________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-દશમો પ્રકાશ ૧૦૦
અદ્ભુત સત્વ
બીના શ્રદ્ધાથી રહિત હૃદયવાળો જીવ કેવી રીતે માને ? = તે પ્રમાણે છે એમ કેવી રીતે સ્વીકારે? વીતરાગ ભગવાનમાં પરમાનંદરૂપ સુખમાં લીનતા અને જ્ઞાનગર્ભિત વૈરાગ્યરૂપ વિરક્તિ એ બંને એક કાળે રહેલા જ છે, તેથી કોઇ વિરોધ નથી. આમ છતાં શ્રદ્ધા નહિ કરનારા અને પોતાની અજ્ઞાનતાથી હણાયેલા તે બિચારાઓને કોણ વિશ્વાસ કરાવે ? (૪)
नाथेयं घट्यमानापि, दुर्घटा घटतां कथम् ।
उपेक्षा सर्वसत्त्वेषु, परमा चोपकारिता ॥५॥ ૫) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – નાથ-હે નાથ ! આપ, સર્વસત્ત્વપુ-સર્વ જીવો ઉપર, કક્ષા-ઉપેક્ષા=માધ્યસ્થ ભાવ રાખો છો, -અને, પ૨માં ૩૫રિત-પરમ ઉપકાર કરો છો, પત્રમાના પિઆપના વિશે ઘટતી હોવા છતાં, તુર્ધટા-બીજાઓમાં નહીં દેખાવાથી દુર્ઘટ, રૂર્યઆ બીના, વલ્થ-કેવી રીતે, વદતાં-ઘટે ?
ત્રણલોકના નાથ હે સ્વામી ! આપ સર્વ જીવો ઉપર ઉપેક્ષા રાખો છો અને પરમ ઉપકાર (પણ) કરો છો. આપના વિષે આ બીના વિવિધ પ્રકારોથી ઘટતી હોવા છતાં આપના સિવાય બીજાઓમાં કેવી રીતે ઘટે? કારણ કે ટૂંકી નજરથી જોતાં આ બીના દુર્ઘટ (=વિસંવાદી) જણાય છે. તે આ પ્રમાણે–ઉપેક્ષા એટલે ઉદાસીનતા (=માધ્યસ્થભાવ). ઉપકાર એટલે પ્રિય કરવું. જે ઉપેક્ષા કરનાર હોય તે કેવી રીતે ઉપકારી હોય ? (ઉપેક્ષા રાખનાર ઉપકાર કરતો નથી એમ લોકમાં દેખાય છે.) આમ આ બીના દુર્ઘટ છે. પ્રસ્તુતમાં તો શ્રી અરિહંત ભગવાનનો વિતરાગતા સ્વભાવ જ હોવાથી ઉપકારી કે અનુપકારી બધાય જીવો ઉપર રાગદ્વેષ ન હોવાના કારણે માધ્યસ્થભાવરૂપ ઉપેક્ષા છે. ધર્મતીર્થને પ્રવર્તાવવાથી તે બધાય જીવો ઉપર ભાવઉપકારરૂપ સર્વોત્તમ ઉપકાર છે. અરિહંતો વિષે આ ન ઘટી શકે તેવું નથી. (૫)
વળી બીજું– द्वयं विरुद्धं भगवंस्तव नान्यस्य कस्यचित् । निर्ग्रन्थता परा या च, या चोच्चैश्चक्रवर्त्तिता ॥६॥
