________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-ચોથો પ્રકાશ
૩૯
દેવકૃત ૧૯ અતિશય
પ્રકારના ધર્મને ન કહી શકાય. (૪)
- હવે ભગવાનના પરમ અરિહંતપદના પ્રભાવથી પ્રેરાયેલા દેવો-દાનવો ભક્તિથી જે ત્રણ ગઢની રચના કરે છે, તે ત્રણ ગઢની રચના કરવામાં જ અન્ય કારણને પ્રગટ કરતા સ્તુતિકાર કહે છે
त्वयि दोषत्रयात् त्रातुं, प्रवृत्ते भुवनत्रयीम् ।
प्राकारत्रितयं चक्रुस्त्रयोऽपि त्रिदिवौकसः ॥५॥ ૫) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ– ત્રણ ગઢ- . હે વિશ્વબંધુ ! અવનથી—ત્રણે લોકના જીવોનું, તષત્રયા-રાગ, દ્વેષ અને મોહરૂપ ત્રણ દોષોથી, રાતું રક્ષણ કરવા, ત્વયિ-આપે, પ્રવૃત્તિ-પ્રારંભ કર્યો ત્યારે,
થોડપિ-વૈમાનિક, ભવનપતિ અને જ્યોતિષ્ક એ ત્રણ પ્રકારના, ત્રિવિણ:દેવોએ, પ્રાણાત્રિતયં-ત્રણ કોટ-ગઢ, વ:-કર્યા.
હે શરણે આવેલા જગતના જીવોનું રક્ષણ કરવામાં સમર્થ ! સ્વર્ગમનુષ્ય-પાતાલ એ ત્રણ ભુવનમાં રહેલા ભવ્ય જીવોનું આપના જેવા સિવાય બીજાથી જીતી ન શકાય તેવા રાગ-દ્વેષ-મોહરૂપ ત્રણ દોષોથી રક્ષણ કરવા આપે પ્રારંભ કર્યો ત્યારે વૈમાનિક ભવનપતિ-જ્યોતિષ્ક એ ત્રણ પ્રકારના દેવોએ આપને અનુરૂપ રત્ન-સુવર્ણ-રજતના ત્રણ કોટ (=ગઢ) કર્યા.
. (પ્રથમ (=અંદરનો) ગઢ વૈમાનિકદેવો રત્નનો બનાવે છે. બીજો (=વચલો) ગઢ જ્યોતિષ્ક દેવો સુવર્ણનો બનાવે છે. ત્રીજો (=બહારનો) ગઢ ભવનપતિ દેવો ચાંદીનો બનાવે છે. એ ત્રણે કિલ્લાઓની કાંગરી અનુક્રમે મણિ-રત્ન અને સુવર્ણની હોય છે.)
બલવાન ત્રણ શત્રુઓથી ઘેરાયેલા ત્રણ જગતના જીવોનું એકી સાથે એક ગઢથી રક્ષણ ન કરી શકાય, તેથી ત્રણ જગતના જીવોનું એકી સાથે રક્ષણ કરવા માટે ત્રણ ગઢનું નિર્માણ કરે છે. (૫). તથા
अधोमुखाः कण्टकाः स्युर्धात्र्यां विहरतस्तव । भवेयुः सम्मुखीनाः किं, तामसास्तिग्मरोचिषः ॥६॥
