________________
શ્રી વીતરાગ સ્તોત્ર-બીજો પ્રકાશ
૧૭.
સહજ ચાર અતિશય
શરીરમાં રોગરૂપી સર્પોના સમૂહો પ્રવેશ કરતા નથી. ક્ષય વગેરે રોગો જ અતિશયભયના હેતુ હોવાથી અને દુઃખે કરીને દૂર કરી શકાય તેવી દારુણ વેદનાને ઉત્પન્ન કરનારા હોવાથી સર્પના જેવા છે. આથી અહીં રોગોને સર્પની ઉપમા આપી છે. રોગો ૧૦૮ છે. આ વિષયને કલ્પનાથી જણાવે છે. રોગ રૂપી સર્પસમૂહો જાણે કે દિવ્ય અમૃતરસના પાનથી થયેલી પુષ્ટિથી પરાજિત થઇ ગયા છે ગળું પકડીને કાઢી નંખાયા છે. એથી આપના શરીરમાં પ્રવેશ કરતા નથી.
'અહીં હાર્દ આ પ્રમાણે છે–તેવા પ્રકારના સ્વભાવથી જ અરિહંત ભગવાનનાં શરીરો સર્વ વ્યાધિઓની વિદ્વતાથી રહિત જ હોય છે. આવી વસ્તુસ્થિતિ નિશ્ચિત થયે છતે સ્તુતિકાર કલ્પના કરે છે કે બાલ્યકાળમાં માતાના સ્તનપાનનો અધિકાર ન હોવાથી તેમના હાથના અંગુઠામાં ઇંદ્રો જે અમૃતરસનો સંચાર કરે છે, તે અમૃતરસના પાનથી પરાજિત થઈ ગયેલા હોય તેમ તેમનાં અંગોમાં રોગ રૂપી સર્પો પ્રવેશ કરતા નથી. અમૃતપાનથી રોગસર્પોના વિકારનો વિયોગ થાય તે સમુચિત છે. (૩).
તથા–
વચ્ચતતાની -પ્રતિમાતિરૂપ
क्षरत्स्वेदविलीनत्व-कथाऽपि वपुषः कुतः ? ॥४॥ ૪) અન્વય સહિત શબ્દાર્થ – હે ભગવાન!સાવર્ણ-દર્પણના, તન-મધ્ય ભાગમાં, સાતીન-પ્રતિબિંબિત, પ્રતિમદેહ પ્રતિમા, પ્રતિરૂપ સમાન, સ્વય-આપનામાં, વપુ:-શરીરની, ક્ષ-ટપકતા,
-પસીનાથી, વિત્નીનીં-આર્દ્રતાની, સ્થા-વાત, પિ-પણ. ૩:-ક્યાંથી હોય ? જેમ દર્પણમાં પ્રતિબિંબિત વસ્તુમાં પસીનો ન થાય તેમ ભગવાનના શરીરમાં પસીનો થતો નથી. ઉપલક્ષણથી મેલ પણ ન હોય એ સૂચિત કર્યું છે.
હે ભગવન્!દર્પણના મધ્યભાગમાં પ્રતિબિંબિત દેહપ્રતિમા સમાન આપવામાં . અતુલકલ્યાણનું ઘર એવા આપના શરીરની તેવા પ્રકારના સૂર્યતાપ આદિના સંપર્કથી ટપકતા પસીનાથી થયેલી આર્દ્રતાનો અનુભવ તો દૂર રહો, કિંતુ આદ્રતાની ૧. “શરીરની’ એ પદનો અન્વય “આદ્રતાનો' પદની સાથે છે.
