________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-અઢારમો પ્રકાશ ૧૫૬
કઠોરોક્તિ સ્તવ
કરનારા છે. એક દેવ જગતનું સર્જન કરે છે, બીજો દેવ જગતનું પરિપાલન કરે છે, બીજો દેવ જગતનો વિનાશ કરે છે. આપ તો તેમાં પણ ઉદાસીન જ છો.
તથા તે દેવોએ નટ 'વિટને ઉચિત નૃત્ય-હાસ્ય-ગીત આદિ ચેષ્ટાઓથી પોતાની મુદ્રાને વિકારવાળી બનાવી છે. પણ આપ તો બીજાઓએ શરૂ કરેલા પણ નૃત્ય આદિને જોવામાં પણ આળસુ જેવા છો. (૫)
तदेवं सर्वदेवेभ्यः, सर्वथा त्वं विलक्षणः । देवत्वेन प्रतिष्ठाप्यः, कथं नाम परीक्षकैः ॥ ६ ॥
૬) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ——
હે જગત્પ્રભુ ! ́-આ પ્રમાણે, ત્યં-આપ, સર્વવેભ્યઃ-સઘળા દેવોથી, સર્વથાદરેક રીતે, વિનક્ષળ:-જુદા છો, તત્-તેથી, પરીક્ષ:-પરીક્ષકો, દેવત્વેન-આપને દેવ તરીકે, વર્જ્ય નામ-કેવી રીતે. પ્રતિષ્ઠાપ્ત:-સ્થાપે ?
તેથી હે ભગવન્ ! પૂર્વોક્ત રીતે આપ વિષ્ણુ અને મહાદેવ વગેરે બધાય દેવોથી સર્વથા=સઘળાય ચિહ્નોથી જુદા છો. આ પ્રમાણે નિશ્ચિત થયે છતે પરીક્ષકો આપને ‘‘આ દેવ છે’’ એવી બુદ્ધિથી હૃદયમાં કેવી રીતે સ્થાપે ? (લોક પ્રસિદ્ધ દેવનાં શસ્ત્રાદિ લક્ષણો આપનામાં ન દેખાવાથી પ૨ીક્ષકો આપને ‘“આ દેવ છે’ એમ દેવ તરીકે કેવી રીતે ઓળખે ? જો દેવ તરીકે ઓળખે જ નહિ તો હૃદયમાં કેવી રીતે સ્થાપે ?) (૬)
ન
આ જ વિષયને દૃષ્ટાંતથી સ્પષ્ટ કરે છે—
अनुश्रोतः सरत्पर्ण - तृणकाष्ठादि युक्तिमत् ।
પ્રતિશ્રોત: પદ્મસ્તુ, યા યુવસ્યા પ્રતીયતામ્ ? ।।૭।। ૭) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ પર્વતૃળાષ્ઠાવિ-પર્ણ, તૃણ, કાષ્ઠ આદિ વસ્તુ, અનુશ્રોત::-પ્રવાહ પાછળ, સરત્તણાય છે એ વાત, યુક્તિમત્-યુક્તિયુક્ત છે. પણ, વસ્તુ-તૃણ, કાષ્ઠ વગેરે વસ્તુ, પ્રતિશ્રોત:-પ્રવાહની સામે, શ્રય-વહે છે એ વાતનો, જ્યા-કઇ, યુવન્ત્યા
૬. વિટ=વ્યભિચારી પુરુષ.
