________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ત્રીજો પ્રકાશ
૩ ૧
કર્મક્ષયજન્ય ૧૧ અતિશય
અહીં કવિ કલ્પના કરે છે કે–રૂવ-જાણે કે, વપુ -ભગવાનનું શરીર, તુરાનોકષ્ટથી જોઇ શકાય તેવું, મા મૂ-ન થાય, તિ-એટલા માટે, મહે:-ભગવાનના શરીરનું તેજ, ત્પિપતં-દેવોએ એકઠું કરીને મૂક્યું ન હોય ?
હે અતિશયયુક્ત સર્વમુનિલોકમાં અગ્રેસર ! સ્વતેજથી સૂર્યમંડલને જેણે તૃણ (=ઝાંખુ) કરી નાખ્યું છે એવું ભામંડલ આપના મસ્તકના પાછળના ભાગમાં પ્રકાશે છે. ભામંડલ સ્વામીના ઘાતકર્મના ક્ષયની સાથે થનારું હોવા છતાં સ્તુતિકાર કલ્પના કરે છે કે-પરિમિત કિરણોની માળાવાળા સૂર્યનું મંડલ જેવી રીતે મુશ્કેલીથી જોઇ શકાય છે તેવી રીતે અનંત વિમલ કેવલજ્ઞાનનું ઘર અને સકલ લોકના નેત્રોને સ્પૃહણીય એવા સ્વામીનું પણ શરીર આંખોથી ન જોઇ શકાય તેવું ન થાય એમ વિચારીને દેવો અને અસુરોએ દેહના જ તેજમંડલને એકઠું કરીને આ ભામંડલ સ્વામીના મસ્તકની પાછળ મૂક્યું છે.
અહો ! આપની યોગસમૃદ્ધિનો અતિશય ! (૧૧) આ પ્રમાણે અતિશયોને કહીને પ્રસ્તુતમાં તેની યોજના કરે છે –
स एष योगसाम्राज्य-महिमा विश्वविश्रुतः ।
ક્ષયોથો મવિન્!, જય નશ્ચર્યકારમ્ શરણા - ૧૨) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ—
અાવે-હે ભગવંત !, ઝાયો-ઘાતી કર્મોના ક્ષયથી પ્રગટેલો અને વિશ્વવિકૃત:* ત્રણ લોકમાં પ્રસિદ્ધિ પામેલો, સં:-તે, :-આ, યોગસામહિમા-જ્ઞાનાદિ
ત્રણ યોગરૂપ સામ્રાજ્યનો મહિમા, ચ-કોના, આશ્ચર્યજા-આશ્ચર્યનું કારણ, સિથતો નથી ? બધાને આશ્ચર્ય પમાડે છે.
- હે ભગવન્! જેનું પૂર્વે વર્ણન કર્યું છે' તે યોગસામ્રાજ્યમહિમા વિચારની કુશળતારૂપ ધુરાને વહન કરનારા અને વિચાર પૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરનારા કોના અલૌકિક આશ્ચર્યનું કારણ ન બને ? - યોગ એટલે જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર રૂપ ત્રણ રત્નોનો સમૂહ. તે યોગ જ - ત્રિભુવનની શાશ્વત સંપત્તિને ઉત્પન્ન કરનારો હોવાથી સામ્રાજ્ય જેવો છે. યોગ રૂપ
૧. આ પ્રકાશના પહેલા શ્લોકથી અગિયારમા શ્લોક સુધી જેનું વર્ણન કર્યું છે તે.
