________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ત્રીજો પ્રકાશ
૩૩
'
કર્મક્ષયજન્ય ૧૧ અતિશય
थोपाये प्रवृत्तस्त्वं क्रियासमभिहारतः । यथानिच्छन्नुपेयस्य परां श्रियमशिश्रियः || १४ ||
.
૧૪) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ—
હે વિભુ ! સ્તં-આપ, ક્રિયાસમમિન્નારતઃ-પુનઃ પુનઃ નિરંતર ચારિત્રનું સેવન કરવાથી, ૩ાથે-કર્મક્ષયના ઉપાયમાં, તથા-તેવી રીતે = લોકોત્તર રીતે, પ્રવૃત્ત:પ્રવૃત્તિ કરી, યથા-જેથી (આપ), પેયઃ-ઉપાયથી સાધ્યને= પરમપદને, અનિચ્છનઇચ્છતા નહિ હોવા છતાં, પાં-સર્વોત્કૃષ્ટ, શ્રિયં-અરિહંતપદ રૂપ લક્ષ્મીને, પ્રિયઃ-પામ્યા.
હે સર્વ સદુપાયના મંદિ૨ ભગવન્ ! આપે પુનઃ પુનઃ નિરંતર કર્મ ક્ષયના સમ્યજ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રાચરણ રૂપ ઉપાયમાં લોકોત્તર રીતે પ્રવૃત્તિ કરી, જેથી આપ ઉપેયને=પરમપદને નહીં ઇચ્છતા હોવા છતાં અનુત્તર દેવો પણ જેને ઇચ્છે છે તેવી સર્વોત્કૃષ્ટ અરિહંત પદરૂપ લક્ષ્મીને વિલંબ વિના જ પામ્યા.
લઇને મૂકી દીધેલા જ્ઞાનાદિ પોતાના સાધ્યને સાધવા માટે સમર્થ થતા નથી. માટે અહીં “પુનઃ પુનઃ નિરંતર'' એમ કહ્યું.
પ્રશ્ન : જો સભ્યજ્ઞાનાર્દિ જ કર્મ ક્ષયનું અવંધ્ય (=નિષ્ફળ ન જાય તેવું) સાધન છે તો એકવાર જ આચરેલા સ્વકાર્ય કેમ ન ફરે ? જેથી પુનઃ પુનઃ=વારંવાર એમ કહ્યું ?!
ઉત્તર : જ્ઞાનાદિ પરિણામની પ્રકર્ષતાના આધારે કર્મક્ષયનું કારણ બને છે. પરિણામ મંદ, મધ્યમ અને તીવ્ર એમ ત્રણ પ્રકારે છે. આથી જ્ઞાનાદિના આરાધકોની પરિણામાનુસાર સાધ્યની સિદ્ધિ થાય છે.
આ વિષે વાચકમુખ્ય શ્રી ઉમાસ્વાતિ મહારાજાએ (પ્રશમરતિમાં) કહ્યું છે કે—“આરાધકોની આરાધના જઘન્ય-મધ્યમ-ઉત્કૃષ્ટ એમ ત્રણ છે. આ આરાધના કરનારાઓ અનુક્રમે આઠ ત્રણ એક ભવથી સિદ્ધ થાય છે.’’
અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે—મંદ પરિણામથી જ્ઞાનાદિની આરાધના કરનારા જીવો આઠ ભવોથી સિદ્ધ થાય છે, મધ્યમ પરિણામથી આરાધના કરનારા ત્રણ ભવોથી અને તીવ્ર પરિણામથી આરાધના કરનારા તે જ ભવથી સિદ્ધ થાય છે. માટે અહીં ‘પુનઃ પુનઃ નિરંતર’’ એમ કહ્યું.
