________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-અગિયારમો પ્રકાશ ૧૦૯
માહાભ્યસ્તવ
હે દેવાધિદેવ ! સર્વેસર્વ ભાવો, કપુ-અન્ય દેવતાઓમાં, ઢોષા:-દોષરૂપ છે, પુન:-અને, ચિ-આપનામાં, સર્વાત્મની-બધી રીતે, ગુuT:-ગુણરૂપ છે, તવઆપની, રૂર્ય-આ, સ્તુતિ:-સ્તુતિ, ઘે-જો, મિથ્ય-અસત્ય હોય, ત–તો, સમાસઃસભ્ય, પ્રમાપ-પ્રમાણ છે.
વિશ્વને આશ્ચર્ય પમાડનારા ચારિત્રના પાત્ર હે ભગવન્! આવા પ્રકારના બધાય ભાવો આપના જેવા સિવાય બીજા કુતીર્થિકદેવોમાં દોષ રૂપ થયા, અને આપનામાં બધી રીતે ગુણરૂપ થયા. તે આ પ્રમાણે-૧) “ક્ષમા પરિભવનો હેતુ હોવાથી ક્ષમા રાખવી એ કાયર પુરુષોની ચેષ્ટા છે.” એમ દોષરૂપ સમજીને જે ક્ષમાને બીજાઓએ દૂર કરી તે જ ક્ષમાનો જગતનો વિનાશ અને રક્ષણ કરવા માટે સમર્થ પરાક્રમવાળા પણ આપે “આ દુર્ધર ક્રોધરૂપ યોદ્ધાનો નાશ કરવા માટે અવંધ્ય શસ્ત્ર છે” એમ જાણીને વિશેષથી આદર કર્યો. (૨) જે નિષ્પરિગ્રહતાને “આ ભિખારીનો ધંધો છે એથી શરમનું કારણ છે” એમ સમજીને બીજાઓએ દૂર કરી, તે જ નિષ્પરિગ્રહતાને નિઃસ્પૃહ શિરોમણિ આપે “આ જ સંગત્યાગનું મૂલ કારણ છે” એમ જાણીને આદર પૂર્વક આગળ કરી. (૩) ઉપકારી ઉપર મહેરબાની ન કરવી અને અપકારી ઉપર નારાજ ન બનવું “એ ગુણો સંબંધી અજ્ઞાનતા છે” એમ સમજીને બીજાઓએ જે સમભાવને દૂરથી ફેંકી દીધો તેનો જ આપે “આ જ વીતરાગતાનું મૂલ બીજ છે” એમ જાણીને સારી રીતે સ્વીકાર કર્યો.
આ પ્રમાણે જે ભાવો બીજાઓમાં દોષ રૂપ બને છે, તે જ ભાવો આપનામાં ગુણરૂપે પરિણમે છે=બને છે. આ સ્તુતિ યથાર્થ વસ્તુતત્ત્વને પ્રગટ કરનારી હોવાથી જો કે યથાર્થ છે, તો પણ મહામોહથી હણાયેલી મતિવાળા કેટલાકોમાં “આ સ્તુતિ ખોટી છે'', એવી મતિને ઉત્પન્ન કરે છે. આવી સ્થિતિમાં તેમના મતે અમે દૃષ્ટિરાગથી રંગાયેલા હોવાથી અપ્રમાણ છીએ, અને અમારા મતે તેઓ ઇર્ષાળુ, પૂર્વ ભુગ્રહિત અને દ્વેષી હોવાથી અપ્રમાણ છે. આથી આ વિષયમાં માત્ર સંકુલમાં ઉત્પન્ન થયેલા, ક્ષમાશીલ, ઉભયપક્ષને સમ્મત, વિચારપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરનારા, સર્વ શાસ્ત્રાર્થોના રહસ્યોને ઝરાવનારી નિપુણમતિવાળા અને મધ્યસ્થ સભ્યો જ પ્રમાણ છે. મધ્યસ્થીની પરીક્ષા વડે નકલી સુવર્ણ ઉત્તમસુવર્ણથી જુદું થાય જ છે. (૭)
