________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-બારમો પ્રકાશ ૧ ૧ ૧
વૈરાગ્ય સ્તવ
• કાશિપ્રાશ: આ પ્રમાણે મહિમાસ્તવને કહીને હવે જેના કારણે અરિહંતોના વીતરાગત્વની પ્રસિદ્ધિ છે તે જ વૈરાગ્યની વેરાગ્યસ્તવથી પ્રશંસા કરે છે–
पटवभ्यासादरैः पूर्वं, तथा वैराग्यमाहरः ।
यथेह जन्मन्याजन्म, तत्सात्मीभावमागमत् ॥१॥ ૧) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ હે વૈરાગ્યનિધિ ! આપે પૂર્વ-પૂર્વભવોમાં, વૈરાગ્યે-વૈરાગ્યને, પદ્ધસિદ્ધિ:સારી રીતે સતત સેવનથી, તથા-એવી રીતે, સહિર:-આત્મસાત્ કર્યો કે, યથાજેથી, રૂખનિ-તીર્થંકરના ભવમાં, ત-તે વૈરાગ્ય, સોનમ-જન્મથી, સાભીમાવંઆત્મસાત્, ગ્રામ-બની ગયો.
દઢ વૈરાગ્યથી સુંદર હે ભગવનું ! આપે પૂર્વભવોમાં પ્રકૃષ્ટ વૈરાગ્યને નિર્મલ સતત સેવનથી એવી રીતે આત્મસાત્ કર્યો કે, જેથી તીર્થકરના જન્મમાં તે વૈરાગ્ય જન્મથી જ સ્વભાવ બની ગયો. જે સાથે ઉત્પન્ન થાય તે જ સામ્ય=વભાવ કહેવાય.
અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે-ગુણના પાધિક અને સહોત્થ (=વસ્તુની સાથે જ ઉત્પન્ન થનાર) એમ બે પ્રકાર છે. તલનું તેલ અને પાણી વગેરેમાં અન્ય વસ્તુના સંસ્કારથી સુગંધ ઉત્પન્ન કરાય તે ઔપાધિક ગુણ છે. ચંદનની શીતલતા અને સુગંધ સહીત્ય છે. આ પ્રમાણે ભગવાનનો પણ વૈરાગ્ય ઓપાધિક નથી, કિંતુ જન્મથી સહોત્થ (=સાથે જ ઉત્પન્ન થયેલો) છે. માટે અહીં “સ્વભાવ બની ગયો” એમ કહ્યું. (૧) - તથા આ જગતમાં આ વ્યવહાર છે કે-ઈષ્ટવિયોગ, અનિષ્ટસંયોગ, બાંધવમૃત્યુ, ધનનાશ વગેરે દુઃખ હેતુઓ ઉપસ્થિત થતાં વેરાગ્ય પ્રગટે છે, અને સુખનાં કારણોમાં રાગ જ જાગ્રત બને છે. પણ જગતથી જુદા એવા ભગવાનને તો આ વિપરીત હતું. તે આ પ્રમાણે
૧. શીલ એટલે સ્વભાવ. શીલ શબ્દને સ્વાર્થમાં પ્રત્યય લાગીને સ્ત્રીલિંગમાં શૈલીશબ્દ બન્યો છે.
