________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-પાંચમો પ્રકાશ પ૬
આઠ પ્રાતિહાર્ય
મસ્તક ઉપર શ્વેત ત્રણ છત્રો હોય એ ઉચિત જ છે. (૮)
આ પ્રમાણે પ્રાતિહાર્યોને કહીને તેની વક્તવ્યતાનો ઉપસંહાર કરતા સ્તુતિકાર કહે છે –
एतां चमत्कारकरी, प्रातिहार्यश्रियं तव ।
चित्रीयन्ते न के दृष्टवा, नाथ ! मिथ्याशोऽपि हि ॥९॥ ૯) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ— હિં-ખરેખર, નાથ-હે નાથ !, તવ-આપની, ચમત્કારર-ચમત્કાર કરનારી, થતાં-આ, પ્રાતિહાર્યશ્રયં-પ્રાતિહાર્ય રૂપ સંપત્તિને, દવા-જોઇને, મિથ્યાદમિથ્યાષ્ટિઓ, પિ-પણ, વે-કોણ, ર ત્રિીયને આશ્ચર્ય પામતા નથી ?. મિથ્યાષ્ટિઓ પણ બધા આશ્ચર્ય પામે છે.
કેવલજ્ઞાનરૂપ લક્ષ્મીથી સનાથ હે નાથ ! ખરેખર ! પૂર્વે જેના સ્વરૂપનું વર્ણન કર્યું છે તે અશોકવૃક્ષ આદિ પ્રાતિહાર્યલક્ષ્મી અલોકિક આશ્ચર્યનું આચરણ કરે છે. આ પ્રાતિહાર્યલક્ષ્મીને જોઇને સમ્યગ્દષ્ટિઓ તો ઠીક, કિંતુ મિશ્રાદષ્ટિઓ ( તત્ત્વદર્શન પ્રત્યે વિપરીત દૃષ્ટિવાળા) પણ કોણ આશ્ચર્ય પામતા નથી ?
અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે–જોકે મિથ્યાષ્ટિઓ અજ્ઞાનતાથી દૂષિત હોવાથી તેમને ભગવાનના વીતરાગતા આદિ ગુણો)નો યથાર્થ બોધ હોતો નથી. તો પણ વિશ્વમાં આશ્ચર્યકારી પ્રાતિહાર્યોને જોવાથી તેમનામાં આશ્ચર્યની વૃદ્ધિ થાય છે, અને અતિશય આનંદરૂપ અમૃતના પાનથી મિથ્યાત્વરૂપ વિષ કંઇક ઉપશાંત થાય છે. આથી તેઓ સમ્યક્તની અભિમુખ થાય છે. અહો ! ભગવાનનો સર્વ જીવો ઉપર ઉપકાર !
પ્રાતિહાર્યો પણ અતિશયવિશેષ જ છે.
પ્રશ્ન : પ્રાતિહાર્યો પણ અતિશય છે તો અતિશયની સંખ્યા ૩૪ થી વધારે થાય. જ્યારે શાસ્ત્રમાં તો અતિશયોની સંખ્યા ૩૪ છે.
ઉત્તર : બાલજીવોના બોધ માટે સ્થલ દષ્ટિએ શાસ્ત્રમાં ૩૪ અતિશયોનું વર્ણન છે. ભગવાનના અતિશયો તો અનંતા છે.
(અશોકવૃક્ષ, પુષ્પવૃષ્ટિ અને દિવ્યધ્વનિ સિવાય પાંચ પ્રાતિહાર્યો તથા
