________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ઓગણીસમો પ્રકાશ ૧૬૦
આજ્ઞા સ્તવ
હે વિશ્વનું હિત કરનાર ! અકૃત્રિમ ભક્તિ કરનાર સેવક ક્રમે કરીને સ્વામીના ચિત્તમાં પ્રવેશે છે જ વસે છે જ એવી લોકસ્થિતિ છે. પણ લોકોત્તર ચરિત્રવાળા આપનામાં તો આ દુ:ખે કરીને ઘટી શકે તેવું છે, એમ સ્તુતિકાર કહે છે- આપના રાગરહિત ચિત્તમાં હું વસું એવી વાત પણ દુર્લભ જ છે. કેવળ મારે આધીન મારા ચિત્તમાં જો આપ નિરંતર વસો તો મારે “આપના ચિત્તમાં મારો વાસ થાય” ઇત્યાદિ અન્ય કોઇ પણ મનોરથથી સર્યું. મારા ચિત્તમાં આપનો નિવાસ થાય એટલા માત્રથી જ હું કૃતકૃત્ય છું એવો અહીં ભાવ છે. (૧) "
આટલાથી શા માટે કૃતકૃત્ય છો એમ કોઈ પૂછતું હોય તો સ્તુતિકાર તેનો જવાબ આપે છે
निगृह्य कोपतः काँश्चित्, काँश्चित्तुष्ट्याऽनुगृह्य च ।
પ્રતાર્યને પૃદય:, અનામનપ: પર: રા . ૨) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ— * * હે નાથ ! પ્રશ્નનપ:- છેતરવામાં તત્પર, પડ-કુતીર્થિક દેવો, શિ-કોઇને, હોપ -કોપથી, નિસ્ય-નિગ્રહ કરીને, -અને, શi-કોઇને, ડૂચાનુJઈપ્રસાદથી ખુશ કરીને, પૃથિય:-અલ્પબુદ્ધિવાળા લોકોને, પ્રતાર્યો-છેતરે છે. પણ આપ જેના ચિત્તમાં વસો છો તેને એ દેવો છેતરી શકતા નથી. આથી આપ મારા ચિત્તમાં વસો તો હું એમની છેતરામણીથી બચી જઉં. આથી જ મારા ચિત્તમાં આપના વાસ સિવાય મારે બીજું કંઇ જોઇતું નથી. આ પ્રમાણે બીજા શ્લોકનો પ્રથમ શ્લોક સાથે સંબંધ છે. પ્રથમ શ્લોકમાં કરેલી માગણીનું કારણ બીજા શ્લોકમાં જણાવ્યું છે.
હે સ્વામી ! છેતરવા માટે પ્રપંચ કરવામાં કુશળ એવા બીજા રાગ-દ્વેષી દેવો જેમના ચિત્તમાં આપ વસ્યા નથી તેવા આ અલ્પબુદ્ધિવાળા જીવોને છેતરે છે–દુઃખી કરે છે. પોતાને પ્રતિકૂળ હોય તેવા કોઇકને ક્રોધ જાગ્રત થવાથી શાપ આપવો, મારી નાખવા ઇત્યાદિ નિગ્રહ કરીને અને પોતાને અનુકૂળ હોય તેવા કેટલાકને મહેરબાનીથી વરદાન આપવું ઇત્યાદિથી અનુગ્રહ કરીને છેતરે છે.
