane arpaNa karAyu hatuM. zatrujayanI yAtrA mATe parApUrvathI dezanA judA judA bhAgomAMthI saMgho jatA hatA. A saMghone mogala sAmrAjyanI paDatInA vakhatamAM aMdhAdhuMdhInA samayamA keTalaki muzkelIo veThavI paDatI hatI. te vakhatanA pAlItANA darabAre, jo zrAvako yAtrIonA jAnamAlanI rakSA mATe kAika rakama Ape to cokIpahero rAkhI zakAya tema jaNAvyu. sane 1821mAM pAlItANA darabAra ane jaino vacce evaM Thayu ke jainAe pAlItANA darabArane dara varase rupiyA pistAlIsaso ApavA ane darabAre For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 yAtrIonuM rakhopu - rakSaNa kara. sane 1861mAM te vakhatanA darabAra zrI surasiMhajIe vadhu rakamanI mAgaNI karavAthI, mULa rakama vadhArI rupiyA dasa hajAranI karavAmAM AvI. sane 1886thI cAlIsa varSa mATe A rakama banenI saMmatithI paMdara hajAranI karavAmAM AvI. sane 1877nA muMbaI sarakAranA cukAdAthI ema TharAvavAmAM AvyuM hatuM ke : ( 1 ) gaDhanI aMdara polisasaMrakSaNanA kAma pUrato ja ThAkorano kAbU gaNAya. (2) zrAvakonA ziSTAcAra viruddha ThAkora sAheba koI paNa bhAgano upayoga karI zake nahiM . ( 3 ) pahADane Azraya rahetI zrAvaka komane temanI taraphathI kAMI kanaDagata thaI zake nahi. sane 1886mAM thayelo paTo sane 1926mAM pUro thato hato. gar3ha, kuMDa, derIo vagere sarva jaina komanI saMpUrNa mAlakInA hoI te mATe koI jAtano TekSa ke muMDakAvero levAno pAlItANA daravArane adhikAra nahoto. tema chatAM temaNe yAtrALuo upara kara nAkhavAno potAno kahevAto hakka AgaLa karI te hakkanA badalAmAM jaina koma pAthI atizaya moTI rakamanI mAgaNI karI. jainonA prAcIna ane sthApita hakko upara AthI tarApa paDatI hatI. darabAra ane jaino vacceno jhaghaDo vesTarna inDiyA sTeTsanA nAmadAra gavarnara janaralanA ejanTane sopAyo. temaNe pAlItANA darabArano yAtrAluo upara kara nAkhavAno adhikAra mAnya rAkhI darabArane jaina koma pAsethI dara varase eka lAkha rupiyA levAno agara tema na bane to yAtrAluo upara For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAthAdITha be rupiyA muMDakAvero levAno haka che evo jaina komane haDahaDato ane ghora anyAya karato cukAdo Apyo. vIjaLIno AMcako lAgyo hoya tema Akho jaina samAja khaLabhaLI UThyo. jaina komanI pratiSThA, gaurava ane tenA mAlakI hakkane paDakAravAmAM AvyA hatA. jaina samAjamAM lokamata keLavI A paDakArane jhIlavAyogya pracAra ane jhuMbeza calAvavAnI jarUra hatI. kaoNnpharansanI pharaja kaoNnpharansa kema cUke ? tIrtharakSAno A prazna hala karavA, pAlItANA darabAre akhatyAra karelA valaNa saMbaMdhamAM jaina samAjano saMgaThita avAja rajU karavA ane ubhI thayelI paristhitine pahoMcI vaLavA yogya upAyo yojavA, jaina komanA janmasiddha cirasthApita hako para thayelA AkramaNanA sakhta AghAtathI samasta komanI duHkhita lAgaNIne ekatrita rIte jAhera karavA ane te saMbaMdhI zIghra saMtoSakAraka pariNAma lAvavAnI AvazyakatA upara briTiza sarakAranuM dhyAna kheMcavA kaoNnsapharansajeM khAsa adhivezana tA. 31 julAI ane 1-2 oNgasTa, 1926nA roja muMbaI khAte bAbu bahAdurasiMha jI siMghInA pramukhapade meLavavAmAM Avyu. temAM pAlItANA darabAranA jaino pratyenA valaNanI sakhata jhATakaNI kADhatA ane temanA vero nAkhavAnA hakkone paDakAratA TharAvo thayA hatA ane te viruddha samAjane jAgrata karavA AMdolana calAvavAnuM nakkI thayA mujaba sakhata AMdolana calAvavAmAM AvyuM hatuM. ghaNAM agatyanAM jaina tIrthono sadIothI saphalatApUrvaka vahIvaTa karatI ApaNI suprasiddha amadAvAdanI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhIne paNa pAlItANA darabAra sAmenI laDatamAM AthI ghaNuM baLa maLyu. pariNAme jainoe pAlItANA darabArane ekatA, dhairya ane zAMtipUrvaka saphaLa laData ApI. yAtrAno For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bahiSkAra karavA sudhInI hade jhaghaDo pahoMcyo. puSkaLa kasoTI ane lAMbI laData pachI pAchaLathI simalA mukAme A praznanu sukhada samAdhAna thayuM ane khAsa adhivezananuM sAphalya thayu. aikya ane saMgaThanathI samAja zuM karI zake che tenuM A laData jhaLahaLatuM udAharaNa che. teramu adhivezana-junnera chellA sAteka varSathI jaina samAjamAM kleza ane kusaMpanI eka bhayaMkara AMdhI UchaLI rahI hatI. aneka vivAdagrasta praznoe ane khAsa karIne dIkSAnA prazne jaina samAjamAM bhAgalA pADI dIdhA hatA. zAsanapakSa niraMkuza dIkSAnI tarapheNa karato hato, jyAre sudhArakapakSa ayogya dIkSA sAme jozabhera jhubeza calAvI rahyo hato. jaina yuvakasaMghonI pravRttio ane zAsanapakSanI yaMga mensa jaina sosAyaTInI pravRttioe sAmasAmA moracA mAMDyA hatA. samAjamAM khullaMkhullA ekabIjAthI viruddha mata dharAvanArAo pratye dveSabhAva keLavAI rahyo hato. ghare ghera, gAme gAma ane zahare zahera pakSo paDI gayA hatA. saMghomAM, saMsthAomAM, svAmivatsalomAM, jAhera meLAvaDAomAM, ane dhArmika varaghoDAomA TheraThera tenA paDaghA paDatA hatA. DhUMkamAM AkhA samAjanuM vAtAvaraNa saMkSubdha banI gayuM hatuM ane salAhasaMpa karavAnA aneka dizAnA tamAma prayatno niSphaLa nIvaDyA hatA. ___ A saMyogomAM kaoNnpharansanI beThaka keTalAMeka varSothI bharAvI baMdha paDelI hatI, ane tenAM kAryoMmAM zithilatA AvI gaI hatI. A zithilatA dUra karavA ane jainomAM navacetana reDavAnA prazasya uddezathI mahArASTrIya AgevAnoe junnera khAte teramuM adhivezana bharavA hAma bhIDI. A te ja aitihAsika bhUmi hatI jyAM hiMdupata For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdazAhIna rakSaNa karanAra pratApI chatrapati zivAjI mahArAjano janma thayo hato. atre kaheQ prApta thAya che ke mahArASTra hamezAM kaoNnpharansano dhvaja pharakato rAkhavA satata prayatno karelA che. kaoNnpharansanA Adezono vadhumAM vadhu amala mahArASTramA thaelo che. kaoNnpharansane mahArASTra zeTha cunIlAla svarupacaMda rAjurIkara, zeTha bAlacaMda hIrAcaMda cAMdavaDakara, zrI popaTalAla rAmacaMdra zAha ane zrI motIlAla vIracaMda zAha jevA prakhara dezabhakta sukAnIo ApelA che. ___ kaoNnpharansa junnaramAM bharavAnuM nakkI thatAM temAM dIkSAne lagato amuka TharAva rajU thaze ema mAnI laI tenI tarapheNa ane viruddhamA TIkAno eTalo moTo rAphaDo phATyo ke jainasamAjanI sthiti dhUMdhavAtA jvALAmukhI jevI hoI tene junnera khAte phATavAnI anukULatA maLatAM bhAre anartha ane ulkApAta thaI jaze evo bhaya sevAvA lAgyo. adhivezana pahelAM ja vAtAvaraNamAM evA bhaNakArA saMbhaLAtA hatA ke junnera khAte kaoNnpharansanI sudhArAnI kistI dIkSAnA savAlanI carcA upara bhAMgIne bhukko thaI jaze. vAtAvaraNa game tyAre sphoTaka banavA saMbhava che ema jANyA chatAM kaoNnpharansane potAne AMgaNe AmaMtraNa ApI hiMmatapUrvaka musIbatono sAmano karavAnI taiyArI badala mahArASTranA AgevAnonI dharmadhagazane dhanyavAda ghaTe che. adhivezana saM. 1986nA mahA suda 10-11-12 tA. 8-210 phebruArI sana 1930nA divasomAM muMbaI nivAsI AgevAna zreSThI rAvasAheba zeTha ravajI sojapAlanA pramukhapade maLyu hatuM. For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAgatAdhyakSa zeTha cunIlAla svarupacaMda rAjurIkara ane svAgatasamitinA cIpha sekreTarI samAjanA agraNI kAryakara zeTha motIlAla vIracaMdanA avirata prayAsothI Adhivezana saphaLatAne varyu hatuM, svAgatapramukha ane pramukhanAM vyAkhyAno, vicAronI pAradarzakatA, spaSTa mArgadarzana ane nIDara rajUAta mATe dhyAna kheMce tevAM hatAM. kaoNnpharansa pratyenI apUrva zradhdhAno raNako temAM vAkye vAkye uThato hato. kaoNnpharansa pratye virodhI vRttI dharAvato eka varga pariSadamAM bhaMgANa paDAvavA kaTibaddha thayo hato; ane pariSadane toDI pADavA ThIka ThIka pramANamAM virodhI jUthanA mANaso junnerane AMgaNe utarI paDyA hatA. zaruAtamAM temaNe garama pANI vagerenA jhaghaDA zaru karI pramukhanA bhASaNamAthI sAdhuo ane dIkSAne lagatA phakarA rada karavA mAgaNI karI hatI. vagara TikiTe maMDapamA dAkhala thavA daravAjA upara dhasAro ko hato ane temAM nahi phAvavAthI svayaMsevako upara hallo karI paththaramAro zarU ko hato. dhasatAM ToLAMne khALavAnA ane temane samajAvavAnA tamAma prayatno niSphaLa gayA hatA. ghavAyA chatAM svayaMsevakoe ane mahArASTranA kAryakartAoe khUba ja saMyama jALavyo hato. chevaTe tophAna zAMta thayu hatuM. pariSadane toDI pADavAnI murAda bara nahiM AvavAnI khAtarI thatAM te maMDaLI junnara choDI cAlI gaI hatI. A banAva pachI pariSadanuM kArya zAMtipUrvaka cAlyuM hatuM. A banAve jainasamAja ane tenA ahiMsAnA siddhAntane janasamudAyamAM hAMsIpAtra banAvyo hRto. potAnI mAnyatA svIkArAvavA For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tophAnono Azraya levAnI vRtti binataMdurasta mAnasanI nizAnI che ane koI paNa pragatizIla samAja, rASTra ke lokazAhI mATe khataranAka che. koI paNa saMjogomAM dharmane nAme ugratA ATalI hade na ja jaI zake-na javI joIe. .. __A adhivezanamA dhArmika ane vyAvahArika keLavaNI tema ja dhArmika pAThyapustako ane yunivarsiTInA adhyayanane yogya prAkRta ane saMskRta jaina sAhityagraMtho taiyAra karAvavA upara bhAra mUkavAmAM Anyo hato. hiMdI vyApArIne dezI vahANavaTAnI udyoganI unnatiarthe zrI sArAbhAi nemacaMda hAjI taraphathI vaDI dhArAsabhAmAM rajU thaela kosTala rIjharvezana bila tathA bAlalagna aTakAvavA zrI cAMdakaraNa zAradAe rajU karelA zAradA aeNkTane Teko ApavAmAM Avyo hato. jaina beMka, zuddhi ane saMgaThana, sArvajanika dharmAdA khAtAonI vyavasthA, atihAsika sAdhano jevAM ke zilAlekho, dhAtupratimAlekho vagereno uddhAra, hUMDIno dara, ba~kavahIvaTa zArIrika vikAsa, vastIgaNatarI vakhate jainonI vastInA AMkaDA judA pADavA, Dekkana egrIkalcarisTa rIlipha aeNkTa rada karavA, hAnikAraka prathAo baMdha karavA, jainonI Arthika paristhitinI tapAsa karavA yogya prabaMdha karavA, svadezI vastuo vAparavA vagere agatyanA TharAvo karavAmAM AvyA hatA. sauthI agatyano banArasa hiMdu yunivarsiTImAM jaina tattvajJAnanI cara sthApavA rupiyA cAlIsa hajAra te yunivarsiTIne soMpavAno TharAva thayo hato. bIjo agatyano TharAva dIkSAsaMbaMdhI hato jemAM kaoNnpharansano evo abhiprAya darzAvavAmAM Avyo hato ke dakSiA lenArane tenAM mAtApitA Adi aMgata sagAo tathA je sthaLe dIkSA For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 ApavAnI hoya tyAMnA zrI saMghanI saMmatithI yogya jAherAta pachI dIkSA ApavI. pAchaLathI amadAvAdamAM bharAyelA sAdhusaMmelane dakSiA bAbata je dhoraNo ana niyaMtraNo nakkI ko hatAM tenI sarakhAmaNImAM A TharAva bahu ja namra, saMyamazIla ane moLo chatAM tenI sAme je jabbara UhApoha thayo e paNa eka koyaDo ja che. caudamuM adhivezana-muMbaI ___ kaoNnpharansanuM caudamuM adhivezana muMbaI mukAme saM. 1990nA prathama caizAkha vada 7-8-9, tA. 5-6-7 me sana 1934nA divasomAM bAbusAheba nirmalakumArasiMhajI navalakhAnA pramukhapade maLyuM hatuM. svAgatapramukha tarIkenI javAbadArI zrImAna amRtalAla kAlIdAsa zeThe saMbhALI hatI. junnera kaoNnpharansa pahelAM ane pachI AkhAe samAjamAM je kusaMparnu vAtAvaraNa vyApta thayuM hatuM ane taDa paDI gayA hatA te sAMdhavA, samAjamAM punaH aikyanI sthApanA karavA ane zAsanapakSanA baMdhuo kaoNnpharansanA muMbaI adhivezanamAM bhAga le te mATe zeTha amRtalAla kALIdAsa ane anya kAryakartAoe tanatoDa prayatno kaoNnpharansaceM adhivezana maLatA pahelAM karyA hatA. svAgatapramukha potAnA bhASaNamAM teno ullekha karatAM kA ke, "badhA pakSo vacce aikya prasarAvavA vAste, jyArathI kaoNnpharansa bharavAno niradhAra thayo tyArathI meM mArAthI banI zakatA dareka prayatno cheka hellI ghaDI sudhI karyA che. prayatno karavAmAM meM mArA mAnApamAnanI darakAra rAkhyA sivAya, dareka pakSane samajAvavAmAM mArI chellAmA chellI zakti ane lAgavagano upayoga karyo che, paNa gRhastho, kahevAne huM dilagIra chu ke tenuM pariNAma AzAjanaka Avyu nathI." For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAjanI chinnabhinna avasthA joIne, samAjanI aMdara kusaMpanI hoLI joIne ane kakaLatI AMtaraDIonA kakaLATane joIne temano duHkhI AtmA pokArI uThyo ke sAta sAta varSothI, "samAjanI aMdara gheraghera kleza, kusaMpa ane satyAnAzInA pAyA ropavAmAM ane te pAyAne pANI pAine majabUta banAvI moTI imArato caNavAmAM jeNe jeNe agrabhAga lIdho haze, jeNe jeNe sIdhI yA ADakatarI rIte uttejana Apyu haze, ane jeNe jeNe A vidrohane ane jvALAone sateja rAkhavAnA prayatno karyA haze ane haju bhaviSyamAM karaze ( mArA suddhAMne ) tene tene jarura kadAca A janmamAM to nahi, paNa paralokamAM to potAnAM kRtyono javAba jarura Apavo ja paDaze." yuvakasaMghone Takora karatAM temaNe kahyu ke, ___ " jenI aMdara samAjano moTo bhAga tamArAthI vimukha rahe tema lAgatuM hoya to, tevA prazno bhaviSyane vAste rahevA dyo; hAla to jeTalu kArya sahelAithI, samAjanA moTA bhAgane sAthe rAkhIne thai zakatuM hoya, teTalaM ja kArya hAtha dharo." tevI ja rIte bIjA pakSane cImakI ApatAM temaNe kahyaM ke, "zAsanapakSane paNa huM eTalaM to jarUra kahIza ane vinaMtithI kahIza ke, jo ApanA manamA ema hoya ke, amArA sivAya bIjo koI jaina atyAre dharmanA siddhAntonuM pAlana karato nathI, amAre lIdhe ja atyAre jainadharma TakI rahyo che, ame ja jainadharmane TakAvI rAkhanArA staMbho chIe, ame ja zrI mahAvIra prabhunA sAcA putro chIe, to astuH tema mAnavAno tamane pUrepUro haka ane adhikAra che; paNa te mAnyatA bIjAonI aMdara ThasAvavAnA tamArA prayatnomAM evaM kAMI paNa tattva haze ke jethI samAjanI thoDIghaNI rahelI zAMtino paNa bhaMga thaze to, tenA javAbadAra tame gaNAzo." For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramukhasAhebe paNa samAjane sparzatA aneka prazno uparAMta "aikya" upara potAnA bhASaNamA khAsa bhAra mUkI eka kavinA zabdo TAMkyA ke, na jAtiprema ho jisameM, mohabbata ho na bhAIkI / vaha muMrdA koma hai, jisameM na bU ho ekatAIkI / A adhivezane aneka TharAvodvArA hunnara, udyoga ane vepAradhaMdhAnA zikSaNa upara bhAra mUkyo, tIrthonA rakSaNa mATe eka sarvagrAhI TharAva karyo, bekArInivAraNa mATe mArgadarzana Apyu, navakArazImAM kacchI bhAIone AmaMtraNa ApavAna TharAvyu, zuddhi ane saMgaThana ane eka ja saMpradAyamAM tema ja phIrakAphIrakA vaccenA aikya upara bhAra mUkyo, jJAtio pUratuM ja lagnakSetra maryAdita rAkhavAne badale tamAma jaino pUratuM vistRta karavA anurodha ko ane sArvajanika khAtAonI suvyavasthA bAvata mArgadarzana Apyu. vaLI zrI kesariyAjI tIrthanA saMrakSaNa bAbata yogIrAja zrI zAMtisUrijI mahArAje karelA upavAsa badala temanA pratye bhakti prakaTa karato ane dhvajAdaMDano hakka, paMDyAonA trAsa tema ja kesariyAjI tIrthanI jaina zvetAMvara saMghanI mAlakI bAbata yogya insApha ApavA udayapuranA mahArANAne anurodha karato, kesariyAjI tIrthapara bolI na bolavA bAbata, bihAra dharatIkaMpathI saMkaTamAM AvI paMDelI prajAne sahAyatA bAbata, keLavaNI saMsthAonA saMgaThana ane skaoNlarazipo ApatAM khAtAMornu " pheDarezana" racavA bAbata, zrI ANaMda jI kalyANajInI peDhInA baMdhAraNamAM samayAnukUla pheraphAra karavA bAbata, sAdhusaMmelane sarvAnumatIthI karelA TharAvo badala abhinaMdana ApavA vagere bAbata For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 TharAvo karyA hatA. A uparAMta A adhivezane " sakaLasaMgha "nI vyAkhyAne vistRta karato TharAva karyo ane "saMghamAM" judA judA hetuMthI kAma karatI sAmAjika, dhArmika ane sAhityika saMsthAono samAveza thAya che ema TharAvyu. A TharAvanA garbhitArthanI atyAra sudhI koIe khAsa noMdha lIdhI nathI paraMtu A TharAvathI 'saMgha'nA praNAlikAgata khyAlamAM taddana palaTo Ave che. baMdhAraNanI keTalIka kalamomAM pheraphAra karI A aitihAsika adhivezana pUruM thayuM hatuM. __ A adhivezananI kAryavAhI uparathI ema spaSTa jaNAya che ke " anaikya ane kusaMpanAM mAThAM pariNAmonuM saune bhAna thavA lAgyu hatuM ane tethI carcAomAM eka jAtano saMyama, sauhArda ane vicArazAMti dekhAtI hatI ane " aikya" thavAmAM bAdha Ave evI kAryavAhI hAtha dharavI nahi ke bhASAthI paNa vAtAvaraNa bagADanUM nahi evI saunA hRdayamAM svayaMsphuraNA thaI hatI. paMdaramuM adhivezana-nIMgALA ___ muMbaI adhivezana pachI lagabhaga sAta varSe saM. 1997mAM nIMgALA :( saurASTra )mAM paMdaramuM adhivezana tA. 25-26-27 Disembara, 1940nA divasomAM maLyu. ___ A sAta varSo daramyAna dariyAnAM ghaNAM pANI vahI gayAM hatA. jainasamAjanI manodazA upara paNa kALanI aMdhANa jaNAtI hatI. kleza ane pakSApakSInI ugratA osaravA lAgI hatI. zAMtinI khaMjarI bajI rahI hatI. For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 kaoNnpharansa lAMbA lAMbA ane saMkhyAbaMdha TharAvo kare tene badale amala karI zakAya evA thoDA TharAvo kare e iSTa che evI sUcanAo thatI hatI. tethI muMbaImAM sana 1940nA eprilanI 26-27 tArIkhoe oNla inDiyA sTenDiga kamiTInI mITiMga bolAvavAmAM AvI. teNe AgAmI adhivezane (1) kaoNnpharansanA baMdhAraNamAM jarurI pheraphAra, (2) Arthika uddhAra ane (3) keLavaNIpracAra A traNa mukhya prazno upara kArya kendrita karavAnI bhalAmaNa karI. ____ atyArasudhI ghaNAMkharAM adhivezano moTAM zaheromAM maLatAM hatA. junnere e praNAlikA toDI. junnara adhivezana pachI nIMgALA adhivezana e bIjuM grAmavistAramA bharAyeluM adhivezana hoI teTale aMze tenI viziSTatA hatI. ___ A arasAmAM dezabharamAM satyAgrahanAM AMdolana pUjya mahAtmA gAMdhIjI taraphathI vahetAM thayAM hatAM ane dareka prAMtamAM satyAgrahanI laData zarU thaI hatI. oNla iMDiyA kA~gresa kamiTinA sabhyo ane baoNmbe provinziyala kA~gresa kamiTinA sabhyone satyAgraha karI jelayAtrA svIkAravAno Adeza maLyo hato. A AdezanA pariNAme kaoNnpharansanI svAgatasamitinA mukhya maMtrI zrI. maNilAla jemalabhAI zeThe jelavAsa svIkAryo, paraMtu temanuM kAma temanA baMdhu phUlacaMdabhAI ane bIjAoe upADI lIdhuM. kerI nadInA ramya kinArA upara "koThArInagaranu" sarjana thayuM hatuM. A Adhivezana aneka prakAre lAkSaNika hatuM. atyArasudhInAM adhivezanonA pramukho moTe bhAge garbhazrImaMta vargamAMthI AvatA hatA. A vakhatanA sevAbhAvI pramukha zrI. choTAlAla For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIkamalAla pArekha sIdhesIdhA AmavargamAMthI AvatA hatA, ane e rIte eka navIna cIlo pADayo hato. paMdaramuM adhivezana hoi zaNagArelA paMdara baLadanA rathamAM pramukhanu saraghasa sTezanethI utAre gayuM hatuM. hAthI, moTara ke bagAne badale paMdara vRSabhothI kheMcAto pramukhano ratha grAmaadhivezanane vadhAre baMdhabesato hato. A adhivezanamAM bhAvanagaranA dIvAnazrI anaMtarAya paTaNIe khAsa hAjarI ApI pratinidhionA utsAhamAM vadhAro ko hato. svAgatapramukha zrI bhagavAnadAsa harakhacaMda zAhe samAjanA vikAsa mATe saMpanI jaruriyAta tarapha dhyAna kheMcyu hatuM. pramukhazrIe potAnA bhASaNamA jaNAvyu ke " kaoNnpharansanI hastI jUnAM tathA navAM baLonA jarurI mizraNanI pratIkarupa hovAthI enA viSe anAdara, upekSA ke virodha dhAraNa kara vo koI paNa jainane mATe yogya nathI." temaNe sudhArakavarga ane sthiticustavargane madhyastha dRSTi keLavabA ane udAsInavargane udAsInatAno tyAga karavA ane traNee khabhekhabhA milAvI samAjasevAnA kAmamA lAgI javA anurodha ko hato. ____ A Adhivezane karelA TharAvo paikI zeTha kAntilAla izvaralAle kaoNnpharansane rupiyA pacIsa hajAranI rakama keLavaNIpracAra mATe ApelI te badala temane abhinaMdana ApI A yojanA cAlu rAkhabAno TharAva mahattvano hato. bIjo agatyano TharAva bekArInivAraNa aMgeno hato. te uparAMta jaina ba~ka, ardhamAgadhI zikSaNano pracAra, svataMtra zikSaNasaMsthAnI jaruriyAta, chAtrAlayonI jaruriyAta vagere praznone lagatA TharAvo thayA hatA. For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 niMgALAmAM chAtrAlaya kholavA zrI yazovijaya jaina gurukuLanA utsAhI gRhapati zrI phulacaMda haricaMda dozIe potAnI joradAra jabAnamAM nAkhelI TahelanA pariNAme A adhivezanamAM sAraM phaMDa thayuM hatuM. baMdhAraNamAM paNa teNe keTa lAka pheraphAra karyA. pArasI paMcAyata phaMDa jevU eka vizALa ane sarvasAmAnya jaina paMcAyata phaMDa karavAnI jaruriyAta svIkAravAmAM AvI. aikyanI bAbatamA nakkara pagalAM bharavA ane kaoNnpharansana pracArakArya satata cAlu rAkhavA sAta gRhasthonI eka samiti cUMTavAnI sattA pramukha zrIne ApavAmAM AvI hatI. soLamuM adhivezana-muMbaI ___ aMdarakhAnethI ane bahArathI aikya mATenA samAjanA zubhecchakonA prayAso cAlu ja hatA. daramyAna mAlegAma khAte keTalAka hitaciMtaka baMdhuonA prayAsathI ekatrIsa jaNanI svataMtra aikya samiti nImavAmAM AvI hatI. sadara aikya samitie tA. 9mI jAnyuArI 1942nA dine be TharAvo, samAjamAM aikya sAdhavAnA hetuthI kaoNnpharansamAM pasAra karavA mokalyA hatA. kaoNnpharansanI sthAyI samitie tA. 7 eprila, 1943nI sabhAmA aikya samitie mokalelA majakUra TharAvAnuM hArda svIkArI be TharAvo karyA. tyArabAda akhila hiMda jaina zvetAmbara kaoNnpharansanI samitinI tA. 15-16 eprila, 1944nA roja surata mukAme bharAyelI beThakamAM aikya samitinA uparokta TharAvo akSarazaH pasAra karavAthI samAjanA sarva pakSonA sahakAranI zakyatA thaze evI mAnyatAthI te bane TharAvo akSarazaH svIkAravA bhalAmaNa karato TharAva karavAmAM Avyo. For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 A aikyanA vAtAvaraNa vacce kaoNnpharansana soLamuM adhivezana muMbaI khAte zeTha meghajIbhAI sojapAlanA pramukhapade tA. 7-8-9 eprila, 1945nA divasomAM govAliyA TeMkanA medAnamA maLyuM. ___A Adhivezane hiMdanI rAjadvArI viSama paristhitino ukela lAvavA dezanetAo ane rAjadvArI kedIone mukta karavA briTiza sarakArane Agraha karato TharAva karyo. sAdhusaMmelananA dIkSA saMbaMdhI TharAvane satkAratAM tenA yathAyogya pAlana mATe kALajI levA munivaryo ane saMghone anurodha karI temane satata jAgrata rAkhavA pAMca vyaktionI samiti nImavAnuM TharAvyuM. traNe phirakAonI kaoNnpharansa bolAvavA vAtAvaraNa taiyAra karavA bhalAmaNa karI. madhyamavargane rAhata mATe sToro kholavA, bhojanazALAo kholavA, nAnA hunnara udyogone madada karavA sahakArI maMDaLo ubhA karavA, inDasTrIala benka kholavA, sastA bhADAnAM makAno bAMdhavA, jaina vidyAmaMdira kholavA, dhArmika keLavaNI mATe kramika vAMcanamALA taiyAra karavA, keLavaNIpracAranI yojanA cAlu rAkhavA, vagere TharAvo karyA hatA. aikya samitie bhalAmaNa karelA be TharAvo adhivezana samakSa rajU thatAM te upara khUba garamAgarama carcA thaI hatI. aikya samitino Agraha hato ke banne TharAvo kAnAmAtrano pheraphAra karyA sivAya pasAra karavA joIe. AnuM pariNAma e AvyuM ke, pratinidhiomAM aikyanI bhAre tamannA chatAM, kAnomAtrA pherakAra nahi karavAnI zarate eka jAtano pratyAghAta nipajAvyo ane bhAre rasAkasIpUrvaka mata levAtAM alpa bahumatIthI banne TharAvo UDI gayA. kAryakartAoe For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 bIDaM jhaDapekheM, ane surata akhila hiMda samitie bhalAmaNa karelI hoI banne TharAvo nirvighne pasAra thaI jaze evI pUrI AzA hatI ane tethI kaoNnpharansanA pleTaphorma upara banne pakSanA AgevAno ekatra maLyA hatA. paraMtu bhAre uzkerATanA vAtAvaraNamAM TharAvo UDI javAthI keTalAka gRhastho vaoNka-AuTa karI gayA hatA. pariNAma koIne gamatuM nahAtu chatAM bahumatIno nirNaya svIkAryA sivAya chUTako na hato. lokamAnasanA juvALay mApa kADhavU ghaNI vakhate kaThina thaI paDe cha. sattaramuM adhivezana-phAlanA aneka taDakIchAMyaDImAMthI pasAra thaI cUkelI kaoNnpharansanI naiyA dhIme dhIme majala kApI rahI hatI. ghaDIka kinAro dekhAto to ghaDIka adRzya thato, AzAnirAzA vacce jholAM khAtA nAviko madhadariye vahANa haMkArI rahyA hatA. kvacit dariyo tophAne caDhato ane vahANa jholAM khAtuM tyAre nAvikonA jIva paDIke baMdhAtA. kvacit dariyo zAnta thato ane nAvikomAM hiMmata AvatI ke vahANa saphaLatApUrvaka kinAre pahoMcI jaze. ghora nirAzAmAM ye akhUTa zraddhApUrvaka teo sukAna upara kAbU rAkhavA prayatna karI rahyA hatA. chellaM muMbaI adhivezana bharAye pAMca varSa bItI gayAM hatA. AgaLanA adhivezana mATeno samaya paripakva thaI cUkyo hato. evAmA phAlanAmAM adhivezana bharavA zrI goDavADa saMgharnu AmaMtraNa maLyu je saharSa svIkAravAmAM Avyu. samAjasevA mATe jIvana arpanAra prakhara vidyApremI pragatizIla ane dharmanA udyotanI dhagaza jenA haiye For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatI evA zeTha kAntilAla IzvaralAla jaivA pramukha A.adhivezanane maLyA. AMtararASTrIya khyAtine varelA jainasamAjanA mukuTa samAna zeTha kasturabhAI lAlabhAInA hAthe tenuM udghATana thayu, ane A sarva upara kaLaza samAna pUjyapAda jainAcArya zrI. vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI hAjarI ane chatrachAyAdvArA tene AzIrvAda sAMpaDyA. AvA suMdara triveNIsaMgama jevA traNa mahApuruSono yoga A adhivezana- preraka baLa banI rahyu. ___ svAgatapramukha zeTha mUlacaMda chajamalajIe dhArmika pAThyapustako taiyAra karavAnI temaja samAjanI vipula jJAnasamRddhinA upayoga mATe vidvAno taiyAra karavAnI AvazyakatA jaNAvI samAjamAM aikyanI jarurata upara khAsa bhAra mUkyo. pramukhazrIe paNa dhIragaMbhIra bhASAmA jaNAvyu ka, " huM dareka vargano sAtha bheLavavA tanatoDa mahenata karIza... kaoNnpharansano Aje navo janma thayo che.'' temaNe jaina vidyApITha ane sAdhusaMsthAmA saMgaThananI AvazyakatA upara bhAra mUkI keLavaNI ane madhyama varganI sthiti sudhAravA mATe sarva kAMi karI chUTavA Agraha ko hato. goDavADa pradezane naMdanavana banAvanAra ne jJAnanI parabo jevI vidyAlayo racanAra AcAryazrI vijayavallabhasUrijIe pUrNa gaMbhIratApUrvaka adhivezanamA jaNAvyuM hatuM ke, " jo samAjamA aikya sadhAtuM hoya to hu~ mAru AcAryapada choDI devA paNa taiyAra ." For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vayovRddha AcAryazrInA A zabdo sAMbhaLI saunAM haiyAM gadagad thai gayAM hatA. saM. 2006nA mahA suda 15 ane vada 1 tA. 2-3, phebruArI, 1950nA roja bharAyelaM A Adhivezana briTiza zAsanamAMthI mukti meLavI bhArata deza AjhAda thayA pachI- sauthI pahelaM Adhivezana hoI bhAratanA svataMtra lokataMtrane AvakArato TharAva sau prathama pasAra thayo hato. bAda devadravya, jinamUrti ane jinamaMdira sivAya bIje vAparI zakAya nahi tevo, dhI baoNmbe pablika TrasTa aeNkTamA sudhArA sUcavato tema ja bhikSApratibaMdhaka kAyadAmAMthI jaina sAdhusAdhvIone bAtala karavA bAbatano, madhyamavargane rAhatano, gauvadhapratibaMdha ane dArubaMdhI, mATe sarakArane AbhinaMdana Apato, kaoNnpharansanA baMdhAraNane sudhAravAno, kaoNnpharansa kAryAlayanI prathA tathA AgAmI adhivezananI kAryavAhI rASTrabhASA hiMdImA ja karavAno, kesariyAjI tIrtha, jaina zvetAMbara tIrtha hoI te vahelAmAM vahelI take jaina zvetAMbara samAjane soMpI devAno, castIgaNatarImA jaino mATe jueM kaoNlama rAkhavAno ane kaoNnpharansaceM mukhapatra cAlu karavAno vagere agatyanA TharAvo thayA hatA. sauthI agatyano TharAva aikya bAbatano hato. muMbaI kaoNnpharanse mAlegAma aikya samitinA TharAvo bahumatIthI uDAvI dIdhA hatA tethI ghaNA AgevAno ane samAjanA hitaciMtakonA dilamAM vasavaso rahI gayo hato ke jo A TharAvo pAsa thayA hota to jarura aikya thAta. tethI kevaLa aikyane khAtara ane virodhI pakSane manAvI lai eka maMca upara ekatra karavAnI eka mAtra zubha niSThAthI phAlanA adhivezanamA ekatra thaelA pratinidhio " kaDavo cUMTaDo" utArI gayA hatA For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ane AgalA adhivezanamAM UDI gaelA TharAvo .sarvAnumatIthI pasAra karyA hatA. " aikya "no A aitihAsika TharAva nIce pramANa cha : " jaina dharma ane samAja upara judAM judAM kSetromAMthI je AkramaNo hAla thaI rahyAM che teno pratikAra karI jainonI sarvAMgI pragati sAdhya karavA kaoNnpharansa e ja ekameva kAryakSama saMsthA ke ane tene saMpUrNa majabUta banAvavA mATe badhI jAtanA prayatno karavAnuM ApaNuM dhyeya hovU joIe e uddeza dhyAnamA rAkhI aikya mATe vadhu anukULa vAtAvaraNa nirmANa karavU joIe. te mATenA prathama pagalA tarIke mAlegAma aikya samitie pasAra karelA ane surata mukAme maLelI sTenDiMga kamiTie pasAra karelA nInA TharAvo A kaoNnpharansa pasAra kare che: TharAva naM. 1 zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka kaoNnpharansa sane 1934mAM amadAvAda mukAme sAdhusaMmelane karelA dIkSA saMbaMdhI TharAvane vadhAvI le che ane teNe (kaoNnpharanse) athavA tenI koI paNa peTAsamitie karelA vaDodarA rAjyanA dIkSA saMbaMdhI ane bIjA dIkSA saMbaMdhInA TharAvo AthI rada kare che. TharAva naM 2 aikya samiti jaina samAjane bhArapUrvaka bhalAmaNa kare che ke zvetAMbara mUrtipUjaka dharmanA siddhAMto ane pracalita anuSThAno je pramANe mAnya rakhAtA AvyA che te pramANe jaina saMsthAo tene mAnya rAkhaze, eTalaM ja nahi paNa tenA adhikArI ke oDhedAro taraphathI tene hINapata pahoMce tevU bolavAmAM ke lakhavAmAM Avaze nahi." For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A TharAva pachI samAjanuM vAtAvaraNa jarura haLavU banyuM che, ane je gRhastho kaoNnpharansathI dUra rahetA hatA te kaoNnpharansanA maMca upara AvatA thayA cha paraMtu kaoNnpharansamAM sau dilapUrvaka ekatra thai tenI pUrvanI jAhojalAlI ane sonerI divaso tene puna: prApta karAvaze evI AzA rAkhavAmAM AvI hatI. e AzA hajI paripUrNa thavI bAkI che. A sthaLe ApaNA samAjanA sarvamAnya netA zeTha kasturabhAInA pitA sva. zeTha lAlabhAI dalapatabhAinA vaDodarAmAM bharAyalA trIjA adhivezananA maMca uparathI uccArAyelAM nIcenAM zabdamauktiko Aje paNa saue vicAravA jevAM che. ___ " jo ApaNane ema lAge ke, ApaNo amuka bhAI amuka cUka kare che to tene te batAvavI e ApaNI pharaja che. tema karavAthI te sudhare to ghaNuM sAraM ane na sudhare to dara gujara karavI, paNa te bAbata virodha karI tenAthI judA paDavU te ApaNane ucita nathI. AvA sAmudAyika kAmamA aDacaNo ghaNI AvavAnI paNa jo dareka jaNa eka kuTuMbanA sabhya mujaba varte to koI paNa vakhate gerasamaja nahi thAya. dAkhalA tarIke garIba kuTuMjamAM amuka matabheda paDatAM mANaso risAIne jatA rahetA nathI ne vakhate risAya che to tene murabbIo manAvI le che. te ja torapara AgaNe nyAtamAM, saMghamAM ane kaoNnpharansamA kAma laIzaM to kadI paNa kheMcatANa thaze nahi ane sadA nabhyA karaze." aDhAramuM adhivezana-jUnAgaDha phAlanA adhivezana pachI kaoNnpharansane tenA gauravazALI pade punaH sthApana karavA kAryakartAoe tema ja pramukha zeTha kAntilAla izvaralAle bhAre parizrama uThAvI gAmegAma pharI madhyama varganI Arthika For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sthiti sudhAravA khUba ja prayatno karyA hatA ane Azare eka lAkha rupiyAnuM phaMDa ekaTuM karyu hatuM. phAlanA adhivezananA TharAvo kAgaLa upara nAhaM rAkhatAM tenA amala mATe zeTha kAntilAlabhAIe niSNAto, sarakArI amaladAro vagerene maLI vyavahAra yojanA ghaDI gRha udyogo mATe kendro ughADavAnI, sastA sToro kholavAnI, rezanamAM rAhata mATe madada ApavAnI ane meTrika sudhInA vidyArthIone phI ane pAThyapustako mATe sahAya karavAnI racanAtmaka pravRttio zaru karAvI. temanI dhagarA, lAgaNI, kaoNnpharansanA utthAna mATenI avirata pravRttio ane samAjanI suMdaratama anekavidha sevAone lakSyamA laI aDhAramA adhivezanano tAja paNa pharIvAra temanA zire paherAvavAmAM Avyo, phAlanAnI jema jUnAgaDha adhivezananuM udghATana paNa zeTha zrI kasturabhAI lAlabhAInA varada haste thayuM hatuM. tA. 27-28 me 1951nA divasomAM maLelA adhivezananA svAgatapramukha zeTha parasottama suracaMde saurASTrane tIrthonI, saMtonI, sAkSaronI, svapnadRSTAonI ane zahIdAMnI bhUmi tarIke oLakhAvI hatI. temaNe " sAdharmInA sagapaNa samuM avara na sagapaNa koI " e. sUtra upara bhAra mUkI temanA mATe sarva kaI karI chUTavAno anurodha karyo hato. pramukhazrIe paNa zrAvaka zrAvikAkSetra ne majabUta karavA upara ja bhAra mUkI nAnA nAnA udyogo zaru karI dUMkA tathA lAMbA gALAnI yojanAo apanAvavA jaNAvyuM hatuM. A adhivezane pasAra karelA TharAvomAM zrama upara khAsa bhAra mUkavAmAM Avyo, madhyamavargane rAhata ApavAnI yojanA cAlu For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAkhavA- TharAvI tene pahoMcI vaLavA phaMDa ane zrAvakazrAvikAkSetranA utkarSa mATe saMpUrNa yojanA taiyAra karavA sthAyI samitine bhalAmaNa karI, jesalamera jJAnabhaMDAranA udhdhArArtha pUjya munizrI puNyavijayajImahArAjasAhebe athAga parizrama sevI te bhaMDArane suvyavasthita karavA badala teozrIne abhinaMdana ApI kaoNnpharanse A pravRtti hAtha dharI temAM judA judA jJAnabhaMDArAne sahAyatA ApavA vinaMti karI, jaina dharma ane siddhAMto upara avAranavAra thatA AkSeponA pratikArArthe samucita phaMDa AdinI vyavasthA karI eka samiti nImavA sthAyI samitine bhalAmaNa karI. kaoNnpharansanI sthApanAne te varSe pacAsa varSa pUrNa thatAM hoI yogya rIte khAsa Adhivezana dvArA suvarNa mahotsava UjavavA nakkI karyu. kaoNnpharansanA baMdhAraNamA sudhArA karyA. bAvIsamA tIrthakara zrI nemanAtha ane satI rAjulanAM pagalAMthI punIta banelA garavA gaDha giranAranI taLeTImAM vaselA A jUnAgaDhanuM adhivezana saMkhyAmAM thoDA chatAM mahattvamAM jarA paNa ochA nahi evA TharAvo karavA mATe yAdagAra vanI gayu. keLavaNIpracAra ane madhyama varganA utkarSa mATe saMgIna yojanA ghaDI tenA amalano makkama nirdhAra karavA badala A adhivezane kaoNnpharansanI tavArIkhamAM AgaLa paDatuM sthAna meLavyuM che. A adhivezananI sAthe sAthe jaina mahilA pariSadanuM ane jaina svayaMsevaka pariSadarnu charcha Adhivezana paNa maLyuM hatuM. svayaMsevaka pariSada taraphathI eka suMdara citrapradarzana tathA pracAra sAhityanI gelerI ubhI karavAmAM AvI hatI. For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNIsamuM suvarNa jayaMtI adhivezana--muMbaI koI paNa saMsthAne mATe pacAsa varSanuM AyuSya e gauravanA viSaya kahI zakAya. je saMsthA lokopayogI kAryoM karatI rahe, je samAja ne Urdhva gatimAM dore, jene niSThAvAna sevakonI sevA maLe ane je saMsthAmAM prANa ane caitanya dhabakatuM hoya ta ja dIrghAyuSya prApta kare cha. AvI saMsthAno pacAsa varSanI yazasvI kArakirdIno utsava - suvarNa mahotsava UjavAya e kevaLa ucita ja nahi paNa jarurI cha, kAraNa ke AvI saMsthAnI yazojvala kArakirdItuM smaraNa karavAno ane tamAthI preraNA laI bhaviSyamAM dharma ane samAjane vadhu unnata karavA mATe dRDhanizcayI banavAno AvA prasaMgo taka pUrI pADe che. kaoNnpharansanI pacAsa varSanI sudIrgha sevAna gaurava karavA, tene zraddhAMjali ApavA muMbaI khAte suvarNa jayaMtI adhivezana saM. 200(nA jaTha vada 6-7-8 tA. 13-14-15 jUna 1952nA divasomAM yojavAmAM AvyuM hetu. kaoNnpharansanA Adya saMsthApaka zrI gulAbacaMdajI DhaDhDhA jemaNe A saMsthAne janma Apyo ane pALI poSI moTI karI teo temanI A apatya saMsthAnI suvarNa jayaMtI jovA hayAta hatA. temanuM A prasaMge yogya gaurava ane sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM. sahRdayI samAjasevaka ane A adhivezananA svAgatAdhyakSa zrI khImajI ema. bhujapurIA je. pI.e potAnA AvakAranA bhASaNamA kharaM ja kahUM ke, "bahu thoDA ja bhAgyazALI AtmAo evA hoya che, ke jemanAM svapnAMo samAjane unnatinA mArga laI jatAM, potAnI sagI AMkhe dazakAo sudhI joI zake che. AQ sadbhAgya mAnanIya murabbI zrI DhahAjIne sAMpaDayu e jANI kayo jaina AnaMda ane gaurava na anubhave ?" For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 adhivezananA pramukha tarIke zeTha zrI amRtalAla kAlidAsa dozInI varaNI paNa taddana suyogya hatI. jemanAmAM zrI ane sarasvatIno saMyoga thaelo hoya evI virala vyaktiomAMnA teozrI eka hatA. jaina dharmanA tattvonI UMDI samaja, sAhityanI upAsanA ane sevA, ane samAjanI sAcI nADa pArakhavAnI tebhanI sUkSma dRSTi A vagere guNothI teo A adhivezananA yogya karNadhAra tarIke sAbita thayA hatA. temanA vidvattApUrNa ane mananIya vyAkhyAnamA temanAM A lakSaNonI barAbara chApa uThatI hatI. jainasamAja mATe potAnuM sarvasva nyochAvara karanAra, samAjautkarSanI harahameza ciMtA karanAra, samAjamAM zikSaNapracAra ane madhyamavarganI sahAya mATe jhajhUmanAra AcArya zrImad vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAje, phAlanA pachI bIjI vAra A adhivezanane potAnI hAjarItharthI pAvana karyu hatuM. tamaNe samAjanA dInahIno mATe sakriya kArya karI batAvavA ana nANAMkothaLInI dorI choDI nAkhavA saune anurodha ko hato. lebhanI preraNAthI madhyamavarganA utkarSa mATenA phaMDamAM A adhivezanamA ru. 1,64,635-12-0 lakhAyA hatA. madhyamavarganA utkarSano prazna eTalo moTo che ke AcAryazrIne A rakama ghaNI nAnI lAgI. temaNe A phaMDane vikasAvavA mATe pratijJA karI jenA pariNAme kula ru. 4,49,44214-3nI rakamanAM vacano maLyAM hatA. AcAryazrInI dhagaza ane temanA puNyaprabhAvathI kaoNnpharansanA kAryane ghaNo vega maLyo ane suvarNa jayaMtI adhivezana sUrazvirajInA suprabhAve thayelI suvarNavarSAthI saphaLa thayu. For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 A adhivezane judA judA TharAvodvArA jainabALakone dhArmika zikSaNa ApavA upara tama ja vyAvahArika zikSaNamA hunnara udyogarnu zikSaNa ApavA upara bhAra mUkyo. zrAvakazrAvikAkSetranA utkarSa mATenuM phaMDa vistRta karavA upara jhoka Apyo. rASTronnatinA kAmamAM jainoe vadhu ne vadhu bhAga levA anurodha ko. te uparAMta saMskRtirakSaNa aMgeno, jainadharma apanAvanAra koi paNa deza, varNa ke jJAtinI vyaktine jaina gaNavAno ane jaina tarIkanA hakko ApavA bAbatano baMdhAraNamAM pheraphAra karavAno, kesariyAjI tIrthanI bolI tathA zvetAMbara samAjanA hakko bAbatamAM riporTa karavA samiti nImavAno, jaina samAjanA tamAma phirakAonA saMgaThanano vagere TharAvoM thayA hatA. suvarNa jayaMtI adhivezananI kAryavAhI paNa kaoNnpharansanA itihAsamA suvarNa yuga lAvanArI nIvaDaze evI AgAhIo thatI hatI. suvarNa jayaMtI adhivezananA pramukha zrI amRtalAla kAlidAsa dozIe pAchaLathI 1953mAM rAjInAmu ApyuM hatuM. temanA sthAne jANItA samAjasevaka, prakhara vakatA ane mahAna dezabhakta punAnivAsI zrI popaTalAla rAmacaMdra zAha, ema.ela.e.nI nimaNUka karavAmAM AvI hatI ane pachIna adhivezana maLatA sudhI teo cAlu rahyA hatA. cAra varSanI potAnI pramukha tarIkenI kArakirdImA temaNe gAme gAma pharI potAnI adbhuta vaktRtvazaktithI ane kaoNnpharansa pratyenI agAdha bhaktithI kaoNnpharansanA saMdezane lokahRdaya sudhI pahoMcADavA samartha prayatna karyo hato. vIsamuM adhivezana-muMbaI kaoNnpharansanuM vIsamuM adhivezana tA. 29-30 jUna ane 1 julAI, For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1957nA divasomA potAne AMgaNe meLavavAnuM mAna paNa muMbaI khATI gayuM hatuM. vIsa adhivezanomAMthI cha adhivezano tema ja kanvenzana ane zatrujaya aMgenu khAsa adhivezana maLI kula ATha adhivezano muMbaI khAte bharAyAM hatAM. A hakIkata jema muMbaI mATe gauravaprada cha tema muMbaI bahAranAo pAsethI gaMbhIra vicAraNA mAgI le che. kaoNnpharansa samasta bhAratanA jainonI hoI muMbaI bahAranA jainonI javAbadArI muMbaInA jaino karatAM saheje utaratI nathI. tedhI judA judA pradezanA jainono kaoNnpharansane potapotAnA pradezamA nimaMtravAno dharma thaI paDe che. svAgatapramukha zrI harakhacaMda vIracaMda gAMdhIe potAnA svAgatapravacanamAM samAjanI Arthika paristhiti, keLavaNI, dharma, samAja, sAhitya, vagere prazno upara mananIya vicAro pradarzita karI jaina vidyApITha, madhyavartI samRddha pustakAlaya ane jainakalA, zilpa ane sthApatyanA saMrakSaNArthe saMgrahAlayanI sthApanAnI AvazyakatA upara bhAra mUkyo hato. ___adhivezana- udghATana zeThazrI meghajIbhAI petharAja zAhe karyu hatuM. tyArabAda AcAryazrI vijayadharmasUrIzvarajIe maMgaLastotra saMbhaLAvI mArgadarzaka ane preraka pravacana karI sAdharmika baMdhuonA utkarSa mATe " udArabhAve dhanano varasAda " varasAvavA anurodha karI " kaoNnpharansa tIrtharakSA, zAsanarakSA ane sAdharmika baMdhuonA utkarSanAM suMdara kAryoM karavA dvArA saphaLatAne varo" evI abhilASA vyakta karI hatI. AcAryazrI guNasAgarasUrIzvarajIe A AdhivezanamAM chellA divase jaina saMskRti, keLavaNI, rAjakAraNamAM sakriya bhAga levAnI jarura ane ekatA vagere prazno upara amUlya mArgadarzana Apyu hatuM. For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 A adhivezananA pramukhano tAja jANItA udyogapati ane samAjasevaka kalakattAnivAsI zeTha mohanalAla lallubhAI zAhane paherAvavAmAM Avyo hato. temaNe potAnA mananIya vyAkhyAnamA duniyAnI vartamAna paristhitinuM vihaMgAvalokana karI zrAvaka-zrAvikA utkarSa, jaino ane rAjadvArI kSetra, vyApAra udyoga, dhArmika keLavaNI, vyAvahArika keLavaNI, jIrNoddhAra, vagare mahattvanA prazno cacI adhivezanane mArgadarzana Apyu hatuM. A adhivezane pasAra karelA mahattvanA TharAvomA jainoe rAjakAraNamAM vadhu ane vadhu rasa levA bAbatano, saraLa bhASAmAM jainadharmanAM pustako taiya ra karAvavA bAbatano, zrI kesariyAjI tIrthamAM cAlatI AzAtanA, geravyavasthA ane paMDyAonA trAsad nivAraNa karavA vahIvaTa jaina gRhasthonI kamiTIne sopavA bAbatanA, AkSepa pratIkArano, dhArmika ane naitika keLavaNI zALAomAM ApavA bAbatano, pablikaTUsTanAM nANAM niyata karelA uddazathI bIjI rIte kharacavAmAM khoTI rIte sIpreno siddhAnta lAgu karAya cha te baMdha karavA bAbatano, grAmapaMcAyatone yAtrALuvero nAMkhavAno adhikAra ApatI kalama grAmapaMcAyatanA kAyadAmAthI rada karavAno, ratalAmanA zrI zAMtinAthajI derAsarano kabajo jainasaMghane soMpI devA bAbatano, badhA phirakAo vacce bhrAtRbhAva ane nikaTatA keLavI saMgaThana karavA bAbatano, samAjautkarSa mATeno ane baMdhAraNamA sudhArAvadhArA karavA bAbatanA TharAvono samAveza thAtha che. ... A adhivezane baMdhAraNamAM dharamULathI pheraphAra karI pramukhanI pasaMdagInI kebineTa paddhatinI kAryavAhI samiti nImavAno TharAva For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAryo. saMsthAna kAma ekarAga ane ekamatathI thaI zake e mukhya uddeza A pheraphAranI pAchaLa rahelo che. ___kaoNnpharansanA vIsa adhivezano e kaoNnpharansanA vikAsanA vIsa sImAsthaMbho ( Milestones) che. pratyeka sthaMbhanI pAchaLa teno svataMtra itihAsa che. kaMIka samAjasevakonI sevA, svArpaNa ane kurabAnIthI e sthaMbho dharabAyelA che. jainadharma sanAtana che ane zAzvata che, to jainasamAja paNa sanAtana ane zAzvata che. zAzvata samAjanI A mahAna saMsthA zAzvata banI aneka sImAsthaMbho ane kIrtisthaMbho kALanI anaMta keDI upara khoDAve e ja abhyarthanA. For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3juM kaoNnpharansanu dRSTibiMdu, dhyeya ane kAryakSetra bhagavAna mahAvIre sAdhu, sAdhvA, zrAvaka ane zrAvikArupa caturvidha saMghanI sthApanA karI tenA hAthamAM jainasamAjanI nADa soMpI, tyArathI lagabhaga atyArasudhI sarva dhArmika pravRttionuM madhyabiMdu " saMgha" rahyo che. A saMghaD baMdhAraNa, AjanI paribhASAmAM, lokazAhI kahI zakAya. paraMtu te dharmaparaMparA pUratuM. dhArmika pravRttio sivAya Itara pravRttio " saMgha" saMgha tarIke bhAgye ja karato hoya che. __aMgrejo A dezamAM AvyA tyAM sudhI ane tyArapachI paNa keTalAka vakhata sudhI jainasamAja bhAratavarSamA samRddhinA zikhare hato. vyApAradhaMdhAmAM jaino mokhare hatA. temano atula vaibhava bhAratabharamAM patharAyelAM gaganacuMbI ane kalAtmaka dharmamaMdirodvArA vyakta thato hato. aMgrejoe jema jema vyApAranAM kSetro sara karavA mAMDyAM tema tema bhAratIono vyApAra tUTavA mAMDyo. jainakoma vyApArI koma hatI. tenA upara paradezIonA rAjakIya AkramaNanI jema, A vyApArI AkramaNanI mAThI asara thaI ane teno dhaMdhodhApo paDI bhAgavA lAgyo. dezakAla pharavA lAgyo hato. samasta bhAratIya prajAmAM keLavaNInI bhUkha jAgI hatI. jainasamAjamAM madhyamavargane potAnuM sthAna For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TakAvI rAkhavA keLavaNI ane dhaMdho banenI jarura hatI. koi paNa buddhijIvI varga A banemAM pachAta hoya to anya samAjonI haroLamAM TakI zake nahi e dekhItuM hatuM. ___ mukhyattve dhArmika pravRttio mATe racAyelA ApaNA " saMgho" A pravRttio karI zake tema nahotA. temanAmAM A dRSTi paNa nahotI. navayuganI samasyAone hala kara zake evI sArAye bhAratavarSaneM pratinidhitva dharAvatI saMgaThita saMsthAnI jainasamAjane jarura hatI. yugabaLane pArakhanAra zrI gulAbacaMdajI DhaDhAe te uddezathI kaoNnpharansanI sthApanA karI hatI. mULa sthApakonuM A dRSTibindu pahelA phalodhI adhivezananA svAgatapramukha zeTha hIrAcaMdajI sacetInA vyAkhyAnamAM barAbara pratibiMbita thAya che. " hama logomeM vidyA kA pracAra jyAdA nahIM hai. prAyaH kara ke vyApAra dhaMdhe ke abhAva se hama logoM kI Ama hAlata umadA nahIM hai. tAhama hamaloga isa bAta ko aMtaHkaraNa se cAhate haiM ki apane dharma aura jAti kI jo girI huI hAlata isa vakta najara AtI hai tathA jo jo nukazAna apane dharma aura jAti ko pahuMca rahe haiM ve baMda hokara AyaMdA apanI dharma aura jAti kI bahabUdI ho. aura isa khayAla se hamane Apa logoM kA AmaMtraNa karake Apake vatana meM bulAye haiM." bIjI muMbaI kaoNnpharansanA svAgatAdhyakSa zeTha vIracaMda dIpacaMda sI. AI. I.nA bhASaNano nIceno phakaro kaoNnpharansanA dRSTibindu ane tenA svarupa upara vizeSa prakAza pheMke che. For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 baMdhuo, AvA meLAvaDA, AgaLa eka judI ja paddhati upara ApaNA jaina tIrthomAM thatA hatA ane teo saMghane nAme oLakhAtA hatA; te jamAnAnAM sAdhano ane AjanAM sAdhano judA prakAranAM che. Aje relave vagerethI bahu sugamatA thaI paDI che ane sudharelI Dhaba upara sabhAo bharavAnAM sAdhano ane rItarivAjo Aje UbhA thayA che. te no lAbha levAno Aje zubha prasaMga maLyo che te kharekhara AnaMda pAmavA jevo che. je tIrtha upara jAtrArupe saMgha ekaTho thAya che te amuka dezano athavA vargano hoya che, paNa baMdhuo, jema eka moTA dUdhanA jaththAmAMthI sArarupe mAkhaNa-vI kADhavAmAM Ave che, te sujaba AkhA hiMdustAnanI ApaNI jainavastImAMthI judAM judAM zahero ane gAmomAMthI Apa sarve cUMTAIne AvyA cho, to kharUM jotAM ahIM birAjeza saMkhyAbaMdha pratinidhio, jainonI paMdara lAkha mANasanI vastInA pratinidhi tarIke cho. ' >> 64 kaoNnpharansanA uddeza viSe temaNe kahyaM ke, " kaoNnpharansa athavA mahAna sabhAno hetu ekasaMpa thavAno che... ekadilathI saMpa karIne ApaNuM ane ApaNA jaina bhAIonuM bhalu karavAno che; pavitra jainadharmanI unnati karavAno che; jJAnabhaMDAra tathA tIrthonuM rakSaNa karavAno che. "> ApaNA sAkSaravarya sva. zrI mohanalAla dalIcaMda dezAInA tailacitranA anAvaraNavidhiprasaMge vidvadUvarya paMDita sukhalAlajIe pramukhasthAnethI kaoNnpharansanA dRSTibindu viSe potAnI lAkSaNika bhASAmA jaNAnyuM hatuM ke-- " huM jANuM huM tyAM lagI zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparAnI bIjI koI paNa saMsthA karatAM kaoNnpharanpatuM dRSTivindu ane baMdhAraNa udAra For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema ja vizALa rahyAM che. paristhitivaza tenuM mukhya kAryAlaya muMbaImAM hovA chatAM tenI beThako ane vArSika adhivezano mAtra muMbaImAM purAI rahyAM nathI. pUrvamAM kalakattA, uttaramAM paMjAba, pazcimamAM kAThiyAvADa, rAjasthAna ane gujarAta tema ja dakSiNamAM pUnA lagI samaye samaye enAM adhivezano thatAM rayAM che, ane te te prAnta ke dezapradezanA sadgRhastho pramukhapada paNa zobhAvatA rahyA che. A sUcave che ke prathamathI ja kaoNnpharansanuM dRSTibindu samagra mUrtipUjaka saMghane potAnI sAthe levAna rahyaM che ane e paNa kabUla karavU joIe ke A dRSTibindune saMghe hRdayathI AvakAyu paNa che. tethI ja tene dareka prAnta ane pradezamAMthI hArdika AvakAra maLelo ane uddAma, madhyama tema ja jUnavANI vicArasaraNI dharAvanAra bhAIbaheno paNa kaoNnpharansane apanAvatAM rahyAM che." kaoNnpharansanA uddeza ane kAryavistAra saMbaMdhInI baMdhAraNanI kalamo ahIM TAMkavI rasaprada thaI paDaze : (1) uddeza. jainadharma ane samAjano utkarSa thAya tevA prayatno karavA ane tenAM sarva prakAranAM hito, rakSaNa thAya evA prayAso karavA. . (2) vakhatovakhata samagra jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAjanA pratinidhionAM sammelano athavA adhivezano bharIne majakUra samAjane sparzatA dhArmika, sAmAjika, Arthika, zikSaNaviSayaka ane anya jAhera hitanA savAlonuM avalokana karI te aMge yogya nirNayo karavA ane tene amalamAM mUkavA prayAso karavA. (3) judA judA .phirakAo bacce bhrAtRbhAva ane nikaTatA keLavAya tevA prayAso karavA. For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) upara jaNAvela uddezone AdhIna rahI majakUra samAjanA lAbhArthe thaelA koI paNa TrasTano svIkAra kara vo. . prathama jyAre baMdhAraNa ghaDAyuM tyAre uddezanI bhASAmAM thoDo pharaka hato paNa uddezanA tattvamAM koI pharaka nahoto. 2. kAryavistAra samasta jainasamAjane lAgu paDatA savAlo ja kaoNnpharansa hAtha dharaze. saMgaThananA dhyeyane lakSyamAM rAkhI nyAtanA, sthAnika saMghanA, mahAjananA ane paMcanA takarArI vivAdagrasta viSayo kaoNnpharansanA kAryakSetranI bahAra gaNAze. kaoNnpharansanA kAryapradezanI bAbatamAM paMDita sukhalAlIna pRthakkaraNa A pramANe che :-. " kaoNnpharanse potAno kAryapradeza mukhyapaNe vraNa bAbatomAM maryAdita karelo ema hu~ samajuM chuH (1) dhArmika, (2) sAhityika ane ( 3 ) sAmAjika, dhArmika bAbatamAM tIrthanA prazna uparAMta dharmAcAra ane tAttvika zikSaNa vagereno samAveza thAya che. ane tyAM lagI navA jamAnAnI mAgaNIne anukULa thAya e rIte kaoNnpharanse sAdhana ane zaktinA pramANamAM e bAbatamAM kAIka ne kAMIka kayu ja che ane hajI e kAMIka ne kAMIka kare ja che. sAhityanI bAbatamAM enuM kAma vizeSa dhyAna kheMce evaM che. prathamathI ja eNe prAcIna sAhityavArasAne prakAzamA lAvavAnI nema rAkhI che ane e dizAmAM yathAzakti paNa nakara kAma karya che. sAmAjika bAbatomAM kaoNnpharanse dezamAM vikasatA jatA udAra vicArone jhIlyA ane yathAzakti pracAryA paNa che." kaoNnpharansanI nabaLAI ane kAryakartAnI mUjhavaNa bAbatamAM paNa temanA vicAro jANavA jevA cha : For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 66 eka to jainasamAja vyApArapradhAna, Arthika dRSTie taddana svAdhIna hoya evA loko gaNyAgAMThyA, madhyamavargIya badhA jainone kaoNnpharansamAM sammilita karavAnI dRSTi, sAdhuonA andaroandaranA pakSabheda ane tene lIdhe zrAvakavargamAM paDatI phUTanA kaoNnpharansa upara paDatA pratyAghAto - A badhuM kaoNnpharansanI dRSTi, zakti ane pravRttine maryAdita karanAruM pahelethI ja hatuM ane hajIye che. dizAmAM vicArasvAtaMtryano pavana phUMkAto hoya, pravRtti dezamAM vikasatI jatI hoya ane bIjI bAjuthI kaoNnpharansa e sAthai tAla meLavI na zakatI hoya to sAcA dhagazavALA kAryakartAne mUMjhavaNa thAya. eka bAjuthI baghI aneka upayogI "" dazamA muMbaI adhivezananA pramukha DaoN. bAlAbhAI maganalAla nANAvaTIe to potAnA pramukha tarIkenA vyAkhyAnamAM eTale sudhI kahyuM cheke, " kaoNnpharansa e jaina komanuM jIvanabaLa che. komanI aMdara je anahada zakti, gaurava, sAmAjika baLa ane pragatino jusso AvI rahelAM che te darzAvanArI saMsthA che. te jaina komanA uttama vicAroM, uttama keLavaNI, sAmAjika sudhAro ane anahada dharmajJAna pravartAvanAra maMDaLa che. vaLI jaina kAnpharansa hiMdustAnamAM maLatI bIjI ghaNI kaoNnpharansonI mAphaka mAtra traNa divasa maLI TharAvo karI vIkhera / I janArI saMsthA nathI. A saMsthA komanA hitArthe harahameza kAma kare che. kaoNnpharansanA baMdhAraNa viSe teNe kahyaM ke, "" " kaoNnpharansanA hetu pAra pADavAnA sAdhanarupa saMsthAne ( Working unit ) tarIke mukhyatve saMghane ja svIkAravAmAM Avyo che; eTale kaoNnpharansanuM sthAnika kAma je te sthAnanA saMghanI For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 mAraphate ja karavAnu rAkhekheM che. A dhoraNa Apa svIkArazo to mane AzA che ke A kaoNnpharansa jaina zvetAMbara komanA saMghonA saMgha (Parliament of Sanghas)nI sthiti upara lAvI zakIzuM." kaoNnpharanse potAnA baMdhAraNamAM A dhoraNa apanAvyuM che, ane dareka sthaLanA saMgho adhivezanamAM potAnA pratinidhio mokalI zake che. saMghone kaoNnpharanse prathamathI ja mAnabharyu sthAna ApelaM hoI saMghonI pArlamenTanuM tene ApavAmAM Avelu biruda sArthaka lAge che. A kaoNnpharansanuM dRSTibindu ane dhyeya samasta jainakomanI sevArnu ane tenu kAryakSetra samAjanA dhArmika, sAmAjika, Arthika, zikSaNaviSayaka ane anya jAhera hitanA savAlomA vyApta thayeluM che. pahelA adhivezanathI mAMDIne vIsamA adhivezana sudhInA tenA TharAvonI paraMparA pAchaLa A mukhya dRSTi rahelI che. potAnA sijhAtA baMdhuonA uddhAranI sAthe sAthe kaoNnpharansa jainadharma, tenuM sAhitya ane tenA tattvajJAnanI viziSTatAo duniyA samakSa mUkavA mAge che. ahiMsAnI sAcI tAkAtathI vizva paricita thAya ema icche che. prabhAvanAnA sAcA arthamAM te jainadharmanI "prabhAvanA" karavA mAge che. A yuga, sarva dharmomAM je zreSTha tattvo hoya te sahAnubhUtipUrvaka samajavA ane svIkAravAnI manodazA dharAve che. A mahAna takano upayoga kaoNnpharansa tyAre ja karI zake jyAre tenI pAchaLa pUratuM pIThabaLa hoya. kaoNnpharansa samAjanA koI varganI ke caturvidha saMghanA koI aMganI dveSI nathI. saunI sarvadezIya unnati e enuM dhyeya che. gAmegAmanA nAnA nAnA saMgho bIjI rIte ekatra thaI zake tema nathI. temano kAryapradeza je te gAma ke zahara pUrato ane For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamanuM dhyeya " sthAnika prazno"nA ukela pUratuM ja maryAdita hoya che. AvA saMghono eka mahAsaMgha ja samasta komanA savAlono ukela vicArI zake. sattAvana varSanI sudIrgha sevAnA pariNAme kaoNnpharanse lagabhaga AvA eka " mahAsaMgha"nuM sthAna prApta kareluM che. potAnI sthAnika viziSTatA gumAvyA sivAya gAmegAmanA saMgho tene baLa ApI zake che ane temAthI baLa meLavI zake che. For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4thu kaoNnpharansano racanAtmaka kAryakrama ane tenI siddhio Actions speak louder than words. -Hosea Ballou. "dharmasagAi" sau sagAiomA zreSTha che. tenA jevI niHsvArtha sagAi bIjI koI nathI. sahadharmIpaNAnA rezamI taMtuothI baMdhAyalA saMbaMdho ghaNA ja majabUta ane atUTa hoya che. je saMsthAnA janma, uchera ane vikAsa pAchaLa A "dharmasagAi" yAne sAdharmI baMdhuo pratyenI premalakSaNA bhaktinuM uddAtta tattva rahekheM hoya che, te saMsthAnA siddhAnto ane Adarzo mahAna hoya che. AvI saMsthA potAnA bAMdhavo ane bheruonA uddhAra mATe ane samAjane AgaLa ne AgaLa vikAsanA paMthe doravA mATe kRtanizcayI ane kaTibaddha bane che. ___ jaina zvetAMbara kaoNnpharansano pAyo "dharmasagAinI" prabaLa. lAgaNInA kAraNe naMkhAyo hato ane tethI ja teNe jaina samAjanI sarvadezIya pravRttio tenA janmakALathI AraMbhI hatI. kaoNnpharanse potAnA dIrgha jIvanamA je racanAtmaka pravRttio upADI te keTalI vaividhyabharI ane samAjahitakArI hatI te nIcenI saMkSipta yAdI uparathI jaNAze : For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 (1) vyAvahArika zikSaNa, dhArmika zikSaNa ane jaina ejyu kezana borDa. (2) jIrNoddhAra. (3) jIvadayA, pAMjarApoLonI tapAsa. (4) samAja-utkarSa-nirAzrita-sahAya ane bekArI nivAraNa. (5) dhArmika hisAba tapAsaNI. (6) tIrtharakSA. (7) pustakoddhAra, sAhityasaMzodhana ane prakAzana. (8) jesalamera jJAnabhaMDArasaMrakSaNa. (9) banArasa hiMdu yunivarsiTImAM jaina caeNra. (10) vizvavidyAlayomAM jaina sAhitya, ardhamAgadhI ane prAkRtano abhyAsa. (11) saMskRtirakSA. (12) jaina herolDa, jaina yuga ane kaoNnpharansa-patrikA. (13) kaoNnpharansaceM rASTrIya svarupa. (14) samAjasudhAraNA. (15) sukRta bhaMDAraphaMDa.. (16) AkSepa-pratIkAra. (17) AzAtanAnivAraNa. (18) traNe phirakAnuM aukya-saMgaThana. For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 (19) sarvadezIya sAhityapracAra. (20) sakhAvato. have A viviva racanAtmaka pravRttionuM ane kaoNnpharanse temAM meLavelI siddhiornu ApaNe saMkSipta siMhAvalokana karIzu. - (1) vyAvahArika zikSaNa, dhArmika zikSaNa ane jaina ejyukezana borDa. vIsamI sadInA prAraMbhamAM jyAre, kaoNnpharansano janma thayo te arasAmAM jainasamAjanI keLavaNIviSayaka ane khAsa karIne ucca keLavaNIviSayaka sthiti atyaMta zocanIya hatI. te vakhatanA chellA sarakArI riporTanA AdhAre jainomAM 2,41,533 puruSomAMthI phakta 21,646 abhyAsa karanArAo ane 94,100 vAMcIlakhI jANanArAo hatA. bAkInA 1,25,787 eTale lagabhaga pacAsa TakA keLavIthI taddana vaMcita hatA jyAre 2,07,364 strIomAthI phakta 601 bALAo abhyAsa karanArI, 1,071 strIo vAMcIlakhI jANanArI ane bAkInI 2,05,692 baheno taddana abhaNa hatI. ucca zikSaNa lenAranI saMkhyA to AMgaLIne veDhe gaNAya teTalI hatI. ____ kaoNnpharansane A keLavaNI viSayaka duHkhada paristhitinuM nivAraNa karavu hatuM. ApaNA te vakhatanA AgevAno e vAtathI saMpUrNa jJAta hatA ke vidyAkaLAmAM pravINa hoya te prajA ja sarasAi bhogave che ane temAM pachAta hoya che te prajA sarva bAbatamA pachAta rahe che. ogaNIsamI sadInA aMtabhAga sudhImAM bhAratanI praNAlikAgata AdhyAtmika pAyA upara racAyelI zikSaNapaddhati lagabhaga naSTaprAya For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 thai cUkI hatI. tene badale sthaLe sthaLe navI DhabanI prAthamika zALAo, mAdhyamika zALAo tathA keTaleka sthaLe mahAvidyAlayo sthapAyAM hatA. aMgrejI bhASAnuM zikSaNa meLavavAmAM gaurava manAvA lAgyuM hatuM. pAzcimAtya DhabanA nUtana ane ucca zikSaNa mATe kalakattA ane muMbai khAte yunivarsiTIo paNa sthApAi cUkI hatI. bhAratano buddhijIvI prajAvarga A keLavaNIthI prabhAvita thai te tarapha vaLyo hato. jyAre jainasamAjano moTo bhAga vyApAronmukhI hovAnA kAraNe te A keLavaNI pratye kaMika vadhAre paDato udAsIna rahyo hato. vaLI A zikSaNamAM dhArmika keLavaNIno samAveza thato nahi hovAthI dhArmika saMskAro TakAvI rAkhavA mATe zuM karavU e paNa eka kUTa prazna hato. A prasaMge kaoNnpharanse samAjane spaSTa doravaNI ApI ke, "dharmapramukha cAre puruSArtho siddha karavAne zaktimAna thavA sAraM strIvarga ane puruSavargamAM vyAvahArika tathA dhArmika UMcI keLavaNIno pracAra" thavo joie temaja "AvA kAryonI siddhino dhanADhya jainonI udAratA upara mukhya AdhAra hovAthI ochA jaruriyAtI mArgamA paisA kharacavAne badale vidyAdAna jevA puNyakSetramA potAnA paisAno sadupayoga karavAne, bhAvika gRhasthone A kaoNnpharansa khAsa bhalAmaNa kare che, tathA jude jude sthaLe moTA pAyA upara A bAbata saMbaMdhI phaMDo upADavAnI A kaoNnpharansa ghaNIja AvazyakatA vicAre che." ( bIjaM adhivezana-- muMbaI, TharAva naM. 4 ) kaoNnpharanse karelA A mArgadarzane sArAye bhAratavarSanA jainonI dRSTi kholI nAkhI. teno saMdezo gAmegAma ane nagarenagara pahoMcI For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 gayo. keLavaNI pratyenI lokonI udAsInatA dUra thavA lAgI ane samAjamAM eka jAtanI jJAnapipAsA jAgrata thaI ane caitanyanuM mojUM prasarI gayu. sthaLe sthaLe dhArmika pAThazALAo, kanyAzALAo, zrAvikAzramo, skUlo, chAtrAlayo, gurukulo, bAlAzramo khUlavA lAgyA. ajhAnarupI timirathI aMdha thayelAone kaoNnpharanse jANe, saLI vaDe jJAnarupI suramo AMjyo. kaoNnpharanse keLavaNI ane samAjanA bIjA je prANaprazno upara bhAra mUkyo tenA racanAtmaka amala ane siddhi mATe muMbaI zaharamAM bharAyalA bIjA adhivezanamAM jaina bhAIoe udAratAthI kaoNnpharansanI jhoLI chalakAvI dIdhI je nIcenI vigata uparathI jaNAI Ave che : khAtAnuM nAma / (1) zrI kaoNnpharansa nibhAva phaMDa (2) ,, pustakoddhAra phaMDa (3) ,, maMdiroddhAra phaMDa (4) ,, nirAzrita phaMDa (5) ,, jIvadayA phaMDa (6) ,, keLavaNI phaMDa bharAyelI rakama rupiyA 18,749-0-0 19,166-0.0 20,167-8-0 24,758-8-0 17,288-4-0 18,716-0-0 kula ru. 1,18,845-4-0 kArya barAbara yogya vyavasthApUrvaka cAlI zake te mATe, cAra janarala sekreTarIoe upalA anukramAMka 2thI 6nA pAMca viSayo For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 tathA sthaLonI vheMcaNI tathA vibhAga nIce jaNAvyA mujaba karyA hatAH (1) bAbu rAyakumAra siMhajI mukkIma (kalakattA)ne paMjAba, vAyavya prAMto, baMgALa, brahmadeza ane orissAnA vibhAgo sopavAmAM AvyA tathA jarNi tIrthoddhArano viSaya khAsa temane hastaka mUkavAmAM Avyo. (2) zrI gulAbacaMda DhaDhDhA (jayapura)ne rAjapUtAnA, mALavA ane madhyaprAnto tathA jIrNa pustakoddhAra ane nirAzrita jainAne Azraya ApavAnA viSayo soMpavAmAM AvyA. (3) zeTha lAlabhAI dalapatabhAI ( amadAvAda) hastaka kAThiyAvADa, kaccha ane suratathI pAlanapura sudhI gujarAtanA vibhAgo tathA siMdha prAMta, ane jaina samudAyamAM dhArmika tathA vyAvahArika keLavaNIno pracAra karavA arthe yogya prayAsa karavAno viSaya sopavAmAM Avyo. (4) zeTha phakIracaMda premacaMda je. pI. (muMbaI ) hastaka suratathI dakSiNe muMbaI sudhIno pradeza tathA khAnadeza, bihAra ane dakSiNaM hiMdustAnanA tamAma vibhAgo tathA jIvadayAnA viSayano pracAra karavAnuM kAma sopavAmAM Avyu. A badhI hakIkata vigatI eTalA mATe ApI che ke kaoNnpharansanI bAlyavayamAM paNa keTalI vyavasthApUrvaka ane vaijJAnika rIte kAryakSamAtAnI dRSTi najara samakSa rAkhI kAmanuM vibhAjana karavAmAM AvatuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 saM. 1960thI 1961 sudhImAM jaina kanyAzALAo, pAThazALAo, zrAvikAzALAo ane udyogazALAo maLIne 29 saMsthAone kaoNnpharansa taraphathI Arthika madada ApavAmAM AvI hatI. A 22 saMsthAomAM 1,485 bAlako, bAlikAo ane baheno abhyAsa karatI hatI. A uparathI jaNAze ke kaoNnpharansanI madada keTalI vizALa saMkhyAne AvarI letI hatI. vaLI kaoNnpharansanI madada pAThazAlAone sarakArI grAnTa-ina-eiDanI rIta ApavAmAM AvatI hatI. tethI kaoNnpharansa taraphathI kharacAyelI rakamo karatAM ghaNI vadhu rakama sthAnika baMdhuo kharcatA hatA. prAthamika tathA UMcA prakAranI keLavaNI lenAra bAvIsa gAmanA vidyArthIone phI, copaDIo vagairenI madada ApavAmAM AvI hatI. madada lenAra mATe dharmanuM zikSaNa pharajiyAta hatuM ___ vakhatovakhata prAntika kaoNnpharanso bharIne pracAra cAlu rAkhavAmAM Avato hato. saMvata 1961mAM zeTha gokaLadAsa mUlacaMde muMbaI zaheramAM vidyArthIone rahevA sAru moTA pAyA upara eka borDiga kADhavAmAM, jo kaoNnpharansa taraphathI ru. 25,000nI rakama ApavAmAM Ave to, potAnA taraphathI eka sArI rakama ApavAnI icchA jaNAvI ane te mujaba janarala sekreTarIoe kabUlAta ApyAthI zeTha gokaLabhAIe ru. 75,000nI rakama ApavAnuM kabUla kayu. AvI rIte ekatra thayelA ru. 1,00,000 (eka lAkha )thI eka borDiga kADhavAnu nakkI karavAmAM AvyuM. A uparAMta zrI lAlabAga jaina borDiMga For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 kaoNnpharansanA kharce sthApana karavAmAM AvI hatI. temAM vidyArthIone sArA pramANamAM rAkhavAmAM AvatA hatA ane tenI vyavasthA mAnada sekreTarI zrI mohanalAla hemacaMda saMbhALatA hatA. A bane saMsthAomAM vidyArthIone dhArmika zikSaNa tema ja zArIrika zikSaNa paNa ApavAmAM AvatuM hatuM. kaoNnpharansa taraphathI muMbaImAM eka zrAvikAzALA paNa cAlu karavAmAM AvI hatI. temAM bahanone dharmazikSaNa ane gujarAtI vyAvahArika zikSaNa uparAMta kalAzikSaNa jevuM ke sIvaNakAma, bharatakAma, gUMthaNakAma, koceTavarka, seTalavarka, jarIkAma, vetaravAnuM kAma vagere zIkhatravAmAM Avatu hatuM jeno lagabhaga doDhaso bahano lAbha letI hatI. pAchaLathI A zrAvikAzALAno kAryabhAra muMbaInI prakhyAta saMsthA mAMgaroLa jaina sabhAe upADI lIdho. tyArabAda kaoNnpharansa taraphathI A samAne A zALA calAvavAmAM keTaloka vakhata madada ApavAmAM AvI hatI. saM. 1960thI 1964 sudhImAM kaoNnpharansa taraphathI 313 vidyArthIone ru. 9,151 ane 201 pAThazALAone ru. 12,969 maLI kula ru. 18,830nI madada ApavAmAM AvI hatI. saM. 1966 sudhImAM A madadano AMkaDo ru.28, 743 sudhI pahoMcyo hato. muMbaInI zrI mAMgaroLa jainasabhA, suratanI zrI ratnasAgarajI jaina vidyAzALA tema ja zikSako taiyAra karanAra mahesANAnI zrImada yazovijayajI jaina pAThazALAne mAsika madado kaoNnpharansa taraphathI ApavAmAM AvatI hatI. For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 punA adhivezanamA sane 1909nI sAlamA ejyukezana borDanI sthApanA karavAmAM AvI. A boDa vyAvahArika keLavaNIno bhAra upADI levAthI keLavaNI khAtuM visarjana karavAmAM AvyuM hatuM. A borDanA pravRttio Aja sudhI ekadhArI cAlI rahelI che. tenI sthApanA saMbaMdhInA TharAva uparathI tenA kAryakSetrano khyAla Avaze. ejyukezana borDa A borDa jainasamAjamAM keLavInA pracAra arthe jaina zvetAMbara kaoNnpharansa nIce sthApAyeluM che. teno uddeza sAtamI jaina zvetAMbara kaoNnpharansanA TharAva pramANe keLavaNI saMbaMdhI yojanAo tathA tamAma prakAranA kAryo karavA e che, ane A varSamAM muMbaInI dasamI kaoNnpharansanI beThakamAM te mATe nIce pramANe TharAva karavAmAM Avyo cha : borDane A TharAvamA jaNAbela kAryo karavA A kaoNnpharansa sattA Ape che. kAryo : (1) jainomA hastI dharAvatI dhArmika tema ja vyAvahArika keLavaNInI saMsthAo saMbaMdhe vigatavAra hakIkata meLavavI ane te sArA pAyA para mukAya tavA prayAso karavA (2) dareka dhArmika pAThazALAmAM eka ja jAtano abhyAsakrama calAvavAmAM Ave tevI goThavaNa karavI. (3) jaina vAcanamALA taiyAra karavI. For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 ( 4 ) jIvavicAra, navatattvadaMDaka, kSetrasamAsa, saMgrahiNI, karmagraMtha tema ja pratikramaNAdi pustako saraLa arthasahita hAlanI zikSaNapadhdhati para taiyAra karAvavA. ( 5 ) upara jaNAvyA pramANe eka ja jAtano abhyAsakrama je je zALAmAM cAle te vArSika parIkSA ekIsAthe levI. ( 6 ) tevI vArSika parIkSAmA pAsa thanAra vidyArthIone pramANapatra ( sarTiphikeTa), inAmo vagere ApavA. ( 7 ) garIba tathA sAmAnya sthitinA vidyArthIone vyAvahArika zikSaNa levA mATe skaoNlarazipo tathA pustako, phI vagere madada ApavI. ( 8 ) AvA vidyArthIo je te sthaLe jaina borDiMga hoya temAM dAkhala karAvavA prayatna karavo. ( 9 ) jaina tIrthasthaLo vageremAMthI jainone ApavAnI pahoMcanI bukamAM jaina keLavaNI mATenuM eka juduM kolama rAkhavA mATe prayatna karato tema ja bIjI aneka rIte keLavaNI phaMDa ekaTuM karavA prayAsa karavA A borDanA oNnararI sekreTarIo tarIke rA. rA. motIcaMda gIradharalAla kApaDiyA solisiTara tathA rA. rA. mohanalAla dalIcaMda desAI vakIlane nImavAmAM AvyA che. borDa tarapha dhArmika parIkSAonuM tathA pAThazALAonI madadanuM kAma pUrajosamAM cAlatuM hatuM. paraMtu skaoNlarazipo vagerenI vyAvahArika keLavaNInI madadanuM kAma nANAMnA abhAve pAtaLaM paDI gayuM hatu, saMvata 1960thI saM. 1972 sudhImAM kaoNnpharansane maLelI madada ane tenA hastaka kharcAyelI rakamonA nacinA AMkaDAono abhyAsa rasaprada thaI paDaze : - For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAtAnuM nAma 'kaoNnpharansa nibhAvaphaMDa sukRta bhaMDAra keLavaNI pustakoddhAra maMdiroddhAra jIvadayA nirAzrita 80 Avaka ru.. 42,431 28,964 30,170 25,876 29,911 20,937 29,813 kharca ru. 40,970 28,842 2,08,102 1,98,708 A uparathI jaNAze ke samAjopayogI kAryomA pahelA bAra varSa daramyAna kaoNnpharansa, lagabhaga be lAkha rupiyA jeTalI jaMgI rakama, jaina samAjanI udAratAne kAraNe kharcavA zaktimAna thaI hatI. 30, 170 19,302 27,911 20,710 30, 803 banArasa hindu yunivArseTImAM jaina sAhitya, tattvajJAna vagereno abhyAsa karatA bI.e., ema.e. tathA pI. eca. DI. nA vidyArthIone tema ja paMDita, zAstrI ane AcAryanI parIkSA mATenA vidyArthIone ziSyavRttio ApavAnuM kaoNnpharansa taraphathI nakkI karavAmAM AvyuM hRtuM. A ziSyavRttiono lAbha je koI jaina ke jainetara vidyArthI A abhyAsakramamAM dAkhala thAya tene maLe evI yojanA karavAmA AvI hatI. ejyukezana borDa dvArA dhArmika keLavaNI bAbatamAM ghaNuM ja saMgIna kAma thaI rahyuM hatuM. dara varSa lagabhaga 1,200 vidyArthI bhAI For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baheno hiMdanA judA judA bhAganA ekaso kendromAM dhArmika parIkSAo ApatAM hatA. parIkSAkArya khUba vyavasthita thatuM hatuM ane sane 1937 mudhImAM dareka varSe lagabhaga 1,000 rupiyAnA inAmo uttIrNa thanArane apAtA hatA. A kAryamAM zeTha sArAbhAI maganalAla modI ane temanA avasAna pachI zrImatI caMpAbahena sArAbhAI tathA zeTha meghajI sojapAla utsAhathI sahakAra ane sahAyatA ApatA hatA. samagra jainasamAja A pravRtti pratye AkarSAyA hato ane ejyukezana borDanI parIkSAo ApavAmAM gaurava manAtuM hatuM. A borDa potAnA janmakALathI adyApi sudhI potAnI pravRttio ekasarakhI calAvI rahyu che. borDa taraphathI judA judA kendromAM ekIsAthe vividha kakSAnA vidyArthIonI lekhita dhArmika parIkSA levAya cha tama ja temAM uttIrNa thanAra vidyArthIone pramANapatra apAya che. dareka dhoraNanA vidyArthIo mATe rokkaDa rakamanA pAritoSiko apAya che. dhArmika abhyAsa mATe abhyAsakrama vakhatovakhata vidvAnonA abhiprAyo meLavI nakkI karavAmAM Ave che. temAM Avazyaka kriyAnAM sutro sAthe caritragraMtho tema ja tattvajJAnanA graMtho paNa rAkhabAmAM Ave che. jaina AgamonI bhASA ardhamAgadhI che te paNa saraLatAthI zIkhavA dhoraNavAra prabaMdha che, upalAM dhoraNomAM nyAya, karmasiddhAMta, adhyAtma, tattvajJAna, itihAsa, purAtattva, saMskRta, vyAkaraNa tema ja sAhitya tathA prAkRta--evA sAta vibhAgo rAkhavAmAM AvyA che, jethI je vidyArthIne je viSayamAM. rasa hoya te teno abhyAsa kare ane parIkSA Ape. A AkhA abhyAsakramamA puruSo tathA strIo mATeno abhyAsakrama judo judo yojabAmAM Avyo che. For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM borDa taraphI pAThazALAone Arthika madada ApavAmAM Ave cha. borDanI parikSAomAM kevaLa nAnI umaranA bALako ja nahIM paNa yuvAno ane prauDho paNa base che. ___ Ama ejyukezana borDa ApaNA samAjanI kevaLa UcharatI peDhImAM ja nahIM paNa prauDha vargamAM suddhAM dhArmika zikSaNa pratye suruci utpanna karI dharma ane saMskArarnu siMcana karI rahela che. kaoNnpharansanA mahattvanA aMga ane gauravarupa ejyukezana borDa ApaNI dhArmika parIkSAo letI jIvaMta vidyApITha che. atyAre dara varSe rupiyA traNathI cAra hajAra jeTalI rakama inAma, pAThazALAone madada tema ja keLavaNIpracAranA kArya mATe kharacAya che. pAThyapustako prakaTa karavAnuM kArya paNa borDa dvArA cAlI rahela cha. ejyukezana borDano dhArmika parIkSAono vibhAga divase divase vikasato jato hato tyAre teno vyAvahArika keLavaNImAM madada aMgeno vibhAga nANAMnA abhAve, khAsa saMgIna madada karI zake tevI sthitimA rahyo nahoto. sane 1937nA mArca mAsamAM samasta bhAratIya sTenDiga samitinuM adhivezana muMbaI zaheramA maLayuM hatuM. tyArapachI kAryavAhaka samitinI sthAnika mITiMgo bolAvI kaoNnpharansanI vividha pravRttione sajIvana karavA vicAraNA calAvabAmAM AvI hatI. dIrgha vicAraNAnA pariNAme keLavaNI ane bekArInivAraNanA prazno hAtha gharavAmAM AvyA ane keLavaNInA prazna bAbata eka vyApaka yojanA tA. 16-5-37nA roja taiyAra karavAmAM AvI. tema ja prAthamika, maeNTrika sudhInI mAdhyamika tathA For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ audyogika keLavaNI letA sthaLa sthaLanA vidyArthIone Arthika sahAya ApavAnuM TharAbavAmAM Avyu. A yojanAnA amala mATe sthaLe sthaLe sthAnika samitio sthApavAmAM AvI. sthAnika samitio jeTalI rakama ekatra kare teTalI rakama muMbaInI kendrastha samiti Ape ane Ama ekaMdara rakama keLavaNImAM kharacI keLavaNIne vega ApavAnuM nakkI karavAmAM Avyu. keLavaNInI A nUtana yojanA mATe dAnavIra zeTha kAMtilAla IzvaralAle ru. 25,000 pacIsa hajAranI rakama kaoNnpharansane ApI. pariNAme judA judA sthaLoe pacAsa sthAnika samitio racavAmAM AcI. sane 1937thI 1940 sudhImAM traNa varSamAM kendrastha samiti taraphathI ru. 18,000nI madada ApavAmAM AvI hatI. sthAnika samitionA ru. 14,000 maLI lagabhaMga ru. 32,000 kharacAyA hatA. lagabhaga be hajAra vidyArthIone A yojanAno lAbha maLyo hato. taduparAMta samAjamAM audyogika zikSaNArthe bArasA ane uMjhAmAM udyogazALA sthapAI tema ja agAzImAM prAthamika zikSaNazALAnI zaruAta thaI. e rIte vyAvahArika keLavaNI ane audyogika zikSaNanA kAryane kaoNnpharanse vega ApabAnI puna: sakriya zaruAta karI. A samitinA kAryathI kaoNnpharansanuM nAma dezadezAvaramAM jAgatuM thaI gayu ane enI sAtha rahI sthAnika kArya karanArano eka sevAbhAvI varga taiyAra thaI gayo. Ano sIdho lAbha keLavaNInI jaruriyAta pUrI pADavAmAM thayo ane kaoNnpharansano saMdezo gAmegAma pahoMcyo. .. zeTha kAntilAla izvaralAlanI udAra sahAyatAthI zaru thaelI For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ keLavaNI pracAranI A yojanA saM. 1993thI amalamAM AvI che je Aja paryaMta cAlu che. kendra tathA judI judI sthAnika samitionI maLI Aja sudhImAM lagabhaga be lAkha rupiyAnI madada keLavaNI khAte apAyelI che. kaoNnpharansanI A siddhi jevI tevI na kahevAya. strIkeLavaNI pratye kaoNnpharansanu dRSTibindu hamezAM pragatizIla rahya che. tethI A yojanAno lAbha kanyAone paNa pUratA pramANamAM maLe che. e yAda rAkhavU ghaTe che ke kaoNnpharansa kanyAkeLavaNI upara zaruAtathI ja bhAra mUkI, te mATe vakhatovakhata TharAvo karI samAjanuM dhyAna doratI rahI che. A yojanAnuM bIjaM eka mahattvanuM pariNAma e Avyu ke sthAnika samitio je rakamo ekatra kare che tamA zrImaMto uparAMta madhyama varganA aneka bhAIbahenono phALo hoya che. A rIte kaoNnpharansa eka vizALa varganI zraddhA ane sevArnu pAtra ane vAhana banI gaI che. dara varSe phALA mATe samAja pAse javAna hoI sthAnika kAryakartAo lokasaMparka paNa sArI rIte jALavI zake che. sattAvana varSanA kaoNnpharansanA satata prayAsonA pariNAme samAjamAM vidyAnI AvazyakatAnI je havA jAmI tenA pariNAma jaina samAja Aje keLavaNImAM mokhare AvI gayo che. eka suzikSita ane keLavAyelA samAja tarIke e abhimAna laI zake tema che. Aje puruSomAM tema ja bahenomAM sAkSaratAnA pramANamAM nirakSaratAnuM pramANa ghaNuM jUja rahayuM che. pharajiyAta prAthamika keLavaNInI sarakArI nItie paNa sAkSaratAne vega Apyo che, chatAM mAdhyamika ane ucca zikSaNa vAbatamAM ApaNA samAjanAM saMkhyAbaMdha chAtrAlayo, gurukuLo For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane mahAvIra jena vidyAlayo jevI pragalbha saMsthAono phALo nAnosUno nathI. Aje ApaNA samAjanA saMkhyAbaMdha navayuvako ane yuvatIA paradezamA jaIne ucca zikSaNa laI Avala che. pariNAma jAhera jIvanamAM paNa teo AgaLa paDato bhAga laIne jaina samAjane gauravavaMto banAvI rahela che. yugavIra AcArya zrImad vijayavallabhasUrIzvarajInI dIrghadRSTi ane preraNAnA pariNAme zikSaNakSetramA mAravADa ane paMjAba bIjA pradezo karatAM paNa AgaLa vadhI gayA che ane tyAMno jaina samAja potAnI svataMtra keLavaNInI saMsthAo ane kaoNlejo kADhavA samartha thayo cha. jaina samAjanA yuvAno ane yuvatIo keLavaNInuM sAcuM hArda samajI dharmanA tattvothI potAnI keLavaNIne opa ApI sAcA cAritryavAna ane sevAbhAvI " nAgariko" banI jagatamAM svadharmanuM nAma rozana kare to A dizAmAM kaoNnpharansanA dIrgha prayAso ane kharacelA lAkho rupiyA saphaLa gaNAya. 2. jIrNoddhAra jaina zAstramA navaraM devAlayo baMdhAvavA karatAM jUnAMno jIrNoddhAra karavAmAM ATha ghaNuM puNya kaheluM che. sArAye bhAratavarSamAM jaina derAsaro patharAyelAM che. keTalAMka to zilpa ane kalAnA adbhuta namUnA jevAM hoI jainonA ja nahi paNa sArAye bhAratavarSanA gaurava samAna che. AmAMnAM ghaNAM derAsaro baMdhAye seMkaDo varSo thaI gayA. tethI svAbhAvika rIte ja te jIrNa thAya ane durastI mAge. kaoNnpharansa potAnA janmakALathI ja A prazna pratye sajAga hatI. lagabhaga dareka adhivezanamA jIrNoddhAra upara khAsa bhAra mUkavAmAM Avato hato. For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A bAbatamAM te vakhatanA zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA pramukha amadAvAdavALA zeTha lAlabhAI dalapatabhAIe muMbaI mukAme bharAyelA dvitIya adhivezanamA je agatyano TharAva rajU ko hato te A rahyoH "zrI saMprati mahArAjAe, kumArapALa Adi pratiSThita rAjAoe tathA te pahelAM thaelA rAjAo bahAdazA, vimaLazA, vastupALa, tejapAla, vagere maMtrIoe, dhanAzA, jAvaDazA vagere zeThazAhukAroe zrI jaina dharma-jyotinA cirakALa prakAzane mATe aDhaLaka dolatanA vyaye, A paMcamakALamAM AdhArabhUta evAM bhavya maMdiro, tIrthoM tathA zilAlekho akhila bhArata varSamA age jage karAvelAM che, jene Aje ghaNo. lAMbo vakhata thaI javAthI temano satvara jIrNoddhAra karavA mATe, 1. jIrNa thaI gayelA maMdiro, tirtho ane purAtana lekhonuM lisTa karavA, 2. tathA judA judA vibhAgomAM sArA pAyA upara jIrNoddhAra khAtAM ughADavAnI A kaoNnpharansa ghaNI ja AvazyakatA vicAre che. jaina samAja bhAratavarSamAM hajAronI saMkhyAmAM maMdiro dharAve che. tethI tenA jIrNoddhArano prazna jugajuno ane kAyamI Aje paNa che ane tyAre paNa hato. zeTha lAlabhAI dalapatabhAI jevA ApaNA samAjanA eka. agragaNya ane mAnya netAe taM vakhate je zabdo uccArelA te manana karavA yogya che. " amUlya devAlayo ke je vArasAnI ApaNAthI kiMmata thAya nahi te ApaNane maLelo che; te vArasAne zI rIte jALavatro ane tene nAza pAmato kevI rIte bacAvavo te ApaNuM kartavya che. sAdhAraNa nItimAM putro paNa traNa jAtanA kahelA che. temAM je suputro kahevAya che te potAnAH For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 pitAe mUkelI lakSmI ane yazano vadhAro kare che, ane madhyama paMktinA putro je mUkelI lakSmI tathA yaza hoya che tenuM rakSaNa kare che; tyAre trIjI paMktinA adhama putro te bane khoi bese che. to jo ApaNe ApaNA tIrthomAM AvelAM jUnAM devAlayonI jALavaNI na karIe to ApaNe kaI paMktimA AvIe teno vicAra karazo. " muMbaI ane tyArapachInA adhivezanomAM jIrNoddhAranA A mahattvanA khAtAmAM sArI rakama ekatra karavAmAM AvI hatI. Aja sudhImAM A khAtAmAM kaoNnpharansa taraphathI lagabhaga ru. 44,000 cUMbALIsa hajAra rupiyAnI rakama tIrthakSetromAM, kalyANaka bhUmiomAM tathA anya kSetronA maMdiromAM kharcavAmAM AvI che; tenI saMkSipta yAdI A pramANe cheH ( 1 ) zrI zauryapUra, ( 2 ) zrI mithilAnagarI ( prasiddhanAma sItAmaDhI ), ( 3 ) zrI bhelupurajI, ( 4 ) zrI banArasa, ( 5 ) zrI vaibhAragiri, (6) zrI baDagAMva, (7) zrI kAparDAjI, (8) zrI zAmalAjI, (9) khokharA, (10) sojata, (11) caMDAvala, (12) paTaNA, (13) pIpADa, (14) bhadelI, (15) pAlIyAda, (16) iMdora, ( 17 ) tharAda, (18) saMbhAra, (19) kuMbhAriyAjI, ( 20 ) sItApUra, ( 21 ) vaLA, (22) koMDha, ( 23 ) amadAvAda, (24) varAI, (25) unAvA, (26) TIkara, (27) rAMdera, (28) pATaNa, (29) kAvIThA, (30) caMdura, (31) vAgola, (32) satArA, (33) jAmanagara, (34) rAMdhejA, (35) gujaravadI, ( 36 ) muLasaNa, ( 37 ) vaNathalI, (38) surata, (39) beDA, (40) kalIpura, ( 41 ) mAnapura, (42) jIvanalaDI, (43) raNa, ( 44 ) lAja, ( 45 ) Asodara, (46) ozIyA, (47) dhAMgadhA, For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) TerA, (49) jasapura, (50) vaDodarA, (51) jAmakhaMbhALIyA, (52) vasaMtagaDha, (53) pAlaDI, (54) pAlIyAda, (55) palasINA, (56) rupapara. A yAdI uparathI jaNAze ke A khAtAnI madada bhAratabharanA ghaNA pradezomAM pahoMcI hatI. A sivAya keTaleka sthaLe pratimAjIo AzAtanA thAya evA sthaLe besADavAmAM AvelA. te bAbatamAM paNa yogya tajavIja karavAmAM AvI hatI. A bAbatamA zeTha lallubhAI jecaMde jAte pravAsa kheDI ghaNI ja prazaMsanIya kAmagIrI bajAvI hatI. e ApaNA sadbhAgyanI khAmI che ke kaoNnpharansa A upakAraka pravRtti cAlu rAkhI zakI nathI. 3. jIvadayA-pAMjarApoLonI tapAsa ___ jainono mahAna siddhAMta "ahiMsA paramo dharma" che ane tethI " jIvadayA" upara jaina zAstromAM khUba ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. jainonI ahiMsA e sakriya ahiMsA che ane tethI sAcA jaina pAsethI mAnasika, vAcika ane kAyika rIte tenA pAlananI apekSA rAkhavAmAM Ave che. sarva jIvo samAna hoI eka jIvane bIjA jIvane haNavAno koI adhikAra nathI. pachI te bolatuM prANI hoya ke mUguM prANI hoya, manuSya hoya ke pazupakSI hoya. potAnA pratye eka vyakti jevA vartananI apekSA rAkhatI hoya tevu vartana bIjA pratye AcaravAnI tenI parama pavitra pharaja che. kaoNnpharanse tenA janmakALathI " jIvadayA" upara bhAra mUkI jIvahiMsA aTakAvavA For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TarAvo karavA uparAMta anya kriyAtmaka pravRttio zaru karI hatI. dazerA tema ja anya pavitra divasoe thatI hiMsA baMdha karAvavA sabaLa prayAso karyA hatA. A prayatnomAM tene ThIka ThIka saphalatA maLI hatI ane aneka mUMgA prANIonuM jIvana bacAvI lIdhaM hatuM. jIvadayA saMbaMdhI upadeza karavA mATe kaoNnpharansa taraphathI upadezako rokavAmAM AvyA hatA. temane zrI jaina kaoNnpharansanA pratinidhi tarIke nIrmAne oNphisa taraphathI zrIsaMdho pratyenA patro sAthe mokalavAmAM AvatA hatA. pahelA varSe upadezako tarIke zrI TokarasI neNasI lodAyA nAmanA gRhasthane nImavAmAM AvyA hatA. temaNe daza mAsa sudhI khAnadeza, bihAra, madhya prAnto, madhya hiMda, mALavA, vAyavya prAMto, paMjAba ane kacchanA pradezomAM pharIne judA judA 72 sthaLonI mulAkAta lIdhI hatI. temaNe relave mArge 8,250 tathA pagaraste 550 maLI kula 8,800 mAilanI muzApharI karI hatI ane dareka ThikANe jIvadayA saMbaMdhI tathA kaoNnpharansanA hetuo viSe jAhera tathA jaina vargane upadeza ko hato. zrI sAkaracaMda mANekacaMda ghaDiyALIne haidrAbAda, sakiMdarAbAda, vagere sthaLe upadeza karavA nImavAmAM AvyA hatA. zrI nAraNajI amarasI nAmanA gRhasthe mAnada upadezaka tarIke kAThiyAvADanA paMdara gAmomAM upadeza ko hato. purohita pUrNacaMdra nAmanA brAhmaNa gRhasthane mAravADamAM upadeza mATe nImavAmAM AvyA hatA. zrI vADIlAla sAMkaLacaMda zAha, puMjAlAla premacaMda ane gulAbacaMda zAmajIe upadezako tarIke varSoM sudhI prazasya kAmagIrI bajAvI hatI. For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNa kaoNnpharansa pachI zrI amaracaMda pI. paramAra, zrI saubhAgyacaMda mohanalAla, zrI motIcaMda pAnAcaMda, zrI narasiMhabhAI jAdavajI, zrI tribhovanadAsa jAdavajI-A pAMca gRhasthoe mAnAdhikArI (oNnararI ) upadezako tarIke kAma karyu hatuM ane kaoNnpharansano saMdezo gAmegAma pahoMcADyo hato. hAnikAraka rivAjo dUra karavA bAbatamA tema ja sukRta bhaMDAra phaMDa ekatra karavAmAM paNa temaNe sAro phALo Apyo hato. ___kaoNnpharansa taraphathI saM. 1965 sudhImAM gaDhaDA vAMkAnera, vaDodarA, borasada, dholerA, kaDI, dhAMdhalapura, mANasA, pANazINA ane DeravADA vagere gAmonI pAMjarApoLone Arthika madada ApavAmAM AvI hatI. jIvadayAnA kAmamAM madada karavA kaoNnpharansanI eDavAijharI borDe tA. 30-5-1908nA roja eka pAMjarApoLa kamiTI nImI hatI. A kamiTInI sUcanA pramANe hidustAnanI tamAma pAMjarApoLonI tapAsa karavA, temAMnA avAcaka prANIonI sArI dekharekha saMbhALa rakhAya che ke kema te jovA ane taonI Upaja tathA kharca ane davAkhAnA saMbaMdhI sagavaDa vagere bAbatono muMbaI heDa oNphisane riporTa karavA kaoNnpharansa taraphathI eka TrAveliMga pAMjarApoLa inspekTara tarIke jAmanagaravALA veTarinarI sarajana zrI motIcaMda kurajI jhaverIne nImavAmAM AvyA hatA. A pazuvaidye kula 107 pAMjarApoLo tapAsI ghaNI agatyanI sUcanAo pAMjarApoLonI sudhAraNA mATe karelI. vaLI teo jyAM jyAM jatA tyAMnA mAMdA jAnavaronI sAravAra tathA. davA ane jarura paDe oNparezana paNa karatA hatA. ___ muMbaInI grAnTa meDikala kaoNlejanA vidyArthIonI ( Perfect way in diet ane Diet and Food) e be pustakomAM. For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parIkSA lai UMce naMbare AvanAra vidyArthIone inAmo ApavA mATe kaoNnpharansa taraphathI sA. 250, maMjUra karavAmAM AvyA hatA. A parIkSAno hetu bhaviSyanA DaoNkaTarone AmiSa khorAkathI thatuM nukasAna tema ja nirAmiSa-vejITeriyana khorAkathI thatA phAyadA saMbaMdhI mAhitagAra karavAno hato jethI teo potAnA daradIone vejITeriyana khorAkanI ja bhalAmaNa kare. sane 1906thI judA judA rajavADAone pazuvadha aTakAvavA mATe kaoNnpharansa taraphathI vinaMtIo karavAmAM AvatI hatI je temAMnA dhaNAoe svIkArI hatI. A vinaMtImAM sane 1908mAM dayAnI lAgaNI dharAvanArA muMbaImAM vasatA aMgreja, hiMdu. pArasI ane muslimo paNa joDAyA hatA. tA. 22-9-1908nA roja dareka komanA zaherIonI eka sabhA mAdhavabAgamAM oNnarebala zrI gokuLadAsa kahAnadAsa pArekhanA pramukhapade maLI hatI ane temanI sahIthI judA judA rajavADAo upara dharma nimite dazerAnA tahevAro upara pADA vagere pazuonA vadha thAya che te kArya dharmaviruddha ane dayAnI lAgaNI sAthe asaMgata hovAthI te baMdha karavA vinaMtIpatro mokalAyA hatA. pariNAme saravananA ThAkorasAheba raghunAthasiMha, koThAriyAnA darabAra zrI jADejA pratApasiMha jI, choTAudepuranA mahArAjA, mahIkAMThAmAM AvelA barasoDAnA ThAkora, madhya hiMdustAnamAM AvelA suThalIAnA ThAkorasAheba, saurASTramA AvelA jasadaNanA rAjakartA, lIMbaDInA ThokorasAheba tathA mahIkAMThA ejansInA ghaNAkharA tAlukadAroe tahevAroe pazuvadha baMdha karavAnA pharamAno kADhyAM hatAM. For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. 1966mAM dazerA upara thato pazuvadha aTakAvavA traNe phirakAo taraphathI ekatra arajI karavAmAM AvI hatI. pariNAme ghaNA rajavADAmAM dazerA upara pazuvadhano rivAja baMdha karavAnA pharamAno thayAM hatAM. verAvaLa taraphanA kaMkALanA rabArIono dazerA upara meLo bharAya che. te vakhate teo pazuvadha kare che evI khabara maLatAM saM. 1965nI dazerA upara mAnada upadezaka zrI nArAyaNajI amarasAne mokalavAmAM AvyA hatA. temaNe verAvaLanA mahAjananI madadathI pazuvadhabaMdhInA agatyanA TharAvo karAvyA hatA. saM. 1966mAM gAMgAvADA mukAme pArTIdAra pariSadamAM paNa temane mokalavAmAM AvyA hatA, jyAM temaNe A bAbatanA upayogI TharAvo karAvyA hatA. bakarIida, paryuSaNa vagere divasoe jIvahiMsA aTakAvavA jIvadayA khAtAmAMthI madada ApavAmAM AvatI hatI. jIvadayA aTakAvavAnA prayAsa mATe judI judI copaDIo tathA hAthIdAMtanAM henDabilo, gUdAnA TalIyA saMbaMdhI henDAbalo " How people are poisoned", " An appeal to Bengali Humanitarians" "vAgharInA nirdaya dhaMdhAne pAMjarApoLo taraphathI uttejana na maLavU joIe", " England's Insidious Enemy", kalakattAmAM durgApUjA upara thatA pazuvadha virudhdha apIla " ghareNAMthI chokarAMnAM thatAM khUno', "mAMsAhAra" khorAka viruddha apIla", " pakSIone pAMjarAmAM nahIM pUravA saMbaMdhI" vagere judA judA henDabilo chapAvI vaheMcavAmAM AvyAM hatA. loko tene rasapUrvaka vAMcatA hatA ane tenI ghaNI sArI asaro thatI hatI. A uparAMta kaoNnpharansanA upadezako dArU, mAMsa vagere nahiM For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAparavA, vADInI patrI (ghAsa ) nAhiM bALavA, pADAne kamAI ane kabADIne nahi vecavA, hiMsAnA doSavALI pIchATopI vagere nahiM vAparavA, paradezI cIjono bahiSkAra karavA tema ja bALalagna, rovaM, kUTavU vagere hAnikAraka rivAjo baMdha karavA sthaLe sthaLe sabhAo bharatA hatA, upadeza ApatA hatA ane TharAvo karAvatA hatA. kaoNnpharansanI sthApanA pachInA bAra varSamAM kaoNnpharanse jIvadayA pAchaLa lagabhaga ru. 20,000, vIsa hajAra kharacyA hatA. kaoNnpharansanA satata prayatnothI lagabhaga 160 dezI rAjyomA pazuvadha baMdha thayo hato. jIvadayArnu kAma pAchaLathI jIvadayAjJAnaprasAraka phaMDe upADI lavAthI kaoNnpharanse e bAbatanI sakriya kAmagIrI ATopI lIdhI hatI. kaoNnpharanse bAra varSanA gALAnAM jIvadayAnuM je kArya karyu te tenA itihAsamuM eka ati ujjvaLa prakaraNa che.. 4. samAja-utkarSa-nirAzrita sahAya ane bekArI-nivAraNa je samAja mUMgA pazupakSIonI dayA ciMtave te potAnA sijhAtA ane duHkhI bhAMDuo mATe hAtha joDIne besI rahe e to bane ja nahiM. chappaniyA (saM. 1956nA) dukALamAM ghaNA svAmibhAI nirAzrita thaI gayA hatA ane tyArapachI vepAradhaMdhA bhAgI paDavAthI samAjano ghaNo varga Arthika saMkaDAmaNamA AvI gayo hato. kaoNnpharanse zaruthI ja A prazna upara bhAra mUkyo hato ane lagabhaga dareka adhivezanamA zAbdika pheraphAra sAthe sijhAtAo mATeM kaMI ne kaI karI chUTavAnA TharAvo thayA hatA. pahelI kaoNnpharansamAM nIceno TharAva thayo hato. For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " yatIma jaina baMdhu aura nirAzrita zrAvakoMko Azraya deneke vAste yogya goThavaNa honI cAhiye" ATalA DhUMkA TharAvamAM paNa piDAtI jaina samAjanI ArajUno paDagho paDato hato ane duHkhIonA duHkhanivAraNanI tamannAnAM temAM darzana thatAM hatAM. bIjI muMbaI kaoNnpharanse eka DagaluM AgaLa bharI temane sArA udyoge lagADavA upara bhAra mUkI sArA jevU phaMDa ekatra karyu hatuM. pAMcamA amadAvAda adhivezane nIceno TharAva pasAra karyo hato: "maraNAMte paNa yAcanA nahi karanAra zrAvakazrAvikAo temanA bALabaccA sAthe ke I sthaLe sijhAya nahi ane dInahIna hAlatamA dharmAntara karatAM aTake te mATe 1. nirAzrita jainone dhaMdhe lagADavAnI, 2. mAbApa vinAnAM anAtha bALakone tathA anAtha jaina vidhavA one Azraya ApavAnI tathA bALAzrama sthApavAnI, 3. janmaparyaMtanA asAdhya rogothI piDAtA nirAzrita ravadharmI baMdhuone mATe AzrayasthAna sthApavAnI A kaoNnpharansa khAsa AvazyakatA svIkAre che ane sarva jaina baMdhuone tathA zrImAn zeThiyAone A bAbata upara khAsa lakSa ApavA vinaMtI kare che". A TharAvonA sakriya amala mATe muMbaImAM sane 1903mAM eka udyogazALA ughADavAmAM AvI hatI je pAchaLathI baMdha karavAmAM AvI hatI. A sAlamAM rajapUtAnAmAM dukALanA saMkaTamAM AvI paDelA jaino mATe ru. 1,000 mokalavAmAM AvyA hatA ane For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 ghaNAone vyaktigata madada paNa ApavAmAM AvI hatI. tyArapachInA varSomAM vRddha puruSone, vidhavAone ane azaktone khorAkI mATe tema ja lagabhaga 57 gAmanA nirAzritone vepAra karavA madada ApavAmAM AvI hatI. saM. 1960thI saM. 1972 sudhImAM kaoNnpharanse ru. 30,803nI rakama nirAzritonI madada mATe vAparI hatI. A madada ApavAmAM sUkSma vivekabuddhi vAparavAnI jarura paDatI hatI. vaLI nirAzrito kaoNnpharansanA dravyano lAbha laI ALasu banI pramAdI na bane tenI paNa takedArI rAkhavI paDatI hatI. tethI teo dhaMdhe lAgI AjIvikA prApta kare e mukhya dRSTi kAryakartAo pAse hatI. tyArapachI keTaloka vakhata A pravRtti maMda paDI, paraMtu bekArI-nivAraNanA praznanA nirAkaraNanI agatya saunA dilamAM vasI hatI. tethI kaoNnpharansanI varkiMga kamiTIe A bAbata aka peTAsamiti nImI. teNe tA. 9,5-'37nA roja eka yojanA rajU karI. teNe nAnI mUDIthI thaI zake avA 51 dhaMdhAnI yAdI zikSita bekAro ane azikSita bekAro mATe taiyAra karI. temane mUDInI sagavaDa karI ApavA pAMceka lAkhanI oNthorAIjhaDa kepiTalavALI kuAM. UbhI karI temAM DIpojhiTo laI audyogika dhaMdhAo mATe lona ApavAna sUcavyu. tema ja nokarI zodhatA baMdhuo mATe kaoNnpharansa oNphisamAM rajisTara rAkhI aeNmplaoNyamenTa ekasacenjanI paddhatithI kAma karavA bhalAmaNa karI. paMdaramA niMgALA adhivezanamAM A prazna ThIkaThIka carcAyo ane teNe A bAbatamA traNa TharAvo karyA. pahelA . TharAvathI nokarIdhaMdhA mATe sthAyI samitinA Azraya nIce eka senTrala For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ byuro kholI nokarI rahenAra ane nokarImA rAkhanAranI noMdho rAkhI baneno sahayoga meLavI ApavA TharAvyu. jaino hastakanAM kArakhAnAmAM bane teTalI saMkhyAmAM bekArAne samAvI levAnI hilacAla karavA TharAvyu ane gRhaudyogo ane grAmaudyogone uttejana ApavA nakkI kayu. bIjA eka TharAva dvArA jaina beMkanI je yojanA 14mA adhizanamAM maMjUra thayelI te tarapha samAjanuM dhyAna kheMcyu. trIjA TharAva dvArA pArasI paMcAyata phaMDa jevU eka vizALa ane sarvasAmAnya jaina paMcAyata phaMDa UbhuM karavAnI jaruriyAta svIkArI jethI keLavaNIpracAra, bekArInivAraNa tathA nirAzrita bhAIone madada karI zakAya. sane 1950nA sattaramA phAlanA adhivezane madhyama vargane rAhata ApavAnA praznane sakriya rIte hala karavA spaSTa mArgadarzana Apyu ane keTalIka yojanAo sUcavI. te mujaba (1) jIvana nirvAhanI vastuo ochA dare ( Subsidised rates )thI pUrI pADavA, sTorsa kholavA, (2) nAnA hunnaraudyogone madada karavA sArI kepiTala sAthenA sahakArI maMDaLo UbhA karavA tema ja tevA udyogo zIkhavavA jarurI zikSaNa saMsthA sthApavA, (3) nAnA nAnA hunnaraudyogo zIkhavavA tema ja gRhaudyogo zIkhavavA tathA calAvavA udyogamaMdira sthApavA, (4) strIupayogI gRha udyogo sIvaNa, bharatagUMthaNa, citrakAma AdinuM zikSaNa ApanArI saMsthA sthApavA ane (5) dhaMdhArojagAra mATe nANAMnI sahAya ApavA sahakArI dhoraNe eka moTI audyogika ane nAgAMkIya saMsthA sthApavAno TharAva karavAmAM AvyA ane A yojanAne mUrta svarupa ApavA eka kamiTI nImavA TharAvyu. samAje A yojanAne vadhAvI lIdhI ane tene mATe eka For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phaMDa karavAmAM AvyuM je rUpiyA eka lAkha sudhI pahoMcI gayu. sane 1951mAM jUnAgaDha adhivezanamAM A yojanAne vadhu vega maLyo ane tene vikasAvavA tyAM ru. 43,000 lagabhaganuM phaMDa thavA pAmyu.. tyArabAda sane 1952nA jUna mAsamAM muMbaImAM kaoNnpharansana 199 suvarNa jayaMtI adhivezana maLyu. temAM ru. 1,64,635-0-0 lagabhaga A phaMDamAM lakhAyA. tyArabAda pUjyapAda sva. jainAcArya zrImad vijayavallabhasUrizvarajI mahArAjasAhebe A phaMDane vikasAvI pAMca lAkha sudhI laI javA pratijJA karI jenA pariNAme zrI khImajI hemarAja cheDA ane anya bhAIbahenoe te pratijJA pUrNa karavA prayatno karatAM kula ru. 4,49,445-14-3nAM vacano meLavyAM. A phaMDanA upayoga aMge nIce pramANenI yojanA ghaDI kADhavAmAM AvI hatI: 1. samagra bhAratamA jaina bhAIbahenone nAnA nAnA gRha udyogo zIkhavavA mATe udyogakendro ughADavA prabaMdha karavo. 2. rezanarAhata ApavAnI vyavasthA karavI. 3. jIvananirvAhanI vastuo sastI ane sahelAIthI maLI zake te mATe sTormonI yojanAne zakya hoya tyAM madada karavI. 4. maeNTrika sudhInA vidyArthIone pustako ane skUla-phI ApavAnI vyavasthA karavI. 5. A uparAMta taddana nirAdhAra ane azakta bhAIbahenone vyaktigata Arthika sahAyatA pahoMcADavAnI bAbatano paNa sthAyI samitinA nirNayAnusAra uparokta yojanAmA samAveza karavAmAM Avyo. ___ uparyukta phaMDane zrI zrAvakazrAvikA utkarSa phaMDa eq nAma For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApavAmAM AvyuM che ane temAthI saMkhyAbaMdha kendrone tathA vyaktione madada ApavAmAM AvI rahI che. temAthI akhila bhArata jaina zvetAMbara kaoNnpharamsanI mahAsamitinA TharAva anusAra tA, 1-8-'55nA roja muMbaImAM zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansa udyogagRhanI sthApanA karavAmAM AvI che. A udyogagRha atyAre ghaNI sArI sthitimA cAle che ane saMkhyAbaMdha bhAIbahenone AzIrvAdarUpa thaI paDathu cha: vaLI A yojanA anusAra kaoNnpharansanI sthAnika samitio 60 TakA rakama ekatra kare to 40 TakA kaoNnpharansa taraphI madada ApavAmAM Ave che. AvI samitio muMbaI, vaDodarA, aMbAlA; uMjhA, DabhoI, rAdhanapura, boDelI, cANasmA, jUnAgaDha, mahuvA, valasADa; bAraDolI, jUnA DIsA, morabI, vyArA, pAlItANA, lAkaDIA, IDara, zirohI, Adi sthaLoe cAle che. kaoNnpharansa taraphI dara varSe lagabhaga ru. 40 thI 45 hajAranI madada A samitione apAya che. A rIte badhe maLI lagabhaga rupiyA eka lAkha jeTalI rakama dara varSe samAjahitArthe kharacAya che. A uparathI jaNAze ke samAjanI karoDarajju jevA zrAvakazrAvikAkSetranI sthiti sudhAravA ane temane svAzrayI ane svAvalaMbI banAvavA kaoNnpharansa eka bhagIratha prayatna karI rahI che. sAta kSetra paikInu A mahAmUlaM aMga karamAya nahIM ane sadA navapallavita rahe e jovAnI sau koInI pharaja che. 5. dhArmika hisAvatapAsaNI ___"keTalAka kArabhArI to ema ma jANe che ke derAsarano kArabhAra to amArA vArasAmAM Avelo che te ame ja karIe. potAnI zakti na For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya te chatAM bIjAne kArabhAra soMpe nahi, ne potAthI kAma thAya nahi tethI keTalAka prakAranI devadravyanI hAni thAya ne potAnuM durgatimA jayaM thAya, AgrahathI kArabhAra rAkha vo, koI jovA mAMge to batAvavo nahIM e jinazAsananI marajAdathI ulaTuM che." bharucavALA zeTha anupacaMda malukacaMde uparanA zadbo potAnI lAkSaNika zailImAM bIjA muMbaI adhivezanamA uccAratAM dhamADhA khAtAMonA hisAbo cokhkhA rAkhavAnI AvazyakatA upara khAsa bhAra mukyo hato ane nIceno TharAva rajU ko hato..... 1. "ApaNAM jaina dharmanAM sArvajanika khAtAMo jevAM ke deva-dravya, jJAna-dravya ane sAdhAraNa dravyasaMbaMdhI khAtAo bahu ja cosvavaTavALA rAkhavAM, 2. cAlu jamAnAne anusarIne te khAtAMonA AvakajAvakanA hisAbo ane saravaiyAM pratyeka varSa barAbara taiyAra karavAM, 3. ane banI zake to te khAtAMono hisAba pragaTa karavA mATe dareka zaheranA tathA gAmanA jaina AgevAnone A kaoNnpharansa svAsa sUcanA kare che." A TharAva pasAra thayA pachI ghaNI dhArmika saMsthAonA vahIvaTakartAo A bAbatamAM sAvaceta thaI gayA. upadezako mAraphata paNa hisAba cokhA rAkhavAnI phara na bAbata upadeza ApavAmAM Avato hato. bAda kaoNnpharansanu cothu adhivezana pATaNa khAte maLyu. tenA dazamA TarAva mujaba ane zeTha gokaLabhAI dolatarAma ane zeTha cunIlAla nahAnacaMdanI udAratAthI jaina zvetAmbara saMsthAonA hisAbanI tapAsaNI bAbata svataMtra navu khAtuM ughADavAmAM Avyu For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 hatuM. ane te te khAte khAsa pagAradAra mANaso nImI judA judA gAmanI saMsthAonI hisAba tapAsavAnI zarUAta karavAmAM AvI hatI. - vighno AvavA chatAM A khAtAe suMdara kAmagIrI bajAvI hatI. muMbaI, kheDA jillo, amadAbAda jillo, vaDodarA jillo, mAravADa, paTaNA, rAjapUtAnA, madhya bhArata vagere ghaNAM sthaLonI saMsthAonA tathA giranArajI, rANakapurajI vagere tIrthakSetronA hisAbo tapAsavAmAM AvyA hatA. keTalIka saMsthAo svecchApUrvaka hisAbo tapAsavA detI hatI, keTalIka saMsthAonA vahIMvaTadAro hisAba tapAsavA devAmAM AnAkAnI karatA hatA to keTalAka kAma DhIlamAM nAkhatA hatA, chatA ekaMdare A khAtAnuM kAma sAraM cAlyuM hatuM. A khAtAnI kAmagIrInA pariNAme ghaNI saMsthAonA hisAbo cokhkhA thaI gayA. saMsthAnI milakatono durupayoga thato aTakyo, keTalIka AsAmIo dharmAdAnA leNA rupiyA bAbata dAda detI nahotI temane samajAvIne nANuM vasUla karAvyuM tema ja keTalAke bAkIo kADhI ApI, AzAtanAo dUra thaI, devadravya ane sAdhAraNa khAtAM judAM rAkhavAnuM loko zikhyA, goTALo karI nANAM khAI janArAone ughADA pADI paisA vasUla karavAmAM AvyA, jIrNoddhAra thato aTakyo hoya te samajAvI karAvyo, keTaleka sthaLe pratiSThAo paNa karAvI hisAba tapAsAya che evaM bhAna thatAM vahIvaTakartAo agAuthI cetI nANAMno durupayoga karatA aTakyA. Ama A khAtuM sAmAjika ane dhArmika dRSTie dhaNuM upayogI nIvaDayuM. sarakArI dakhalagIrI sivAya paNa AkhA samAjanA pIThabaLavALI saMsthA keTalaM asarakAraka kAma karI zake che tenuM A khAtuM pratyakSa udAharaNa che. For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 ___ A khAtAe lagabhaga paMdara varSa sudhI samAjanI satata sevA bajAvI hatI. hAlamAM baoNmbe pablika TrasTa aeNkTa amalamAM AvabAthI hisAbo cokhkhA rAkhavAnuM ane oNDiTa karAvavAnuM lagabhaga pharajiyAta jevU banI gayu che. paraMtu te vakhatamAM kaoNnpharanse pote ja A pAyAnuM kAma ghaNI saphaLa rIte bajAvyu hatuM. 6. tIrtharakSA: jainatIrtho sArAye bhAratavarSanA vistIrNa pradezamA AvelA che. moTAM bhAganAM tIrthomAM jainonI vastIno abhAva hoya che. tIrtho bAbata zvetAMbara-digaMbara bacce, jaino ane ajaino vacce tema ja ApaNA samAja ane sarakAra bacce pahelethI ja jhagaDAo ane gharSaNa cAlyA kare che. tethI tIrtharakSAno prazna jaina samAjano eka mahattvano ane jaTila prazna che. jyAra jyAre tIrtharakSA mATe jarura paDI tyAre tyAre kaoNnpharanse AgevAnI lIdhI che ane jainasamAjanI eka mukhya saMsthA tarIkenI potAnI pharaja bajAvI samAjane doravaNI ApI che. vATAghATo karavI paDe tyAM vATAghATo karI che, virodha noMdhAkvAno hoya tyAM virodha noMdhAvyo che ane laData ApI paDe tyAM laData paNa ApI che. zeTha ANaMdajI kalyANajInI paDhI ke je jaina tIrthavyavasthAno moTo boja vahana kare che ane ApaNA samAjanI mAnya saMsthA cha tenA sahakAramA tema ja svataMtrarIta teNe tIrtharakSaNanA praznane ukelavA sabaLa prayatno karyA che. . pAlItANAnA darabAra taraphI vAraMvAra ApaNA mahAna tIrtha zatrujaya upara AzAtanA thatI hatI. zeTha ANaMda jI kalyANajInI For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 peDhI taraphI sulehazAMti jALabavAnA prayatno ThAkorasAheba taraphI niSphaLa banAkvAmAM AvatA hatA. tethI kaoNnpharansane trIjA vaDodarA adhivezanamA ja zatrujaya tIrthanI AzAtanA mATe kheda pradArzata karato TharAva karavo paDyo hato. tyArabAda hajArIbAganA DepyuTI kamiznare potAnA jillAmA AvelA ApaNA pavitra tIrtha zrI sametazikharajI upara pAlagaMjanA rAjAnI milakatanA vahIvaTa karanAra tarIke jamIna paTe AdhI yuropiyanonA baMgalA bAMdhavAnI yojanA jAheramA mUkyAthI ApaNI dhArmika lAgaNI dukhavI gaMbhIra anyAya ko hato. te sAme bAMdho uThAvavAne kaoNnpharanse banatA tamAma prayatno karyA hatA. eTalaM ja nahiM paNa zeTha vIracaMda dIpacaMda, zeTa lAlabhAI dalapatabhAI, zeTa ratanacaMda rakhImacaMda, jhaverI mohanalAla maganabhAI, zrI. motIcaMda giradhara kApaDIA tathA zrI nyAlacaMda lakSmIcaMda sonIne baMgAlanA lephaTenanTa gavarnara sanmukha zrI zikharajI upara janArA DepyuTezanamAM bhAga levA mokalyA hatA. ghaNA prayatnonA aMta baMgalA bAMdhavAnuM baMdha raghu hatuM. bAbusAheba rAya badrIdAsajIe A praznamA ghaNI ja lAgaNIpUrvaka atyaMta jahemata uThAvI hatI. saM. 1965nA phAgaNa mAsamAM muMbaIthI eka saMgha zrI aMtarikSajI gayelo ane tenI sAtha paM. ANaMdasAgarajI tathA temanA ziSyo paNa hatA. saMgha darzane gayo te vakhate pUjA karavAno vakhata-vAro zvetAMbarono chatA keTalAka digaMbaro derAmAM beThelA hatA. temaNe saMgha sAthe takarAra karI ane mArAmArI sudhI vAta pahoMcI. bane pakSe keso thayA. sAdhuo upara paNa thayA hatA. sAdhuo chevaTe nirdoSa chUTI gayA. kaoNnpharansa For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 taraphathI zrI dhIrajalAla pI. zropha baeNrisTara, zrI motIcaMda giradharalAla kApaDIA tathA anya baMdhuoe A kesamAM ghaNo ja zrama lIdho ito.... ' AbujI upara vijhiTa lenArA yuropiyano joDA paherIne maMdiramAM jaI jainakomanI lAgaNI duHkhavatA hatA. tene mATe atrethI sarakAramA mokalavA eka memoriyala taiyAra karI bAbusAheba rAyakumArasiMgajI upara mokalavAmAM Avyu hatuM. pariNAme ApaNI mAgaNI svIkAravAmAM AvI hatI ane yuropiyana prekSako bUTa paherIne maMdiramAM na jAya tevI vyavasthA sarakAra taraphayI thaI hatI. - A sivAya zrI kesariyAjI tIrthamAM zrI RSabhadevajI mahArAjanA maMdira upara dhvajAdaMDane vAvAjhoDAthI nukasAna pahoMcyAnA ane te dhvajAdaMDa punaH jainetara vidhithI caDhAvavAmAM AvanAra hovAnA khabara AvatAM te sAme udepura mahArANA samakSa sakhata virodha moMdhAvavAmAM Avyo hato. udepura rAjye A tIrthano bhaMDAra, noMdha karavAnA bahAnA nIce, jainakomano tIvra virodha chatAM, kholyo tyArathI asaMtoSa zaru thatAM paMDyAo pratye rAjye je valaNa akhatyAra karI bolInI vadhI Avaka temane ApavAno hukama kADhyo tethI komanI lAgaNIe tIvra rupa lIdhuM hatuM ane dareka sthaLe asaMtoSanAM pUra prakaTa thatAM kaoNnpharansanI kAryavAhI samitie sane 1933nA jAnyuArImAM A tIrtha saMbaMdha UbhI thaelI paristhiti mATe vicAra karI yogya karavA eka peTA kamiTi nImI hatI ane kaoNnpharansanI kAryavAhI samitie A saMbaMdhe zeTha ANaMdajI kalyANajI sAthe rahI kArya karavA TharAvyuM hatuM. A kamiTIe eka memoriyala udepuranA For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 mahArANAne mokalyu hatuM ane eka mANasa.khAsa tyAM rAkhavA goThavaNa karI hatI. A prazna upara yogIrAja AcArya zrI zAMtivijayajI mahArAje anazanano nirdhAra karelo hoI temane kaoNnpharansanA zrI mANekalAla modIe vakhatovakhata maLI sarva mAhitI ApI hatI. keTalAka AgevAnAM jAte udepura gayA hatA. ___kuDacI digaMbara maMdira upara musalamAnoe ane jakho-kaccha jainamaMdira upara vAvara lokoe humalo karI AzAtanA karyA badala yogya virodho noMdhAvavAmAM AvyA hatA. ghelAzAnA baravALAnA jaina derAsara upara tA. 25-2-'39nA roja dhADa paDelI te bAbata baravALAnI prajA jainamaMdira, mUrti tathA milakatanA rakSaNArthe ghaTatAM pagalAM levA muMbaI sarakAranA homa membarane tAra karavAmAM AvatAM polIsasaMrakSaNano baMdobasta thayo hato. ___ zatrujayanI yAtrAe jatA yAtrIo pAsethI potAne kara levAno hakka cha ema jaNAvI mAthA dITha be rupiyAno mUMDakAvero nAkhavAnA pAlItANA darabAranA prayatno sAme kaoNnpharanse pracaMDa baMDa uThAvyu hatuM ane kaoNnpharansanuM khAsa adhivezana saM. 1982mAM bAbu bahAdurasiMha jI siMdhInA pramukhapade bhayuM hatuM. pavitra saMvatsarInA divase godharAmAM varaghoDAnA prasaMge tyAMnA ghAMcI musalamAnoe bhayaMkara atyAcAra karyoM hato ane tophAna macAvyuM hatu, jaino ane hiMduo ghaNA bhayamA hatA. A praznamAM bane teTalI sahAya karavAmAM AvI hatI. kaoNnpharansanA tArathI muMbaInI dhArAsabhAmAM paNa te saMbaMdhI UhApoha thayo hato. .. For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 - aMtarIkSajI saMbaMdhe privI kAunsilamA digaMbaroe ApaNA viruddha je apIla karI hatI teno cukAdo ApaNA tarapheNamAM Avyo hato. kaoNnpharansanA eka vakhatanA mukhya maMtrI zrI motIcaMda gi. kApaDIAe vilAyata jaI A kesane aMge khUba Atmabhoga Apyo hato. 14mA muMbaI adhivezanamA tIrthasaMrakSaNano eka TharAva karavAmAM Avyo hato. temAM nIcenI bAbato upara khAsa bhAra mUkaMvAmAM Avyo hato. (1) prAcIna tIrthonI jUnI zilpakaLAne kSati na pahoMce-zilA-lekha bhaMsAya nahi e rIte marAmata karAvavI. ( 2 ) sarakArI zodhakhoLa khAtAmA jainonA zilpazAstranA jJAtAne niyukta karavo ane tema na bane to jaina zilpazAstrano abhyAsa karI jana prAcIna tattvonI ja zodhakhoLa karyA kare tevo sarakArI adhikArI rahe te mATe sarakAra sAthe goThavaNa karavI.. ... (3) jUnAM jaina khaMDera ke daTAyelA sthAnomAM khodakAma karAvavA mATe sarakAra sAthe goThavaNa karavI. ( 4 ) tIrtha saMbaMdhI je je aitihAsika pramANo, graMtho ke graMthanA amuka bhAgo hoya teno saMgraha karI nakazAsahita chapAvavo, temAM tIrthonA phoTA mUkI blAka karAvI mUkavA... . (5) hAla astitva dharAvatA hajAro biMba paranA zilAlekho, maMdiranA zilAlekho vagerenA rabIMga (pratikRti) lebarAvI saMgrahavA ane te sarvane ekatrita karI chapAvavA.. . (TharAva naM. 3mAMthI) For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17mA phAlanA adhivezanamAM zrI kesariyAjI tIrtha viSe khAsa TharAva karI tyAMna sAmaMtazAhI rAjya naSTa thaI svataMtra bhAratamA gaNarAjyanA siddhAMta upara cAlanArI rAjasthAna sarakArane jainonA anmasiddha adhikArone vinAvilaMbe svIkAravA ane kesariyAjI tIrtha jainonuM hoI te jainone sauMpI devA joradAra mAMgaNI karI hatI. 19mA adhivezanamAM kesariyAjI tIrtha saMbaMdhamAM bolI ane zvetAMbara samAjanA hakka vagere bAbatamAM kaoNnpharansa dvArA kaI kAryavAhI karavI yogya che tenI tapAsa karI riporTa karavA zrI phulacaMda zAmajI-muMbaI, zrI mohanalAla dIpacaMda cokasI-muMbaI, zrI manoharalAlajI catura-udepUra, zrI caturasiMhajI goravADA-udepura, zrI maganalAlajI sIMgaravADIyA-udepUra emanI eka samiti nImavAmAM AvI hatI. sane 1954nA navembara mAsamAM ratalAmamA keTalAka tophAnI ane bejavAbadAra tattvoe sanAtana dharmanA nAme jaino viruddha bhaya ane trAsa, vAtAvaraNa sayuM hatuM ane bahumatI komane jaino virudhdha uskerI mUkI hatI. lokazAhImAM banatA AvA banAvo pratye kheda darzAvato ane AgevAna jainoe jelayAtrA tathA aneka kaSTo sahana karyA te badala sahAnubhUti batAvato ane ratalAma jaina saMyukta saMghanI laDatane Teko Apato TharAva kaoNnpharansanA 20mA adhivezanamA thayo hato. ratalAmanA zrI zAntinAthajI moTA derAsarano kabajo tyAMnI sarakAre sane 1954nA navembarathI hastagata karyo te saMghane parata soMpI devA joradAra mAgaNI karI hatI. ... ratalAma jinAlayaprakaraNa aMge niyamita patravyavahAra, tAra Adi, For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparAMta kaoNnpharansa taraphathI upapramukha zrI mohanalAla dIpacaMda cokasI ane mukhyamaMtrI zrI ratilAla sI. koThArIne jAte tapAsa karavA mokalyA hatA. zrI. ANaMdajI kalyANajInA saMparkamA rahI saMtoSaprada nirAkaraNa lAkvA mATa zeTha kAntilAla IzvaralAla tathA zeTha ramaNalAla dalasukhabhAI je. pI.nI niyukti karavAmAM AvI hatI. . ratalAmaprakaraNano phaisalo ApaNI tarapheNamAM AvI gayo che. zrI bhoyaNI tIrthanA yAtrAluo upara bhoyaNI grAmapaMcAyate yAtrAluvero nAMkhavAno TharAva karelo te aMge virodha darzAvavA zeTha vADIlAla catrabhuja gAMdhInA pramukhasthAne sthAyI samitinI sabhA maLI hatI, ane sakhta virodha darzAvato TharAva pasAra karavAmAM Avyo hato. .. Ama tIrtharakSAnA prazna paratve kaoNnpharanse satata jAgRta rahI samAjane doravaNI ApyA karI che. pote ekAkI laDI zake tyAM pote laDI che ane jarura paDI tyAM saMyukta moraco racyo che. chevaTe to samAjanuM baLa e ja kaoNnpharansanuM baLa che. sAmAnya prazno upara. aMdaroaMdaranA matabhedo bAju upara mUkI saue ekatrapaNe jhajhUmakuM joIe. rAjya sAme ke anya samAjo sAme jyAre paNa laData ApavI paDe tyAre ApaNuM saMgaThana jeTalaM joradAra eTalI ja ApaNI laData ugra banaze ane eTalAM ja laDatanAM pariNAmo zubha ane jaldI Avaze. +United we stand, divided we fall ' e sUtra dezane, samAjane ke harakoI saMsthAne ekasarakhaM lAgu paDe che. For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 7. pustakoddhAra-sAhityasaMzodhana ane prakAzana ___ jainadharma jeTalo prAcIna che teTalI ja tenI saMskRti paNa prAcIna che. mukhyatve dharmabodha mATe saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane prAcIna tema ja arvAcIna gujarAtI bhASAmAM racAyelA jainasAhityano vipula vAraso ApaNane maLelo che. ApaNA pUjya tyAgI varge potAnA jJAna, dhyAna, svAdhyAya, adhyayana, ciMtana ane mananadvArA tenA paripAka rupa aneka kImatI graMtho racI kevaLa jainasamAjanI ja nahIM paraMtu sArAye bhAratavarSanI zAna vadhArI che. sthaLe sthaLe temaNe jJAnabhaMDAro UbhA karelA che. jemAM dharma ane sAhityanA kImatI graMtho, hastalikhita prato, tADapatro vagere vadhateoche aMze AjasudhI sacavAI rahyAM che. temAMnA keTalAye graMtho apUrva ane zreSTha vidvattAthI bharelA hoI temanA jJAnavaibhava samakSa ApaNAM mastaka namI paDe che. ApaNA A amUlya vArasAne sAcavavAnI agatya tarapha kaoNnpharansanuM dhyAna zaruthI ja gaDe hatuM. pahelI kaoNnpharanse A * bAbatamAM nIceno TharAva ko hato : " jahAM jahAM apane pustakoM ke bhaMDAra hove vahAM vahAM ke pustakoM kI TIpa pustakoM kI sthiti ke sAtha isa kAnaphransa kI tarpha se karAkara chapAnI cAhiye" A TharAvanA samarthanamAM bolatAM bhAvanagaranivAsI zeTha kuMvarajI ANaMdajIe kahyu hatuM ke, ___ "ApaNA pUrvajonI pArAvAra dolatamAthI kAlanA krama baDe prApta thayela aneka prakAranA upadravornu ullaMghana karIne temAMthI keTalI dolata For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 bacI che. A bAbata jyAre ApaNe prayatna karIzuM tyArapachI ApaNane bhAna thaze ke arere! zuM ATalI badhI dolatamAMthI ATalI ja rahI ? khera, have banyuM te kharaM; paNa have AmAMthI ghaTavI na joIe, nahi to pachI ApaNe nirdhana thaI jaIzuM. 92 bIjI muMbaI kaoNnpharanse A bAbatano punaH TharAva karI tenA sakriya amala mATe ru. 19, 166nuM phaMDa bheguM karyu hatuM. 1. jaina graMthAvalI - kaoNnpharansanuM paheluM prakAzana ApaNA sarva bhaMDAromAM jesalamerano bhaMDAra suprasiddha che. khuda kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya pote A bhaMDAra jovA padhAryA hatA. tethI kaoNnpharanse sauthI prathama A bhaMDAranAM pustakonI TIpa karavAnuM nakkI karyu. A bhaMDAra sau bhaMDAromAM zreSTha gaNAya che. tene mATe ema kahevAya che ke jyAre musalamAnonuM prAbalya thayuM ane teo hiMduonI mUrtio tathA pustakabhaMDAro vagereno nAza karavA lAgyA tyAre te khatanA dUraMdezI jaina bhAIoe jesalameranA mahArAvaLa zrI rajapUta hovAthI teo A samaye ApaNa Azraya ApI ApaNA dharmanA sthaMbharupa amUlya pustakone sAcavI ApaNA upara upakAra karaze ema jANIne temanI sahAnubhUti meLavI pATaNanA bhaMDAromAMnA jaththAbaMdha pustako madhyarAtrinA samaye UMTo upara caDhAvI jesalamera mokalAMvyAM hatAM. A agaNita pustako mahArAvaLa zrInA AzrayAdhIna bhayarahita sthaLamAM (jesalameranA killAmAM ) surakSita rIte rAkhavAmAM AvyAM tAM ane hAla paNa che. jesalamera 'bhaMDAranA vahIvaTakartAo koIne bhaMDAra kholI batAvatA na hatA. bhaMDAra kholI ApavA mATe kaoNnpharanse lagabhaga For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 gRhasthonA bhalAmaNapatro meLavyA paNa vahIvaTakartAoe bhaMDAra na kholI Apyo. chevaTe jesalameranA dIvAnasAheba tathA ThAkara zivadAnasiMhajI bhATInI sahAyatAthI zrI gulAbacaMdajI DhavAnA moTA bhAIzrI lakSmIcaMdajI DhaDhAnA ayAga prayatna pachI bhaMDAra kholAvavAmAM saphaLatA maLI ane paMDita hIrAlAlajI jAmanagaravALAne killAnA bhaMDAranI TIpa karavAnuM kAma sopavAmAM Avyu. thoDIka noMdha thayA pachI bhaMDAra baMdha karavAmAM Avyo. vahIvaTa karanAra paMco te pharI kholI ApavA akhADA karavA lAgyA. chavaTa samajAvaTthI badhA samajyA paNa eka sAdhAraNa 'mANasa mAthu UMcakIne bhaMDAra ughADavA dIdho nahi ane daMgo karavAnI taiyArI karI. chevaTe jesalamera paMce akaLAine me. dIvAnasAheba pAse jaIne prArthanA karI ke ame kaoNnpharansanA A kAryane sAraM samajI bhaMDAra ughADavA icchIe chIe paNa jeThamala kAchavA ughADavAmAM daMgophIsAda karIne harakata kare che. dIvAnasAhebe polIsabaMdobasta karAvyo ne te pachI ja bhaMDAra ughADI zakAyo. TIpana kAma AgaLa cAlyuM tema ja bIjA bhaMDAronI paNa lahiyAo tathA paMDitona mokalI apUrNa graMthonI tathA jIrNa thaI gayelA pustakonI nakalo utAravArnu kAma cAlu thayu. A kAmamAM ratalAmanivAsI zeTha cAMdamalajIe ghI sArI sahAya karI hatI. pAchaLathI munirAja pravartaka zrI kAMtivijayajInI dekharekha heThaLa pATaNanA bhaMDAronI TIpa karavAne zarU karavAmAM Avyu hatuM. teAzrIe jAte tema ja temanA mukhya ziSya caturavijayajIe tyAMnI TIpa karavA.. mAM ghaNI anukULatA karI ApI hatI ane teo jAte paNa A kAryamAM sArI madada karatA hatA.. For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 ekaMdare nIcenA bhaMDArAMnI TIpa thaI hatI. pATaNa bhaMDAra naM. 1-2-3-4-5 jesalamerano bhaMDAra lIMbaDIno bhaMDAra khaMbhAtano bhaMDAra koDAyano bhaMDAra * amadAvAdano DelAno bhaMDAra muMbaIno dazAozALano bhaMDAra muMbaIna bhoIvADAmAMno digaMbarI bhaMDAra Dekkana kaoNleja, punAno bhaMDAra bhAvanagarano bhaMDAra rAdhanapurano bhaMDAra bharucano bhaMDAra. meLavelI TIpo uparathI teat farmart arraNI karI temA Agamane lagatI TIkAo, graMthakAro, pustakaracAyAnI sAla ane zlokasaMkhyA vagere taiyAra karI jainAgama-lisTo chapAvavAmAM AvyAM hatAM. Ama A lisTone viSayavAra jainAgama, jainanyAya, jainaphilasUphI, jaina aupadezika, jainamAhAtmya, jaina bhASAsAhitya, jainavijJAna evAM nAma ApI kula nava lisTo chapAvavAmAM AvyAM hatAM. prUpha jovAnuM kArya te vakhatanA panyAsa ( pAchaLathI AcArya ) zrI AnaMdasAgarajI mahArAje upADI lIdhuM hatuM ane teozrIe pUrNa sahakAra Apyo hato. For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A tamAma lisTono samuccaya karI tene " jainagraMthAvaLI" nAma ApavAmAM Avyu hatuM. kaoNnpharansanI cAra varSAMnI satata ane sakhata mahenatanuM phaLa te A tenuM sauthI prathama prakAzana. jainagraMthAvaLI graMtha vidvad-samAjamAM eTalo AdarapAtra thayo hato ke tenA viSe vilsana kaoNlejanA saMskRtanA vidvAna prAdhyApaka zrI. eca. ema. bhAMDArakare kA hatuM ke, " Conference has done signal service to their own religion as well as to literature in general in offering the information of all these records in so detailed a form". prophesara harmana jekobIe paNa. A graMthane bhAvabharyA zabdomAM aMjali ApI hatI. 2. jaina DirekTarI ___muMbaIkhAte saM. 1959mAM maLelA kaoNnpharansanA bIjA adhivezanamA amadAvAdavALA zrI bhagubhAI phatehacaMda kArabhArIe rajU karelo nIce mujabano AThamo TharAva sarvAnumate pAsa thayo hato:... 1. ApaNA jaina samudAyanI vastI keTalI che, 2. jina maMdiro, 3. jinaM pratimA, 4. jJAnabhaMDAro, 5. pAThazALAo, 6. pUrvAcAryopraNita graMtho, 7. jainasabhA ane maMDaLo keTalAM che te vagere ApaNA jainasamudAya saMbaMdhI upayogI bAbatanI pUratI mAhitI meLavavA mATe, tevI vigatothI bharapUra eka upayogI graMtha (jaina DirekTarI) taiyAra thavAnI A kaoNnpharansa bahu ja AvazyakatA vicAre che." TharAva thayA pachI thoDA ja vakhatamAM tenA sakriya amala mATe DirekTarI aMge mAhitI meLavavAnuM dareka prAMtamA cAlu karI devAmAM Avyu hatu. For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. jaina zvetAMbara maMdirAvalI-bhAga ralo jaina DirekaTarI taiyAra karavAmAM upalabdha thaelI mAhitInA AdhAre je je gAmanA derAsaronI hakIkata AvI hatI tenI tAravaNI karIne uparyukta nAmathI pahelo bhAga bahAra pADavAmAM Avyo hato. temAM naMbara, gAmanuM nAma, najIkanuM sTezana yA moTuM gAma, tathA tenAthI keTalA mAIla dUra, derAsarajInuM gAmamA ThekANuM, derAsarajInI bAMdhaNI tathA varNana, te baMdhAvanAra, nAma, baMdhAyAnI sAla, mULa nAyakajInu nAma, mUrtinI saMkhyA, pASANonI, ratnanI ke dhAtunI keTalI siddhacakranI saMkhyA, temAM cAMdInAM ne dhAtunA keTalAM yaMtro, nokaronI saMkhyA, teo jaina che ke anya dharmI, pagalAMnI joDa tathA rImArka A pramANanI upayogI hakIkatathI A pustaka bharapUra ane samRddha banyu hatuM. tyArapachI zrI jaina zvetAMbara DirekaTarI bhAga 1lo ane 2jo bahAra pADavAmAM AvyA hatA. pahelA bhAgamA uttara gujarAtanI ane bIjA bhAgamAM dakSiNa gujarAtanI mAhitI ApavAmAM AvelI che. khAsa karIne temAM jainonI vastIvALA jillA ane tAlukAvAra gAma, rAjya, derAsara, tIrthasthaLa, dharmazALA, upAzraya, pustakabhaMDAra, lAyabrerI, pAThazALA, pAMjarApoLa, sabhA, maMDaLa tema ja gAmavAra jJAti ane gaccha kuMvArA, paraNela, vidhura, vidhavA, bhaNela tathA abhaNanI saMkhyA vagere mAhitI vigatavAra ApelI che. 4. rAsamAlA zrI manamukhalAla kIratacaMde keTalAeka rAso ekaThA karelA For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 tenuM " rAsamAlA nAmanuM pustaka pustakoddhAra khAtA mAraphata ve bhAgamAM prakaTa karavAmAM AguM hatuM. temAM lagabhaga 649 rAsono samAveza karavAmAM Avelo hato. " pustakoddhAra khAte saM. 1960 zrI saM. 1902 sutrImA kaoNnpharanse ru. 19,302 jeTalI gaMjAvara rakamano kharca karyo hato. 5. nyAyAvatAra zrI siddhasena divAkaraviracita A graMtha DaoN. pI. ela. vaidya, ema.e., DI. lI. ( perisa ), sAMgalI viliMgDana kaoNlejanA saMskRta ardhamAgadhIna vidvAna prophesare taiyAra karela aMgrejI vivecana ane prastAvanA sahitano A graMtha kaoNnpharanse chapAvI prasiddha karyo hato. A pustaka yunivarsiTInA bI.e. nA abhyAsakramamAM dAkhala yelaM hatuM. jaina nyAyano A eka apUrva graMtha le 6. jaina gurjara kavio bhA. 1. 7. jaina gurjara kavio bhA. 2. 8. jaina gurjara kavio bhA. 3. 9. jaina sAhityano itihAsa kaoNnpharansa taraphathI bahAra pADavAmAM AvelA uparyukta graMthoe vidvad samAjamA ghaNI sArI pratiSThA prApta karI che; ane jaina sAhityanI vipulatA, vaividhya ane uMDANanuM sAhityajagatane darzana karAnyuM che. challA cAra graMtho sadgata sAkSara zrI mohanalAla dalIcaMda desAInA athAga parizramI taiyAra thayelA le. " A graMtho taiyAra karAne bhAratIya bhASAomA Adhunika dRSTie ane saMzodhaka vidvAnAne upayogI For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 yA e prakAranA sAhityika itihAsano ati alpa paNa mahattvano pAyo zrI mohanabhAIe nAkhyo " ( paMDita sukhalAlajI ) zrI mohanalAla dezAIe potAnI tabiyatanI paNa paravA karyA vinA ekale hAtha A graMtho mATe je amUlya sAmagrI ekatra karI hatI ane tenI pAchaLa temaNe je lohInuM pANI karyu hatuM teno sAmAnya mANasAne ekadama khyAla Avatro muzkela che. paraMtu varSonI jahamata, ujAgarA, ane satata adhyayananA paripAkarupe A graMtho taiyAra tharalA che. taiyAra bhojananI patarALI upara besanArane rAMdhanAranI takalIphano khyAla bhAgye ja Ave che. kaoNnpharanse A amUlya graMtho prakaTa karIne sAhityajagatanI ane jaina saMskRtinI anupama sevA bajAvI che. A graMtho uparathI sahaja khyAla Ave che ke gujarAtI sAhityamAM jainoe zuM ane keTalo vipula phALo Apelo ke. 10. sanmatitarka zrI siddhasena divAkaranI A amUlya kRtinA upodghAtanuM aMgrejI avataraNa che ane ejyukezana borDe prakAzita karela che. 21. prAkRta mArgopadezikA - prAkRta praveza. prAkRta bhASAnuM zikSaNa saheluM karavAnA ane yunivarsiTImAM pAThyapustaka pUruM pADavAnA uddezathI A pustaka ApaNA bahuzruta paMDita zrI bahe caradAsa dozI pAse taiyAra karAvavAmAM AvyuM hatuM. 12. chAtrAlaya ane chAtravRttio jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAjanAM chAtrAlayo ane chAtravRtti ApatI saMsthAono samuyacca paricaya ApatI A pustikA vidyArthI For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jagatane mArgadarzikAnI garaja sAre tema che. potAno abhyAsa cAlu rAkhavA kyAM kyAMthI madada ke skaoNlarazipo maLI zake tema che, kyAM rahevAMnI sagavaDa che vagere hakIkatothI A pustikA sabhara bharelI che. mAM saMsthAo viSe vigatavAra mAhitI ApavAmAM AvelI che. ADakatarI rIte A pustikA samAja ane dezanI zikSaNapragatimAM paNa phALArUpa che. tenuM saMpAdana ApaNA jANItA lekhaka ane agraNI samAjasevaka sAhityavAridhi zatAvadhAnI paMDita zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe kareluM che. temAM muMbaI, gujarAta, saurASTra, kaccha, rAjasthAna, mahArASTra vagere vibhAganA 63 chAtrAlayo ane 16 chAtravRtti ApatI saMsthAonI mAhitI ApavAmAM AvI che. pro. hIrAlAla kApaDiyAnuM -- -- The Jain Religion and Literature ' e nAmanuM pustaka paNa prasiddha thaye ghaNuM upayogI nIvaDavA saMbhava che. te bahAra pADavA kaoNnpharansa taraphathI tajavIja cAlu che. kaoNnpharanse pustakoddhAra, sAhityasaMzodhana ane prakAzana dvArA saMskRti ane dharmarakSAnI je yazasvI pravRtti karI che te cirasmaraNIya rahevA ane kaoNnpharansanA itihAsanI eka suvarNa rekhA samI banI javA sarjAyeLI che. 8. jesalamera jJAnabhaMDAra saMrakSaNa jaina sAhitya ane saMskRtinA aNamola saMgrahasamAna jesalamera jJAnabhaMDAranA graMthonA saMzodhana, saMrakSaNa ane uddhAra mATe vidvadvarya AgamaprabhAkara pUjya munizrI puNyavijayajI mahArAjasAhebe je pravRtti upADI hatI te kaoNnpharansanI sthAyI samitie satkArI e For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 satkAryamAM saMpUrNa sahakAra ApavA cha sabhyonI samiti nImI hatI. pU. munizrI puNyavijayajI mahArAjasAhebe vidvad maMDaLInA sahakAra vaDe lAMbo samaya jesalameramA sthiratA karI A bhaMDAranA pustakonuM saMzodhana karI tenA saMrakSaNa mATenaM atyaMta kapalaM kArya pUruM karyu che. A kArya mATe kharca karavA kaoNnpharansane vividha saMsthAo tathA vyaktio taraphathI lagabhaga ru. 17,000, uparAMtanI rakama prApta thaI hatI. A bhaMDAranI prato ane prAcIna kalAkArIgarInI vastuone UdhaInA paMjAmAthI ugArI tenA saMrakSaNArthe yogya pagalAM bharavAmAM AvyAM che. hastalikhita prato surakSita rAkhavA mATe kalakattAmA elyuminiyamanA 417 DAbaDAo banAvavAmAM AvyA che. taduparAMta lokhaMDanA daravAjA-kabATo banAvavAnI vyavasthA thaI cha. pratonI presakaoNpI, phoTokaoNpI vagere taiyAra thaI gayela che. A pravRttidvArA kaoNnpharanse jainonI bhUtakAlIna saMskRtinA saMbhAraNAne jALavI rAkhavAmAM ghaNA suMdara phALo Apyo che. pU. munizrI puNyavijayajI mahArAjasAhebe ati parizramathI je mahattvana kArya karyu che tenAthI teozrI pote ciratana yazanA bhAgIdAra banyA cha, eTaluM ja nahi paNa temaNe jainasaMskRti ana sAhityane Adhunika jagatamAM vadhu AdarapAtra banAvyAM che ane tenA gauravano khyAla anya vidvad samAjane karAvyo che. teozrInI mahenata ane vidvattAnI phalazrutirupe graMthonuM vigatavAra vistRta sUcipatra prasiddha karavAnI kaoNnpharanse yojanA karI che. te paNa kaoNnpharansanI yazakalagImAM eka pIchaM umerI jaze.. ' kaoNnpharansa ane samagra jainasamAja pUjya munizrI puNyavijayajI mahArAjano RNI banyo che. For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 9. banArasa hiMdu yunivarsiTImAM jaina caeNra saMvata 1974mA baMgAlamAM kalakattA khAte maLelI kaoNnpharansanI beThaka vakhate banArasa hiMdu yunivarsiTImAM "jaina cara' sthApavAna vicArAyuM hatuM ane tene mUrta svarupa ApavA mATe eka phaMDa Ubhu karavAmAM AvyuM hatuM. A caeNra sthApavAno mukhya uddeza vidyArthIo jaina tattvajJAna ane nyAyano abhyAsa karI zake ane e rIte te viSayamA niSNAta vidvAno taiyAra thAya, temanI paraMparA cAlu rahe ane jainazAsanane upakAraka nIvaDe e ja hato. tethI jaina caeNranI sthApanAnI eka mukhya zarata e hatI ke, " Akho vakhata kAma kare tevA eka prophesara nI nimaNUka karavI ane ArTa ane zAstrInA prathama varSanA vargAthI mAMDI UMcAmAM UMcI parIkSA paryaMta jaina abhyAsakrama dAkhala karavo." A bAbata ghaNo patravyavahAra thayA bAda chevaTe yunivarsiTInA vAisa-censelara paMDita madanamohana mAlaviyAjI sAthe kamiTInA sabhyo zrI makanajI je. mahetA, zrI motIcaMda kApaDIA, zrI mohanalAla bI. jhaverI, zrI raNachoDamAI rAyacaMda jhaverI ane zrI lallubhAI karamacaMda dalAle maLI chevaTanA patrano DrAphTa ghaDI ru. 52,000nI phesa vaeNlyunI gavarnamenTa promisarI noTo yunivarsiTInA sattAbALAone mokalI ApI hatI. cara sthapAyA pachI eka bhAIne tyAM adhyApaka tarIke mokalyA paNa caranuM taMtra DAmADoLa thaI gayu. tethI kaTokaTI AvatAM pote gujarAta vidyApITha ane gujarAta choDI bahAra javA taiyAra nahiM, chatAM For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA prakhara vidvAna paMDita sukhalAlajI sane 1933nA julAI lagabhagamAM kAzI gayA. paMDitajIe pote kahyuM che tema pAte kAzI javA taiyAra thayA tenI pAchaLa baLa kaoNnpharansanuM hatuM. kaoNnpharansanI pravRttinA A eka ane ati mahattvatnA aMgathI jaina samAja ane kaoNnpharansanI AvatI peDhInA kAryakartAoM paricita rahe e ati Avazyaka che ema jaNAvI A cara sthApanAnAM pariNAmo viSe teozrIe zrI mohanalAla dalIcaMda desAInA tailacitranI anAvaraNavidhi prasaMgenA adhyakSapadethI tA. 12-7-56nA roja ApalA vyAkhyAnamAM jaNAvyaM hRtuM ke, challA 23 varSamA kAzImAM je adhyayana-adhyApana, lekhana, saMzodhana ane prakAzananI pravRtti thaI ke te jaina caeNrane AbhArI che. ene lodhe bhaNanAra to keTalA AvyA ane gayA paNa temAMthI keTalAkanI yogyatA ane padavI gaNanApAtra che. keTalAka jainadarzananA AcArya dhayA to keTalAka sAtha sAtha ema. e. ane pI. eca. DI. paNa emAMthI pAMceka to prophesaranA Ucca pada Upara pratiSThita che. kAzI jaina caeNranI bhAvanAe keTalAka sAmpradAyika mAnasa dharAvanAra paMNa jaina tattvajJAna ane sAhityano utkarSa icchanAra paMjAbI bhAIone preryA ane 1937thI zrI prArzvanAtha vidyAzramanI sthApanA thaI. AgaLa jatAM jaina kalcarala risarca sosAyaTI sthapAi Ama jaina cara adhyApananuM kAma pUraM pADe, pArzvanAtha vidyAzrama vidyArthIone rahevA, khAvApIvA AdinI sagavaDa pUrI pADe, viziSTa pustakAlayanI sagavaDa Ape ane kalcarala risarca sosAyaTI suniSNAta vidvAnonA cintanalekhanane mUrta rUpa Ape. A traNeya aMgo evI rIte saMkalita thayA che ke te ekabIjAnAM pUraka ane poSaka bainI mAtra jaina paraMparAnI ja nahi, bhAratIya - abhAratIya vidvAnonI navayuganI apekSAne amuka aMze saMtoSI rahyAM che. 53 (: 119 For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 tyAMthI je saMskRta, hindI ane aMgrejImAM pustako ane patrikAo prasiddha thayAM che te ucca kakSAnAM vidyAvartulomAM AdarapUrvaka vaMcAI rahyAM che. Aje ucca uccatara adhyayananI mAgaNI baghatI jAya che teve prasaMge kaoNnpharanse AjathI bIsa varSa upara lIgheluM jaina cara sthApavAnuM pagaluM keTaluM dIrghadRSTibhareluM hatuM teno khyAla Ave che. jaina sAhityane vizvasAhityamAM yogya sthAna ApavA mATe, tenA yogya mUlyAMkana mATe ana jainadarzana ane tattvajJAnanuM adhyayana anya darzanIyo paNa Avazyaka gaNe tevI paristhiti sajavA mATe hajI samAje ghaNuM karavAnuM bAkI rahe che. khedanI bAta eTalI che ke jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAjanA vidyArthIoA caeNrano pUrato lAbha letA nathI. 10. vizvavidyAlayomAM jainasAhitya, ardhamAgadhI ane prAkRtano abhyAsa jainAgamo ane anya mahAna dharmagraMtho ardhamAgadhI bhASAmAM lakhAyelA che. tethI jainadarzana ane tattvajJAnanI sAcI samaja mATe ardhamAgadhI ane prAkRta bhASAno abhyAsa atyaMta Avazyaka che. vaLI Aje zikSaNanIbAbatamAM dRSTi vyApaka banatI jAya che ane sAmpradAyika dRSTithI para rahI sarva darzanonA tulanAtmaka abhyAsa tarapha valaNa pheravAi rahyuM che tyAre jainatattvajJAna ane dharmanAM sAcAM ane mULabhUta rahasya jANavA mATe ane bahAra lAvavA mATe bhASAMtaro karatAM mULa graMtho ja vadhAre AdhArabhUta che. A kAraNe ardhamAgadhI bhASAno abhyAsa jeTalo vadhe teTale aMze dharmanI sAcI tAttvika For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 samaja vadhavAnI che. jainasAhityanA mULa graMthone vizvasAhityamAM yogya sthAna apAvavA paNa teno abhyAsa jarurI che. tethI kaoNnpharanse potAnI ghaNI beThakomA A abhyAsa upara khUba bhAra mUkelo che. kaoNnpharansanA movaDIAne eka vAta e paNa samajAi hatI ke navI peDhInA yuvAno jeo pAzcimAtya ucca keLavaNI le cha temanA yunivarsiTInA abhyAsakramomAM jo jainasAhityanA graMthAno abhyAsa cAlu thAya to jainasAhityanI viziSTatAo jagata samakSa rajU karavAnuM kArya vadhu saraLa bane. kaoNnpharansanA prayAsothI muMbaI yunivarsiTInA bI.e.nA tathA ema.e.nA abhyAsakramomAM jainasAhitya anya sAhityAnI sAthe dAkhala karavAmAM AvyuM hatuM. mAgadhI bhASAnA uddhAra mATe dazamA muMbaI Adhivezane nIceno TharAva pasAra kayoM hato : " ApaNAM zAstronI bhASA mAgadhI (prAkRta ) hovAthI te yathArtha samajI zakAya te mATe tene sajIvana rAkhavAnI atI AvazyakatA che, mATe(1) mAgadhI bhASAno saraLa abhyAsa thaI zake tene mATe mAgadhI (prAkRta) bhASAno koSa tayAra karAvavA tamAma jainonuM lakSa A kaoNnpharansa kheMce che; tathA (2) mAgadhI bhASAnuM saMpUrNa vyAkaraNa saraLa paddhatie taiyAra karavAnI atijarUra A kaoNnpharansa svIkAre che, ane A bAbatamAM je prayAsa atyAra sudhImAM thayo che tene mATe dhanyavAda ApI te dizAmAM vadhAre prayAsa karavA khAsa bhalAmaNo kare che; (3) jenohastaka cAlatI saMskRta pAThazALAomA tema ja UMcI jaina For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 dhArmika zALAomAM mAgadhI bhASAnuM khAsa zikSaNa ApavuM joIe evo A kaoNnpharansa Agraha kare che; ( 4 ) hindustAnanI judI judI yunivarsiTIomAM mAgadhI bhASA bIjI bhASA tarIke jaina vidyArthIo laI zake tene mATe prayAsa karavA jaina sAkSaro tathA saMsthAone A kaoNnpharansa AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare che. "" te ja adhivezanamAM nIceno bIjo agatyano TharAva paNa pasAra karavAmAM Avyo hato : " ( 1 ) muMbaI, kalakattA tathA madrAsa yUnivarsiTImAM jainasAhitya dAkhala thaelaM che te upara samasta jainakomanuM lakSa A kaoNnpharansa kheMce che ane te te yunivarsiTImA abhyAsa karanAra jaina vidyArthIo jainasAhitya le te mATe te vidyArthIone tathA temanA vAlIone bhAra mUkI Agraha karavAmAM Ave che; (2) upalI yunivarsiTIomA je jainapustako dAkhala karavAmAM AvyAM che ane Ave te pustako TIkA tathA vivecanasahita taiyAra karavA jaina vidvAnonuM ane tene chapAvI prasiddha karavA jaina saMsthAoM tathA zrImaMtonuM lakSa khecavAmAM Ave che; (3) muMbaI yunivarsiTImAM jainasAhitya mATe khAsa skaoNlarazipa sva. zeTha amaracaMda talakacaMda taraphathI sthApavAmAM AvI che tevI bIjI yunivarsiTImAM paNa skaoNlarazipo sthApavA jaina zrImaMtone bhalAmaNa karavAmAM Ave che. >> A uparAMta yunivarsiTIone jainasAhityanAM pustakomAM yunivarsiTInA abhyAsakramamAM cuMTaNI thAya te mAMTa uttama pustako bheTa ApavA paNa anurodha karavAmAM Avyo hato. For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 AryabhASAnA vikAsano itihAsa jANavA mATe ardhamAgadhI agatyanI bhASA che temaja bhAratavarSanA AryadarzanomA mahattvanA gaNAtA jaina darzanane samajavA mATe paNa ardhamAgadhI eka Avazyaka bhASA che . ema jaNAvI niMgALAmAM kaoNnpharanse "" 66 'saMyukta prAnta, baMgALa ane paMjAba vagere prAntonI yunivarsiTIone muMbaI yunivarsiTInI jema ardhamAgadhIne sthAna ApavA khAsa "> (6 ---- bhalAmaNa karI hatI ane jainadAnavIrAne te mATe yogya skaoNlarazipo yojavA ane abhyAsakramamAM cAlatAM pustako zuddha ane sastA bhAva prakaTa karavA jaina prakAzana saMsthAone AgrahapUrvaka bhalAmaNa karI hatI. solamA adhivezane - "6 * jaina vidyAmaMdira ke jemAM purAtattvanuM temaja zodhakhoLanuM tathA yunivarsiTInA ardhamAgadhI abhyAsakrama mATe sahAya maLe ane mAM abhyAsIonA abhyAsa daramyAna tema ja abhyAsa pachInA nirvAhanI yojanApUrvaka Ucca abhyAsa mATe saMskArI vAtAvaraNa hoya tema ja jainI dvArA gujarAtI, hindI, prAkRta, saMskRta, purAtana tema ja adyatana sAhityano saMgraha, pracAra ane prakAzana thAya tathA tattvajJAna, itihAsa ane kriyAnI rucikara carcA tathA vyAkhyAno thAya te eka suMdara kendrastha sthAna sthapAya "; vo TharAva karyo hato. kaoNnpharansanuM A svapnaM mUrtimaMta thatuM hoya tema amadAvAdamAM zeTha kasturabhAI lAlabhAI ane temanAM kuTuMbIjanonI sahAyathI " zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira be varSa pUrve spAyuM che, ane te dvArA kaoNnpharansanI A mahecchA pUrI thaze ema lAge hai. For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 kone khabara hatI ke AvuM vidyAmaMdira kaoNnpharansanA eka bakhatanA janarala sekraTarInA nAmathI kaoNnpharansanA muMbaI kanvenzana -saMmelananA pramukha ja sthApaze ? ogaNIsamA suvarNa jayaMti adhivezane paNa saMskRtirakSaNa mATe bhAratavarSanI vidyApIThomAM ardhamAgadhI bhASAnuM adhyayana Ucita sthAna pAme tevo TharAva karyo hato. kaoNnpharansanA satata ane dIrgha prayAsonA pariNAme jainasAhitya ane ardhamAgadhIno abhyAsa ghaNAM vizvavidyAlayomAM dAkhala thayo che ane tene pariNAme ghaNA Ucca koTinA jaina ane jainetara vidvAno taiyAra thayA che. kaoNnpharansa A siddhi mATe jarUra gaurava laI zake tema che. 11. saMskRtirakSA : 66 66 phAlanA adhivezana vakhate kaoNnpharansanA mukhyamaMtrI zrI phulacaMda zAmajIe je nivedana karyu hatuM temAM temaNe " saMskRtirakSA " mATenA kaoNnpharansanA athAga prayatnono saMkSipta paNa suMdara khyAla Apyo che. temaNe kahadhuM ke, 99 " bhAratIya saMskRtinA ujjvala mukuTamaNisamI jaina saMskRti tenA yogya svarUpamAM jaLavAI rahe te mATe paNa kaoNnpharansa pUrI takedArI rAkhe che " jainadharma upara thatA AkSepo ane jainasiddhAMtonI khoTI rajUAta bAbata kaoNnpharanse vakhatovakhata sakhata virodha noMdhAvI AkSepa pratikAra aMge teNe judA judA lekhako, vaktAoM tathA prakAzana saMsthAo sAthai patravyavahAra karelo che. temAMnA ghaNAkharAne For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 sAcI paristhitinuM mAna karAvIne yogya sudhArAo karavAnI pharaja pADelI che. A uparAMta sarakAra taraphathI je je bilo jainasaMskRtinA mULamAMghA karanArA jaNAyA che tenI sAme paNa kaoNnpharanse virodhano makkama sUra uThAvIne yogya AMdolano karavAmAM pAchI pAnI karI nathI. baoNmbe begarsa aeNkTa 1945 no je ApaNI pavitra zramaNa saMskRti para ADakataro ghA karanAro hato tathA sAdhu-sAdhvIone nirdoSa AhArapANI meLavavAmAM paNa takalIpha UbhI karanAro hato te mATe prathama memoriyala mokalIne tathA pAchaLathI sabhAo bharIne ane DepyuTezana mokalIne yogya kAryavAhI karelI che. zrI phulasiMhajI DAbhIe muMbaI dhArAsabhAmAM rajU karavA dhAreluM bila je ADakarI rIte jainono hiMduomAM samAveza karIne temanI dhArmika svataMtratA upara tarApa mAranAruM hatuM tene aTakAMvavAmAM saphaLatA maLelI che. harijanapraveza vila aMge paNa teNe potAnuM dRSTibindu sarakAra samakSa spaSTa rIte rajU karyu hatuM tathA muMbaI sarakAre pablika TrasTo aMge tapAsa karIne yogya bhalAmaNa karavA mATe jasTisa TenDulakaranA pramukhapade je samiti nImI hatI tenI AgaLa A saMsthAnA pratinidhioe zAstrIya purAvAo sAthe mahattvapUrNa jubAnIo ApI te aMgenuM mUrtipUjaka samAjanuM dRSTibindu barAbara vyakta karyu hatuM ane pAchaLathI e samitinI bhalAmaNo parathI "dhI baoNmbe pablika TrasTa aeNkTa (1949)" muMbaI dhArAsabhA samakSa rajU thavAnI jAherAta thatAM te mATe akhila hiMda jaina zvetAMbara kaoNnpharansa samiti ane agragaNya jainonuM eka khAsa saMmelana tA. 8-9 sapTembara, 1949nA roja muMbaI khAte zrI zakuMtalA kAMtilAla jaina garlsa hAIskUlanA For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haoNlamA zeTha zrI meghajI sojapAlanA pramukha sthAne bharIne yogya TharAvo karI muMbaI sarakAra para mokalI ApyA hatA. A uparAMta jaina AgamazAstro, devavyano upayoga jina biMba ane jaina calya mATe ja karavA pharamAna kare che te darzAvanAra aMgrejI ane gujarAtI pustaka jainadarzananA prasiddha vidvAna zrIyuta mohanalAla bI. jhaverI, bI.e., elaela. bI. solisiTara pAse taiyAra karAvI prakaTa karavAmAM Avela che. A pustakamA 29 AgamagraMthonAM AdhArabhUta zAstrIya pramANo rajU karavAmAM AvyAM cha. bihAra dhArAsabhA taraphathI paNa Aq bila AvatAM kaoNnpharanse zrIyuta hIrAlAla hAlacaMda dalAla, bAra-eNTa-laoNne te mATenI khAsa kAmagIrI suprata karI hatI jenuM pariNAma taAnA khaMtabharelA prayAsothI saMtoSakAraka AveluM che." ____ muMbaI grAmapaMcAyata aeNkTa sane 1933nI kalama 89 pramANe grAmapaMcAyatone yAtrALuvero nAkhavA adhikAra ApatI kalama rada karAvavA kaoNnpharanse jhuMbeza upADI hatI ane te bAbata vIsamA muMbaI adhivezane khAsa TharAva pasAra karyo hato. rAjasthAna ( mAravADa )mAM " anopamaMDaLa " nAmanI jaino pratye haDahaDato dveSa rAkhatI ane bhArobhAra jhera okatI saMsthA sthapAyelI che. teNe jainasamAja viruddha sakhata pracAra zaru karelo ane komI athaDAmaNo ubhI thAya tevI paristhiti sarjelI. te aMge revenyu maMtrI ane anya lAgatAvaLagatA khAtAnA adhikArIodvArA kaoNnpharanse puSkaLa kAryavAhI karI hatI. jainatahevAronI rajAo paDAvavA mATe paNa kaoNnpharanse ghaNo ja prayatna karyo che. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmanA siddhAMto ane saMskRtinI rakSAne khAtara mahAtmA gAMdhIjI jevA lokamAnya netAnA vicAro sAme paNa kaoNnpharanse potAno puNyaprakopa jAhara ko hato. tA. 10-10-28nA roja sTenDIMga kamiTInI beThake muMbaImAM zeTha jIvatalAla paratApazInA pramukhapade nIceno TharAva pasAra ko hato. " zrIyuta gAMdhIjIe pazuo, vAMdarAo, vagerenA vadhasaMbaMdhI jAhera karelA vicAro tarapha zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansanI sTenDIMga kamiTInI A sabhA sakhata virodha jAhera kare che. koI paNa prANIno koI paNa saMjogomAM vadha kara vo tene hiMsA tarIke A sabhA mAne che ane tevI hiMsA koI paNa saMyogomAM karavI iSTa nathI tevu bhArapUrvaka jAhera kare che." A rIta jyAre jaina saMskRtinI maulika bhAvanAogeM ane siddhAMtonuM rakSaNa karavAno prasaMga ubho thayo che tyAre tyAre kaoNnpharanse barAbara kamara kasI che ane e rIte samAje tenAmAM mUkelA vizvAsana teNe javAbadArIpUrvaka pAlana kayu che. Ama kaoNnpharansa jainasaMskRtirakSA mATe UbhelI eka aDIkhama ane aNanama saMsthA che. 12. jena herolDa, janayuga ane kaoNnpharansapatrikA saM. 1961mAM vaDodarAmAM bharAyelA kaoNnpharansanA trIjA adhivezanamA je agatyanA TharAvo thayA hatA te paikIno eka TharAva kaoNnpharansane majabUta banAvavAnA upAyo sUcavato hato. te paikI eka upAya e hato ke, "eka mAsika copAniya kADhI dara vakhatanA kaoNnpharansa saMbaMdhI kAryanI dareka sthAnake khabara ApavI ane kaoNnpharansanA TharAvone puSTi ApacI." For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 . dareka saMsthAne potAnuM mukhapatra hoya che. saMsthAnA siddhAMtonA pracAra mATe, saMsthAno saMdezo ghera ghera pahoMcADavA mATe, saMsthAnI kAmagIrIthI samAjane paricita rAkhavA mATe, samAjamAM vicArono phelAvo karavA mATe, samAjamAM navajAgRti lAvavA mATe ane lokasaMparkanA sAtatya mATe mukhapatra jevU koI sAdhana nathI. - vaDodarA kaoNnpharansanA TharAva anusAra saM. 1961mAM ja kaoNnpharansa taraphathI "jaina kaoNnpharansa haeNrolDa" nAmanu mAsika zrI gulAbacaMdajI DhahAnA adhipatipaNA nIce zaru karavAmAM Avyu hatuM ane temAM ghaNA upayogI ane vidvattAbharyA lekho AvatA hatA. saM. 1962mAM zrI DhaTThAjInuM jayapurane badale mAlapurAmA rahevAna thatuM hovAthI A mAsikanA lekho saMbaMdhI temanAthI dhyAna ApI zakAtuM nahotuM tethI kaoNnpharansanA AsisTanTa sekreTarI bhAvanagaravALA zeTha kuMvarajI ANaMdajI ane muMbaIvALA zrI makanajI jUThAbhAI bI.e., elaela.bI., badhI dekharekha rAkhatA hatA. kaoNnpharansanA hetuo pAra pADavA mATe, tenA TharAvo amalamAM mUkavA mATe pracAra mATe herolDe sarasa jhuMbesa upADelI. A mAsika sArA UMcA kAgaLa upara sArA TAIpathI batrIsa pAnAnuM chapAtuM hatuM, jyAre tenu lavAjama vArSika phakta ekaja rupiyo rAkhavAmAM Avyu hatuM. mAsikamAM jAherakhabaro levAmAM AvatI nahotI. hiMdustAnanA judI judI bhASA bolatA pradezomAM teno phelAvo hovAthI temAM thoDAM pAnAM aMgrejImAM tathA devanAgarI lipimA chapAtAM hatA. temAM judI judI pAThazALAo, kanyAzALAo tathA bIjI jaina keLavaNI khAtAo mATe svAsa upayogI keLavaNIne lagatA bhinna bhinna viSayo uparanA lekho mATe For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 khAsa 4 thI 8 pAna anAmata rAkhavAmAM AvatAM hatAM, "haeNralDa "mAM gRhastho uparAMta munimahArAjAo paNa dhArmika tema ja sAhityane lagatA vidvattApUrNa lekho lakhI mokalatA hatA. zrI DhaDDhAjI pachI kaoNnpharansanaM taMtrIpada ApaNA vidvadUratna sAkSara zrI mohanalAla dalIcaMda desAI bI. e., elaela. bI. e keTalAMka varSo sudhI saMbhALayuM hatuM ane temaNe "haeNralDa "nI pratiSThAmAM ghaNo vadhAro karyo hato. temanA ane anya lekhakonA pratibhAsaMpanna lekhothI haeNralDanI lokapriyatA ghaNI vadhI hatI ane jainetara samAjamA tene sAro AvakAra maLyo hato. pAchaLathI teo phArega thayA bAda AtrA upayogI mAsikanuM prakAzana saM. 1972 lagabhagamAM baMdha paDryuM hatuM. -- kaoNnpharansa jevI saMsthAne mukhapatra vagara kema cAle ? eTale thoDA vakhata pachI saMvata 1981mAM jANe " haeNrolDa "nA navA avatArarupe nA hoya tema " jainayuga" mAsika zaru karavAmAM AvyuM. tenA mAnada taMtrI tarIke kArya karavA zrI mohanalAla dalIcaMda desAIe mAthe lIdhuM. pahelA ja barSe A mAsike traNa khAsa daLadAra ane ucca sAhityasAmagrIthI bharapUra aMko kATyA hatA. caitra mAsamAM zrI mahAvIra jayaMtI aMka, zrAvaNamAM kaoNnpharansa khAsa aMka ane divALI upara zrI mahAvIra aMka. A mAsike potAnA jIvanakALa daramyAna sAhityanI prakhara sevA bajAvI hatI ane vidvad samAjamAM te atyaMta lokapriya yuM hatuM. saM. 1986-87mAM " jainayuga " ne pAkSika banAvavAmAM Avyu hatu, ane zrI mohanalAla dalIcaMda desAIe tenuM taMtrIpada saMbhALayaM For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 hatuM. keTalAMya varSo sudhI samAjanI ane sAhityanI AdvirtAya sevA karyA bAda te saMyogovazAt baMdha paDayuM hatuM. . jaina yuga baMdha paDyA pachI kaoNnpharansane mukhapatranI khoTa sAlyA karatI hatI. prajAnA satata saMparkamA rahevA, saMsthAno saMdezo AmajanatA sudhI pahoMcADavA ane saMsthAnI kAryavAhIthI prajAne mAhitagAra rAkhavA mukhapatranI jaruriyAta saune lAgatI hatI ane tethI phAlanA adhivezane mukhapatra pharI cAlu karavAno TharAva karyo hato. tenI phalazruti tarIke zrI jaina zvetAMbara kaoNnpharansa-patrikA nAmanI mAsika patrikA tA. 15-5-1950thI zaru karavAmAM AvI hatI. kaoNnpharansanA prathama paMktinA sevaka, samAjanA agraNI kAryakara, ane prakhara vaktA zrI mohanalAla dIpacaMda cokasIe tenuM taMtrIpada saMbhALyu hatuM ane kaoNnpharansanA kaparA divasomAM temaNe kaoNnpharansano dhvaja pharakato rAkhavA tanatoDa mahenata karI hatI. kaoNnpharansanA mukhyamaMtrI ane pAchaLathI upapramukha tarIkenI temanI sevAo paNa bhulAya tevI nathI. patrikAnA temanA agralekho nIDaratA, spaSTa vaktRtva ane racanAtmaka vicAro mATe sArA paMkAyA hatA. patrikA je svarUpe nIkaLatI hatI te svarUpamAM ane tenA kalevaramAM pheraphAra karavA samAjanA ghaNA bhAgomAMthI vAraMvAra mAgaNIo thatI hatI. tethI chevaTe patrikAnuM prakAzana baMdha karI " jainayuga "ne punarjanma ApavAmAM Avyo. chellAM be varSathI zrI sohanalAla ma. koThArI, bI.e., bI.koma, (laMDana), e.sI.e. (iMglaMDa) ane zrI jayaMtilAla ra. zAha, bI.e., bI.koma (laMDana )nA taMtrI For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .132 paNA nIce " jainayuga " dara mAse niyamita prakaTa thAya che. tene eka " klAsikala " mAsika banAvavA taMtrIosahita jainasamAjanA agraNI kAryakara zrI caMdulAla vardhamAna zAha, je. pI., zrI saubhAgyacaMda siMgI, ema.e. ane zrI kAMtilAla DI. korA, ema. e. ema pAMca vidvAnonuM eka majabUta vyavasthApakamaMDaLa nImavAmAM AvyuM che. vyavasthApakamaMDaLa taraphathI zrI kAMtilAla DI. korA " jainayuga "ne eka ucca koTinuM sAMskArika ane sAhityika prakAzana banAvavA tato mahenata karI rahyA che. " jainayuge " tenA navasaMskaraNanA be varSanA gALAmAM adbhuta pragati sAdhI che, ane tenA bAhya ruparaMga ane AMtarasAmagrImAM teNe gujarAtI bhASAmA prakaTa thatAM anya sAmAyikomAM mokharAnuM sthAna prApta kayuM che. tenI sughaDa chapAI, tenuM kalAtmaka AvaraNa ane tethI ye adhikatara tenI ucca sAhitya ane vicArasAmagrI, siddhahasta lekhakonA hAthe lakhAtA saMzodhana ane purAtattvane lagatA lekho, nayanamanohara citrapleTo vagerethI A mAsika khUba ja namUnedAra banyuM che. jainasamAjanI sevA karavAnI sAthai sAthai jainasaMskRtinI sevAmAM te potAno gauravabharyo phALo ApI rahyuM che ane hajI vizeSapaNe ApavAnI te umeda dharAve che. jainayuga "nuM prakAzana e kaoNnpharansanI anekavidhi siddhio paikInI mahAna siddhi che. 13. kaoNnpharansanaM rASTriya svarUpa 66 kaoNnpharansanuM dRSTibindu hamezAM rASTriya rahyuM che ane tethI teNe te bAbata vakhatakhata TharAvo karI samAjane yogya doravaNI ApI che. kaoNnpharansa jevI saMsthAmAM samAje je vizvAsa mUkyo hato tene pAtra For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIvaDavAnI tenI pharaja hatI ane te pharaja teNe hiMmatapUrvaka adA karI che.. . junnara adhivezane pasAra karelA vIzamA TharAvamAM tenuM A dRSTibindu barAbara vyakta thAya che. __ "bhArata dezanA uddhAramA ja jainasamAjano uddhAra otaprota samAyelo che tethI bhAratanA uddhAra mATe zubha prajAkIya caLavaLo ane pravRttio che temAM sakriya bhAga levo jaino mATe Avazyaka cha ema kaoNnpharansa mAne che ane ApaNA dezanI unnatino eka mukhya mArga svadezI vastuono upayoga che; to ApaNe tyAM tema ja ApaNA dareka jAhera sthAnomAM bane teTalI svadezI vastuo vAparavI ne temA svadezI kApaDa ane vizeSe karI hAthasutaranI, hAthavaNATanI khAdI vAparavA A kaoNnpharansa AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare che." dezabharamA je rASTriya jAgRti AvI hatI tenA paDaghA jainasamAja upara eTalA ja jorathI paDyA hatA ane te kaoNnpharanse pUrepUrA jhIlyA hatA. rASTralaDatamA phALo ApavA, svadezI ane khAdI apanAvavA ane svadezI vastuonA vAparano ja Agraha rAkhavA kaoNnpharanse je hAkala karI hatI te tenA rASTriya svarUpane barAbara vyakta kare che. . tevI ja rIte dezanA koI paNa bhAgamA Aphata AvI paDe to tenI madade doDavAnI pharaja viSe paNa teNe jaina samAjane jAgRta rAkhyo hato. dezanA harakoI bhAganI Aphata e rASTriya Aphata gaNAvI joIe e vAta caudamA muMbaI adhivezanamAM bihAranA bhUkaMpathI piDita dezabAMdhavonI sahAyatArthe pUrepUro prayatna karavAnI kaoNnpharanse je hAkala karI temAM pratibiMbita yayelI che. For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 caudamA adhivezane paNa tenA ekavIsamA TharAvadvArA dareka jaina bhAIbahenane zuddha khAdI agara to svadezI kApaDa tathA jaruriyAtanI badhI dezamAM banelI cIjo vAparavA Agraha ko hato... ___ phAlanA adhivezane "bhAratanA svataMtra lokataMtrane" AvakArato ane " mahAtmA gAMdhIjIe ahiMsA ane satyanA paMthe cAlI bhAratane mukti apAvavAmAM je mahAna bhAga bhajavyo che tene aMjalI" Apato. TharAva pasAra ko hato tema ja gauvadha pratibaMdha ane dArubaMdhI mATe sarakArane abhinaMdana ApyAM hatAM. - ogaNIsamA suvarNa jayaMtI adhivezane jainAne "rASTronnatinA. kAryamAM vadhu bhAga levA" ane "madhyastha sarakAra, prAdezika sarakAro ane bIjI sarakArI ane ardhasarakArI saMsthAomAM dAkhala thaI rASTra: hitanA kAryamA yathAzakti sevA ApavA' khAsa anurodha ko hato. ApaNI mAtRbhUminA svAtaMtryasaMgrAmanuM je pracaMDa pUra Avyu: hatuM ane dezanA mahAna netA mahAtmA gAMdhIjIe sana 1930mAM aitihAsika dAMDIkUca zaru karI satyAgrahanA maMDANa karI briTiza saltanata sAme AhiMsaka baLavo pokAryo hato temAM sAtha ApavA. kaoNnpharansanI kAryavAhI samitie jainone hAkala karI hatI.. svadezInA pracAra mATe svadezI pracAra ane briTiza bahiSkAra samiti nImI hatI ane patrikAo, posTaro ane bhASaNodvArA pracAra karyo hato. vaLI dezanA A AjhAdInA jaMga daramyAna hajAro bhAIbahano polIsa atyAcAranA bhoga banI lohIlahANa thaI ghavAyelA ane keTalAka mRtyu paNa pAmelA. baLI mAnyavara dezanAyako ane hajAro dezabaMdhuo jela bhogavI rahyA hoya tyAre " AvA vakhatamAM For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jamaNavAro na zome" evo TharAva karI sAmudAyika jamaNa baMdha rAkhavA kaoNnpharansanI kAryavAhIe hAkala karelI ane tenA pariNAma ghaNAM sthaLoe jamaNavAro baMdha rahyA hatA. sarakArI damananIti ane atyAcAro sAme paNa kAryavAhI samitie virodhanA TharAvo karelA hatA. - Ama kaoNnpharanse potAne eka mahAna rASTriya saMsthA tarIke pUravAra karI che, jainasamAjanA sAMskRtika hito jALavavA sAthe te potAnuM rASTrasevAnuM dhyeya cUkI nathI. potAnI dIrgha ane yazasvI kArakirdImAM teNe kadi saMkucita ke komI manodazA sevI nathI. komakoma bacce vaimanasya vadhe ke bIjI komanA hitone bhoge potAnI koma AgaLa vadhe ebuM teNe kadi icchayu nathI. kaoNnpharansaceM A udAtta svarupa e kaoNnpharansanI garavI gauravagAthA che. ____ kaoNnpharanse eka reTiyApracArapradarzana paNa sane 1930mAM bhayu iMtu. 14 samAjasudhAraNA . samAjamAM pracalita hAnikAraka rivAjo dUra karavA Upara kaoNnpharanse zarUAtathI ja bhAra mUkyo hato. bIjA muMbaI adhivezane saM. 1959mAM te vakhatanA pracalita rivAjo paikI 1. maraNa pAchaLa raDavuTavU, 2. maraNa pAchaLa jamaNavAra, 3. bIjA khoTA pharajiyAta kharcI, 4. kanyAvikraya, 5. anya zAstra pramANe vyAvahArika kriyA karavAmAM Aye For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 6. bALalana, 7. vRddhavivAha, vagere rivAjo komane avanatinA raste laI janAra hoI te baMdha karavA anurodha ko hato, eTalaM ja nAhiM paNa loko A TharAvanI pAchaLa rahelaM hArda samajI tenI nAgacUDamAMthI mUkta thAya te mATe upadezakodvArA paNa lokamata keLavavA prayatna karyo hato. trIjI vaDodarA kaoNnpharanse tema ja pAMcamI amadAvAda kaoNnpharanse paNa A rivAz2o baMdha karavA khAsa TharAva karyo hato. kaoNnpharansanA nejA nIce vakhatovakhata bharAtI mahilA pariSado paNa A bAbatamAM ghaTatA TharAvo karatI hatI. A badhAnA pariNAme lokonI AMkho khUlavA lAgI hatI ane samAjajIvanane pAyamAla karanAra rivAjo dUra karavA taraphanI dhImI chatAM makkama prakriyA cAlu thaI hatI. . teramA junnera adhivezane paNa je hAnikAraka prathAo komarnu jIvana cUsI rahI hatI te dUra karavA jozapUrvaka kAma karavA, putrane 18 varSanI nIce ane putrIne cauda varSanI nIcenI Umare nahi paraNAvavA, 45 varSanI vaya pachI koI paNa gRhasthe lagna nahi karavA, eka Upara. bIjI strI karavA Upara pratibaMdha mUkavA, maraNa tema ja sImaMta pAchaLa bhRtAM jamaNo baMdha karavA tema ja lagnAdi nAtavarA tema ja pharajiyAta kharcA baMdha agara ochA karavA, kanyAvikraya ke varavikrayanI prathA baMdha karavA ane lagAdi prasaMge vezyAnA nAca na karAvavA bAbata khAsa TharAvo karI prajAne te pramANe amala karavA AvAhana karyu hatuM. : A rIte kaoNnpharanse jainasamAjane korI khAtI badIo dUra karI jainonu sAmAjika jIvana taMdurasta, tAjagIbharyu ane UrdhvagAmI For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 bane te mATe satata pracAra ane prayatno karyA che ane tenAM ghaNAM miSTa phaLo samAja Aje bhogavI rahyo che.. 15. sukRtabhaMDAra phaMDa ___ kaoNnpharansa taraphathI jIrNa pustakodhdhAra khAtu, nirAzrita khAtu, jIvadayA khAtu, keLavaNI khAtu, kaoNnpharansa nibhAvakhAtu vagaire khAtAMna kAmakAja tenI zaruAta thaI tyArathI hAtha dharavAmAM Avyu hatuM. saMvata 1960 tathA 1961nAM varSomAM dareka khAtAne nANAMnI sahAya ekasarakhI rIte maLatI rahI hatI ane tethI te varSomAM dareka khAtAnuM kAma pUrajozamAM cAlyuM hatuM. dareka khAtAM atyaMta upayogI kAryo karatAM hovAthI ane zaru thaelAM kAryone apUrNa sthitie mUkavAmA vizeSa hAni hovAthI saM. 1962thI saM. 1964 sudhI dareka khAtAnuM kharca, tenI Avaka karatAM vadhI gayuM hatuM. dareka khAtAMnI sthiti dina para dina nabaLI hAlatamAM AvI gaI hatI. Akhare nANAM ane sahAyanA abhAvathI dareka khAtAne TakAvI rAkhavU azakya jaNAyu. tethI sukRtabhaMDAra phaMDa cAlu karavAmAM Avyu hatuM. saM. 1965mAM navIna yojanA ghaDI kADhavAnI jarura paDI. mAtra keLavaNI ane kaoNnpharansa nibhAva khAtAM koI paNa prayAse TakAvA ucita jaNAyAM. te banena nANAM pUrI pADavAnA hetuthI ane kaoNnpharansana kArya hamezane mATe cAlu rahe tevA hetuthI dara varSe dareka jaina cAra AnAnI rakama Ape tevI rItanI "zrI sukRta bhaMDAra" nAmanI yojanA punA adhivezanamAM amalamAM mUkavAnuM TharAvyu hatuM. te saMbaMdhamAM rAyabahAdura badrIdAsajI tathA anya gRhasthoe te amalamAM mukAvavA sAru puSkaLa prayatna karyo hato, ane te mATe For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 66 kaoNnpharansanA upadezakoe paNa bhASaNo ASI te yojanA amalamAM* mukAvavA mATe gAmegAma TharAvo karAvyA hatA. tyApachI paNa judA judA adhivezanAmAM A yojanAne puSTa karavA vAraMvAra TharAvo thayA hatA, keTalAka sthaLoe sukRta bhaMDAra phaMDane samRddha karavA sAro prayatna thayo hato, tyAre keTalAka sthaLe saMtoSakAraka kAma nahotuM paNa tuMsukRta bhaMDAra phaMDa " kaoNnpharansanI jIvAdorIsamuM hatuM varSo sudhI A yojanAno amala cAlu rahyo hato. sukRta bhaMDAra phaMDamI * cAra AnAnI rakama eTalI nAnI hatI ke garIba, tavaMgara ke madhyamavarganA sau koI te dvArA kaoNnpharansane sahAya karI zakatA hatA -TIpe TIpe sarovara bharAya e nyAye cAra AnA koIne bhAre paDe nahi ane kaoNnpharansanI jhoLI chalakAI jAya ane tenAthI samAjanAM aneka hitavardhaka kAryo thaI zake e tenI pAchaLano mukhya uddeza hato. !! A suMdara yojanAno amala hAla aTakI gayo che ane tene te svarupe yA bIjA svarupe punarjIvana ApavAnI jarura che. 16. AkSepa pratikAra ghaNI vakhate jainadharma, tenI saMskRti, teno itihAsa ane tenA siddhAMtonI sAcI samajanA abhAve ke irAdApUrvaka jainadharma upara jainetara lekhako taraphathI AkSepo ane prahAro thayA kare che. jyAre jyAre kaoNnpharansanA dhyAna upara A hakIkata AvI che agara lAvavAmAM. AvI che tyAre pyAre kaoNnpharanse tenA pratikAra mATe ghaTatA prayatnokaryA che. kaoNnpharansanA prayatnAne pariNAme ghaNAM pAThyapustakomAMthI bAMdhAjanaka phakarAo kADhI nAkhavAmAM AvyA che agara jaina komanI. For Personal & Private Use Only . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 logaNI du:khAvanAra pustako pAThyapustako tarakei calAvavAM baMdha yAM che. zrI dharmAnaMda kosaMbIe lakhela bhagavAna buddha nAmanA pustakamAM zrI mahAvIrasvAmI ane zramaNasaMgha aMge je gerasamaja UbhuM karanAruM mAMsAhAranuM lakhANa che te rada karAvavA muMbaI khAte bharAyelA vIsamA adhivezane khAsa TharAva karyo hato. te lakhANa A pustakamAMthI rada karavA mATe yogya pagalAM bharavAne kaoNnpharanse bhArata sarakArane tema ja sAhitya akAdamIne Agraha karato TharAva karI vizeSamAM TharAvyaM taM ke. "1 A aMge sAhitya akAdamIe majakura lakhANanA artha aMge noTa mUkavA je TharAva karyo che tethI samagra jainasamAjane jarA paNa saMtoSa thayo nathI ane A lakhANa sadaMtara rada thavuM joIe evI mAnyatA jaina samAja dharAve che. A bhATe kaoNnpharansa samagra jainasamAjane AMdolana cAlu rAkhavA jaNAve che. >> kaoNnpharanse pote paNa A bAbatamAM ghaNo ja patravyavahAra, lakhApaTI vagere karyA hatAM. kaoNnpharansanI aneka vidhAyaka pravRttiomAM A pravRtti paNa samaye samaye agatyanI pUravAra thayelI che. 17. AzAtanAnivAraNa ApaNA paramapUjya tIrthakaro, pavitra maMdiro ane mAnanIya gurudeva AdinI vividha prakAre thaI rahelI AzAtanAo TALavA mATe paNa kaoNnpharansa taraphathI pUrNa prayatno karavAmAM AvyA che. saM. 1964mAM bharAyelI pAMcamI amadAvAda kaoNnpharansamAM A bAbata khAsa TharAva karavAnI jarura paDI hatI. For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 hAlamA ApaNA pavitra tIrthakara bhagavAnanI chabIo, phoTogrApho vagere A dezamAM tathA paradezamAM chapAyelA ane pADelA bajAramAM vecavAmAM Ave che, tethI ghaNIja AzAtanA thAya che, mATe te sAme A kaoNnpharansa potAnI sakhata nApasaMdagI jAhera kare che ane Icche che ke AvI chabIone kharIda karIne athavA bIjI koI rIte koIe uttejana Apa nahi temaja AvI chabIo koI paNa desamAMthI pADavA devI nahi ane koI paNa jaine pADhavI nahiM ( TharAva 14. .). " "" A TharAva pachI tenA sakriya amalanuM kAma zrI amaracaMda pI. paramAra tathA zrI tribhovanadAsa oghavajI zAha, bI.e., elaela., bI. ne sopavAmAM AvyuM hatuM ane temaNe ghaNo zrama laI, samajAvaTI ane jyA samajAvaTa kAmiyAba na nIvaDI tyAM polisa vagerenI madada laIne tIrthakaro ane munimahArAjAonI chabIonuM ane pikToriyala posTakArDInuM jAhera vecAga muMbaI, pUnA, vaDodarA, bhAvanagara, pAlItANA vagere sthaLoe baMdha karAvyaM hatuM. 154 kaoNnpharansanA prayAsothI, baTana upara mUkavAmAM AvatI te prakAranI chavIo baMdha thaI hatI tathA jainapAtronI philmo levAtI aTakI hatI. keTalAka vakhata upara muMbaInI zAha mahetA praoNDakazana nAmanI peDhIe vartamAnapatromA jAherakhabara ApIne zrIpALakumAra ane mayaNAsuMdarI tathA cakravatIM bharatanI philmo utAravAnI yojanA bahAra pADI hatI tyAre kaoNnpharanse sthAnika samiti tathA akhila hiMda samitinA sabhyo, agragaNya jaino ane pUjya munivaro tathA saMsthAonA abhiprAyo maMgAvIne ghaTatI kAryavAhI karI hatI. A sivAya traNA nAnAmoTA prasaMgoe AzAtanAnivAraNa mATe For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 kaoNnpharansa ucita kAmagIrI bajAvatI AvI che. samagra bhAratavarSanA jainonuM pratinidhittva dharAvatI hotrAnA kAraNe teno saMgaThita avAja AvA prasaMgoe ghaNAM suMdara pariNAmo lAbI zakyo che. 18. traNe phirakAnuM aikya - saMgaThana kaoNnpharansa hamezAM jainonA tamAma phirakAonA saMgaThana upara bhAra mUkatI AvI che. koI paNa jaina dharmane lagato sarvasAmAnya - savAla hoya tyAre tamAmano saMyukta avAja je kAragata nIvaDe che tevo vyaktigata nathI nIvaDato. vaLI traNe phirakAnA saMtAno eka ja bhagavAna mahAvIranA putro che ane kevaLa amuka dhArmika mAnyatAonA, kAraNe temanAmAM kusaMpa na rahebo joIe. konpharansa pahelethI A bAta upara bhAra mUkatI AvI che. teNe vacamAM traNe phirakAnI eka. kamiTi paNa nImelI. vaLI A mahAna Adarzane kAraNe zvetAMbaro ane digaMbaro bacce aMdaroaMdara ghaNA tIrthasthAno aMge jhaghaDA cAlatA hovA chatAM jyAre jyAre digaMbara maMdiroM, tIrtho ke mUrtio upara dharmodho taraphathI AkramaNa thayuM che tyAre tyAre kaoNnpharansa, aMdaroaMdaranA matabhedo bhUlI jaI digaMbara bhAIonI madade pahocelI che. kuDacI ane jabalapuranA atyAcAromA digaMbara mUrtionuM khaMDana thayuM ane digaMbara bhAIo upara atyAcAro gujaryA tyAre kaoNnpharanse te sAme pracaMDa virodha uThAvyo hato ane digaMbaro sAthai potAnI tAkAta milAvI hatI tema ja temanA paranA AkramaNa potAnA uparanuM AkramaNa gaNyuM hatuM. kaoNnpharanse traNe phirakAnA aikyanI je havA jamAvI che tene lAMghe ghaNA nAnAmoTA gAmAMmA bhAIcAro ane ekhalAsa vadhyAM che. sthaLe sthaLe mahAvIra jayaMti For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 RNe phirakAnA saMyukta Azraya heThaLa ujavAtI thaI che ane bIjAM ghaNAM zubha kAryoM saMgaThanapUrvaka thAya che. navayuganI prajA traNe phirakAo vacce saMpa ane bhAIcAro jhaMkhe che. kaoNnpharanse vIsamA adhivezanamA eka TharAvadvArA A jhaMkhanAne ja vAcA ApI che. "jainasamAjanA badhA phirakAo vacce bhrAtRbhAva ane nikaTatA :. keLavavA tema ja sarvasAmAnya prazno viSe sahakArathI kArya karavA A . adhivezana jainasamAjane anurodha kare cha; ane A aMge yogya kAryavAhI .. karavA kAryavAhI samitine bhalAmaNa kare che." .: kaoNnpharansanu A valaNa vicAraparivartananI dizAmA ghaNu ja upakAraka nIvaDyuM che ane traNe phirakAnA jaino eka ja pitAnA putro cha e bhAvanA divase divase prabaLa banatI jAya che. 19. sarvadezIya sAhityapracAra yunivarsiTIomAM ucca jaina zikSaNanA pracAra mATe jaina sAhityanAM pAThyapustako taiyAra karavA upara tema ja ardhamAgadhI ane prAkRta bhASAnA punaruddhAra upara tema ja jaina sAhityano itihAsa tathA jaina gurjara kavio jevA vidvadbhogya graMthonA prakAzana upara kaoNnpharanse dhyAna ApyuM che tevI ja rIte sAmAnya mANasa saraLatAthI samajI zake tevA sAhityanI jaruriyAta tarapha paNa kaoNnpharansana dhyAna gayuM che. tethI ja vIsamA Adhivezane zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe rajU karelo nIceno TharAva sarvAnumate pAsa karyo hato. "vItarAga devathI pravartelA ane sadguruthI pracAra pAmelA jaina dharmanA siddhAMto samasta vizvane hitakArI che evo A adhivezana dRDha abhiprAya dharAve che. tethI jAhera janatA saraLatAthI samajI zake tevI For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 rIte jaina.dharmanA pustako dareka bhASAmA lakhAya ane teno bahoLo pracAra thAya tene Avazyaka mAne che. A dizAmAM sastA sAhityano pracAra - karavA yogya pravRtti karavA kAryavAhI samitine sUcavavAmAM Ave che.". jaina dharmanA siddhAMtono pracAra karavA mATe Adhunika zailIe sAhitya-sastu sAhitya judI judI bhASAomA prakaTa karavAnI ghaNI ja jarura che. jethI jainetara prajA ane paradezIo suddhAM jaina tattvajJAna saraLatAthI samajI zaMke. panyAsa zrI vikAsavijayajI, zatAvadhAnI sAhityapriya munIzrI yazovijayajI tathA zatAvadhAnI munIzrI jayAnaMdavijayajIe paNa 'kaoNnpharansanA maMca uparathI A TharAvane anumodana ApI jaina sAhityanI jaina tema ja jainetara samAjamA pracAranI AvazyakatA upara bhAra mUkI jaina samAjane A bAbatanI potAnI pharaja pratye jAgRta thavAnI hAkala karI hatI, pariNAma zrIyuta bhAIcaMdabhAI nagInadAsa jhaverIe zrI vijayadevasurasaMgha taraphathI jaina dharma aMgenuM suMdara pustaka taiyAra karavA aMge goDIjI jJAnasamiti taraphI rupiyA daza hajAra kharcavAnI tema ja potAnA svargastha pitAzrI bhAIcaMda maMchubhAInA TrasTamAthI teozrInA smaraNArthe jaina tIrthonI gAiDa taiyAra karavA rupiyA pAMca hajAra ApavAnI jAherAta karI hatI. . Ama A TharAva kaoNnpharansanI racanAtmaka pravRttionI dizAmAM eka kadama Age uThAvato hato. 20. sakhAvato __ jainasamAja sakhAvato mATe mazahUra che. dharmane mATe teNe lAkho rupIyA khA che ane hajI kharce che. paraMtu lAMbA kALa sudhI jaina For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 samAje sAmAjika pravRttio tarapha durlakSa sevyu hatuM ane tethI samAjotthAnanI pravRttio mATe dAna karavA tarapha tenuM lakSa ochu hatuM. kaoNnpharanse potAnA janmakALathI jainasamAjanA nirAzrita ane duHkhI bhAIone rAhata mATe, temanAmAM keLavaNIno pracAra thAya te mATe ane teo vyApAradhaMdhe lAge te mATe khUba jorazorathI pracAra ko ane tyArathI saune lAgyu ke dAnanI A dizA taddana UvekhavA jevI nathI. kaoNnpharanse lagabhaga potAnA dareka adhivezanamA jaina samAjanuM dhyAna A prazna paratve doyu hatuM. pariNAme Aja sudhImAM kaoNnpharansanA maMca parathI sAmAjika kAryo mATe lAkhonI sakhAvato jAhera thaI che, eTaluja nahi paNa sArAye jaina samAje kaoNnpharansano saMdeza jhIlI A pravRttionuM mahattva samajI te mATe lAkho rUpiyA kharacyA che. dharma ane samAja eTalA badhA paraspara avalaMbIne rahelA che ke banne ekabIjAnA avibhAjya aMga jevA che. samAja sijhAto hoya to dharma TakI zake nahi ane dharma sijhAto hoya to samAja TakI zake nahi. dharma ane samAjarupI be AMkhamAMdhI koI paNa AMkha ochI kImatI nathI. banne ekabIjAnAM pUraka che. sukhI samAja dharma karI zake che ane sAco dharma sukhI karI zake che. - kaoNnpharansanA satata AMdolanona pariNAme jainasamAja, dhArmika pravRttio tarapha jarAye upekSA karyA sivAya, sAmAjika pravRttio pAchaLa dhanavyaya karavAnuM zIkhyo e tenI jevI siddhi na kahevAya. jainasamAjamAM keLavaNIne lagatI tema ja bIjI aneka sAmAjika saMsthAo Aje kAma karI rahI che, teno yaza ApaNI A mahAsabhAne ghaTe che. For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 59 kaoNnpharansanuM baMdhAraNa ane teno vikAsa - 2. kaoNnpharansanI sthApanA thaI te vakhate kaoNnpharansane kaI baMdhAraNa jevaM hatuM ja nahi. pahelA phalodhI adhivezane TharAvelu ke kaoNnpharansanuM tamAma kAmakAja karavA mATe janarala sekreTarI tathA prAMtika sekreTarIonI nimaNUka karavI ( TharAva 11mo). te pramANe phakta sekreTarIothI ja kAmanI zaruAta thaelI. inDiyA (bhAratavarSa )ne be bhAgamAM vaheMcI nAkhI apara inDiyA mATe eka jayapuranivAsI zrI gulAbacaMdajI DhaDhDhA ane loara inDiyA mATe eka amadAbAdanivAsI zeTha lAlabhAI dalapatabhAI ema be janarala sekeTarIo nImelA. te uparAMta muMbaI, gujarAta, kAThiyAvADa, dakSiNa, madhya hiMda, mAlavA, paMjAba, baMgALa, DhUMDhADa, mAravADa, rAjaputAnA ane mevADa prAnto mATe 14 prAntika sekreTarIo nImavAmAM AvelA.. .. ___ bIjA muMbaI adhivezanamA cAra janarala sekreTarIo nImavAmAM AvelA ane kaoNnpharansanI mukhya oNphisa muMbaImAM rAkhavAna TharAvavAmAM AvyuM hatuM. te mujaba AjaparyaMta kaoNnpharansanI mukhya oNphisa muMbaI khAte ja che ane tyAMthI AkhA hiMdustAnamAM kaoNnpharansanI pravRttio calAve che. muMbaI khAte nimAyelA cAre janarala sekreTarIo A pramANe hatA. zrI gulAbacaMdajI DhaDhDhA, zeTa lAlabhAI dalapatabhAI, rAya kumArasiMha jI ane zeTha phakIracaMda For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ premacaMda je. pI. zeTha phakIracaMda premacada muMbaImA rahetA hoI temane resiDaMTa janarala sekreTarI TharAvavAmAM AvyA hatA. temanA sivAyanA traNa janarala sekreTarIonI anukrame (1) rAjaputAnA, madhyaprAMta ane bhALavA, (2) suratathI pAlaNapura sudhInA pradezo, ane (3) baMgALA, naoNrtha-vesTa provinsIsa ane paMjAba mATe (1) jayapura, (2) amadAvAda ane kalakattA oNphiso rAkhavAmAM AvI hatI. resiDaMTa sekreTarInA hAtha nIce suratathI dakSiNano pradeza soMpavAmAM Avyo hato. A pramANe potapotAnA pradezonI vaheMcaNI karIne cAre janarala sekreTarIoe anukrame (1) pustakoddhAra ane nirAzrita, (2) keLavaNI, (3) maMdiroddhAra ane (4) jIvadayAnAM khAtAo vaheMcI lIdhA hatA. bIjA muMbaI adhivezane "jaina zvetAMbara kaoNnpharansanI yojanA" phattehamaMdIthI pAra pADavA mATe eka vidvAna pagAradAra sekreTarI nImavAno, moTA zaharomAM prAntika sekreTarIone badale joinTa sekreTarIo nImavAno ane temanI dekharekha nIce te zaharomAM sTenDiMga kamiTIo sthApavAno, judAM judAM gAmo tathA zaheromAM vaoNlaMTarI sekreTarIo nImavAno, ane sTeDiMga kamiTIe kaoNnpharansanI yojanAo amalamAM mUkavA ane AsapAsanA gAmomAM jAgRti rAkhavA saMbaMdhamA kharcanI vyavasthA potAnA zaheramAMthI karI levAno ane jaoNinTa sekreTarIoe tathA vaoNlanTarI sekreTarIoe kaoNnpharansa saMbaMdhamAM thayelA kAmakAjano riporTa janarala sekreTarIne mokalI ApavA, tathA te uparathI taiyAra karelo riporTa janarala sekreTarIe pratyeka kaoNnpharansa vakhate vAMcI javA vagere bAbato mATe UMcuM baMdhAraNa karavA 1. For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe cAra vidvAna janarala sekreTarIo nImavA TharAvyu hatuM ( TharAva 7mo), jemanAM nAma upara ApavAmAM AvyAM che. vaLI eka bIjA TharAvadvArA jainakaoNnpharansane lagatAM pAMce khAtAMnA phaMDamAM je rakamo bharAI tenI vyavasthA sarvAnumatithI agara traNanA ekamatI karavA janarala sekreTarIo, jeone Trejhararo paNa TharAvavAmAM AvyA hatA, temane sattA ApI hatI (TharAva 10mo ). trIjI vaDodarA kaoNnpharansa vakhate majabUta baMdhAraNa mATa mAMga UThI hatI tema ja atyAra sudhI moTA bAdazAhI ThaTherA sAthe adhivezano maLatAM hatAM tebhA je kharca yeto hato te sAme paNa TIkAo zaru thaI hatI. dara varSe kaoNnpharansanuM adhivezana meLavavA bAbatamA paNa matabheda pravartato hato. sAtamo TharAva rajU karatAM zeTha lAlabhAI dalapatabhAIe baMdhAraNa bAbata je udgAro kADhelA te te vakhate saunA manamA cAlI rahelI vicAraNAno paDagho pADe che. " ApaNe cAra sekreTarIo nImI kAma calAvIe bIe temAM ghaNA ja sudhArAvadhArA karavAnI jarura che, paNa jyAM sudhI A khAtuM bAlyAvasthAmA che tyAM sudhI tema calAvavA sivAya bIjo upAya nathI. have ApaNe dara varSe A rIte ekaThA tharbu ke nahi e savAla thAya che. e saMbaMdhamAM kahevArnu ghaNu ja che. bIjA ane jIjA varSe to ApaNe Avo ADaMbara karI kaoNnpharansa bheguM kayu paNa dara varSe Ama banavU emAM ghaNo kharca ane te karatAM bahu ja vikaTa mahenata rahelI che. jo A mujaba dara varSe karyA gayA to lAMbo vakhata nabhAvI zakavAnA nathI. ApaNAmAM sAdhAraNa rivAja ke ke, paroNA becAra divase javAnA hoya temane mIThA mIThAM bhojana pIrasavAM paNa je gharanA mANasa hoya ane jAthu rahenAra hoya te to sArdu jamaNa ja le che. kaoNnpharansane paNa ApaNe gharanA mANasa jevU banAvavAnI jarUra che, nadi to jAthu nabhaze nahiM." For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 A adhivezanamAM kaoNnpharansanA TharAvone puSTi ApavA mAsika kADhavAno ane prathama vAra DeligeTo mATe ru. 2, be phI levAno TharAva thayo hato ( TharAva 7mo ). te uparAMta vaDodarA adhivezanamA dareka janarala sekreTarIne potAnA prAMtamAMnAM dareka kAryo saMbhALavAnI sattA ApavAmAM AvI ane te pramANe judA judA janarala sekreTarIonI maMjUrI ane abhiprAyo maMgAvavAmAM je kALa vyatIta thato hato te dUra karI, dareka janarala sekreTarIne potAnA vibhAgamA svataMtra rIte kArya karavAnI sattA ApavAmAM AvI hatI. saM. 1962nA phAgaNa mAsamAM pATaNakhAte maLelI cothI kaoNnpharansa vakhate te vakhatanA janarala sekreTarIone kAmakAjamAM madada karavA arthe teTalI ja sattA sAthe zeTha jIvaNacaMda dharamacaMda, zeTha kuMvarajI ANaMdajI ane zeTha mANekalAla ghelAbhAInI AsisTanTa janarala sekreTarIo tarIke nimaNUka karavAmAM AvI hatI. zeTha phakIracaMda premacaMda, je. pI.nA avasAna pachI zeTha vIracaMda dIpacaMda, sI. AI. I.ne resiDanTa janarala sekreTarI tarIke nImavAmAM AvyA hatA. saM. 1963mAM amadAvAda khAte bharAyelA pAMcamA adhivezanamAM kaoNnpharansanuM baMdhAraNa majabUta banAvavA dareka jaina pAsethI ugharANuM karavA, jema bane tema ochA kharce adhivezana bharavA, kaoNnpharansanA mukhapatra jaina haeNrolDamAM kaoNnpharansa saMbaMdhI kAryanI khabaro uparAMta dhArmika ane naitika viSayo yogya pramANamA dAkhala karavA ane kaoNnpharansanA TharAvono judai jude sthaLe amala thAya te mATe prAntika For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 kaoNnpharanso bharavAno TharAva thayo hato ( TharAva 13 mo ). vacArAmAM sekreTarIonA jeTalI ja sattA sAthe zeTha cImanabhAI nagInadAsa, zeTha kuMvarajI AnaMdajI, zrI pUraNacaMdajI sItApacaMdajI nAhara, bI. e., bI. ela. ane zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAne AsisTanTa janarala sekreTarIo tarIke pratyeka oNphisa vAra nImavAmAM AvyA hatA. pAchaLathI zrI motIcaMda giradharalAla kApaDiyAne solisiTaranI parIkSA ApavAnI hovAthI temaNe rAjInAmuM ApavAthI temanI jagyAe zeTha kalyANacaMda saubhAgyacaMda jhaverIne nImavAmAM AvyA hatA. te sivAya aDhAra prAntika sekreTarIo judAM judrAM sthaLoe nImavAmAM AvyA hatA. saM. 1964mAM bhAvanagaramA bharAyelA chaThThA adhivezanamAM janarala sekreTarI tarIke jhaverI kalyANacaMda saubhAgyacaMda, muMbaI, zeTha cImanalAla nagInadAsa, amadAvAda, bAbu rAyakumArasiMhajI, kalakattA ane zrI gulAbacaMdajI DhaDDhA, jayapuranAnI ane AsisTanTa janarala sekreTarI tarIke zrI makanajI jUThAbhAI, bI. e., ela.ela.bI., muMbaI, bAbu pUraNacaMdajI nAhara, bI.e., bI.ela., ajImagaMja ane zAha kuMvarajI ANaMdajI, bhAvanagaranI nimaNUko karavAmAM AvI hatI. zeTha cImanalAla nagInadAsanuM sane 1908 mAM avasAna thavAthI temanI jagyAe rAvabahAdura zeTha bALAbhAI maMchArAmanI nimaNUka karavAmAM AvI hatI. bhAvanagara kaoNnpharansa pachI prAntika sekreTarIo uparAMta jillAvAra jillA sekreTarIo nImavAmAM AvyA hatA. bhAvanagara kaoNnpharanse jillAnI kakSAe sekreTarIo nImavAnuM TharAvI baMdhAraNanA vikAsamA eka DagaluM AgaLa ma hatuM. For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 :: kaoNnpharansa heDa oNphisarnu kArya uttama paddhatithI calAvavA sAru tA. 23-5-1908nA roja muMbaImAM vasatA judA judA gRhasthonuM eka eDavAijharI borDa-salAhakAra maMDaLa nImavAmAM Avyu hatuM. temAM 11 oNphisiyala membaro ane 10 vibhAgI membaro hatA. je gRhasthoe muMbaInI oNphisane aMge oNnararI agara pagAradAra sekreTarIo tarIke kArya bajAveluM hoya temane oNphisiyala membaro gaNavAmAM AvatA hatA ane hiMdustAnanA judA judA vibhAganA muMbaImAM vasatA baMdhuo paikI dareka vibhAgavAra eka eka utsAhI ane lAyaka gRhasthane vibhAgI sabhya tarIke levAmAM AvyA hatA. A salAhakAra maMDaLe potAnA mATe niyamo nakkI karyA hatA, tema ja kaoNnpharanse upADI lIdhelAM kAryo paikI eka pachI eka kArya hAthamAM laIne teno jaladI amala thavA dareka kArya dITha eka eka sabakamiTI mukarara karI hatI. A vyavasthAthI kaoNnpharansana kAmakAja ghaNA ja utsAhapUrvaka ane kAryakSamatAthI cAlatuM hatuM. sAtamI jaina zvetAmbara kaoNnpharansana adhivezana pUnA zaheramA saM. 1965nA jeTha mAsamAM bharavAmAM AvyuM hatuM. te prasaMge jainakomanI keLavaNInA savAla pratye bahu laMbANathI carcA karavAmAM AvI hatI ane te saMbaMdhe eka laMbANa TharAva ghaDI kADhavAmAM Avyo hato. e TharAvamAM batAvelI keLavaNIne lagatI aneka bAbatone vyavahAru AkAramA mUkavA ane tene mATe yojanAo taiyAra karavA eka keLavaNI borDa sthApana karavAno nirNaya lavAyo hato. te pramANe zrI jaina ejyukezana borDanI sthApanA thaI. e hakIkata rasaprada che ke pitRsaMsthA kaoNnpharansa, potAnuM vyavasthita baMdhAraNa ghaDAtA pahelAM For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 tenA aMgarUpa jaina ejyukezana borDana rItasara baMdhAraNa sane 1909thIM amalamAM AvyuM hatuM. __saM. 1972-sane 1916 sudhI kaoNnpharansane baMdhAraNanA kharA arthamAM baMdhAraNa jevU kaMI hatuM nahi. paraMtu sAdhAraNa kAmacalAU kAryapaddhati nakkI karI kaoNnpharansaceM kAma calAvavAmAM AvatuM hatuM. saMsthAne lAyaka sAraM baMdhAraNa bAMdhavAnI jarUra prathamathI ja svIkAravAmAM AvI hatI ane kaoNnpharansano pAyo jema jema dRDha thatA gayo ane tenuM kArya vistRta thatuM gayuM tema tema tenI jarUra vadhAre ne vadhAre jaNAtI hatI. keTaloka vakhata anubhava levAnI khAtara kaoNnpharansanuM baMdhAraNa nakkI karavAneM kAma mulatavI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. navamI sujAnagar3ha kaoNnpharansa vakhate baMdhAraNa nakkI karavA sArU kharaDo taiyAra karavAne eka khAsa kamiTI nImavAmAM AvI hatI. A kamiTIe samAjamAthI baMdhAraNa saMbaMdhI abhiprAyo maMgAvyA hatA te Upara vicAra karI eka baMdhAraNano kharaDo dasamA muMbaI adhivezananI svAgatasamitinI peTAkamiTIe taiyAra karelo ane te beThakamAM rajU thayelo. Ama kaoNnpharansana rItasaranuM baMdhAraNa saM. 1972-sane 1916mAM muMbaI khAte DaoN. bAlAbhAI maganalAla nANavaTInA pramukhapade maLelA dasamA adhivezane pAsa karyu hatuM (TharAva 11mo ). A baMdhAraNamAM kaoNnpharansano uddeza, teno kArya vistAra, pratinidhionI lAyakAta, pratinidhionuM pramANa, pratinidhinI phI, sabajekaTsa kamiTImA judA judA prAntonA pratinidhionuM pramANa, kayA TharAvo kaoNnpharansamAM rajU thaI zake, sTenDiga kamiTInI nimaNUka, teno kAryapradeza, tenA pratinidhionuM pramANa, janarala sekraTarIo, asisTanTa janarala For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 sekraTarIo, prAntika kamiTIo, kaoNnpharansanA pramukhanI nimaNUkanI rIta, kaoNnpharansanI heDaoNphisa, riporTa, hisAba, adhivezana vakhate kAmakAja calAvavAnA kAnUno vagere bAbata vigatavAra niyamo TharAvAmAM AvyA ane lagabhaga aNalakhyA baMdhAraNanI jamyAe rItasaranuM lekhI baMdhAraNa AmalamAM AvyuM. A baMdhAraNa pramANe kaoNnpharansano uddeza " jainane lagatA keLavaNInA prazno saMbaMdhamAM tema ja dhArmika, sAmAjika, Arthika, ane jaina koma ane dharmasaMbaMdhI savAlo upara vicAra calAvI yogya TharAvI karavAno ane te TharAvone amalamAM mUkavA mATe yogya upAyo yojavAno " nakkI karavAmAM Avyo hato. pratinidhi tarIke " koI paNa zaherano ke gAmano saMgha yA sabhA ke maMDaLa je yogya gRhastha ne pratinidhi tara ke nImI mokale te, (2) grejyueTo jenI aMdara koI paNa yunivarsiTInA grejyueTo tema ja berisTara, hAIkorTa plIDara, DisTrakTa plIDara, enjinIara ane saba - AsisTanTa sarjanano samAveza thAya che, (3) jaina pepara ane mAsikonA adhipatio "ne lAyaka gaNavAmAM AvyA hatA. Ama grejyueTo ane taMtrIo koI saMsthA ke saMgha taraphathI cuMTAyA na hoya topaNa potAnA nAtAthI vyakti pratinidhi tarIke adhivezanamAM bhAga laI zakatA hatA ane mata ApI zakatA hatA. eka grejyueTane saMsthA ke saMgha na cUMTI mokale tema chatAM te potAnI padavInI lAyakAta upara pratinidhi banI zake e siddhAMta lokazAhI baMdhAraNane anurUpa hato ema to na jaM kahI zakAya; chatAM keLavaNI pratyenA AdarathI ane bhaNelo varga kaoNnpharansamA rasa le e uddezathI kaoNnpharanse temanA pratye te bakhate udAra valaNa dAkhavyuM hovuM joIe ema lAge che. For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 - A baMdhAraNathI pratinidhinI phI ru. 3, ane bhojanasahita ru.5, TharAvavAmAM AvI hatI. heDaoNphisa muMbaImAM ja rAkhavAnI hatI. adhivezana dara be varSe bharavAnI kalama baMdhAraNamAM dAkhala karavAmAM AvI hatI. saM. 1981mAM muMbaImAM maLelA kanvenzana saMmelane baMdhAraNamAM keTalAka sudhArAvadhArA kA. khAsa karIne kaoNnpharansa atyAra sudhI rAjakIya praznonI vicAraNA hAtha dharI zakatI nahotI. tethI uddezamAM " rAjakIya" zabda umerI jainasamAjane sparzatA rAjakIya prazno saMbaMdhI vicAraNA calAvavA bAbata kaoNnpharansanA uddeza vistRta karavAmAM Avyo. nyAyanA, saMghanA, mahAjananA ane paMcanA takarArI vivAdagrasta viSayo kaoNnpharansa hAtha dharI zakaze nahi ema TharAvavAmA Avyu. adhivezana be varSane badale dara varSe bharavAna TharAvavAmAM Avyu. adhivezanamA pratinidhi tarIke strIo paNa AvI zake e rIte strIone pratinidhitvanoM adhikAra ApavAmAM Avyo. dareka grejyueTa pratinidhi tarIke AvI zakato hato tene badale kaoNnpharansa oNphisanA rajisTaramA jemanAM nAma rajisTara karAvyAM hoya tevA grejyueTsano ja pratinidhitvano haka svIkAravAmAM Avyo. sTenDiga kamiTInA sabhyonI vArSika phI ru. 5 TharAvavAmAM AvI. janarala sekreTarIonI saMkhyA cArane badale pAMcanI karavAmAM AvI. AsisTanTa janarala sekreTarIonI jagyA rada karavAmAM AvI. bIjA paNa keTalAka najIvA paNa vahIvaTanI dRSTie jarurI evA pheraphAra karavAmAM AvyA hatA. " baMdhAraNa" hajI paNa joIe tevaM kAryakSama nathI evaM For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 keTalAkane lAgatuM hatuM. saM. 1986mA junnera khAte maLelA teramA adhivezananA svAgatAdhyakSa zrI rAjurIkaranA zabdomAM joIe. to-'' "ApaNe baMdhAraNano pharI vicAra karI pAkuM ane pratyakSa kAryakArI banAva joIe. mukhya yaMtrAgAramA cAvI pheravavAthI jema aneka nAnAMmoTA yaMtro ekIsAthe cAlavA mAMDe che tema ApaNe AkhA hiMdamAM evI yojanA preravI joIe ke mukhya heDa oNphisamAM koI TharAva thAya ke tarata ja te no amala AkhA hiMdamAM ekIsAthe thavo joIe.". A bhAvanA pramANe pratinidhinI lAyakAta mATe vizeSamA ekuM TharAvavAmAM AvyuM ke jeoe sukRta bhaMDAra phaMDamAM potAno phALo dara varSe Apyo haze te ja pratinidhi thaI zakaze. svAgatasamitinA sabhyone ApoApa pratinidhi gaNavAna TharAvavAmAM Avyu. pratinidhinA pramANamAM paNa thoDo pheraphAra karavAmAM Avyo. sauthI mahattvano sudhAro e thayo ke kAryavAhI samiti jevU atyAra sudhI kaI hatuM nahi. phakta janarala sekreTarIo ja kAmakAja calAvatA hatA. pUnA adhivezane baMdhAraNamAM oNla InDiyA sTenDiMga kamiTIakhila hiMda samitimAM muMbaImAMthI cuMTAyelA sabhyo tathA sadara kamiTInA bIjA vibhAgomAthI cuMTAyelA sabhyo je muMbaImA rahetA haze athavA hAjara haze taonI kAryavAhI samiti nImavAnuM TharAvyu. kaoNnpharansana tema ja sthAyI samitine soMpAyela dareka kArya kAryavAhI samitie karavAna ane sthAnika maMtrIo (resiDenTa janarala sekreTarIo) sadarahu samitinA maMtrIo gaNAze ema TharAvyu. kAryavAhaka samitine potAnAM kAmakAja karavAnA niyamo ghaDI kADhavAno adhikAra ApavAmAM Avyo. For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 A baMdhAraNe hoddedAro tathA samitio mATenA aMgrejI zabdo badalI dezI zabdaparyAyo apanAvyA. kaoNnpharansanuM baMdhAraNa jotAM eka bAta AgaLa paDatI tarI Ave che ke kAryavAhI samitimAM muMbaImAMthI cuMTAyelA ane bIjA vibhAgomAMthI cuMTAyelA je sabhyo muMbaimAM rahatA haze temanI ja kAryavAhI samiti racavAnuM TharAvavAmAM AvyuM. bhUtakALanA anubhava uparathI e spaSTa jaNAtuM hatuM ke muMbaI bahAranA sabhyo sTenDiMga kamiTInI beThakomA khAsa hAjarI ApatA nahotA ke joie tevo rasa letA nahotA. jo kAryavAhI samitimAM bahAranA sabhyo levAmAM Ave to teo mITiMgomA hAjara raheze nahiM ane pUrato rasa leze nahiM evI bIkathI ja kAryavAhI samiti muMbaIvAsIonI ja racavA baMdhAraNamAM jogavAi karavAmAM AvI hatI. muMbaI sivAyanA vibhAgomAM kAryakaro sAme A eka jAtanuM ADakataruM tahomatanAmuM ja gaNI zakAya. mahArASTra prAntika samiti sivAya bIjI prAntika samitioe chellAM varSomAM pUratI jAgRti batAvI nahotI e hakIkata pratye AMkhamIMcAmaNAM thaI zake tema nathI. mahArASTranA sthAyI samitinA sabhyoe kaoNnpharansane cetanavaMtI rAkhavA ane tene prANavAna banAvavAmAM amUlya phALo Apelo che. saM. 1990mAM muMbaImAM maLelA caudamA adhivezane baMdhAraNamAM jUja pheraphAra karyA hatA. khAsa karIne prAntika tathA sthAnika samitio potAnA prAMta yA zahera yA gAmamAMthI sukRta bhaMDAra phaMDa ugharAve temAMthI aDadhI rakama potAnA kharca mATe rAkhI aDadhI rakama mukhya oNphise mokalavAnuM tema ja pratinidhionI phImAMthI paNa eka For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rupiyo mukhya oNphisane tanA sukRta bhaMDAra phaMDamAM ApavAna TharAvyu hatuM. saM. 1997mAM paMdaramA niMgALA adhivezane vaLI pAchA keTalAka sudhArA baMdhAraNamAM karyA ane aMgrejI zabdo vaparAyA hoya tyAM tene lagatA gujarAtI zabdo mUkavAnaM TharAvyu. kaoNnpharansanuM adhivezana dara varSane badale 'sAdhAraNa rIte' dara varSe thaze evo sudhAro karyo. kAryavAhI samiti zabda rada karI sthAyI samiti nAma ApavAmAM AvyU ane chellA adhibezananA pramukha tenA pramukha tarIke kArya karaze ema TharAvyu. pAMca janarala sekreTarIo---mahAmaMtrIone badale muMbaImAM rahIne kAma karI zake tevA be mukhya maMtrIonI nimaNUka beThaka vakhate karavAmAM Avaze evo sudhAro karyo. baMdhAraNamAM zistabhaMganI eka navI kalama dAkhala karavAmAM AvI ane je koI sthAyI samitino sabhya kaoNnpharansanA hitaviruddha varte che ke pravRtti kare che ema mAnavAne sthAyI samitine kAraNa maLaze te vyaktine tenA sabhya tarIke te rada karI zakaze tema ja koI prAntika ke sthAyI samiti ke koI jainasaMsthA, sabhA ke maMDaLa tevI pravRtti kare che ema mAnavA sthAyI samitine kAraNa maLo to te tevI samitine amAnya karI zakaze ane tevI saMsthA, sabhA ke maMDaLano pratinidhi mokalavAno hakka sthAyI samiti rada karI zakaze ema TharAvyu. muMbaImAM maLelA solamA adhivezane baMdhAraNamA yogya sudhArAvadhArA karavA ane AgAmI adhivezanamA bahAlI mATe rajU karavA khAsa TharAva ko hato.. 18mA jUnAgaDha Adhivezane kaoNnpharansanA pramukhanI cUMTaNI saMbaMdhInAM dhArAdhoraNAmAM jUja pheraphAra ko hato. For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 muMbaImAM bharAyelA suvarNa jayaMtI adhivezane saMsthAnA uddezamA mahattvano pheraphAra karI, .. ." jainadharma ane samAjano utkarSa thAya tevA prayatno karavA ane tevAM sarva prakAranAM hitonuM rakSaNa thAya tevA prayAso karavAno ane vakhatovakhata samagra jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAjanA pratinidhionA samelano athavA adhivezano bharIne majakUra samAjane sparzatA dhArmika, sAmAjika, Arthika, zikSaNaviSayaka ane anya jAhera hitanA savAlonuM avalokana karI te aMge yogya nirNayo karavAno ane tene amalamA mUkavA prayAso karavA" , no uddeza svIkAryo. vaLI "judA judA phirakAo vacce bhrAtRbhAva ane nikaTatA keLavAya tevA prayAso karavA" no uddezamA samAveza karavAmAM Avyo ane te rIte samasta jainasamAjamAM saMpa ane saMgaThana phelAvavAnI A yuganI mAga pUrI karavAnI vyApaka dRSTi apanAvavAmAM AvI. koI paNa saMsthAna baMdhAraNa e samAjanA vicAromAM thatA parivartanano paDagho che. samAjanA vicAro ane Adarzo badalAya tenI sAthe te samAjamAM kAma karatI saMsthAnuM baMdhAraNa paNa avazya badalAvAnu. je saMsthA jIvaMta che, cetanavaMtI che te saMsthAna baMdhAraNa paNa satata pravAhI ( flexible) ane parivartanazIla rahe che. saMsthAe potAnA baMdhAraNanA pheraphAradvArA samAjanA vicArone apanAvavA ja paDe che. vaLI kArya karatA karatA UbhI thatI muzkelIo TALavA paNa baMdhAraNamAM pheraphAra karavAnI jarUra UbhI thAya che. For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 ... bhArata AjhAda thayA pachI dezane mATe lokazAhI baMdhAraNa ghaDAyu ane bhAratano rAjyavahIvaTa lokazAhI paddhatithI cAlavA lAgyo. lokazAhImAM hamezA bahumatInA nirNayane prAdhAnya apAya che. prajAnA cUMTelA pradhAno rAjakArabhAra calAve che ane teo dhArAsabhAne ane te dvArA prajAne jabAbadAra hoya che. bhAratanA rAjakIya jIvanamA paDelI lokazAhInI A asare ApaNA samAjane paNa prabhAvita karyo ane kaoNnpharansanuM baMdhAraNa saMpUrNa lokazAhI banAvavAno avAja UThyo. 19mA suvarNa jayaMtI Adhivezane saMsthAnuM baMdhAraNa navesara ghaDavA zrI khImajIbhAI ema. bhujapuriyA, je. pI. zrI cInubhAI lAlabhAI zeTha solisiTara, zrI dhIrajalAla TokarasI zAha ane zrI tArAcaMda ela. koThArI tathA kaoNnpharansanA mukhya maMtrIonI eka samiti nImI baMdhAraNanA kharaDA upara jAhera abhiprAyo meLavI moDAmAM moDA tA. 30-9-52 sudhImAM sthAyI samiti upara mokalI ApavA ane sthAyI samitie te akhila bhArata jaina zvetAMbara kaoNnpharansa samitinI maMjUrI mATe tA. 31-12-'52 sudhImAM rajU karavA ane A pramANe je baMdhAraNa maMjUra thAya te baMdhAraNa tarata ja aMmalamAM Avaze evo TharAva ko. - uparanA TharAva anusAra je baMdhAraNa amalamAM AvyuM temAM vaLI saM. 2013 sane 1957mAM muMbaImAM bharAyelA vIsamA adhivezane thoDA pheraphAra karyA. te mujaba mahattvano pheraphAra e thayo ke suvarNa jayaMtI adhivezananA TharAva mujaba punaH astitvamA AvelI kAryavAhaka samiti nImavAnI paddhatimA pheraphAra karI saMsthAnA pramukhane kAryabAhaka samitinA sabhyo nImavAno adhikAra ApavAmAM Avyo ane pahelI ja vakhata kebIneTa paddhatithI kAryavAhaka samitinI nimaNUkanI paddhati akhatyAra karavAmAM AvI. saMsthAnA pramukha, be For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 mukhya maMtrIo ane te sivAya bIjA 18 sabhyo Akhila bhArata jaina tara kaoNnpharansa sthAyI samitimAMthI pramukhanI pasaMdagInA maLI 21 sabhyonI kAryavAhI samiti nImavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM. eka ja vicAra ane aka ja matanA sabhyo hoya to saMsthAnuM kAma vadhAre sAru ane kAryakSama rIte cAlI zake e dRSTie pramukhane potAnI pasaMdagInI kAryavAhI samiti nImavAno adhikAra ApavAmAM Avyo. grejyueTono vyaktigata pratinidhitvano hakka rada karavAmAM Avyo. saMsthAnA murabbI ke AjIvana sabhAsada na hoya tetrA tamAma pratinidhio cuTAelA hovA joIe e tattvano svIkAra karavAmAM Avyo. A rIte vIsamA adhivezane baMdhAraNane pUrepUruM lokazAhI svarUpa ApyaM. " " kaoNnpharansanA baMdhAraNanuM Ama lagabhaga lokazAhIkaraNa thayA chatAM jainasamAjanI keTalIka viziSTatAonA kAraNe tene potAnA keTalAka jUnA aMzo sAcavI rAkhavA paDyA che. dAkhalA tarIke, pratyeka zahera ane gAmanA jainasamAjanA baMdhAraNanuM kendra " saMgha che. tethI koI zahara ke gAmanI sabhA, maMDaLa athavA saMsthA mATe pratinidhi mokalavAno adhikAra prApta thayA pUrve pAMca rupiyA ApI mukhya kAryAlayamA nodhAvavAnI AvazyakatA rAkhI che, tevI " saMgha mATe rAkhavAmAM AvI nathI. A rIte " saMgha " nuM mahattva kaoNnpharanse tenI zaruAtathI ja svIkArya che ane tenA chellI DhabanA baMdhAraNamAM paNa tenuM mahattva ane prabhutva sAcavI rAkhavAmAM AvyuM che. kaoNnraphansanA saMpUrNa lokazAhIkaraNamA A tattva maryAdArupa hovA chatAM " saMgha " zaktinA svIkAramAM ja kaoNnpharansanuM baLa raheluM che e hakIkatane svIkAryA sivAya cAle tema nathI. For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6r3ha kaoNnpharansanA agatyanA TharAvonuM vihaMgAvalokana kaoNnpharansa sArAye bhAratavarSanA jainasamAjanuM pratinidhitva dharAvanArI saMsthA che. AkhAye samAjanA nAme bolI zake tevI bIjI koI saMsthA jaina zvetAMbara mUrtipUjaka samAjamAM nathI. teno ujjvaLa bhUtakALa ane sattAvana varSanI samAjahitanI sudIrgha kAryavAhI tenA A dAvAne Teko Ape che. sArAye samAjanI saMsthA tarIke teNe sArAye samAjanuM hita lakSyamA rAkhavu jarurI cha ane rAkhyu paNa che. teNe samAja pAse je vicAro mUkyA che, je TharAvo karyA cha ane samAjane je doravaNI AMpI che tenuM mUlya tenI A samasta samAjalakSI vyApakatAne najara samakSa rAkhI mUlavaq ghaTe che. samAjamAM judA judA vicArovALI aneka vyaktio vase che; samAjamAM aneka paribaLo kArya karI rahelAM hoya che. parasparavirodhI tattvo, AdarzanI athaDAmaNo, kALabaLathI thatA pheraphAro arthAt dravya, kSetra, kAla ane bhAvanA saMyogAnusAranAM parivartano e sarva baccethI mArga kADhI sauno samanvaya sAdhI kaoNnpharansa jevI saMsthAoe AgaLa vadhavAna hoya che. tethI tenA vicAro ke TharAvo kadi ugra to kadi moLA paNa lAge. sudhArakane temAM jUnavANIpaNuM lAge ane jUnavANIne temAM ugratA lAge. dharma ane samAja vacceno nAjuka saMbaMdha, sthASita hitonI pakaDa, samAjanuM sAhajika ruDhicUstapaNuM ane navayuganAM pragatizIla baLonI doDa, pazcimanI keLavaNIthI For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 paraMparAgata zraddhA upara paDelA ghA ane buddhinI prAdhAnyatA A sarvanA AghAto ane pratyAghAto kaoNnpharansanI vicArasaraNI upara paDyA che. vaLI je te vakhatanA samAjanI jAgRti ke navaLAinA paDaghA paNa tenA TharAvomAM UThe che. A badhuM lakSyamA rAkhI kaoNnpharansanA TharAvona hArda samajavAmAM Avaze to tenI pAchaLano Azaya sahaja spaSTa thaI jaze. ... kaoNnpharansanA keTalAka TharAvo koI paNa prakAranA vivAdI para rahyA che to keTalAka ugra vivAdano viSaya banyA che. Ama chatAM te darekanI pAchaLa kaoNnpharansanI dRSTi samAja ane dharmanI sevAnI ja rahelI hatI e na bhUlaQ joIe. ApaNe tenA keTalAka agatyanA TharAvo tapAsI jaIzaM. 1. keLavaNI dhArmika tathA vyAvahArika ____ kaoNnpharansanI sthApanA thaI te samaye jainasamAjanI Arthika jAhojalAlIno hAsa zaru thai cUkyo hato. teno vyApAradhaMdho paDI bhAgavA mAMDyo hato. tema chatAM vyApAraprAdhAnya jIvanane kAraNe jainasamAja keLavaNImA pachAta rahyo hato. jaina samAje anya samAjonI haroLamAM potAnuM sthAna TakAvI rAkhavA keLavaNImA AgaLa vadhaq joIe e satya samAjanA nAyakone barAbara samajAyuM hatuM. tethI kaoNnpharansanA sthApanAkALathI ja teNe keLavaNI upara bhAra bhUkyo hato. ... "apanI jainakoma kelavaNI saMbaMdhameM bahuta pIche hai isa khAte meM isako Age baDhAne ke liye jainavargake AgevAna gRhastho ko yogya prayAsa / karanA cAhiye. (phalodhI adhivezana, TharAva 3jo ). For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 ... vyAvahArika keLavaNInI sAthe sAthe teNe dhArmika zikSaNa upara paNa teTalo ja bhAra mUkyo. "sAMsArika vidyA ke sAtha bAlyAvasthA se hI dhArmika zikSA ke diye jAne kI AvazyakatA hai. isake liye yogya prayatna karanA munAsiba hai. (phalodhI adhivezana, TharAva 4tho). muMbaI adhivezane A baneno samanvaya karyo. ......"dharmapramukha cAre puruSArtho siddha karavAne zaktimAna thavA sAru strIvarga ane puruSavargamAM vyAvahArika tathA dhArmika UMcI keLavaNIno pracAra karavA mATe tathA prAthamika keLavaNI paNa keTaleka sthaLe levAmA nathI. AvatI tene mATe (1) banI zake to pharajiyAta prAthamika keLavaNI dAkhala karavA tathA tene mATenI skUlo, (2) moTA zaheromAM hAiskUlo, (3) potAnI garIba sthitine lIdhe UMco abhyAsa karatA aTakI paDatA jaina vidyArthIo mATe borDiMgo tathA yogya skaoNlarazIpo, (4) saMskRta tathA mAgadhI pAThazALAo, (5) kanyA tathA zrAvikAzALAo, (6) jaina lAyabrerIo, (7) vepArasaMbaMdhI jJAna meLavavA mATe vargo tathA skUlo vagere khAtAM sthApavA ane dhArmika viSayo para sastu sAhitya tathA vidvattAbharelAM tema ja bodhadAyaka lakhANovALAM jainapatro tathA mAsiko pragaTa karavA mATenI A kaoNnpharansa ghaNI ja agatya jue che.. (bIjaM muMbaI adhivezana, TharAva 4tho ). vaDodarA adhivezane eka pagalu AgaLa bharyu : ( 6 ) " jainasAhityano pracAra thavA mATe ghaTatA upAyo levA, (7) jainI vAMcanamALA taiyAra thAya tene mATe yogya prabaMdha karavo, 11 . For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ( 8 ) jainasamudAyamAM vyApAra ane udyoganI vRddhi thavA mATe hunnarakaLAno praveza karAvavo. "" ( bIjuM vaDodarA adhivezana, TharAva 6ThThAmAMthI ). pAMcamI amadAvAda kaoNnpharanse eka DagaluM AgaLa vadhI vyAvahArika ane dhArmika keLavaNI sAthai zArIrika keLavaNI ApavA paNa anurodha karyo. 8. jaina bALakonI zArIrika saMpatti yogya rIte khIlavavA mATe hAla cAlatI tathA have pachI sthapAtI jainazALAomAM tathA jainaborDigomAM zArIrika keLavaNInI goThavaNa " karavI. "" ( pAMcamu amadAvAda adhivezana, TharAva 3jAmAMthI ). pUnA adhivezane jaina ejyukezana borDanI nimaNUka karI ane dazamA muMbaI adhivezane tenA kAryakSetra bAbata ruparekhA dorI ApI. ( 1 ) " jainomAM hastI dharAvatI dhArmika tema ja vyAvahArika keLavaNInI saMsthAoM saMbaMdhI vigatavAra hakIkata bheLavavI ane te sArA pAyA upara mukAya tevA prayAso karavA; ( 2 ) dareka dhArmika pAThazALAmAM eka ja jAtano abhyAsa calAvavAmAM Ave tevI goThavaNa karavI; ( 9 ) jaina tIrthasthaLo vageremAMthI jainone ApavAnI pahoMcanI bUkamAM jaina keLavaNI mATenuM eka juTuM kaoNlama rAkhavA mATe prayatna karavo, tema ja bIjI aneka rIte keLavaNInuM phaMDa ekaTuM karavA prayAsa karavo. " ( dazamaM muMbaI adhivezana, TharAva 3jAmAMthI ). tIrtha sthaLomAM A bhalAmagano svIkAra thayo lAgato nathI. For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teramuM junnara adhivezana AgaLanAM adhivezanonA TharAvothI jarA AgaLa gayu. "mAnavajAtinI dareka prakAranI unnatino pAyo susaMskAravALI keLavaNI che te mATe, (ka) dareka jaina kanyA tathA kumArane dhArmika saMskAracaM zikSaNa tathA prAthamika keLavaNI pharajiyAta ApI chevaTa sudhInI ucca keLavaNI ApavA ane te arthe, (kha) pAThazALAo mATe dhArmika pAThyapustako ane yunivarsiTInA adhyayanane yogya prAkRta ane saMskRta jaina sAhityagraMtho taiyAra karAvavA, AgaLanA sUtragraMtho tathA bIjA prAmANika graMthonA hiMdI vagere lokabhASAmAM saMzodhana sAthe anuvAda taiyAra karAvavA, prAkRta mAgadhI bhASAno uddhAra karavA ane pAThazALAo sthApavA, (ga) ziSyavRttio ane inAmo sthApana karavA, (gha) anAtha vidyArthIgRho, pustakAlayo, vidyArthIbhuvano, abhyAsagRho, gurukuLo ane keLavaNInI saMsthAo kholavA, A kaoNnpharansa atyaMta AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare ke ane ejyukezana borDane bhalAmaNa kare che ke anya komonI sAthe sarakhAmaNImAM jainakoma keLavaNImAM vadhu pragati karI zake tevo eka pAMca varSano progrAma cha mAsamAM ghaDavo ane te progrAmane amalamAM mUkavA dareka prayAso karavA." . ( teramuM junnera, adhivezana TharAva 2mAMthI ) Ama junere paMcavArSika yojanAnI bhalAmaNa karI. caudamA muMbaI adhivezane For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 " jainasamAjanI je je saMsthAo che te darekamAM gRha udyogo tathA vepAradhaMdhAna zikSaNa ApavA mATe prabaMdha karavAnuM te te saMsthAnA saMcAlakone AgrahapUrvaka bhalAmaNa" karI. (caudamuM muMbaI adhivezana, TharAva 2mAMthI ) niMgALA adhivezane svataMtra zikSaNasaMsthA mATe bhalAmaNa karI. " ApaNI jaina vyApArI komane baMdhabesatI thAya tevI vyApArI, dhArmika ane audyogika keLavaNI sArI rIte thAya te mATe vardhAyojanAne dhyAnamA rAkhIne svataMtra zikSaNasaMsthAnI yojanA A kaoNnpharansa svIkAre che, ane te mujaba prayatna karavA dareka jaina bhAIone bhalAmaNa kare che." (paMdaramuM niMgALA adhivezana, TharAva 5mo) 2. jIrNa pustakoddhAra ane jJAnabhaMDAro bIjA agatyanA TharAvomA jIrNa pustakoddhAra ane jJAnabhaMDAro bAbatanA TharAvo ApaNuM dhyAna kheMce che. ___ "gujarAta, mAravADa, dakSiNa Adi pradezomAM jude jude sthaLe paramopakArI mahAna pUrvAcAryoe racelA zAstragraMthonA ApaNA jJAnabhaMDAro che, je dina pratidina jIrNAvasthAne pAmatA jAya che, tethI karIne te anupama zAstragraMthonI thatI AzAtanA dUra karavA mATe tathA temanA rakSaNArthe (1) te bhaMDAronA graMthonI TIpa, (2) tathA teno jIrNoddhAra banatI tvarAe karavAnI AvazyakatA svIkAre che." (bIjuM muMbaI adhivezana, TharAva 3jo) " hastalikhita graMtho jyA jyAM hoya tyAM tyAMnI vigatavAra TIpa karavAnI, tathA na maLI zake tevA prAcIna graMthonI nakalo karAvavAnI For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 tema ja je pustaka chapAvI prasiddha karavAmAM bAdha na Avato hoya te prasiddha karAvavAno tema ja hAlanA vidyamAna jainagraMtho maLI zake teTalA badhA eka moTA pustakAlayamA ekatra karavAnI AvazyakatA svIkAre che." (pAMcamuM amadAvAda adhivezana, TharAva mAMthI) teramI junnera kaoNnpharanse A bAbatamAM vadhu spaSTIkaraNa karato urAva karyo. " jainonI prAcIna sthiti mahApUrvajo ane temanA sAhitya, sthApatya Adi pratye phALo vagereno itihAsa samAja pAse yathArtha svarUpe silasilAbaMdha mUkI zakAya teTalA mATe atihAsika sAdhano jevAM ke zilAlekho, dhAtupratimAlekho, nakazA ane dareka bhaMDAromA rahelA graMtho Adi surakSita rAkhavAnI ane prasiddha karavAnI jarura cha ema A kaoNnpharansano cokasa mata che ane tethI khAsa bhalAmaNa kare che. (ka) sarvalekhone utarAvI pustakAkAre prasiddha karAvavA; (kha) graMthabhaMDAronI TIpa, tihAsika sthaLo ane sAdhanonI zodhakhoLa karavI ane karAvavI; (ga) graMthabhaMDArone dezanA jainavastIvALA moTA moTAM zaheromAM ekatrita karIne "kyureTara" AdinA prabaMdhavALA eka " phAyaraprUpha' makAnamA rAkhavA joIe ke jethI AkhA dezamAM koI paNa abhyAsIne yA prakAzakane amuka zarate koI paNa kRti maLI zake tathA te ja pramANe, (gha) upayogI atihAsika jANavAyogya vastuono saMgraha, eka 'myujhiyamanA AkAramA sArA makAnamAM karavo." (teramuM junnera adhivezana, TharAva 8mo) For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. jaina DirekTarI. bIjA muMbaI adhivezanano jaina DirekTarI bAbatano TharAva paNa agatyano che. ( 1 ) ApaNA jaina samudAyanI vastI keTalI che, ( 2 ) jinamaMdiro, (3) jinapratimA, (4) jJAnabhaMDAro, (5) pAThazALAo, (6) pUrvAcAryo praNIta graMtho, (, ) jaina sabhA ane maMDaLo kelA che te vigere ApaNA jaina samudAya saMbaMdhI upayogI bAbatanI pUratI mAhitI meLavAvA mATe, tevI vigotothI bharapUra eka upayogI graMtha ( jaina DirekTarI) taiyAra thavAnI A kaoNnpharansa bahu ja AvazyakatA vicAre che. ( bIjuM muMbaI adhivezana TharAva 8mo ).. 4. jaina caityoddhAra trIjA vaDodarA kaoNnpharansanA nacinA jIrNa caityoddhAra ane jIvadayAnA TharAvo paNa dhyAna kheMce che. 166 cc saMsAradAvAnaLathI tapta thaelA jIvone zAMti ApanAra vizvopakArI tIrthakara mahArAjAnI caraNarajathI pavitra thaela ane temanI yAda lAvanAra tIrthono tathA maMdirono uddhAra karavA mATe tathA tyAM thatI AzAtanAo dUra karavA mATe vizeSa prakAre prayatna karavAnI jarura A kaoNnpharansa svIkAre che. " ( trIjuM vaDodarA adhivezana TharAva 10 mo ). 5. javidayA " ahiMsA paramo dharma " e siddhAntanuM sarva loko pAlana kare, niraparAdhI jIvone abhayadAna maLe, hiMsA okI thAya, ane ghAtakIpaNaM For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 aTakI janAvaro sukhI thAya tevI vividha yojanAo zodhI kADhI amalamAM mUkavAno A kaoNnpharansa sarvane Agraha kare che. ( trIjuM vaDodarA adhivezana TharAva 13mo ). 6. nirAzritone sahAya nirAzrIta jainone Azraya bAbatano amadAvAda kaoNnpharansano TharAva paNa teTalo ja agatyano che. " maraNAMte paNa yAcanA nahiM karanAra zrAvaka zrAvikAo temanAM bAlabaccAM sAtha koI sthaLe sijhAya nahi ane dInahIna hAlatamAM dharmAntara thatAM aTake te mATe ( 1 ) nirAzrita jainone dhaMdhe lagADavAno, ( 2 ) mAbApa vinAnAM anAtha bALakone tathA anAtha vidhavAbhone Azraya ApavAnI tathA bALAzrama sthApavAnI, (3) janmaparyaMtanA asAdhya rogothI pitA nirAzrita svadharmI baMdhuone mATe AzrayasthAna sthApavAnI A kaoNnpharansa khAsa AvazyakatA svIkAre che. 7. mAgadhI bhASAno uddhAra ( pAMcamuM amadAvAda adhivezana TharAva 11mo ) . mAgadhI bhASAne jainonI rASTrabhASA ke dharmabhASA kahI zakAya. bhagavAna mahAvIranA pavitra mukhethI uccArAyelI te vakhatanI lokabhASAmA ApaNA Agamo racAyelAM che. jainadharma, tattvajJAna ane 'saMskRtinuM sAdhuM jJAna mULabhASA jANavAthI ja AvI zake che. kaoNnpharansa tene paNa kema bhUleM ? 66 ApaNA zAstrInI bhASA mAgadhI ( prAkRta ) hovAthI te yathArtha samajI zakAya te made tene sajIvana rAkhavAnI ati AvazyakatA che mATe For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 (1) mAgadhI bhASAno saraLa abhyAsa. thaI zake tene mATe mAgadhI (prAkRta) bhASAno koza taiyAra karAvavA tamAma jainornu lakSa A kaoNnpharansa kheMce che, tathA . (2) mAgadhI bhASAnuM saMpUrNa vyAkaraNa saraLa paddhatie taiyAra karavAnI atijarura A kaoNnpharansa svIkAre che ane A bAbatamA je prayAsa atyAra sudhImAM thayo che tene mATe dhanyavAda ApI te dizAmAM vadhAre prayAsa karavA khAsa bhalAmaNa kare che. (3) jaino hastaka cAlatI saMskRta pAThazALAomAM tema ja UMcI jaina dhArmika zALAomAM mAgadhI bhASAnuM khAsa zikSaNa Apag joIe evo A kaoNnpharansa Agraha kare che. (4) hindustAnanI judI judI yunivarsiTIomAM mAgadhI bhASA bIjI bhASA tarIke jaina vidyArthIo laI zake tene mATe prayAsa karavA jaina sAkSaro tathA saMsthAone A kaoNnpharansa AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare che." _ (dasamuM muMbaI adhivezana TharAva 5mo). tevo ja bIjo TharAva A rahyo. (1) AryabhASAnA vikAsano itihAsa jANavA jATe ardhamAgadhI agatyanI bhASA che tema ja bhAratavarSanA Arya darzanomAM gahattvanA gaNAtA jaina darzanane samajavA mATe paNa ardhamAgadhI eka Avazyaka bhASA che. tethI ja muMbaI yunivarsiTIe potAnA abhyAsakramamA uccamAM ucca vargo sudhI ardhamAgadhIne dAkhala karI ke. e mATe tema ja je jaina ke ajaina saMsthAoe potAnA abhyAsakramamA ardhamAgadhI bhASAne apanAvI che te mATe te sarva pratye A kaoNnpharansa AbhAranI lAgaNI pradarzita kare che tema ja For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyukata prAnta, baMgALa ane paMjAba, vagere prAntonI yunivarsiTIone muMbaInI yunivarsiTInI jema ardhamAgadhIne sthAna ApavA khAsa bhalAmaNa kare che ane je kaoNlejomAM ardhamAgadhInA abhyAsanI vyavasthA na hoya tyAM tyAM tenI vyavasthA karavA kaoNlejanA prinsipAlone A kaoNnpharansa vinaMtI kare che. ApaNA jaina vidyArthIo dvitIya bhASA tarIke ardhamAgadhI laine bhaNe ema A kaoNnpharansa icche che ane jainonA dAnadvArA cAlatI hAiskUlo ane kaoNlejomAM ardhamAgadhIne sthAyI sthAna ApavA A kaoNnpharansa AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare che. (3) ardhamAgadhI bhASAno phelAvo thAya te mATe A kaoNnpharansa jaina dAnavIrone tamaja jaina dharmanI bIjI mAtabara saMsthAone vinaMtI kare che ke teoe yogya skaoNlarazIpo yojavI ane ardhamAgadhIno abhyAsa karatA jaina temaja jenetara vidyArthI ne maLe tevI vyavasthA karavI tema ja ardhamAgadhInA vidyArthIone saraLatA paDe te mATe abhyAsa kramamA cAlatAM pustako zuddha ane sastA bhAve prakaTa karavA A kaoNnpharansa jaina sAhityanI prakAzana saMsthAone AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare che. (paMdaramuM niMgALA adhivezana TharAva 8mo) - jaina samAja ardhamAgadhIne agharI dhArI tenA abhyAsa pratye kadAca udAsIna rahe topaNa dharmatattvothI ajANa to na ja rahevo joie ema vicArI kaoNnpharanse bIjo paNa TharAva kayauM che: (3) jaina samAja saMskRta ke prAkRtAdi zramasAdhya bhASAono abhyAsa karI temAM graMtho vAMce evo saMbhava dhIme dhIme dUra thato jAya ke. eTalA mATe pracalita bhASAmAM mULagraMtho lakhavAlakhAvavAnI AvazyakatA che. For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 (4) tahana bellI ane navI upayogI vivecanAtmaka paddhatie mULa pustako chapAvavAM. (5) pasaMda karelA khAsa pustakono lokabhASAmA anuvAda karavo. (6) prAcIna ane arvAcIna sAhityanA uMDA abhyAsathI mahattvapUrNa nava sAhitya pracalita bhASAmAM raca. 8. jana darzananA rahasyono eka jagraMtha (caudamuM muMbaI adhivezana TharAva 18mAMthI ) A adhivezane evo paNa TharAva karyo ke, - "ApaNAmAM eke pAribhASika koza nathI jenI sahAyathI jijJAsuo ApaNA dharmagraMtho tathA dArzanika graMthono saraLatAthI abhyAsa pharI zaMke; mATe tevo graMtha tema ja gujarAtI, hiMdI Adi dezI bhASAmAM eka evo saMpUrNa graMtha nathI ke je eka ja graMthanA vAMcanathI jijJAsu jaina darzananAM rahasyo yogya rIte samajI zake; mATe tevo graMtha vidvAno pAse lakhAvI prakaTa karavAnI ati AvazyakatA che." . ( caudamuM muMbaI adhivezana TharAva 18mAMthI) 9. banArasa vizvavidyAlaya ane jaina caeNra . kaoNnpharansanA agatyanA TharAvomAM jaina saMskRtinI rakSA artheno jaina carano TharAva ati agatyano kahI zakAya. ............ " banArasa hiMdu yunivarsiTImA jaina cara sthApavA mATe kalakattAnI beThaka vakhate thaelA TharAva tathA sTeDiMga kamiTIe nImelI peTAkamiTI. ..:. onA riporTa ane sadarahu yunivarsiTI sAthe thayela patravyavahAra vagere dhyAnamAM laI A kaoNnpharansa TharAve che ke nizcita thayechI zarato pramANe For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 sadarahu yunivarsiTImAM jaina cara sthApavA mATe goThavaNa karavI ane ekatrita ela phaMDamAMthI ru 40,000 sadarahu yunivarsiTInA sattAcALAone soMpavA ". ( teramuM junnera adhivezana TharAva 14mo ) 10. dIkSA je TharAve jaina jagatamAM atyaMta UhApoha jagAvyo te TharAva A rahyo : "" dIkSA saMbaMdhI A kaoNnpharansano evo abhiprAya che ke dIkSA lenArane tenAM mAtApitA Adi aMgata sagAMo tathA je sthaLe dIkSA ApavAnI hoya tyAMnA zrI saMghanI saMmatithI yogya jAherAta pachI dIkSA ApavI". ( teramuM junnera adhivezana TharAva 21mo ) ATharAva sAtha saMvata 1990mAM amadAvAda mukAme maLelA " jaina zvetAMbara mUrtipUjaka sAdhusaMmelanano dIkSAsaMbaMdhI TharAva sarakhAvabo rasaprada thai paDaze. " AThathI soLa varSe sudhI mAtApitAnI athavA je samaye je vAlI hoya tenI rajA sivAya dIkSA ApI zakAya nahiM, kAraNake tyAM sudhI " ziSya niSpheTikA " lAge che. ATha varSathI soLa varSavALAnI dIkSAmAM, dIkSA lenAranA mAbApa athavA to vAlInI lekhita saMmati levI. je gAmamAM dIkSA ApavAnI hoya, tyAMnA sthAnika pratiSThita be zrAvako dvArA lekhita saMmati pramANe, lekhita saMmati ApanAra dIkSA lenAranAM kharAM mAtApitA athavA to vAlI che teno nirNaya, je gAmano te hoya tyAM AdamI mokalI nirNaya karAve ane nirNaya thayA pachI dIkSA ApavI. For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ... dIkSA lenAranI yogyatAnI parIkSA sAmAnya rupe pote karyA pachI, vadhAre saMmatine mATe dareka gacchavALAe potAnA saMghADA zivAyanA bIjA saMghADAnA be AcAryoM athavA to vaDilonI pAse yogyatAnI parIkSA karAvI, te pachI dIkSA ApavI. je gaccha ke samudAyamAM bIjA saMghADA na hoya temaNe potAnA samudAyanA be yogya sAdhuonI pAse yogyatAnI parIkSA karAvI saMmati meLavI dIkSA ApavI. dIkSA prazasta sthAnamA jAhera rIte zubha mUhUrte ApavI. ___ soLa varSa pachInI dIkSAmAM zAstrokta "ziSya niSpheTikA" lAgatI nathI, topaNa hAlatuM A Aya baMdhAraNa keTalAka aMze thaela ani. cchanIya vAtAvaraNane laIne TharAvarupe bAMdhavAmAM AvyuM che. tene ja anusaratuM TharAvavAmAM Ave che ke-soLa thI aDhAra varSa sudhInA dIkSA lenArane paNa tenA vAlInI rajA sivAya hAlamAM dIkSA ApavI nahi. aDhAra varSa pachInI ummaravALo dIkSA lenAra mAtA, pitA bhatrIjA, bhAI vagere je nikaTa saMbaMdhI hoya tenI anumatI meLavavA mATe te te prayatno karyA chatAM paNa anumati na maLe to dIkSA laI zake che." junnera kaoNnpharansanA TharAvano e ja sAra hato, ke dIkSA lenArane potAnA mAtA, pitA Adi saMbaMdhIonI tathA jyAM dIkSA levAnI hoya tyAMnA zrI saMghanI saMmatithI yogya jAherAta karyA pachI dIkSA apAvI rjAIe. ___ sAdhusaMmelanano TharAva to tethI ghaNo AgaLa vadhyo che. mA, bApa, vAlInI ane saMghanI saMmati UparAMta dIkSA lenAranI yogyatAnI khAtarI saMghADAnA be AcAryo ke vaDIlo pAse karAvyA bAda jAhera rIte dIkSA ApavAnuM te pharamAna kare che. For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 . Aje dIkSAnA praznanI ugratA cAlI gaI che ane kaoNnpharanse aikyanI khAtara potAno ati "namra" urAva paNa phAlanA adhivezanamAM parata kheMcI lIdho che tyAre taTastha vicAraka mATe A prazna kevala aitihAsika agatyano ja banI rahe che. 11. zuddhi ane saMgaThana. "jenoe potAno asalI jaina dharma choDI anya dharma svIkAryo hoya temane punaH jaina dharmamA lAvavA, svecchApUrvaka jaina dharma svIkAranArane jaina tarIke grahaNa karavA, temane svAmivacchala, navakArazI jevA jamaNamA tema ja jaina saMsthAono tathA saMghanA badhA vyavahAra ane sAdhanono lAbha ApavA A kaoNnpharansa bhalAmaNa kare che. (caudamuM muMbaI adhivezana TharAva Tho) 12. lagnakSetra "jainomAM ozavALa, poravADa, zrImALI, dazA, vIzA, vagere jJAtibhedI hovAthI ane sthAnika ghoLa, vADA ke vartuLo hovAthI lamakSetra ghaNuM saMkucita thayuM che ane yogya lagna karavAmAM keTaleka ThekANe ghaNI muzkelI UbhI thAya che e duHkhadAyaka che; to jainomAM uparokta bheda kADhI nAkhI arasaparasa jainomAM game tyAM kanyA levaDadevaDa karI zakAya e iSTa che ema A kaoNnpharansa mAne che ane evA bhedo kADhI nAMkhI lagnakSetra vistRta karavAnI AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare che". (caudamuM muMbaI adhivezana TharAva. 8mo) 13. keLavaNIsaMsthAogeM saMgaThana ane paraspara sahakAra ___"evI sthiti jovAya che ke judI judI saMsthAo svataMtra rIte kArya karavAthI keTalAkane vadhu paDatI madada ne sagavaDa maLI jAya For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 che ane ghaNA madada vagara rahI jAya che; vaLI keTalI ane kaI saMsthAo vidyamAna che te paNa ghaNA abhyAsArthIone khabara na hovAthI teno lAbha teo laI zakatA nathI. sarvene yogya ane jarura jeTalI madada ane sagavaDa maLI zake te mATe e jaruraMnuM che ke : ( 1 ) skaoNlarazipa ApatA badhA khAtAonuM " pheDarezana " thavuM joie ane te " pheDarezana" niyata karelA niyamAnusAra sarve khAtAnA dhoraNa muMjaba skaoNlarazipanI vaheMcaNI kare. e jo na banI zake to te khAtu ekabIjAnA sahakArathI eka ja dhoraNe ane vyavasthAthI kArya kare. (2) je je chAtrAlayo Adi zikSaNasaMsthAo che, teo potAnuM saMmelana bharI potAnuM saMgaThana kare ane samAjamAM vadhumAM vadhu vidyArthIone lAbha maLe ane teMmanuM cAritrya Adarzarupa thAya te mATe ghaTatA niyama kare. (3) eka saMsthA ke khAtAno lAbha lenAra bIjI saMsthA ke khAtAno lAbha aNaghaTatI rIte na le, ane eka saMsthAmAMthI Avelane bIjI saMsthA lAbha Ape e vyavahAra rAkhavo. ( 4 ) sarve saMsthAnuM saMgaThana sAdhe nirIkSaNa thaI sudhArAvadhArA sUcavAya tathA darekanI mAhitI pUrI pADavAmAM Ave evo prabaMdha karavo. ( caudamuM muMbaI adhivezana TharAva 14mo ) 14. svadezI 66 A kaoNnpharansa dareka jaina bhAI tathA bahenane khAsa Agraha kareM ke ke zuddha khAdI agara to svadezI kApaDa tathA jaruriyAtanI badhI 99 dezamA banelI cIjo temaNe vApara vI. "" ( caudamuM muMbaI adhivezana TharAva 21mo ) For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 15. dravyavyayanA sAcA prakAronuM dizAsUcana jaina samAja aneka dhanADhyo dharAve che ane temAM dAna nimitte puSkaLa dravyano pravAha vahe che. paraMtu te je mArge vahe che tethI samAjanuM pUrepUru hita sAdhI zakAtuM nathI. mATe te pravAha judA ane samAjane UpayogI mArge vaheto rahe to bIjA samAjo karatAM jaina samAjanI pragatI sarva prakAre TapI jAya. ATalA mATe e iSTa ane Avazyaka cha ke :(1) zrImaMto ane paropakAra vRttivALA bhAIbaheno potAnA dravyano vyaya utpAdaka, kAryasAdhaka, ane samAjanI sthiti sudhAravAnA mArge kare; dA. ta. moTI vastIvALA zaheramAM zrAvakazrAvikA mATe sastA bhADAnI cAlIo, maphata ke ochA kharce davA vagerenAM sAdhana maLe tevAM davAkhAnA, suvAvaDakhAtA, anAthagRho, ArogyagRho, tathA skUlo, hAIskUlo, vidyAmaMdiro, chAtrAlayo, vyAyAmazALA vagerenA sthApanamA vyaya karavAthI samAjane hitakAraka thaI paDaze. (2) sAdhAraNa dravyamAMthI dareka khAtAmAM jarura. pramANe vyaya karI zakAya che. tethI dareka jaine sAdhAraNa khAtAne puSTi ApavA khAsa lakSya Apaq evI A kaoNnpharansa bhalAmaNa kare che. (3) ghaNe sthaLe ema jovAya che ke devadravya vagara jAmInagIrIe aMga udhAra dhIravAmAM Ave che e prathA yogya nathI to deghadravyanAM nANAM sAdhAraNa khAtAMne tathA jainone yogya jAmInagIrI Upara byAjabI vyAje dhIravA ghaTe." (caudamuM muMbaI adhivezana TharAva 22mo) For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 16. jaina zAstrIya zikSaNa . .... A kaoNnpharansano evo pAko mata che ke jema bIjA kSetramA tema zAstrIya kSetramA paNa jaina paraMparAe A yuganA vikasita mAnasa sAthe pUrNapaNe meLa khAya tevu ane ucca vidyAdhAmomAM potAnuM pratinidhitva karI zake tevaM mAnasa dharAvanArI vyaktio taiyAra karavAnI jarUra che. vethI A kaoNnpharansa TharAva kare che ke jaina zAstranuM uccatara ane uccatama zikSaNa ApavA-apAvavAnI ghaTatI samartha evI badhI sagavaDa karavI te mATe thoDA paNa adhikArI umedavAro jemAM mukhyapaNe saMskRta zikSaNa lIdhela paMDito ane mukhyapaNe kaoNlejanuM zikSaNa lIdhela snAtakono samAveza thAya che temane pasaMda karavA ane. temane vidyAbhyAsa mATe jarUrI evI badhI sagavaDa pUrI pADavI. (paMdaramuM niMgALA adhivezana, TharAva chaThTho) 17. bekArInivAraNa. "bekArInivAraNane mATe nIcenI bAbato upara A kaoNnpharansa jaina samAjanuM dhyAna kheMce cha :(1) sthAyI samitinA Azraya nIce eka evI bekArInivAraNa madhyavatI saMsthA (Central Bureau) UbhI karavI, jyAM nokarI rahevA icchanAra ane nokarI rAkhavA icchanAranI saMpUrNa vigatavAra noMdho rAkhavAmAM Ave ane banneno sahayoga meLavI ApavAnI goThavaNa karI ApavAmAM Ave. (2) ne jaina gRhastho hastaka moTAM kArakhAnAMo, peDhIo ke oNphiso cAlatAM hoya tenI eka yAdI sthAyI samitie taiyAra karAvavI ane teo mAraphata bane teTalA jainone goThavavAnI hilacAla sthAyI samitie hAtha dharavI. For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 .. (3) Aje gRha udyoga grAmya udyogane bane teTalaM uttejana ApavAnI khAsa jarura che ane A dizAe yogya phaMDa maLyethI kaoNnpharansanI sthAyI samitine ghaTatI yojanAo karavAnI bhalAmaNa karavAmAM . .. .. bhAve ke, (paMdaramuM niMgALA adhivezana, TharAva 9mo) 28. jainaba~ka jainaba~kanI je yojanA gata adhivezanamA maMjUra karavAmAM AvI cha, te tarapha jainasamAjanuM dhyAna kheMcavAmAM Ave che ane te aMge ghaTatuM .. karavA sthAyI samitine bhalAmaNa karavAmAM Ave che. (paMdaramuM niMgALA adhivezana, TharAva 10mo) 19. paMcAyata phaMDa " A kaoNnpharansa pArasI paMcAyata phaMDa jevU eka vizALa ane ___ sarvasAmAnya jaina paMcAyata phaMDa UbhuM karavAnI jaruriyAta svIkAre che. te phaMDano upayoga vyAvahArika tema ja dhArmipha keLavaNIno pracAra, bekArInivAraNa tema ja nirAzrita bhAIbahenone banatI madada vagere ... sAmAjika kAryomA karavo ane te phaMDano vahIvaTa phaMDamAM nANAM bhara... nArAo kare." (paMdaramuM niMgALA adhivezana, TharAva 11mo) 20. jaina vidyAmaMdira " jaina AgamatattvajJAna, nyAya, vyAkaraNa, kAvya, alaMkAra, vijJAna Adi viSayonA tulanAtmaka paddhatie abhyAsa mATe dhArmika ... hastalikhita prato, pustako, pothIo tema ja sarva viSayanA Adhunika . . DhabanA pramANabhUta graMthonI lAyabrerI sAthenuM abhyAsIo mATe sarva sagavaDa .. .12 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 sAthenuM eka vidyAmaMdira jemA purAtattva- tema ja zodhakhoLarnu (Research) kArya thaI zake te tathA yunivarsiTInA ardhamAgadhI abhyAsakrama mATe sahAya maLe ane jemAM abhyAsIonA abhyAsa daramyAna tema ja abhyAsa pachInA nirvAhanI yojanApUrvaka Ucca abhyAsa mATe saMskArI vAtAvaraNa hoya tema ja jenI dvArA gujarAtI, hindI, prAkRta, saMskRta, purAtana tema ja adyatana sAhityano saMgraha, pracAra ane prakAzana thAya tathA tattvajJAna, itihAsa ane kriyAnI rucikara carcA tathA vyAkhyAno thAya tevU eka suMdara kendrastha sthAna koI mahAna jyotirdharanA ..... nAma sAthe joDAI sthapAya e Avazyaka cha ema A kaoNnpharansa mAne che." __(soLamuM muMbaI adhivezana, TharAva 8mo) 21. jaina sAhitya " viziSTa saMskRta, prAkRta jaina sAhityane sAdA AkAramA prakaTa - karavA tema ja prAcIna jaina sAhitya (rAso, stavano, sajjhAyo, pado, lAvaNIo, gahulIo, DhALo, pUjAo, prabhAtiyAMo vagere ) ne vyavasthita -rIte chapAvavA, temAM graMthakAranA upalabdha caritranI noMdha karavI ane sAhityano vistAra batAvavA graMthakAravAra, saikAvAra, viSayavAra, sAhitya para noMdha karAvavAnI AvazyakatA tarapha A kaoNnpharansa khAsa dhyAna kheMce ke ane jaina sAhityano itihAsa dareka bhASAmA prakaTa karI te nI vipulatA para vidvadvargarnu dhyAna kheMce tevI sAdhanasAmagrI janatA tarapha gharavAnI AvazyakatA a| kaoNnpharansa svIkAre che ane prAthamika pagalA tarIke paMDita bIravijayajInI sakala kRtionA saMgrahayogya samAlocanAvALI prastAvanA sAthe prakaTa karavo ane tyAra pachI uttarottara tevA prakAraceM sAhitya prakaTa karavA ane te kAryano amala karavA dhArmika sAhityanA pAMca UMDA abhyAsIonI prakAzana samiti nImavA sthAyI samitine bhalAmaNa kare che. ( soLamuM muMbaI adhivezana, TharAva 9mo) For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. AkSepa-pratikAra jaino tema ja jaina dharma upara avAranavAra AkSepo thAya ke teno yogya javAba ApavA eka kAyamI samiti nImavA A kaoNnpharanma sthAyI samitine bhalAmaNa kare che. (soLamuM muMbaI adhivezana, TharAva 14mo ) 23. yAtrAluone sagavaDa ____ ApaNA tIrthomAM tathA zaheromA jatA yAtrAluone dharmazALAnA munimo turata utArA Ape ane joItI sarva sagavaDa vagara vilaMbe pUrI pADe mATe A kaoNnpharansa vahIvaTakartAone bhalAmaNa kare che." (soLamuM muMbaI adhivezana, TharAva 15mo) 24. jaina janarala haoNspiTala tathA prasUtigRha " muMbaI tema ja jainonI moTI vastIvALA anya zaharomA jaino mATe jaina janarala haoNspiTalonI AvazyakatA ke ane tevI haoNspiTalo jyAM jyAM banI zake tyAM turata yogya phaMDa karI sthApavI ane temAM sagavaDa pramANe jainetarone paNa lAbha Apavo. je sthaLomAM janarala haoNspiTala sthApavI zakya na hoya te te sthaLe prasUtigRho sthApavAnI. yogya vyavasthA karavA A kaoNnpharansa bhalAmaNa kare che." ( soLamuM muMbaI adhivezana, TharAva 16mo) 25. saMgaThana "jainonI keTalIka jAtio jevI ke sarAka, pallIvAla, agravAla vagere jaina dharma pALatI hatI, teo tathA ApaNA keTalAka dharmabaMdhuo upadeza tathA saMparkanA abhAve dharmavimukha thatA jAya che tene jaina dharmamAM sthira karavA tathA apanAvavAnI AvazyakatA para A kaoNnpharansa khAsa bhAra mUke ke." (soLamuM muMbaI adhivezana, TharAva 19mo) For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 26. vyAyAma "jaina samAjamA vyAyAma tathA zArIrika vikAsa tarapha atyaMta durlakSa sevavAmAM Ave che te dUra thAya ane samAjanAM bALakornu svAsthya sudhare tema ja teomAM svarakSaNa karavAnI zakti vikAsa pAme e arthe A kaoNnpharansa sthaLe sthaLe vyAyAmazALAo sthApavA tema ja tAlImavargo kholavAM jaina samAjane Agraha kare che." (soLamuM muMbaI adhivezana, TharAva 21mo) 27. devadravya " devadravya nimitte je rakamo agara milakato hoya tema ja have pachI te mATe ApavAmAM Ave teno upayoga jinamUrti ane jinamaMdiro mATe ja thaI zake tema A kaoNnpharansa bhArapUrvaka jAhera kare che ane jaina saMghamAMnI koI paNa vyakti AnI viruddha maMtavya rajU kare athavA pracAra kare te jaina dharmanA mRLabhUta siddhAMtone AghAta karanAra ke ema A kaoNnpharansa mAne che." __ (sattara, phAlanA adhivezana, TharAva 3jo) 28. madhyamavargane rAhata __" hAlamAM upasthita thayelI viSama paristhitine kAraNe jainasamAjano madhyamavarga ane khAsa karIne tenA nIcalA tharo ochI Avaka ane dina pratidina vadhatI moghavArIne laine atyaMta muzkela sthitimA mukAyA che, ane temane mATe jIvananirvAha karavo lagabhaga azakya thaI paDyo che tethI temane pagabhara karavA tathA hunnara udyoganA aneka kSetromAM kArye lagADavA ane temanI sthiti sudhAravA turata amalamAM mUkI zakAya tevI nIce darzAvelI yojanAo sUcavavAmAM Ave che. A mATe jaina.: samAjane yogya karavA apIla karavAmAM Ave che: For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 (1) jIvana nirvAhanI jarurI vastuo vagere ochA dare ( Subsidised rate ) thI pUrI pADavA sTorI sthaLe sthaLe kholavA ane te mATe jarurI phaMDa UbhuM karI sthAnika samitiodvArA kAma upADavu. 4 ( 2 ) nAnA hunnara udyogane madada karavA sArI kepiTala sAthenA sahakArI maMDaLo UbhA karavA, tema ja tevA udyogo zikhavavA jarurI zikSaNasaMsthA sthApavA. ( 3 ) nAnA nAnA hunnara udyogo tema ja gRhaudyogo zIkhavavA tathA calAvavA udyogamaMdira ( inDasTriyala homa ) sthApavuM. 4) strI upayogI gRha udyogo zivaNa, bharata, gUMthaNa, citrakAma AdinuM zikSaNa ApanArI saMsthA sthApavI. ( 5 ) te UparAMta kaoNnpharansa mAne che ke jainonA madhyamavargane dhaMdhArojagAramAM sahAya ApavA ane temane vyApAra ane UdyoganA sAdhananI anukULatA karI ApavA mATe sahakArI ane anya dhoraNe audyogika ane nANAMkIya saMsthA sthApavI jarurI che ane tethI A adhivezana kaoNnpharansanA pramukhazrIne Uparokta kArya mATe kamiTI nImavA ane yojanA vaDhI kADhavA adhikAra Ape che, tema ja A yojanAne satvara mUrtasvarUpa ApanA Agraha kare che.' ( sattaramuM phAlanA adhivezana, TharAva mo ) 29. jaina saMskRtikendra " akhila bhAratIya jaina saMskRtikendra nirmANa karI te dvArA zikSaNazAstra ane manovijJAnazAstra para avalaMbita jaina sAhityanA dhArmika, aitihAsika, sAMskRtika vizALa bhAvanAthI bharelA pAThya pustakonuM saMpAdana For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 kArya thavAnI AvazyakatA che. te mATe pUjya zramaNa saMgha, jainasaMsthAo ert vidvAno saMpUrNa sahakAra Ape evI A adhivezananI bhalAmaNa che. ' ( sattaramuM phAlanA adhivezana, TharAva 16 mo ) 30. zrI mahAvIra janmakalyANaka "" 'ahiMsAnA mahAna pravartaka paramopakArI jagatavaMdya carama tIrthaMkara zramaNa bhagavAna zrI mahAvIranA janmakalyANaka divasane jAhera tahevAra ( pablika holIDe ) tarIke mAnya rAkhavA madhyastha sarakArane A kaoNnpha-ransa AgrahapUrvaka vinaMtI kare che ane A mATe yogya kAryavAhI karavAnI sattA kAryavAhI samitine Ape che. A tamAma TharAvo uparathI jaNAze ke kaoNnpharansa samAjanA sarvAMgI vikAsane zaMkhe che ane te mATe teNe samAjane sparzatA vividha prazno upara talasparzI vicAraNA calAvI aneka mahattvanA TharAvo karyA che. jo A tamAma TharAvono barAbara amala thaI zakyo hota to jaina samAjanuM AkhuM kalevara badalAI gayuM hota ane te potAnI pUrva jAhojalAlI bhogavato hota. For Personal & Private Use Only a Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa amuM. kaoNnpharansanA vikAsamAM vega ane maMdatAnA kAraNonI saMkSipta samIkSA kaoNnpharanse potAnA sattAvana varSanA dIrgha jIvanamA aneka lIlIsUkI joI che. koI vakhate teno sUrya madhyAhe tapato dekhAya che to koI vakhate AthamatA sUrya jevI tenI AmA jaNAya che.... pAMcamI amadAvAda kaoNnkaransanA svAgatapramukha nagarazeTha cImanabhAI lAlabhAIe potAnA svAgata pravacanamAM kaDaM hatuM tema, "A kaoNnpharansa e prAcIna ane navIna bannenA saMgamarUpa che. jUnAmAM je AvakAradAyaka hoya te rAkhI, navAmAM je iSTa hoya tenuM grahaNa karI AgaLa vadhavAmAM ja ApaNI unnati samAyelI che." kaoNnpharanse jyAre jyAre A navAjUnA vaccenI samatulA gumAvI che tyAre tyAre tene Acako lAgelo che. : zarUAtanA varSomAM phalodhIthI mAMDI lagabhaga punA adhivezana sudhI kaoNnpharansa, kArya purabahAramA cAlyu. teNe samAjamAM navajAgRti ANI. vicAravAtAvaraNamA moTo pheraphAra karyo. samAjanI samasyAo ane saLagatA prazno upara teNe sArAye samAjanuM dhyAna kendrita kayu. AkhA bhAratavarSano jainasamAja eka thavo joIe, eka hovo joIe evI viziSTa bhAvanAne teNe janma Apyo. saMghabaLay mahattva teNe samajAvyu. samAjanA abhyudaya mATe zuM jarUrI che teno For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 spaSTa khyAla Apyo. AkhAye jaina samAjamA vicArAtmaka, bhAvAtmaka ane kriyAtmaka ekatA lAvavA prayatna karyo. teNeM gujarAta, kAThiyAvADa, mAravADa, mevADa, rAjasthAna, paMjAba, saMyukta prAMta, baMgALa, mahArASTra vagerene eka sAmAnya maMca upara ekaThA karyA. teNe sAmAnya sukhaduHkhanA prazno upara saune vicAratA karyA. Apatti prasaMge dezanA harakoI bhAganA potAnA baMdhune madada karavAnI potAnI pharaja cha e bhAva utpanna karyo. jaina saMskRti, jaina sAhitya, jaina zilpa, sthApatya, jJAnabhaMDAro vagaire tarapha teNe samAjanuM dhyAna doryu. keLavaNI ane sijhAtA baMdhuonA prazno samAjanA prANaprazno che ema teNe samAjane samajAvyu. teNe samAjane paddhatisara ane vyavasthita kAma karavAnI dizA batAvI. madhyama varganA baMdhuone samAjapragatimAM ane sAmAjika khAtAomAM hita che ema batAvI Apyu. kaoNnpharansa A badhuM karavA kema zaktizALI banI tenA kAraNo jotAM jaNAya che ke:(1) zarUAtamAM tene bhAratavarSanA tamAma pradezanA AgevAnono umaLakAbharyo sahakAra sAMpaDyo hato. (2) jainapurI amadAvAda zahera ke jene jaina samAjanuM hRdaya kahI zakAya tyAMnA nagarazeThasahitanA tamAma AgevAno tene vikasAvavAmAM tanamanadhanathI phALo ApatA hatA. (3) sau nAnA nAnA matabhedo bhUlI jaI sarvasAmAnya bhUmikA upara khamekhabho milAvI kAma karatA hatA. ... (4) kaoNnpharansane nANAMnI sahAya sArI maLatI hatI. For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 ( 5 ) tenA janarala sekreTarIo ane prAntika sekreTarIo kaoNnpharansanA kAryane vega ApavA tanatoDa mahenata karatA hatA ane sAro Atmabhoga ApatA hatA. (6) teNe jIvadayA, pustakoddhAra, jIrNoddhAra, nirAzrita madada, keLavaNIsahAya, bhaMDAronI TIpa, jaina DirekTarI, upadeza, hisAba tapAsaNI, vagere samAjanA prANapraznAMne ukelavA sAro prayatna karyo hato. (7) upadezako, pracArako ane jaina hairolDa dvArA teNe samAjasaMparka jALavI rAkhyo hato. (8) zarUAta mAM moTA AkarSaka ane bhamakAdAra adhivezanoM thayAM hatAM ane teNe sArAye samAjanuM cittAkarSaNa karyu hatuM. (9) kaoNnpharansa eka nUtana prakAranI navayugane anurUpa saMsthA hoi te pratye loko sArI rIte kheMcAtA hatA. (10) kaoNnpharansanuM netRtva evI vyaktionA hAthamAM hatuM ke je samAjamAM bhAre pratiSThA ane mobho dharAvatI hatI ane jemanI lAgavaga sarakAra darabAramAM paNa sArI hatI. dhIme dhIme lokono utsAha maMda paDato gayo tema tema kaoNnpharansanA kAryamA zithilatA AvatI gaI. keTalAMka sthaLoethI aMdarakhAnathI saMsthAnI upayogitA ochI karavAno prayAsa zurUAtathI ja cAlI rahyo hato. keTalAMka sthApita hito tenA tarapha zaMkAnI najarathI jotAM hatAM, keTalAka tenI pragatimAM potAno utkarSa aTakI jato. 2 For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 joi rahyA hatA. keTalAka madhyama varganI sattAprAptimA saMghanA gauravane hAni mAnatA hatA. keTalAka lokone 'kaoNnpharansanI zarUAtathI tenuM kAryakSetra dhaNuM vizALa thavAne pariNAme pAchaLathI dara varSe bahu nUtanatA na jaNAI. dareka vyakti pote kAma karavAne badale kaoNnpharansa zuM kArya kare che te jovAne utsuka rahI. kaoNnpharansanI kaTokaTInI paLe jyAre tenI hastI ja bhayamAM AvI paDI hatI tyAre sane 1925mAM kanvenzana maLyuM te pahelA temA carcavAnA viSayo nakkI karavA soLa prazno taiyAra karI vicArazIla samAjahitaiSIo upara mokalavAmAM AvyA hatA. tenA javAbo uparathI kaoNnpharansanI nabaLAInAM kAraNo zrI mohanalAla dalAcaMda desAi vagere cAra jaNAnI kamiTIe tAravI kADhelo te Aje paNa vicArabA jevAM che :.. (1) kAryavAhakonI khAmI. (2) vyavasthAnI khAmI. (3) kaoNnpharansanA mukhapatranuM baMdha paDavU. / (4) niyamita adhivezanono abhAva. (5) prAMtika sekreTarIono anutsAha ane niSkriyapaNuM. (6) nANAMno pravAha joItA pramANamAM vaheto na rahevo. , (7) kaoNnpharansanA TharAvono amala karAvavA mATe joiite| .. puruSArtha, prayatnonI khAmI. : (8) vivAdagrasta viSayo ane TharAvo. . .. A kAraNonuM ApaNe sthULa avalokana karI jaIe: For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 987 ApaNo samAja mukhyatve dhaMdhAdArI che. tethI kaoNnpharansanA kAryane aMge bhoga ApI zake, tenI pravRttionI pAchaLa maMDyA rahe, ane kaoNnpharansane ja potAnuM jIvana samarpaNa kare evA kAryakartAonI ApaNane kAyama TAMcapa rahI che. je netAmAM tyAga hoya, samarpaNa hoya, dIrghadRSTi hoya, samayajJatA hoya, saMsthA mATe sarva kAMI karI chUTavAnI ane tene mATe phanA thavAnI tamannA hoya ane samAjane buddhi ane DahApaNapUrvaka doravAnI, AvaData ane UMDI sUjha hoya tenA pratye prajA ghelI thAya che. kaoNnpharansane A kakSAnA netAonI hamezA UNapa rahI che ane tethI tenuM kArya vakhatovakhata zithila paDyuM che. kaoNnpharansa jevI sArAye samAjanI akhila hiMdanA dhoraNe kAma karatI mAtabara saMsthAnA kAryAlayanI vyavasthA paNa taddana adyatana hovI joIe. kAryAlayanI suvyavasthA upara saMsthA pratyeno samAjano Adara amuka aMze AdhAra rAkhe che. vaLI saMsthA pAse jaina samAjane lagatA tamAma prazno saMbaMdhI chellAmAM chellI mAhitI hovI joIe ane te harakoIne sulabha hovI joIe. jaina samAja, tenI saMsthAo, teno itihAsa, tenuM sAhitya, tenAM dharmasthAno, tenI vastI, tenI keLavaNIsaMsthAo, tenA dharmaguruo, tenA prazno DhUMkamAM jainasamAjane. lagatI harakoI bAbatanI mAhitI tenA kAryAlayamAthI maLI zake tevo prabaMdha hovo joIe. ___kaoNnpharansanu mukhapatra taddana Adhunika paddhatinI pracArazakti dharAvatuM, nIDaratAthI chatAM saMyamapUrvaka samAjanA praznone carcatuM, taMdurasta vicArono phelAvo karatuM, vyApaka dRSTivALu, dhyeyaniSTha ane For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 Adarza hovu joIe ane teno phelAvo bahoLo hovo joIe. kaoNnpharansa, mukhapatra vakhatovakhata baMdha paDayuM che tyAre kaoNnpharanse ghaNuM sahana karyu che. mukhapatra jevu lokasaMparka jALavavAnuM bIjuM eka paNa prabaLa sAdhana A yugamAM nathI. kaoNnpharansa, mukhapatra kevaLa vidvadbhogya na hovU joIe. sAmAnya mANasa samajI zake, tenI kalpanAne uttejita karI zake ane tenI pragati ane AgekUcanA mArgamAM dIvAdAMDIrupa banI zake evA saraLa bhASAmA vyakta thaelA vicArovALu hovU joIe. jainadharmanA siddhAMtone vaphAdAra rahI jainadharmanI prabhAvanA kare evaM asAmpradAyika ane vizALa dRSTibinduvALu mukhapatra ebuM hoya ke jenA vicAro harakoI bAbatamA jaina ke jainetaromAM pramANabhUta (authoritative) gaNAya. lokabhogyatA ane vidvadbhogyatAno samanvaya karavAnI tenAmAM tAkAta hovI joIe. Aq mukhapatra kaoNnpharansanI zakti ane pratiSThA banemAM vadhAro karI jainasamAjane mATe adbhuta saMjIvanI banI rahe. vakhatovakhata kaoNnpharansanAM mukhapatro baMdha paDavAthI ane ghaNI vakhata ucca dhoraNa nahi jaLavAvAthI paNa kaoNnpharansane sahana karavU paDayuM che. niyamita adhivezano bharAya e paNa kaoNnpharansamAM caitanya ane sphUrti jALavI rAkhavA Avazyaka che. adhivezano ochAmA ochA kharce ane ochAmA ochA ADaMbarathI bhinna bhinna pradezomAM bharAvAM joIe. adhivezana bharAvAnuM che evA samAcAra paNa samAjamAM eka jAtano utsAha prere che ane je pradezamAM bharAya che tenI AjubAjunI vastImA jAgRtinAM pUra vahevA lAge che. adhivezano na bharAya to For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 saMsthA niSkriya banI gaI che evI mAnyatA lokomAM ghara ghAle che.. akhila hiMda adhivezano dara be varSe bharAya topaNa khoTuM nathI. paraMtu prAntika ane sthAnika adhivezano varSamAM nidAna eka vAra bharavAM joIe ane temaNe prAntanA ane sthAnika prazno carcavA joie. AvAM adhivezano be divasanA ke eka divasanAM paNa hoI zake. mahArASTranA ApaNA baMdhuoe A prathA ThIka ThIka jALavI rAkhI che. kaoNnpharansanAM adhivezananonI aniyamitatA paNa kaoNnpharansanI lokapriyatAmAM ghaTADo thavAmAM kAraNabhUta banela che. prAnki sekraTarIo jo nirutsAhI hoya topaNa saMsthAnuM kAma sArI rIte cAlatuM nathI. koI paNa saMsthAnA hAthapaga prAntika samitio ane sthAnika samitio hoya che. A hAthapaga kAma karatA baMdha paDe to AkhuM zarIra lakavAgrasta banI jAya che. ApaNe tyAM prAntika samitio ane sthAnika samitionI saMkhyA ati alpa che. lagabhaga dareka prAntamAM eka prAntika samiti ane moTA zahara ke gAmamAM sthAnika samiti hovI joie ane tenA kAmagIrInA riporTo niyamita mukhya kAryAlayamAM pahoMcavA joie. mukhya kAryAlaya ke agrima kAryakartAoM upara ja AdhAra rAkhI haMmezAM besI rahevAya nahi. samAjanA dareka aMge potAno phALo samAjakalyANamAM Apako joie. adhivezana yogya TharAvo karI mArgadarzana ApI zake te TharAvAno amala karavAnuM taMtra majabUta ane vyavasthita hovu joie. ApaNA samAjamA TharAvAno amala karavAnI vRttino abhAva ke udAsInatA mAlama paDe. che. kaoNnpharansa potAnAM adhivezanAmAM vo dvArA jainasamAjane sAmAnya bhalAmaNa ke apIla kare che. " paraMtu saune For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhalAmaNa e koine bhalAmaNa nahi ebuM" pariNAma Ave che ane te kAma upADI levA koI baMdhAyelaM hotuM nathI. tethI kaoNnpharanse ja prAntika ane sthAnika samitionI eka vyavasthita hAramAlA UbhI karavI joie je kaoNnpharansanA. TharAvono amala karavA pUrato parizrama kare. kaoNnpharansanA TharAvono amala na thAya to enI pragati zI rIte saMbhave ? koI paNa saMsthAnA sucAru saMcAlana mATe saMsthAnI Arthika ..saddharatA jarUrI che. nANAMno pravAha vaheto nathI tethI kaoNnpharansanI sthiti saMgIna banatI nathI ane sthiti saMgIna nathI mATe nANAMno pravAha vahato nathI. A eka viSacakra che. saMsthAna kArya vegI cAle ane kArya cAle che e samAjanA dhyAna upara Ave to nANAM jarUra maLavAnAM che. niSThAvAna kAryakarone nANAMnI tUTa kadI paDatI nathI. kevaLa zrImaMto upara ja saMsthAono bojo na paDavo joIe agara zrImaMto upara ja AdhAra rAkhatI koI paNa saMsthA na banavI joIe. vizALa madhyama varganI dAnazakti ane bhAvanAne paNa taka ApavI jarUrI che. cetanavaMtI ane cirAyu banavA mAgatI saMsthAo mATe Ama janatAnuM vizALa dAnakSetra aNakheDAyaluM rahevU na joie. keLavaNIpracAra ane bekArInivAraNanI yojanAo amalamAM AvI tyArathI sthAnika samitioe A kSetrano lAbha leyA mAMDyo che e AnaMdano viSaya che. vivAdagrasta viSayA ane TharAvo paNa saMsthAnA vikAsanI ADe Ave che. paraMtu keTalIka vakhate ebuM bane cha ke viSayo ke TharAvo vivAdagrasta nathI hotA chatAM tene hita dharAvatA pakSo vivAdagrasta For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 banAcI de che. dareka samAjamA eka varga evo hoya che ja ke je saMsthA pratye asUyA rAkhe ane tena toDI pADavA viruddha pracAra kre| dharmane nAme lokone uzkeravA e ghaNI sahelI bAbata che. jaina samAja kaI temAM apavAdarUpa nathI. vaLI sAdhusaMsthA e jaina samAjanI viziSTa saMsthA che. tenA AzIrvAda je saMsthA upara Utare, te saMsthA phUlephAle, bIjIno vikAsa rUMdhAya, sAdhuonA aMdaroaMdaranA pakSabhedane lIdhe zrAvakavargamAM paNa pakSabheda ane phUTa paDe che ane tenA pratyAghAto saMsthAo upara paDe che. kaoNnpharansane zramaNasaMghano sahakAra nathI sAMpaDyo ema to na ja kahI zakAya paNa joIe te pramANamAM nathI sAMpaDyo. vaLI samaya sAthe samAjanI kUca icchanAro sudhAraka varga ane jUnuM te sonuM ema mAnanAro rUDhicUsta varga banenA gharSaNe kaoNnpharansanA vikAsanI gati dhImI pADI che.. jaina samAjanA yuvAnavargamAM ane navI peDhImA sAmAjika saMsthAonA kAryamAM rasa levAnI vRtti, utsAha, joma, ane sevAbhAvanI je pramANamAM tamannA hovI joIe teTalA pramANamAM nathI. hamezA saMsthAomAM navaM lohI AvavaM joIe ane dezadAjhanI jema samAjasevAnI dAjha yuvakonA dilamAM hovI joIe. zarUAtanA varSomAM kaoNnpharansano dora zrImaMtavarganA hAthamA hato. te dhIme dhIme madhyama varganA hAthamA sarakavA lAgyo. eka varga AgaLa Ave eTale bIjo varga pAchaLa paDe e svAbhAvika che. A prakriyAthI paNa kaoNnpharansanI cAlamAM maMdatA AvI. madhyama varge dora hAthamAM lIdho e eka paDakAra jevU hatuM, paraMtu paDakAra denAre je jusso, AtmatyAga, AtmazraddhA ane AtmabaLa batAvavAM joie te te na batAvI zakyo, For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTaluja nahi paNa amuka kALe te niHsahAya dazA bhogavato hoya eco dekhAva karyo. pariNAme kaoNnpharansa paNa niHsahAya dazAne pAmI. hai| samAjamA aikyanI, saMpanI ane saMgaThananI khAmI che tema chatAM paMNa kaoNnpharansa racanAtmaka kAryakrama vadhu ne vadhu apanAve ane pUrato lokasaMparka jALave to kaoNnpharansarnu bhAvi ujjvaLa che emA zaMkA nathI. samAje paNa aikyatuM mahattva samajI samAjanA sarvadezIya abhyudaya mATe kaoNnpharansane baLavAna banAvadhAnI jarUra che kAraNa ke Aje vizvamA temaja dezabharamAM vijJAnanI navI navI siddhionA kAraNe, rAjakIya pravRttio ane palaTAonA kAraNe, navA navA kAyadAonA niyaMtragone kAraNe, temaja jamAnAo ane yugothI cAcyA AvatA sAmAjika mALakhA, raheNIkaraNI ane Adarzo upara thaI rahelA kuThArAghAtonA kAraNe je jabbara parivartananAM baLo kArya karI rahelA cha tenAthI koI paNa samAja alipta rahI zake tema nathI. te badhAnI vacce TakavA mATe samAja suvyavasthita ane susaMgaThita hovo joI ze. khAsa karIne alpasaMkhyaka jaina samAja mATe A khUba ja jarurI che: ativizALa anuyAyIo dharAvato bauddha dharma bhAratamAthI nAza pAmI gayA, tyAre pramANamAM alpa saMkhyA dharAvato jaina dharma TakI rahyo tenuM kAraNa tenI saMghazakti, aikya ane dravya,kSetra, kALa, bhAva arthAt samayane dhanurUpa palaTanazakti che. Aje jaina samAjane mATe puna: e zaktio batAyavAno samaya AvI lAgyo che, ane sarva rIte kaoNnpharansa ja tenuM vAhana thavAne yogya che, kAraNa ke sArAye samAjanA prazno mATe anya koI :akhila bhAratIya saMsthA nathI. tenI keTalIka nabaLI kaDIo For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 chatAM haju tenuM sthAna jaina samAjamAM advitIya ane anokhuM che. aikyathI ApaNe TakI zakIzuM ane bhAgalAthI nAza pAmIzuM e saunA hRdayamAM UgavuM joIe. ApaNe TakavuM che e sau koI svIkAratA hoya to aikya ja tenuM eka mAtra nidAna che. For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8muM: kaoNnpharansanA ghaDavaiyAo. saMsthA eTale vyaktiono samUha, koI paNa saMsthA phUlephAle cha ane pragati kare che tyAre tenI pAchaLa aneka vyaktiono Atmabhoga, sevAvRtti, ane svArpaNano itihAsa paDelo hoya che. koI eka vyaktithI saMsthA banI zakatI nathI. vaLI samaya samaye koI ne koI vyaktio evI nIkaLI Ave cha ke jeH saMsthAnI AgekUcamAM sAtha ApatI hoya che. dIrghadRSTivALA, UMDI samajazaktivALA, samayane pichAnI zakanArA, kALabaLa sAthe tAla milAvI cAlanArA, jUnAnavA bacce kaDIrUpa bananArA, sevAnA raMge raMgAyelA ane saMsthAne potIkI gaNI tenA mATe marI phITanArA sevako ja saMsthAna nAva AgaLa haMkArI jAya cha kaoNnpharansana nAva paNa AvA sevako ane sukAnIoe Aja sudhI sahIsalAmata haMkAryu che. bhUtakALamAM DokiyuM karIe chIe to tenI sthApanAkALathI Aja sudhImAM AvA Alabela karanArA mahAjano yAne kaoNnpharansanA ghaDavaiyAonI eka lAMbI yazasvI vaNajhAra ApaNI najare paDe che. ___ sauthI pahelo rAjapUtI dimAgano, phUTatI mUcho ane UgatI dADhIvALo eka tejasvI yuvAna najare paDe cha. tenuM nAma zrI gulAbacaMdajI Dhar3hA. kaoNnpharansanA teo janmadAtA. pUrA pacAsa varSa sudhI temaNe kaoNnpharansanI ekaniSThApUrvaka ane ananya bhaktibhAvI sevA karI. sArAye jainasamAjane temaNe eka vyAsapITha upara ekatra ko ane majhahaba ane komanI sevAno guru " maMtra" Apyo. For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . koI paNa mahAna kArya ekale hAthe thaI zakatuM nathI. zrI DhaTThAjIe jaina samAja upara ThIka ThIka varcasva bhogavanArA amadAvAdanA zeThiyAono sAtha maLyo. ____amadAvAdanivAsI zeTha lAlabhAI dalapatabhAIe zrI DhahAjI sAthe kaoNnpharansanA janarala sekreTarI tarIkeno boja upADyo hato ane gauravapUrvaka vahana karI tene mAna, pratiSThA ane paisA apAvyA hatA. te uparAMta amadAvAdanA anya zreSThio-nagarazeTha cImanabhAI lAlabhAI, zeTha karamacaMda premacaMda, zeTha bhagubhAI premacaMda, bhAvanagara adhivezananA pramukha zeTha dalapatabhAI bhagubhAI, zeTha jesaMgabhAI haThAsIMga, janarala sekreTarI zeTha cImanalAla nagInadAsa vageree tenA vikAsamAM suMdara phALo Apyo hato.. phalodhI kaoNnpharansanA pramukha jodhapuranA dharmapremI zeTha bakhatAvaramalajI mahetA, muMbaInA jANItA zAha sodAgara ane dAnavIra zeTha premacaMda rAyacaMdanA suputra ane kaoNnpharansanA janarala sekreTarI zeTha phakIracaMda premacaMda je. pI., jhaverI mANekalAla ghelAmAI, jaina saMskRti ane tattvajJAnanA prakhara puraskartA ane jaina dharmaprakAzanA taMtrI zeTha kuMvarajI ANaMdajI, gvAlIaranA zeTha nathamala jI golecchA, punAnA zeTha nAnacaMda bhagavAnadAsa, punA adhivezananA pramukha indoranA zeTha lakSmIcaMdajI siyANI, lAhoranA zeTha jazavaMtarAya jainI, kalakattAnA jhaverI mAtAcada lAbhacaMda, jayapuranA zeTha sujANamala lalavANI, ajameranA zeTha hIrAcaMda. sacetI, udayapuranA puMjAvata maganalAlajI, vageree zarUAtanA varSomAM kaoNnpharansane majabUta banAvavA bhAre jahemata uThAvI hatI. For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... bIjA muMbaI adhivezananA pramukha kalakattAnivAsI rAya badrIdAsa bahAdura, eka vakhatanA janarala sekreTarI kalakattAnivAsI bAbu rAyakumArasiMhajI mukkIma, trIjA, cothA ane pAMcamA adhivezananA pramukho-ajimagaMjanivAsI rAyabahAdura buddhisiMhajI dUdheDIA, muMbaInivAsI zeTha vIracaMda dIpacaMda, sI.AI.I., ane rAyabahAdura sitApacaMdajI nahAra, suratanA zeTha cunIlAla chaganacaMda zarApha, khaMbhAtanA zeTha popaTabhAI amaracaMda, kapaDavaNajanA zeTha vADIlAla jamanAdAsa, amadAvAdanA zeTha bhagubhAI phatecaMda kArabhArI, jayapuranA rAyabahAdura zobhAgamalajI DhahA, - mAlegAmanA sAhityacaMdra zrI bAlacaMda hIrAcaMda cAMdavaDakara (jeo vRddha vaye hajI paNa kaoNnpharansanI sevA ekadhArI rIte karI rahyA che), ratalAmanA zeTha cAMdamalajI paTavA, bharUcanA zeTha anupacaMda mulukacaMda, vaDodarAnA vaidya maganalAla cunIlAla, vakIla naMdalAla lallabhAI, jhaverI phatemAI amIcaMda ane dazamA adhivezananA pramukha DaoN. bAlAbhAI maganalAla nANAvaTI, pAdarAnA bakIla mohanalAla hemacaMda-A saue kaoNnpharansaceM kArya hRdayapUrvaka upADI laI tenA mULa UMDA nAkhavA satata jalasiMcana karyu hatuM. koIe prAntika sekreTarI tarIke to koIe bIjI rIte kaoNnpharansane sevA samI hatI. keTaloka vakhata muMbaInivAsI jhaverI kalyANacaMda zobhAgyacaMda tathA zeTha bAlAbhAI maMchArAme janarala sekreTarI tarIke ane muMbaInA baeNrisTara zrI makanajI jUThAbhAI ane ajImagaMjanA bAbu pUraNacaMdajI nAhara, bI.e., bI.ela., emaNe AsisTaMTa janarala sekreTarI tarIkenuM sthAna saMbhALyu hatuM. dakSiNamA yevalAnA zeTha dAmodara bApuzA, For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 pratApagaDhanA zeTha lakSmIcaMda ghIA, kacchamAM aMjAranA zeTha nAthAbhAI lavajI, baramAraMgUnamA zeTha manasukhabhAI dolatacaMda, molamInamA zeTha manasukhalAla ratanacaMda vahorA ane mAMDalemAM zA. jamanAdAsa umedacaMda jillA sekreTarIo tarIke kAma karatA hatA. A uparathI jaNAze ke kaoNnpharansano saMdezo hiMdustAnanA khUNe khUNe ane paradezamAM TheTha raMgUna sudhI pahoMcyo hato ane tyAM paNa tenu kArya atyaMta vyavasthita rIte cAlatuM hatuM. muMbaI khAte zeTha lallubhAI karamacaMda dalAla, zrI amaracaMda pI. paramAra, zrI umedacaMda dolatacaMda baroDIA, zrI manasukhalAla kIratacaMda mahetA, zrI nyAlacaMda lakSmIcaMda sonI, bI.e., elaela.bI., vagere sakriya sevAo dvArA kaoNnpharansana kArya AgaLa dhapAvI rahyA hatA. AThamA adhivezananA pramukha zeTha pannAlAla joharI ane navamA adhivezananA pramukha zeTha motIlAla mUlajI, je. pI.nI sevAo bhUlI zakAya tema nathI. zeTha motIlAla mUlajIe kaoNnpharansanI kaTokaTInA samaye kaoNnpharansanA resiDenTa janarala sekreTarIno hodo saMbhALayo hato. jyAre kaoNnpharansanI hastI bhayamAM AvI paDI hatI ane kaoNnpharansanA pAyA hacamacavA lAgyA hatA tyAre zeTha mohanalAla hemacaMda jhaverI, zrI motIcaMda giradharalAla kApaDIA solisiTara, sAkSaravarya zrI mohanalAla dalIcaMda desAI ane zrI makanajI jUThAbhAI mahetA baeNrisTara ane zeTha devakaraNa mULajIe hiMmatapUrvaka A nAjuka paristhitino sAmano karI zeTha kasturabhAI lAlabhAInA pramukhapaNe kanvenzana bolAvI kaoNnpharansano Dagamagato paga sthira karyo hato. zeTha kasturabhAI lAlabhAIe kaoNnpharansanI kaTo For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTInA samaye hamezAM tene sadhyAro Apyo che. khAsa kanvenzanapramukhapada svIkArIne temaja phAlanA ane jUnAgaDha * adhivezanonuM udghATana karIne temaNe kaoNnpharansa pratyenI potAnI niSThAnI pratIti karAvI che. ... resiDenTa janarala sekreTarI tarIke amadAvAdanivAsI zeTha. amRtalAla kALIdAsa ane gujarAnavAlAnA bAbu kIrtiprasAda jI jaine mahAmaMtrIo tarIke kaoNnpharansanI sArI sevA bajAvI hatI. zeTa amRtalAla kAlIdAse caudamA muMbaI adhivezananA svAgatapramukha tarIke jaina samAjamA aikya thAya te. mATe tanatoDa prayatno karyA hatA.. zeTha raNachoDabhAI rAyacaMda motIcaMda jhaverI, ane zrI mohanalAla bhagavAnadAsa, bI.e., elaela.bI., solisiTaranI rasiDenTa janarala sakreTarIo tarIke ane DaoN. punazIbhAI hIrajI maizerI, epha.sI. pI.esa., ela.ema. aeNnDa esa., je.pI.nI cIpha sekreTarI tarIkenI. sevAo paNa eTalI ja jANItI hatI. ____ dIkSAnA praznanA khaDaka sAthe kaoNnpharansanuM nAva bhAMgIne bhukko thaI jaze ema sau mAnatA hatA. te vakhate mahArASTranA kAryakartAoe raMga rAkhyo hato. kaoNnpharansanA cIpha sekreTarI zrI motIlAla vIracaMda, jANItA dezabhakta zrI popaTalAla rAmacaMdra zAha, junnera kaoNnpharansanA svAgatAdhyakSa zrIyuta cunIlAla svarUpacaMda rAjurIkara, zrI bAlacaMda hIrAcaMda vagere kaoNnpharansanA ekaniSTha kAryakaro AgaLa AvyA hatA ane kaoNnpharansanA nAvane sahIsalAmata haMkAryu hatuM eTalaM ja nahi paNa samAjane temaNe batAcI Apyu ke dRDha nizcaya ane lokhaMDI manobaLa pAse game tevI musIbato paNa osarI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 kalakattA, sAdaDI ane zaMtrujayanA prazna bAbata maLelA khAsa adhivezananA pramukha anukrame zeTha khetasI khIyasI. je. pI., lAlA dolatarAma nahAra ane bAbu bahAdurasiMhajI siMghIne kema bhUlI zakAya ? junnera adhivezananA pramukha rAvasAheba ravajI sojapAla, je. pI., soLamA muMbaI adhivezananA pramukha zeTha meghajIbhAI sojapAla, niMgALA adhivezananA pramukha zeTha choTAlAla trIkamalAla pArekha, ogaNIsamA adhivezananA pramukha zeTha amRtalAla kAlIdAsa dozI, bI.e., ane vIsamA adhivezananA pramukha zeTha mohanalAla lallabhAI zAhanI sevAo paNa vIsarI zakAya tevI nathI. u saM. 1990 pachI kaoNnpharansanuM kharAbe caDheluM nAva kharA rAha para lAvavAno yaza to zeTha kAntilAla IzvaralAla, je. pI. ne phALe jAya che. temaNe kaoNnpharansanI kaTokaTInI paLe keLavaNI ane bekArInivAraNanA prazno pratye samAjanuM dhyAna kendrita kareM eTalaM ja nahi paNa pote udAra sakhAvatanI pahela karI racanAtmaka rIte praznono ukela karavAno mArga samAjane cIMdhI batAvyo. tenA pariNAme aneka sthAnika samitio sthaLe sthaLe kAma karatI thaI ane atijarUrI evA lokasaMparkano mArga mokaLA karyo. kaoNnpharansanA sekreTarI tarIke phAlanA ane jUnAgaDha adhivezanAnA pramukha taraki ane hodA sivAya paNa kaoNnpharansane ApalI satata dovaNI ane sahakAra mATe temanI sevAoM cirasmaraNIya raheze. challA varSomAM kaoNnpharansanA mukhyamaMtrI ane upapramukha zeTha phUlacaMda zAmajI, temaja bIjA mukhyamaMtrIo - zrI bhAIcaMda nagInabhAI jhaverI, zrI caMdulAla vardhamAna zAha, zrI nAthAlAla DI. parIkha, " For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI caMdulAla TI. zAha, zrI mohanalAla dIpacaMda cokasI, zrI puMjAlAla nAthAlAla zAha e saue kaoNnpharansane puSTa karavA ghaNA sabaLa prayatno karyA che. khAsa karIne zrI mohanalAla dIpacaMda cokasI ane zrI amRtalAla kAlIdAsa dozI, bI.e.nA rAjInAmA pachI nimAyelA pramukha zrI popaTalAla rAmacaMdra zAhe sArAye dezamA pravAsa ane paryaTano dvArA jaina samAjane jAgRta karavAmAM kImatI phALo Apyo che. vartamAnamAM mukhyamaMtrIo zrI sohanalAla ema. koThArI ane zrI jayaMtilAla Ara. zAha kaoNnpharansanuM sukAna saMbhALI rahyA che. . kaoNnpharansane TakAvavAmAM ane teno vikAsa sAdhavAmAM jaina samAjanI aneka jANItI ane ajANI vyaktioe phALo Apyo che. sauno nAmanirdeza karavo ke saunA kAryonI noMdha levI e lagabhaga azakya che. Arthika sahAya dvArA paNa aneka mahAnubhAvoe kaoNnpharansanI pravRttio cAlu rAkhavAmAM mahattvano phALo Apelo che. jaina samAjanA tyAgI vargamAMthI eka mahAna vyaktie kaoNnpharansane preraNA ApavAmAM, teno utsAha TakAvI rAkhavAmAM, teno vikAsa sAdhavAmAM ane tenI Arthika mUMjhavaNa dUra karavAmAM potAnA AzIrvAda satata varasAvyA che. temanuM nAmasmaraNa karyA vinA na ja cAle. te che sva. yugavIra AcArya paMjAbakesarI zrI vijayavallabhasUrIzvarajI. A nIDara ane dIrghadRSTivALA AcArya- RNa kaoNnpharansa kadI bhUlI zake tema nathI. . samAjanI je jaM vyaktioe kaoNnpharansanI mazAla saLagatI rAkhI che ane teno jhaMDo pharakato rAkhyo che te sau dhanyavAdane pAtra che. For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 muM aMtima bhAvanA jaina samAjamA jAhera jusso utpanna karI tene TakAvI rAkhavA kaoNnpharansa jevuM bIjuM eka paNa prabaLa sAdhana nathI. ApaNA pavitra tIrtha zrI sametazikharajI upara yuropiyano mATe baMdhAvAtA baMgalAo jevA temaja zatruMjaya muMDakAprakaraNa jevA asAdhAraNa savAlo vakhate sArAye jaina samAjanuM pratinidhitva gharAvatI A mahAna saMsthA zuM karI zake che, tenAmAM keTalaM sAmarthya che ane teno avAja keTalo joradAra che te jaina samAje joyuM che. saMyukta pIThabaLavALI saMsthAnI mAgaNI uvekhavI agharI hoya che. nAnI nAnI sabhAo ke maMDaLothI je na thaI zake te samagra samAjanuM pratinidhitva dharAvatI akhila bhAratIya saMsthA AsAnIthI karI zaMka che. kaoNnpharanse dareka jainanA hRdayamA potAnA kartavyanuM mAna karAvyuM che. dareka vIraputranA mana, vacana ane kAyAne thoDeghaNe aMze ApaNI prAcani jAhojalALI punaH prApta karavA uttejita karI zake ane saunA cittane AkarSI zake evI koI paNa saMsthA hoya to te kaoNnpharansa ja che. jaina saMskRtinA rakSaNa mATe ane jaina dharmanI prabhAvanA mATe navayuganA mAnasane samajanArI ane navA jUnA bacce sAMkaLarUpa A eka z2a saMsthA che. kaoNnpharansa racanAtmaka kArya hAtha upara le tema chatAMye te mukhyatve vicAro ApanArI, sUcanAo karanArI ane mArgadarzana For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 karAvanArI saMsthA rahevAnI che. teNe nirdezelaM kArya karavAnI pharaja samAjanI harakoI nAnImoTI vyaktionI, samAjasevArthe sthapAyelAM jaina maMDaLonI ane gAmegAma ane zaharezaheranA saMghonI che. samAjanI jAgRtino ke suSuptino paDagho kaoNnpharansa upara paDe che. je samAjane AgaLa vadhavaM che, utkrAntine mArge prayANa karavU che teNe sadA cetanavaMtA raheQ joIze, navI navI vicAradhArAo jhIlavI paDaze ane AgaLa badhatA vizvanI kUca sAthe kadama milAvabA paDaze. Survival of the fittest e nyAye jaina samAje jIvavA mATe balavattara banavU paDaze. jaina dharmanA mULabhUta siddhAntone bAdha na Ave e rIte deza, kALa pramANe parivartanazIla raheQ paDaze. vahetAM pANI ja svaccha rahe che. vicAra ane kAryanI gatizIlatA ja jaina samAjane svaccha rAkhI zakaze. .. ApaNo samAja pragatine paMthe vicaravA mAge che. pragati zithilatAthI ke niSkriyatAthI nathI sadhAtI. tene mATe satata jAgati ane pravRttinI jarUra che. jaina samAja AgaLa vadhaq haze to kevaLa potAnA prAcIna pUrvajonA bhUtakAlIna vArasAnA gaurava ke jora para AgaLa nahiM vadhI zakAya. teNe potAno vartamAnakALa paNa eTalo ja bhavya banAvavo paDaze. zrI haribhadrasUri, zrI siddhasena divAkara, zrI hemacaMdrAcArya, kumArapALa, bhAmAzA, vastupALa ke tejapALa, e saune mATe ApaNe abhimAna laIe paraMtu teTalaM basa nathI. ApaNe evI ja mahAna vyaktio vartamAnakALamAM paNa prakaTAvavI joIe jethI ApaNI itihAsaparaMparA ane ApaNI saMskRtinI jyota jhaLahaLatI rahe. sAmudAyika prayatnI ane hRdayanI vizALatAthI. For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 ApaNe sarva kAI sAdhya karI zIzuM ane jaina saMskRtinI suvAsa sArAye jagatamA phelAvI zakaziM. jaina samAjanA sarvadezIya abhyudaya mATe kaoNnpharansane majabUta banAvavAnI jarUra che. saMpa ane saMgaThana dvArA ApaNe tene evI majabUta banAvavI joIe ke jaina samAjane mAthe Aphata toLAtI hoya tyAre tenI hAkale navajuvAno Ahuti ApavA doDI Ave. te divase tAkAta nathI koInI ke kaoNnpharansanA bolane avagaNI zake. kaoNnpharansane mATe ane jaina samAjane mATe te dina suvarNano haze. ___ kaoNnpharanse chellA sattAvana varSamA karyu che tethI vadhu ghaNuM badhuM karavAnuM che. saMbhava che ke ApaNA mArgamAM kAMTA, kAMkarA Ave, AzA ne nirAzAnI paLo Ave, chatAM ApaNe ApaNuM kartavya karye javAnuM che. phaLanI apekSA rAkhyA sivAya pharaja bajAvavAno, puruSArtha karavAno adhikAra ApaNo che. pariNAmanI ciMtA rAkhavAnI jarUra nathI. Let us be then up and doing, With a heart for any fate, Still achieving, still pursuing, Learn to labour and to wait. For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 14. muMbaI bAbu nirmalakumArasiMhajI navalakhA 1990 15. niMgALA zeTha choTAlAla trikamalAla pArekha ' 1997 16. muMbaI ,, meghajIbhAI sojapALa 2001 17. phAlanA : , kAMtilAlaM IzvaralAla, je. pI. 2006 18. junAgaDha ,, kAMtilAla IzvaralAla, je. pI. 2007 19. muMbaI (suvarNa jayaMti ) ,, amRtalAla kAlIdAsa dozI,bI.e.2008 . bAda meM : zrI popaTalAla rAmacaMdra zAha ] 20. muMbaI zeTha mohanalAla lallucaMda zAha 2013 For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 1 kaoNnpharansa adhivezanonI saMkSipta yAdI pramukha 1964 1965 adhivezana sthaLa adhivezana saMvata 1. phalodhI ( mAravADa) zeTha bakhtAvaramala mahetA 1958 2. muMbaI rAya badridAsa bahAdura 1959 3. vaDodarA (gujarAta) rAyabahAdura buddhisiMhajI dudheDiyA 1961 4. pATaNa (gujarAta) zeTha vIracaMda dIpacaMda, sI. AI. I. 1962 5. amadAvAda (gujarAta) rAyabahAdura sitApacaMdajI nahAra 1963 6. bhAvanagara (saurASTra) zeTha manasukhabhAI bhagubhAI 7. punA (mahArASTra) , nathamala golecchA 8. mulatAna (paMjAba) , pannAlAla joharI 9. sujAnagaDha (rAjaputAnA ) ,, motIlAla mulajI, je. pI. 1971 10. muMbaI DaoN. bAlAbhAI maganalAla nANAvaTI 1972 11. kalakattA (baMgAla) zeTha khetasI khIasI, je. pI. 1974 12. sAdahI (mAravADa) lAlA dolatarAma nahAra 1976 kanvenzana sammelana, muMbaI . zeTha kasturabhAI lAlabhAI 1981 khAsa adhivezana muMbaI ... bAbu bahAdurasiMhajI siMghI (zatrujayakA prazna) . 1982 13. junnera (mahArASTra) rAvasAheba ravajI sojapALa, je. pI. 1986 1969 For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F ull vidyAdAna tIrtharakSA madhyamavarga utkarSa (vuDakaTa citrakAra :-sumana zAha) For Personal & Private Use Only