________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ચોથો પ્રકાશ
દેવકૃત ૧૯ અતિશય
मूर्ध्ना नमन्ति तरवस्त्वन्माहात्म्यचमत्कृताः । तत्कृतार्थं शिरस्तेषां, व्यर्थं मिथ्यादृशां पुनः ॥ १३॥
૧૩) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ
૪૭
વૃક્ષનમન—
હે કરુણાનિધિ ! ત્વન્નાહાત્મ્યત્તમતા:-આપના માહાત્મ્યથી ચમત્કાર પામેલા, તરવ:-વૃક્ષો (આપને), મૂર્ખા-મસ્તકથી, નન્તિ-નમે છે, તત્-તેથી, તેમાં-તેમનું, શિ:-મસ્તક, તાર્થ-કૃતકૃત્ય છે, પુન:-પણ, મિથ્યાદાં-(આપને નમસ્કાર નહિ કરનાર).મિથ્યાદષ્ટિઓનું, શિરઃ-મસ્તક, વ્યર્થ-નિરર્થક છે.
ત્રિભુવનમાં સર્વોત્તમ હે ભગવન્ ! જેમનો વિવેક વિકાસ પામ્યો છે તેવા દેવો અને મનુષ્યો વગેરે દૂ૨ રહો, કિંતુ જેમનું વિશિષ્ટ ચૈતન્ય બિડાઇ ગયું છે તેવાં વૃક્ષો પણ આપના પરમ અરિહંતપદરૂપ લોકોત્તર માહાત્મ્યથી જાણે વિશેષથી વિકસતા આશ્ચર્યવાળાં થયાં હોય તેમ આપને મસ્તકથી પ્રણામ કરે છે. તેથી અલ્પવિવેકવાળા પણ તેમનું જેમને ત્રણ ભુવન નમ્યું છે તેવા આપને નમવામાં તત્પર તે મસ્તક નમસ્કાર યોગ્યને નમસ્કા૨ ક૨વાથી કૃતકૃત્ય છે. પણ આપની આગળ ઊંચું મસ્તક રાખનારા અને મિથ્યાત્વમોહનીયથી હણાયેલ મતિવાળા મિથ્યાįષ્ટિઓનું મસ્તક નિરર્થક જ છે. વનનાં વૃક્ષોથી પણ વિવેકહીન મિથ્યાદ્દષ્ટિઓ નકામા જ મસ્તકશૂન્ય બનીને પૃથ્વી ઉપર ફરે છે. (૧૩)
जघन्यतः कोटिसङ्ख्यास्त्वां सेवन्ते सुरासुराः । भाग्यसम्भारलभ्येऽर्थे, न मन्दा अप्युदासते ||१४||
૧૪) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ—
કોટિદેવ સંનિધાન—
હે વિશ્વપૂજ્ય ! નધન્યત:-જઘન્યથી પણ (ઓછામાં ઓછા), જોટિસન્ધ્યા:એક ક્રોડ, સુરપુરા:-દેવ-દાનવો, વાં-આપની, મેવન્તે-સેવા કરે છે. (કારણ કે), માણ્યસમ્મારનપ્લે-પુણ્યનાં પૂંજથી મળી શકે તેવા, અર્થે-કાર્યમાં, મન્ના:ઓછી બુદ્ધિવાળા, અત્તિ-પણ, ન ઉવા તે-આળસ કરતા નથી. (તો પછી નિપુણ દેવો મહાપુણ્યોદયથી મળેલી ભગવદ્-ભક્તિમાં આળસ કેમ કરે ?)
