________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ચૌદમો પ્રકાશ ૧૨૯
યોગ શુદ્ધિ સ્તવ
તિરસ્કાર=ઉપેક્ષાભાવ છે અને અપરિચિત ઉપર મૈત્રીભાવ છે. આથી, સ્વામિહે સ્વામી !, રૂઢં-આપનું આ ચરિત્ર, અનીવિ-સામાન્ય લોકોથી ન જાણી શકાય તેવું છે.
હે સ્વામી ! આપે અનાદિ ભવવાસથી પ્રારંભી દરેક ભવમાં વિષયો ઉપર લાડ (=પ્રેમ) કર્યો છે. આમ છતાં પ્રાપ્ત થયેલા પણ શબ્દાદિ ઉત્તમ વિષયોમાં આપને સ્વભાવથી જ વૈરાગ્ય છે. કારણ કે વિષયો ભવનું કારણ છે. યોગનો પૂર્વે પરિચય થયો નથી, અચાનક યોગ થયો છે. આમ છતાં આપને યોગમાં એકીભાવ છે. કારણકે યોગ જ મોક્ષનું કારણ છે. આ પ્રમાણે આ પણ આપનું અલોકિક છે. (૪)
તથા કેવલજ્ઞાનની ઉત્પત્તિ પછી યોગફલ પરિપક્વ બની ગયું હોય છે. આથી તે અવસ્થામાં ભગવાનને શત્રુ-મિત્ર પ્રત્યે સમભાવ હોય એ સમુચિત જ છે, પણ જેમના યોગફલનો પરિપાક હજી થઇ રહ્યો છે તેવા છવસ્થ ભગવાનની પણ સમતા લોકોત્તર જ છે એમ બતાવતા સ્તુતિકાર કહે છે–
तथा परे न रज्यन्त, उपकारपरे परे ।
यथाऽपकारिणि भवानहो ! सर्वमलौकिकम् ॥५॥ ૫) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ— હે વીતરાગ ! -પરતીર્થિકો, રૂપાર-ઉપકાર કરવામાં તત્પર એવા, પરેઅન્ય સેવક વગેરે ઉપર પણ, તથા રજતે-તેવો પ્રેમ રાખતા નથી, યથ-જેવો પ્રેમ, મવા-આપ, પવન-અપકાર કરનાર (કમઠ, ગોશાળો વગેરે) ઉપર રાખો છો, મો-અહો !, સર્વ-આપનું સઘળું ચરિત્ર, અનીવિક્મ-અલોકિક છે.
લોકોત્તર ચારિત્રથી ચમકેલા હે ભગવન્! યોગતાત્પર્યના વિરામથી રહિત (યોગતાત્પર્યને નહિ પામેલા) કુતીર્થિકો અધિક અધિક ઉપકાર કરવાની સ્પૃહાથી જેમણે (ફતીર્થિકો ઉપર) ઉપકાર કર્યો છે તેવા બીજાઓ ઉપર તેવો પ્રેમ રાખતા નથી, જેવો પ્રેમ આપ દુઃખપ્રદ ઉપસર્ગ કરનારા અપકારી ઉપર રાખો છો. અહો ! કર્મક્ષય માટે પ્રવૃત્ત થયેલા મને આ બોલાવ્યા વિના જ સહાય કરનારો થયો એમ વિચારીને આપ અપકાર કરનારા ઉપર પણ પ્રીતિ રાખો છો. અહો ! આ પ્રમાણે આપનું જે જે ચરિત્ર યાદ કરવામાં આવે છે તે તે બધું લોકોત્તર જ છે. (૫)
