________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ઓગણીસમો પ્રકાશ ૧૬ ૨
આજ્ઞા સ્તવ
હે પોતાને વિદ્વાન માનનારાઓ ! વીતરાગ હોવાથી જ સેંકડો સ્તુતિઓથી પણ પ્રસન્ન ન થનારા આ દેવથી તમે ઇષ્ટ ફલને કેવી રીતે પ્રાપ્ત કરી શકો ? એમ તમે જે કહો છો તે અસંગત છે—તમોએ કહેલું આ વચન સર્વથા જ યુક્તિરહિત છે. કારણ કે સેવ્ય પ્રસન્ન થાય તો જ સેવાના ફલને આપે એવો નિયમ નથી. આ વિષયનું દૃષ્ટાંતથી ખંડન કરે છે–લોકમાં ચિંતામણિ અને મહૌષધિ વગેરેના વિશેષ (શક્તિ) ને જાણનારાઓ કોઇક ઇચ્છાથી તેની પ્રકૃષ્ટ સાધના કરે છે. વિધિપૂર્વક આરાધાયેલા ચિંતામણિ અને મહૌષધિ વગેરે શું વાંછિત ફળોથી ફળતા નથી ? અર્થાત્ ફળે જ છે. ચિંતામણિ વગેરે વિશિષ્ટ ચેતનાથી રહિત હોવા છતાં ફળે છે. પ્રસન્નતા જ્યાં વિશિષ્ટ ચેતના હોય ત્યાં જ હોય છે, અર્થાત્ જ્યાં વિશિષ્ટ ચેતના ન હોય ત્યાં પ્રસન્નતા ન હોય. આથી વિશિષ્ટ ચેતનાથી રહિત પણ, ચિંતામણિ વગેરેની આરાધના જો નિષ્ફળ થતી નથી તો અમારા જ્ઞાનસમૂહ વીતરાગ ભગવાનની પણ આરાધના કેવી રીતે નિષ્ફળ થાય ? આથી વીતરાગની આરાધના નિષ્ફળ થાય એ કથનનું કોઈ મહત્ત્વ નથી. (૩)
ભગવાનને પ્રસન્ન કરવાનો ઉપાય પણ અલ્પબુદ્ધિવાળાઓને આધીન નથી. કારણ કે આ દેવ બીજા દેવોની જેમ પૂજા, પ્રણામ અને સ્તુતિ વગેરેથી પ્રસન્ન થતા નથી, કિંતુ આજ્ઞાની આરાધનાથી પ્રસન્ન થાય છે, અને આજ્ઞા જ પૂજા વગેરેથી વિશેષ ફળવાળી છે, એમ જણાવતા સ્તુતિકાર કહે છે –
वीतराग ! सपर्यायास्तवाज्ञापालनं परम् ।
आज्ञाराद्धा विराद्धा च, शिवाय च भवाय च ॥४॥ ૪) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – વીતરાગ-દે વીતરાગ !, તવ-આપની, સંપર્યાયા:-પૂજાથી, સાત્તાપાનને પ. આપની આજ્ઞાનું પાલન શ્રેષ્ઠ છે અધિક ફળ આપે છે. કારણ કે, સારદ્ધિયાજ્ઞા-આરાધેલી આજ્ઞા, શિવાય-મોક્ષ માટે થાય છે, અને, વિરદ્ધિા (મારૂા)
૧. મોષિકવીર્યવૃદ્ધિ કરે તેવી ઔષધિ.
