________________
હેતુ નિરાસ સ્તવ
ભગવાન ભવરહિત મહેશ, અગદ નરકગતિને છેદનારા અને અરાજસ બ્રહ્મા છે. ભવરહિત મહેશ વગેરે છ એ પદો પરસ્પર વિરુદ્ધ છે. તે આ પ્રમાણેઅહીં વીતરાગ ભગવાનને શિવ, વિષ્ણુ અને બ્રહ્મા કહેવામાં આવ્યા છે. મહેશ એટલે શિવ, શિવ અને ભવરહિત એ બંને પરસ્પર વિરુદ્ધ છે. કારણ કે શિવને ભવ (=અવતાર લેનાર) કહેવામાં આવે છે, અર્થાત્ ભવ શબ્દ શિવપર્યાયવાચી શબ્દ છે. આથી ભવ એટલે જ શિવ. પણ ભગવાન તો ભવમાં=સંસારમાં અવતાર લેવાના કારણભૂત કર્મોનો અત્યંત ક્ષય થયો હોવાથી ભવરહિત છે, અર્થાત્ ભગવાન ભવરહિત મહેશ છે. ભગવાનના પક્ષમાં મહેશ એટલે મોટા ઇશ્વર. ભગવાન અષ્ટ પ્રાતિહાર્ય વગેરે પરમવિભૂતિરૂપ પરમેશ્વર્યથી યુક્ત હોવાથી મહાન ઇશ્વર છે.
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-તેરમો પ્રકાશ
૧ ૨ ૧
નરકગતિને છેદનાર એટલે વિષ્ણુ. અગદ એટલે ગદાથી રહિત. અગદ અને વિષ્ણુ એ બંને પરસ્પર વિરુદ્ધ છે. કારણ કે વિષ્ણુ ગદાથી સહિત છે. ભગવાનના પક્ષમાં અગદ એટલે રોગથી રહિત. ભગવાન તો સહજ અતિશયના પ્રભાવથી જ જન્મથી રોગરહિત હોય છે. તથા ધર્મતીર્થને પ્રવર્તાવવાથી ભવ્ય જીવોની નરકગતિને છેદનારા છે.
અરાજસ એટલે રજોગુણથી રહિત. અરાજસ અને બ્રહ્મા એ બંને પરસ્પર વિરુદ્ધ છે. જે બ્રહ્મા હોય તે અરાજસ કેવી રીતે હોય ? કારણ કે રજોગુણથી યુક્ત જ બ્રહ્માં સૃષ્ટિનું=વિશ્વનું નિર્માણ કરે છે. ભગવાન તો કર્મરૂપ રજ દૂર થવાથી અરાજસ છે, અને પરમ બ્રહ્મમાં (=ઇશ્વરમાં) લય પામ્યા હોવાથી બ્રહ્મા છે. અર્થાત્ પરમ બ્રહ્મ (=ઇશ્વર) સ્વરૂપ બની ગયા હોવાથી બ્રહ્મ છે.
શિવ, વિષ્ણુ અને બ્રહ્માથી ભિન્ન અને એથી જ છદ્મસ્થ જીવો જેના સ્વરૂપને ન જાણી શકે તેવા ભગવાન પરમાત્માને નમસ્કાર હો ! (૪) પાંચમી વિભક્તિ એકવચનાંત વિશેષણોને કહે છે—
अनुक्षितफलोदग्रा-दनिपातगरीयसः । असङ्कल्पितकल्पद्रोस्त्वत्तः फलमवाप्नुयाम् ॥५॥
૫) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ—
