________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ચોથો પ્રકાશ
૪૫
દેવકૃત ૧૯ અતિશય
કલ્પવૃક્ષ અને પારિજાત (=પુષ્ય વિશેષ) વગેરે દિવ્ય પુષ્પોના પુંજથી પૂજે છે.
અહીં આશય આ પ્રમાણે છે-“તીર્થકરો જે ભૂમિમાં નિવાસ કરે તે ભૂમિને તમે તીર્થ કહો=માનો'' એવો નિયમ હોવાથી ભગવાનથી નિવાસ કરાયેલી ભૂમિ તીર્થ છે. તેથી પૂજા કરવા યોગ્ય જ છે. અહો ! દેવોની ભગવાન પ્રત્યે અતિશય ભક્તિ ! (૧૦)
તથા પૃથ્વી ઉપર વિહાર કરતા ભગવાનને પક્ષીઓ પ્રદક્ષિણા આપે છે. આ જ વિષયને સ્તુતિકાર યુક્તિથી કહે છે –
जगत्प्रतीक्ष्य ! त्वां यान्ति, पक्षिणोऽपि प्रदक्षिणम् ।
का गतिर्महतां तेषां, त्वयि ये वामवृत्तयः ॥११॥ ૧૧) અન્વય સહિત શબ્દાર્થપક્ષી-પ્રદક્ષિણાનશ્રિતીક્ષ્ય !-હે જગત પૂજ્ય !, પક્ષળો-પક્ષીઓ, પિ-પણ, સ્વ-આપની,
ક્ષi-જમણી તરફ, યતિ-જાય છે=આપને પ્રદક્ષિણા આપે છે. (આથી), વંચિ-આપના ઉપર, શે-જેઓ, વાવૃત્તય:-પ્રતિકૂળ વર્તન કરનારા છે, તેવાં-તે, હિત-મોટાઓની (મનુષ્ય જન્મ, જ્ઞાન, શાસ્ત્રાભ્યાસ આદિની અપેક્ષાએ પક્ષીઓથી મોટાઓની), 1 તિઃ ?-કઇ ગતિ થશે ? ' હે જગભૂજ્ય ! દેવો, દાનવો અને મનુષ્યો તો દૂર રહો, કિંતુ પક્ષીઓ પણ આપને જમણી તરફ કરીને જાય છે=આપને પ્રદક્ષિણા આપે છે. તો પછી
જેઓ મનુષ્ય જન્મ, સ્પષ્ટ ઇંદ્રિયો અને જ્ઞાન-વિજ્ઞાનથી શોભતા હોવાથી પક્ષીઓથી - મોટા હોવા છતાં જગવત્સલ આપના પ્રત્યે પણ પ્રતિકૂળ વર્તન કરનારા છે તેમની
કઇ ગતિ થશે ?
૧. કલ્પવૃક્ષો, દેવલોકનાં વૃક્ષો વગેરેનાં પુષ્પો દેવોએ વિદુર્વેલાં હોવાથી દિવ્ય છે, અથવા આ દેવોએ વૃષ્ટિઃરચના કરી હોવાથી દિવ્ય છે. ૨. જળવૃષ્ટિ અને પુષ્પવૃષ્ટિ એ બંને જુદા અતિશયો છે.
