________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-છઠ્ઠો પ્રકાશ
વિપક્ષ નિરાસ
છે તો, સ:-તે, ત્વમેવ-આપ જ છો. (કારણ કે બધા વીતરાગ વીતરાગરૂપે એક જ હોય છે.), અથ-હવે જો તે પ્રતિસ્પર્ધી, રવાન્-રાગવાળો છે તો, ન વિપક્ષોપ્રતિસ્પર્ધી જ નથી. (વીતરાગનો પ્રતિસ્પર્ધી રાગી શી રીતે હોઇ શકે ?), વિ- -શું, વદ્યોતો-પતંગ(=આગિયો), દ્યુતિમાપ્તિન:-સૂર્યનો, વિપક્ષ:-પ્રતિસ્પર્ધી બને છે ? અર્થાત્ નથી બનતો.
૬૦
આંતર શત્રુઓનો અત્યંત ક્ષય કરનારા હે ભગવન્ ! બુદ્ધિશાળીઓએ સૂક્ષ્મ રીતે જોવા છતાં આપનો પ્રતિસ્પર્ધી ક્યાંય જોયો નથી. તે આ પ્રમાણે— આપનો પ્રતિસ્પર્ધી જો રાગરહિત છે, તો ખરેખર પ્રતિસ્પર્ધી જ નથી, કિંતુ વીતરાગ હોવાથી આપ જ છો. (કારણકે બધા વીતરાગ વીતરાગ રૂપે એક જ હોય છે.) હવે જો તે ૨ાગવાળો છે, તો પણ વીતરાગ ન હોવાથી જ આપનાથી અત્યંત અસમાન હોવાથી પ્રતિસ્પર્ધી જ નથી. કારણ કે સમાન શીલ-પરાક્રમવાળાઓની જ પ્રાયઃ પ્રતિસ્પર્ધા ઘટી શકે છે. આ વિષે દૃષ્ટાંત કહે છે. શું પતંગ (=આખીયો) કોઇ દેશમાં અને કોઇ કાળમાં સૂર્યનો પ્રતિસ્પર્ધી બને છે ? જેમ પતંગની સૂર્યની સાથે તુલના દુર્લભ છે=અશક્ય છે, તેમ રાગસહિતની વીતરાગની સાથે તુલના અશક્ય છે. (૩)
યોગના રહસ્યોનું આસેવન કરવાથી ભગવાનનો આવો મહિમા છે, તેથી બીજાઓ પણ તેનો અભ્યાસ કરવાથી તેવા હશે એવી શંકા કરીને કહે છે—
स्पृहयन्ति त्वद्योगाय, यत्तेऽपि लवसत्तमाः । યોગમુદ્રારિદ્રાળાં, પરેમાં તથૈવ ા ? ॥૪॥
૪) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ
હે જગદીશ ! તે-તે, નવસત્તમા:-લવસપ્તમ દેવો, પિ-પણ, ત્વદ્યાય-આપના યોગને (કેવલજ્ઞાનાદિ મોક્ષમાર્ગને), વૃત્તિ-ઇચ્છે છે, યોગમુદ્રારિદ્રાળાંયોગની મુદ્રાથી દરિદ્ર=રહિત, પરેમમાં-પરદર્શનીઓને, તથૈવ ા-આપના તે યોગની વાત પણ ક્યાંથી હોય ? અર્થાત્ પરતીર્થિક દેવો આપની બાહ્ય યોગમુદ્રા પણ પામ્યા નથી. તો આપના કેવલજ્ઞાનાદિ યોગને તો શેં પામે ? અને તેથી આપના પ્રતિપક્ષ પણ કેવી રીતે હોઇ શકે ?
