________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-પહેલો પ્રકાશ
૧ ૩
પ્રસ્તાવના
કાયા, વચન.અને મનનો વિષય ન થઇ શકે તેવું છે, અર્થાત્ મન-વચન-કાયાથી ન જાણી શકાય તેવું છે. આથી જ ઇંદ્રોના સમૂહથી પણ યથાવત્ સ્તુતિ કરવા માટે અશક્ય છે. આથી ક્યાં આવું વીતરાગ સ્તોત્ર? અને પશુથી પણ પશુ એવો હું ક્યાં?
આથી પશુથી પણ પશુ હું વીતરાગસ્તોત્ર કરવાની ઇચ્છાવાળો જે થયો છું તે બે પગોથી ચાલીને મોટા જંગલને ઉતરવાની ઇચ્છાવાળા પંગુ જેવો છું. અહીં ભાવાર્થ આ છે–જેમ પંગુ માટે પગોથી ચાલીને મોટા જંગલના દૂર રહેલા સામે પાર જવું સુકર નથી, તેમ મારા માટે પણ પરમાત્માની સ્તુતિની રચના કરવી સુકર નથી. (૭) .
જો આ પ્રમાણે છે તો પોતાની શક્તિને અનુરૂપ નથી તેવા આ સ્તુતિ રચવાના જ પ્રારંભથી શું? અર્થાત્ સ્તુતિ રચવાનો પ્રારંભ ન કરવો જોઇએ, આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આપવા કહે છે–
तथापि श्रद्धामुग्धोऽहं, नोपालभ्यः स्खलनपि ।
विशृङ्खलापि वाग्वृत्तिः, श्रद्दधानस्य शोभते ॥८॥ ૮) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ..., તથાપિતો પણ (હું અજ્ઞાન હોવાથી વીતરાગસ્તુતિ કરવા અસમર્થ હોવા છતાં), ઉપ-વીતરાગસ્તુતિ કરવામાં અલના પામતો હોવા છતાં, શ્રદ્ધાપુ:પરમાત્માની સ્તુતિ કરવાની અતિશય શ્રદ્ધાથી (=ઉત્કંઠાથી) મુગ્ધ=શક્યાસક્યનો - વિચાર કરવા અસમર્થ, સહં હું, પત્નિમ્યઃ-ઠપકાને પાત્ર, ન-બનતો નથી. કારણ
કે), શ્રદાન-પરમાત્માની સ્તુતિ કરવા અતિશય ઉત્કંઠની, વાવૃત્તિ:-વચન રચના વિકૃવના પિ-અસંબદ્ધ હોય તો પણ, ગોમતે-શોભે છે.
આમ હોવા છતાં સંપૂર્ણ સામર્થ્યથી રહિત અને વીતરાગની સ્તુતિરૂપ માર્ગમાં મુસાફરી કરતો હું સ્થાને સ્થાને અલના પામતો હોવા છતાં વિમલમતિવાળા પુરુષોથી ઠપકો આપવાને યોગ્ય નથી. કારણ કે (શ્રદ્ધામુ =) પરમાત્મા સંબંધી
સ્તુતિ કરવાની શ્રદ્ધાથી (=પ્રબળ ઇચ્છાથી) શક્યાશક્ય કાર્યનો વિચાર કરવામાં - ચતુરાઇ રહિત છું. (શ્રદ્ધાનશ્યa) કોઇ સ્વાર્થ વિના શ્રદ્ધાના બંધનથી મનોહર અંત:કરણવાળાની (વાવૃત્તિ =) આગળ-પાછળ વિસંવાદવાળી હોવાથી અવ્યવસ્થિત
