________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-પાંચમો પ્રકાશ ૫૪
આઠ પ્રાતિહાર્ય
યુક્ત આપ, શાં-સજ્જનોની દૃષ્ટિને, પરમાં મુમ્-પરમ આનંદ, વાસિ-આપો
છો.
અનુપમ લાવણ્યરૂપ જળના સાગર હે સ્વામી ! જ્યોત્સ્નાથી પરિવરેલો ચંદ્ર જેમ ચકોરના આનંદને વધારે છે તેમ કાંતિના સમૂહથી (=ભામંડલથી) યુક્ત આપ જોવા માત્રથી જ ત્રિભુવનલોકની દૃષ્ટિને વાણીથી ન વર્ણવી શકાય=માત્ર અનુભવથી સમજી શકાય તેવી પ્રીતિ આપો છો. (૬)
તથા ભગવાનના સમવસરણમાં અને વિહારના અવસરે દેવો સદાય દેવ દુંદુભિ વગાડે છે. આ જ વાતને પ્રકારાંતરથી સ્તુતિકાર કહે છે— दुन्दुभिर्विश्वविश्वेश!, पुरो व्योम्नि प्रतिध्वनन् । जगत्याप्तेषु ते प्राज्यं, साम्राज्यमिव शंसति ॥७॥ ૭) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ—
દુંદુભિ—
વિશ્વવિશ્વેશ!-હે સમગ્રભુવનેશ્વર !, વ્યોમ્નિ-આકાશમાં, પુત્ર:-આપની આગળ, પ્રતિધ્વનન્-વાગી રહેલ, વુદ્ઘમિ:-દુંદુભિ, વ-જાણે, નાતિ-જગતમાં, આપ્તપુ(સઘળા) દેવોમાં, તે-આપના, જ્યં-પ્રકૃષ્ટ, સાપ્રાપ્ત્ય-એશ્વર્યને, શૈક્ષતિ-કહે છે.
હે સમગ્ર વિશ્વના સ્વામી ! આકાશમાં આપની આંગળ દેવોના કરતલથી સહર્ષ વગાડાયેલી અને આકાશ-પૃથ્વીના અંતરાલ ભાગને વાચાલ કરી દેનારા નાદને પ્રગટ કરતી દુંદુભિ જાણે કે વિશ્વમાં મોક્ષરૂપ નગરમાં નજીકના કાળમાં પ્રવેશ હોવાના કારણે આપના શાસનને ધારણ કરનારા આપ્તોને આપના પરિપૂર્ણ ધર્મચક્રવર્તીપદને કહે છે. કારણ કે તેવું સાંભળવાથી તેમને આનંદ થાય છે. દુંદુભિનાદ વિના જગતના લોકોને એકી સાથે અભીષ્ટ વિષયનું કથન શક્ય નથી.
(અરિહંત સંપૂર્ણ ધર્મચક્રવર્તી છે એમ દુંદુભિ કહે છે. કોને કહે છે ? એના જવાબમાં કહ્યું કે આપ્તોને કહે છે. આપ્ત કોને કહેવા ? એના જવાબમાં કહ્યું કે આપના શાસનને ધારણ ક૨નારાઓ આપ્ત છે. આપ્તો આપના શાસનને ધારણ કેમ કરે છે ? એના જવાબમાં કહ્યું કે મોક્ષ નગરમાં નજીકના કાળમાં પ્રવેશ હોવાના કારણે. આપ્તોને જ કેમ કહે છે ? એના જવાબમાં કહ્યું કે તેવું સાંભળવાથી
