________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ચોથો પ્રકાશ
૪૨
દેવકૃત ૧૯ અતિશય
ઉત્તર ઃ ભગવાનના નોકર સમાન ઇંદ્ર જે કેશાદિનું વ્યવસ્થાપન કરે છે (=કેશાદિ વધે નહિ તેવું કરે છે તે ભગવાનના પ્રભાવથી જ કરે છે માટે) તે ભગવાનનો યોગમહિમા છે. આથી આ કથન યુક્ત જ છે. (૭) વળી બીજું
शब्दरूपरसस्पर्श-गन्धाख्याः पञ्च गोचराः ।
भजन्ति प्रातिकूल्यं न, त्वदने तार्किका इव ॥४॥ ૮) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – વિષયોની અનુકૂળતાહે કૃપાસિંધુ ! વગે-આપની પાસે, તા :-બૌદ્ધ, સાંખ્ય, શૈવ, મીમાંસક, નૈયાયિક એ પાંચ તાર્કિકોની, રૂવ-જેમ, શબ્દરૂપ{સસ્પર્શવાય:-શબ્દ, રૂપ, રસ, સ્પર્શ અને ગંધ નામના, પઝ-પાંચ, ગોવર:-વિષયો, પ્રતિવ્ર્ચ-પ્રતિકૂળ ભાવ, ન મળતિ-રાખતાં નથી = અનુકૂળ રહે છે.'
વાણીથી ન વર્ણવી શકાય તેવા ચારિત્રથી પવિત્ર હે સ્વામી ! આપની પાસે બૌદ્ધ, સાંખ્ય, શૈવ, મીમાંસક, નૈયાયિક એ પાંચ તાર્કિકોની જેમ શબ્દ-રૂપ-રસ સ્પર્શ-ગંધ નામના પાંચ વિષયો પ્રતિકૂલ ભાવ રાખતા નથી. બલ્વે અનુકૂળભાવ રાખે છે.
તાર્કિકો—તર્કશાસ્ત્રને જાણનારા. * ,
અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે–ત્રિભુવનગુરુ જ્યાં વિહાર કરે છે ત્યાં વાંસળી, તંબુરો, નગારું, મધુરગીતધ્વનિ, જય પામો, (દીર્ઘકાળ સુધી) જીવો, આનંદ પામો વગેરે સુખ આપનારા જ શબ્દો સંભળાય છે. ગધેડો, ઊંટ, કાગડો વગેરેનો અવાજ, કરુણ આકંદન વગેરે (અશુભ) શબ્દો સંભળાતા નથી. રૂપો પણ રમણીય નર-નારી, રાજવિભૂતિ, દિવ્યવિમાન, મહેલ, ફલવાળું ઉદ્યાન, જલથી પૂર્ણ સરોવર, જલથી પૂર્ણ વાવડી, વગેરે (સુંદર) જ દેખાય છે. મળ, જેના અંગો ગળી ગયા છે તેવો પુરુષ, રોગી, મૃતક વગેરે (અશુભ) રૂપો દેખાતાં નથી. રસો પણ દ્રાક્ષ, સાકર, ખજૂર, નાળિયેર, શેરડી, કેરી, મોસંબી, કેળું, દાડમફળ વગેરેના (મધુર) રસરૂપે પરિણમે છે. કડવો લીમડો, અધેડો વનસ્પતિ વગેરેના (અશુભ) રસરૂપે પરિણમતા નથી. સ્પર્શી પણ કોમળ વસ્ત્રથી આચ્છાદિત સ્વચ્છ ગાદલો અને સુંદર સ્ત્રીશરીરનાં અંગો વગેરે (કોમળ) સ્પર્શી થાય છે. કઠિન
