________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-અગિયારમો પ્રકાશ ૧૦૭
આપ નિગ્રંથ હોવાથી આપે આશ્રિતને ધન-ધાન્ય વગેરે કંઇ આપ્યું નથી. તથા નિઃસ્પૃહ હોવાથી કોઇ પાસેથી કંઇ પણ લીધું નથી. આમ હોવા છતાં (=આપની કોઇને આશા કે આશંકા ન હોવા છતાં) આ જગતમાં આપનું અપ્રતિહત પ્રભુત્વ છે. આથી જ આપના જેવા ચતુર પુરુષોની કોઇમાં ન હોય તેવી કળા હોય છે. લોકોત્તર કલાકુશળતા વિના ઉપકાર અને નિગ્રહ નહિ કરનારાઓથી જગતમાં પ્રભુત્વ પ્રાપ્ત કરાતું નથી. (૪)
વળી
यद्देहस्यापि दानेन सुकृतं नार्जितं परैः । વાસીનસ્ય તનાથ ! પાપીને તવાળુત્
માહાત્મ્યસ્તવ
૫) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ
નાથ-હે નાથ !, પરૈ:-બીજાઓએ, તેહસ્ય-પોતાના શરીરના, વનેન-અર્પણથી અપિ-પણ, યત્-જે, સુષ્કૃત-સુકૃત, ન અર્જિત-પ્રાપ્ત ન કર્યું, ત-તે સુકૃત, વાસીનસ્યમધ્યસ્થ, તવ-આપના, પાનપીઠે-ચરણ આગળ, અનુત્-આળોટવું.
આંતરશત્રુઓનો વિનાń કરનારા હે નાથ ! સુકૃતના ઉપાયના સમ્યાનથી રહિત બુદ્ધ વગેરે બીજાઓએ વિવિધ તપરૂપ અધ્યાત્મ વગેરે કરવાથી તો દૂર રહો, કિંતુ શરીરના પણ દાનથી સકલ ક્લેશસમૂહને મૂળથી ઉખેડી નાખે તેવું જે સુકૃત સ્વાંધીન ન કર્યું તે સુકૃત આપના ચરણકમળ આગળ આળોટવું.
કદાચ કોઇને એમ થાય કે એ માટે આપનો બૌદ્ધ આદિથી અધિક પ્રયત્ન થયો હશે, આથી અહીં કહે છે કે—આપ મોક્ષ અગર સંસાર પ્રત્યે તુલ્ય મનવાળા હતા તો પણ તે સુકૃત આપના ચરણકમળ આગળ આળોટવું.
સંભળાય છે કે બુદ્ધ પરમ દયાળુ હતા. એથી તેમણે ક્ષુધાથી વિલ શરીરવાળી સિંહણ આગળ કૃમિસમૂહથી ભરેલું પોતાનું શરીર (ખાવા માટે) મૂકી દીધું. પણ તે દયા તાત્ત્વિક ન હતી. (સિંહણ બુદ્ધના શરીરનું ભક્ષણ કરે એથી તેને મહાપાપનો બંધ થાય. તેથી ભવિષ્યમાં ઘણું દુ:ખ ભોગવવું પડે. આમ જેના પરિણામે દુ:ખ વધે તેવી દયા અતાત્ત્વિક છે. સિંહણ જાતે તરાપ મારીને બીજાનું
