________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-તેરમો પ્રકાશ
હેતુ નિરાસ સ્તવ
આ પ્રકાશમાં પ્રથમ શ્લોકમાં ભગવાનના બધાય વિશેષણો પ્રથમા વિભક્તિ
એકવચનાંત છે, બીજા શ્લોકમાં બીજી વિભક્તિ એકવચનાંત છે, એ,,
. યાવત્ સાતમા શ્લોકમાં સાતમી વિભક્તિ એકવચનાંત છે. તેમાં પહેલાં પ્રથમ વિભક્તિ એકવચનાંત વિશેષણોને કહે છે—હે જગદીશ ! આ જગતમાં આપ જ આવા પ્રકારના છો, બીજો કોઇ નથી. ભગવાન કેવા છે તે સ્તુતિકાર કહે છે—આપ બોલાવ્યા વિના સહાય કરનારા છો. (જગતમાં દેખાય છે કે-) જેને જે કાર્યમાં જે સહાય કરે છે તે પ્રાયઃ તેનાથી (તમે મને આમાં મદદ ક૨ો એમ) આદરપૂર્વક બોલાવાયેલો જ હોય છે. આપ તો મુક્તિમાર્ગમાં પ્રયાણ કરનારાઓને મુક્તિનો ઉપાય ત્રણ રત્ન બતાવવાથી બોલાવ્યા વિના જ સહાય કરનારા છો. તેથી ભગવાનની આ પ્રવૃત્તિ હેતુરહિત હોવા છતાં સર્વોત્તમ ફલવાળી છે. ‘‘ભગવાનની આ પ્રવૃત્તિ હેતુ રહિત હોવા છતાં સર્વોત્તમ ફલવાળી છે’’ એમ ભગવાનના બધા વિશેષણોમાં જોડવું.
આપ આ જગત ઉપર કારણ વિના જ વાત્સલ્યભાવવાળા છો. કારણથી (=સ્વાર્થથી) તો વાઘ વગેરેને પણ પોતાના સંતાન આદિ પ્રત્યે વાત્સલ્યભાવ હોય જ છે. ભગવાન તો પરમ કરુણાવંત હોવાથી કારણ (=સ્વાર્થ) વિના પણ વાત્સલ્યભાવવાળા છે.
૧૧૮
તથા જે જેને વેપાર આદિ માટે મૂડી આપે છે તે તેનું હિત કરે છે, અને તેમાં પણ તેને વિનયપૂર્વક પ્રાર્થના કરી હોય તો જ તે તેને આપે છે. ભવ્ય જીવોને મોક્ષરૂપ ઐશ્વર્યનું કારણ એવી જ્ઞાનાદિ મૂડીને પ્રાર્થના કર્યા વિના જ આપનારા આપ તો પ્રાર્થના વિના જ હિત કરનારા છો.
તથા જગતમાં પ્રાયઃ પિતા અને કાકા આદિના સંબંધી બંધુઓ હોય છે. આપ તો જગતના લોકોનું બંધુનું કાર્ય ક૨વાથી સંબંધી વિના જ બંધનરહિત બંધુ છો. (સંસારમાં સ્નેહાદિરૂપ બંધનથી બંધુ છે. ભગવાન સ્નેહાદિરૂપ બંધનથી રહિત બંધુ છે. માટે અહીં ‘‘બંધન રહિત બંધુ છો'' એમ કહ્યું.) (૧) બીજી વિભક્તિ એકવચનાંત વિશેષણોને કહે છે. अनक्तस्निग्धमनस-ममृजोज्ज्वलवाक्पथम् । अधौतामलशीलं त्वां, शरण्यं शरणं श्रये ॥२॥
