________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-બારમો પ્રકાશ
વૈરાગ્ય સ્તવ
સર્વથા વિરાગ પામેલા આપ જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રરૂપ યોગનો સ્વીકાર કરો છો ત્યારે પણ અત્યંત દુરંત વિપાકવાળા આ કામ-ભોગોથી સર્યું એમ વિચારતા આપને નાશ ન પામે તેવો વૈરાગ્ય હોય છે જ. (૫)
વળી—
सुखे दुःखे भवे मोक्षे, यदौदासीन्यमीशिषे । तदा वैराग्यमेवेति, कुत्र नासि विरागवान् ॥६॥
૧૧૫
૬) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ
હે વૈરાગ્યસાગર ! આપ, યજ્ઞા-(દીક્ષા લીધા પછી) જ્યારે, સુદ્ધે દુઃસ્તે-સુખદુઃખમાં અને, ભવે મોક્ષ-સંસાર-મોક્ષમાં, ઔવાસૌન્ચ-મધ્યસ્થભાવ, રૂશિવે-ધારણ કરો છો, તવા-ત્યારે, વૈરાગ્યું વ-વૈરાગ્ય જ છે, કૃતિ-એ પ્રમાણે આપ, ત્રક્યાં, વિરાવવાન્-વિરાગી, ન પ્તિ-નથી ? આપ જન્મથી આરંભી દરેક અવસ્થામાં વિરાગી છો.
દીક્ષા લીધા પછી ક્ષણે ક્ષણે વિશુદ્ધ બનતા અધ્યવસાયવાળા આપ યોગ સમૃદ્ધિ રૂપ કાર્ય ફલ આપવા માટે તત્પર થયે છતે સુખ-દુઃખમાં અને સંસારમોક્ષમાં મધ્યસ્થ ભાવ ધારણ કરો છો—તેવા પ્રકારના વીતરાગતા રૂપ સ્વભાવથી જ સમાન મનવાળા બનો છો ત્યારે આપને વ્યક્ત જ વૈરાગ્ય છે. આ પ્રમાણે આપ કઇ અવસ્થામાં વિરાગી નથી ? બધી જ અવસ્થામાં વિરાગી જ છો. (૬)
કંદાચ કોઇ એમ કહે કે બીજાઓએ સ્વીકારેલા દેવોમાં પણ વૈરાગ્ય છે જ, તો વીતરાગનું શું અધિક છે ? એના ઉત્તરમાં સ્તુતિકાર કહે છે— ૩:ણામે મોહર્મ, વૈરાગ્યે નિષ્ઠિતાઃ રે । ज्ञानगर्भं तु वैराग्यं, त्वय्येकायनतां गतम् ||७| ૭) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ—
હે વીતરાગ !ì-પરતીર્થિકો, દુઃવર્ષે-દુ :ખ ગર્ભિત કે, મોહાર્મ-મોહગર્ભિત,
૧. દીક્ષા પહેલાં અંતરથી વિરાગભાવ હતો, પણ બાહ્યથી ભોગસેવન હતું. દીક્ષામાં બાહ્યથી પણ ભોગસેવન નથી. માટે અહીં ન્તિતઃ = સર્વથા વિષયોથી વિરાગભાવ પામેલા એમ કહ્યું.
