________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-સત્તરમો પ્રકાશ ૧૪૬
શરણ સ્તવ
. स्वकृतं दुष्कृतं गर्हन्, सुकृतं चानुमोदयन् । | નાથ ! વવર યામિ, શRU શરતિ : શા ૧) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ નાથ-હે નાથ !, શરપતિ :-શરણ રહિત હું, સ્વતં-મારા કરેલાં, તુdદુષ્કૃત્યોની, ઈ-ગઈ કરતો, અને, સુd-સુકૃત્યોની, ઝનુમોદ્રય-અનુમોદના કરતો, વૈશ્ચર-આપના ચરણોના, ૨-શરણે, યામિ-જઉં છું."
હે નાથ ! હે યોગક્ષેમકારક ! ભાવશત્રુનો અતિશય ત્રાસ હોવાથી શરણ રહિત બનેલો હું અનાદિ સંસારમાં મિથ્યાત્વ વગેરે બંધહેતુઓના સાંનિધ્યથીબદ્ધનિધત્ત આદિ રૂપે બાંધેલાં પ્રાણાતિપાત વગેરે અઢાર પાપસ્થાન.રૂ૫ દુષ્કતોની ગઈ કરતો=“આ કાર્ય મેં ખોટું કર્યું” એ પ્રમાણે પશ્ચાત્તાપ પૂર્વક નિરંતર સ્મરણ કરતો અને પોતે જ કરેલાં આશ્રવદ્વારોના સંવરણરૂપ સુકૃતોને આનંદપૂર્વક અંતરમાં વિચારતો આપના ચરણોનું શરણ સ્વીકારું છું. (૧) ૧. કર્મના સ્પષ્ટ, બદ્ધ, નિધત્ત અને નિકાચિત એમ ચાર પ્રકાર છે. સ્પષ્ટ : પરસ્પર અડકેલી સોયો સમાન. જેમ પરસ્પર અડીને રહેલી સોયોને છૂટી કરવી હોય તો અડવા માત્રથી છૂટી કરી શકાય, તેમ કર્મો વિશેષ ફળ આપ્યા વિના સામાન્યથી (=પ્રદેશોદયથી). ભોગવાઇને આત્માથી છૂટા પડી જાય તેવો બંધ સ્પષ્ટ બંધ છે. જે જીવ પાપ કરવાની ઇચ્છા ન હોવા છતાં ચાલે તેમ ન હોવાથી દુભાતા દિલે પાપ કરે તેનો બંધ અત્યંત શિથિલ હોય છે. આવા કર્મો હૃદયના પશ્ચાત્તાપથી નાશ પણ પામી જાય. બદ્ધ : દોરામાં પરોવેલી સોયો સમાન. જેમ દોરામાં પરોવેલી સોયોને છૂટી કરવી હોય તો જરા પ્રયત્ન કરવો પડે તેમ, કર્મો થોડું ફળ આપીને છૂટા થાય તેવો બંધ બદ્ધબંધ છે. ઇચ્છાથી કરેલાં પાપોથી આ બંધ થાય. નિધત્ત : દોરામાં પરોવેલી અને કટાઇ ગયેલી સોયો સમાન. આવી સોયોને છૂટી પાડીને ઉપયોગમાં લેવી હોય તો તેલમર્દન આદિ ઘણી મહેનત કરવી પડે છે, એ પ્રમાણે કર્મો ઘણું ફળ આપીને છૂટાં થાય તેવો બંધ તે નિધત્ત બંધ. ઇચ્છાથી અને રાજી થઇને કરેલાં પાપોથી આવો કર્મબંધ થાય. નિકાચિત : ઘણથી કુટીને એકમેક બનાવેલી સોયો સમાન. જેમ આવી સોયો ઉપયોગમાં ન લઇ શકાય, તેમાંથી નવી સોયો બનાવવાની મહેનત કરવી પડે, તેમ કર્મો પોતાનું અત્યંત ઘણું ફળ આપીને જ વિદાય થાય તેવો બંધ નિકાચિત બંધ. અત્યંત રાચી-માચીને રસપૂર્વક, આનંદ અને ઉત્સાહથી કરેલા પાપથી આવો બંધ થાય. પ્રથમ ત્રણ પ્રકારના બંધના ફળમાં શુભાશુભ અધ્યવસાયના આધારે ફેરફાર (=વધારેમાંથી ઓછું અને ઓછામાંથી વધારે) થઇ શકે, પણ નિકાચિત બંધમાં કોઈ જાતનું પરિવર્તન ન થાય. સામાન્ય રીતે જેવી રીતે બાધ્યું હોય તેવી જ રીતે ભોગવવું જ પડે.
